Kloptdatwel?

willem middelkoop

Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie Patronen van Bedrog

by 21 Comments

Op 18 november deed de Rechtbank Gelderland eindelijk uitspraak in de civiele zaak die Willem Middelkoop tegen mij had aangespannen. Middelkoop is namelijk boos over de recensie die ik in juni 2018 hier op Kloptdatwel publiceerde van het mede door hem geschreven boek Patronen van Bedrog.
Volgens Middelkoop is mijn recensie onrechtmatig en hij eiste dat alle sporen daarvan verwijderd zouden worden, en daarnaast een nog nader te bepalen schadevergoeding. Ook zou ik allerlei tweets moeten verwijderen die niet door de beugel zouden kunnen en in Middelkoops ogen onderdeel uitmaken van een lastercampagne tegen hem.
De rechter wijst alle vorderingen af.

Lange lijst met fouten

Eerder publiceerde ik op Kloptdatwel al een deel van de briefwisseling met de advocaat van Middelkoop, de inleidende schotenwisseling voor de dagvaarding die in februari volgde, waaruit wel duidelijk wordt wat de argumentatie van Middelkoop was en ook waarom die volgens mij volstrekt geen hout snijdt. Het blijft een rare zaak. In de Telegraaf zei Middelkoop tegen Wierd Duk, die hem en Dollee over het boek interviewde, dat hij met iedereen over dit boek in discussie durft. De eerste de beste die dat stevig onderbouwd deed, ik dus, kreeg echter geen inhoudelijk weerwoord maar een vervelende rechtszaak aan de broek.

Middelkoop maakt vooral een punt van de volgende zin in de recensie:

Op Twitter verheugde Middelkoop zich erover dat allerlei fact-checkers onbezoldigd meehelpen om foutjes in zijn boek te vinden en dat de volgende drukken nog ‘strakker’ zou worden; hij mag de redactie van Kloptdatwel wel mailen voor de lange lijst met fouten die ik verder nog aantrof …

Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie Patronen van Bedrog 1
De recensie waar Middelkoop niet zo blij mee is.

Dat laatste stukje met ‘de lange lijst met fouten die ik verder nog aantrof’ zou volgens Middelkoop de eigenlijke onderbouwing zijn voor het oordeel ‘broddelwerk’ in de titel. Zolang ik die lijst niet zou geven, zou dat oordeel onrechtmatig zijn. Een heel aparte redenatie. Ook zonder dat zinnetje had ik dezelfde titel gekozen, ik had immers al een aardige opsomming gegeven van wat er volgens mij zoal schort aan het boek.

In die briefwisseling was al duidelijk geworden dat alles wat ik zou opvoeren als behorende tot die lijst door Middelkoop als betekenisloos zou worden afgedaan, net zoals hij deed met bijna alles wat wel aan fouten in de recensie was opgenomen. Maar ik was volgens hem nog verder gegaan door er “zelfs een hashtag” voor aan te maken op Twitter! Tsjonge, een zwaar vergrijp natuurlijk. Dat slaat dan op een tweet die ik met het Twitter-account van Skepsis plaatste in reactie op een tweet van Middelkoop met een bekende hoax. Die hashtag #vandelangelijstmetfouteninpatronenvanbedrog was maar één keer gebruikt. Niet zo gek, want die is zo lang dat die moeilijk als niet-ironisch opgevat kan worden.

In de aanklacht voert Middelkoop ook nog een paar vriendelijke bedankmailtjes voor het toezenden van het boek op van een aantal (emeritus) hoogleraren, waaronder een toenmalig Eerste Kamerlid. Die mailtjes zouden er dan op moeten duiden dat het boek in academische kringen goed is ontvangen. Wel een beetje jammer dat geen van die hooggeleerde vrinden van Middelkoop tot nu de moeite heeft genomen zelf een recensie te schrijven, of inhoudelijk op die van mij in te gaan.

Brieven aan Skepsis

Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie Patronen van Bedrog 2
Voorbeeld van een tweet die ik volgens Middelkoop niet had mogen retweeten met het twitteraccount van Skepsis

Over mijn gebruik van het Twitter-account van Skepsis liet Middelkoop, toen de rechtszaak al liep, zijn advocaat ook nog een aangetekende brief aan het bestuur van Skepsis sturen. En voor de zekerheid kregen diverse bestuursleden op hun thuisadres ook een aangetekend epistel met een afschrift daarvan. Was hij soms bang dat onze secretaris die brief niet bekend zou maken aan de rest van het bestuur?
In de brief stelt de advocaat van Middelkoop dat ik een “smaadcampagne” tegen haar cliënt zou voeren. Nogal een aantijging. Ook verzoekt ze daarin om diverse (re)tweets te verwijderen. Het was een beetje puzzelen om welke het gaat (dat was nogal matig gespecificeerd), maar het zijn o.a. deze, deze, deze en deze.
En Skepsis werd verder verzocht om er op toe te zien dat “aan Van Erp niet langer een platform wordt geboden voor zijn onrechtmatige uitlatingen jegens cliënt”.

Aanvullend gezeur

Zo’n twee weken voor de zitting kwam Middelkoop nog met aanvullende eisen. Ik zou wederom onrechtmatig gehandeld hebben door een stuk op mijn persoonlijke website over de zaak te publiceren: Sued by Willem Middelkoop over a review of his book Patronen van Bedrog (‘Patterns of Deception’). Volgens Middelkoop betreft het hier een vertaling van de recensie en ik zou hiermee een voorschot hebben genomen op een toekomstige Engelstalige vertaling van Patronen van Bedrog. Een vertaling van mijn recensie? Serieus? Lees het stuk en oordeel zelf.

Ook had Middelkoop zich geërgerd aan wat andere tweets van mij, o.a. eentje vanaf het account van Skepsis dat ik beheer. Dat ik slechts een half uur nodig had om een presentatie van een bekende complotdenker op waarde in te kunnen schatten, was in Middelkoops ogen blijkbaar onderdeel van de lastercampagne die ik tegen hem zou voeren.
Meer ‘bewijs’ van zo’n lastercampagne zouden mijn tweets zijn, waarin ik de draak stak met het feit dat Middelkoop zelf of iemand van zijn bedrijf zijn wikipedia-pagina had zitten bijwerken.
“Daar is niets illegaals aan” stelde Middelkoop tijdens de zitting. Alsof ik dat had gesuggereerd. Het is alleen zo dat het door de Wikipedia-gemeenschap niet zo op prijs wordt gesteld dat iemand zijn biografie op Wikipedia beschouwt als zijn of haar persoonlijk propagandakanaal. Het artikel ging engiszins op slot, en dat Middelkoop daardoor de pagina niet meer kon laten bijwerken door zijn stagiair was dus mijn schuld. Tsja.

Dat de recensie op een site met de naam Kloptdatwel.nl verscheen, is op zich al een kwalijke zaak volgens Middelkoop:

De uitlatingen van Van Erp zijn gepubliceerd op een website met de naam klopdatwel.nl [sic]. De naam Kloptdatwel wekt bij het publiek de indruk dat het als een objectief controleur misstanden aan de kaak stelt, terwijl het ontdekken van ‘fouten’ het commerciële belang van de website dient. Alleen al het publiceren op zo’n website beschadigt iemands reputatie en noopt tot grote zorgvuldigheid.

Kortom, er moest nog meer weg. O ja, ook had hij fijntjes het stuk uit de Volkskrant over de zaak Santilli bijgevoegd om te betogen dat ik wel vaker over de schreef was gegaan en daarmee voor de rechter was gekomen.

Rechtbank Gelderland
Rechtbank Gelderland (foto: HenkvD | Wikimedia Commons)

De zitting

Op 5 juni moest ik naar de Rechtbank Gelderland te Arnhem voor de comparitie. Middelkoop kwam ruim een kwartier te laat, maar omdat de zaak die voor ons behandeld werd wat uitliep, konden we toch met zijn allen beginnen. Middelkoop had naast zijn advocaat nog twee jonge mannen bij zich, waarvan er een zijn co-auteur Tim Dollee bleek te zijn.

Inhoudelijk gezien kwam er weinig nieuws naar boven. Mijn advocaat, mr. Theo ten Velde, heeft telkens in zijn inbrengen rustig de zaak teruggebracht tot waar het om draait, namelijk of wat ik opgeschreven heb onrechtmatig genoemd kan worden. Die vraag werd door ons natuurlijk ontkennend beantwoord. Je moet immers wel iets heel onbetamelijks opschrijven wil daar sprake van zijn, en bij mijn recensie is daar allerminst sprake van.
Ik heb wat vragen van de rechter beantwoord en bijvoorbeeld nogmaals duidelijk uit kunnen leggen hoe het precies zit met ‘de lange lijst met fouten die ik verder nog aantrof’ waar Middelkoop zo’n punt van maakt. Middelkoop werd nu gedwongen om te zeggen dat met tien punten op die lijst hij het wel een ‘lange lijst’ zou vinden. In de trein terug bladerde ik nog eens door de aantekeningen die ik in het boek had aangebracht en kwam al snel tot zeker 25 naar mijn mening serieuze problemen, dus geen tikfoutjes, die ik niet in mijn recensie had gebruikt.

De rechter vroeg ook of ik zelf niet vond dat mijn artikel verder ging dan gebruikelijk voor een recensie en of het wel zinnig was om zoveel aandacht te besteden aan deze ideeën als ik er zo mee oneens was (omdat ze daarmee misschien eerder verder gaan leven). Daarop heb ik aangegeven dat juist omdat het boek bij een respectabele uitgeverij als Amsterdam University Press is verschenen (en niet een Ankh-Hermes, ofzo) het mijns inziens zinvol is om heel inhoudelijk naar het boek te kijken en niet alleen maar enigszins lacherig weg te zetten zoals Hendriks bijvoorbeeld deed in NRC.

Middelkoop had ook nog wat over Skepsis te melden. Hij vertelde dat hij zelf tot midden jaren negentig op Skepter geabonneerd was, maar het abonnement opgezegd had toen “Skepsis een militante koers insloeg”. Dat zou dan blijken uit het zonder degelijke onderbouwing tekeer gaan tegen supplementen, of zoiets. Geen idee waar hij het precies over had, maar het kwam er meen ik op neer dat bij gebrek aan voldoende wetenschappelijk onderzoek Skepsis te gemakzuchtig negatief over zulke zaken zou schrijven. Tsja.

Vonnis

De uitspraak was in eerste instantie gepland voor 11 september, wat haast een knipoog leek van de rechtbank, omdat het boek ook complottheorieën over de aanslagen op 9/11 verkondigt. Maar de Rechtbank Gelderland kampt met onderbezetting, dus die datum werd niet gehaald. Ook de nieuwe planning, 23 oktober, ging de mist in en intussen begon ik wel aardig chagrijnig te worden over dat uitstel. Maar omdat het vervolgens voor 4 december gepland stond, kwam de uitspraak gisteren toch weer onverwacht.

In de uitspraak geeft de rechter mij op alle punten gelijk en stelt dat ik me terecht beroep op de vrijheid van meningsuiting: “Het is voor beide partijen en voor het publiek duidelijk dat Van Erp in dit blog en in zijn tweets zijn mening en een waardeoordeel over het boek geeft. Aan Van Erp komt daarbij een grote vrijheid toe.” Daarnaast loopt de rechter een flink aantal argumenten uit mijn bespreking langs en schrijft daarna het volgende:

Aan de hand hiervan zet Van Erp uiteen waarom hij Patronen van Bedrog geen goed boek vindt. Hij gebruikt daarbij argumenten waarop Middelkoop kan reageren in het publieke debat, bijvoorbeeld op twitter of in andere media. Middelkoop kan daarbij, zoals hij in deze procedure doet, op de argumenten van Van Erp ingaan en toelichten dat deze naar zijn oordeel zwak of onjuist zijn. Ook kan hij erop wijzen dat argumentatie volgens hem ontbreekt en hij kan erop wijzen dat deskundigen van gezag zijn boek wel goed vinden. Het is dan aan het publiek om te beoordelen of het meer waarde hecht aan het boek van Middelkoop of aan de recensie van Van Erp. Van Erp gebruikt in zijn uitlatingen zo nu en dan sterke en laatdunkende bewoordingen. In het debat nemen de partijen over en weer een onwelwillende houding aan. Daarbij gaan zij echter niet zo ver dat zij de grenzen van het betamelijke overschrijden. Dit alles leidt tot het oordeel dat Van Erp niet onrechtmatig heeft gehandeld door de gewraakte uitlatingen in zijn blogs en in zijn tweets te doen.

De rechtbank oordeelt ook dat mijn uitlatingen over het plagiaat voldoende zijn beargumenteerd en dat een opmerking als ‘een lange lijst met fouten’ ook al als stijlfiguur gebruikt mag worden. Conclusie:

Afweging van de wederzijdse belangen van de partijen brengt de rechtbank aldus tot het oordeel dat het grondrecht van Van Erp om zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend en waarschuwend te kunnen uitlaten zwaarder moet wegen dan het grondrecht van Middelkoop op bescherming van zijn eer en goede naam, zodat de uitlatingen van Van Erp niet onrechtmatig zijn. De vorderingen van Middelkoop zullen daarom worden afgewezen.

En Middelkoop wordt veroordeeld tot het betalen van mijn proceskosten (begroot 1.383 euro).

Toevoeging 19 februari 2020

De termijn waarbinnen Middelkoop in hoger beroep kon gaan (3 maanden) is verstreken, de uitspraak is daarmee definitief geworden. Voor de geïnteresseerden is de volledige uitspraak te downloaden.

Advocaat van Willem Middelkoop stuurt blafbrief vanwege ‘vernietigend oordeel’ over Patronen van Bedrog

by 16 Comments

Op 12 juni 2018 publiceerde ik op Kloptdatwel een pittige recensie over Patronen van Bedrog, het boek van Willem Middelkoop en Tim Dollee. Middelkoop kan blijkbaar niet zo goed tegen mijn kritiek. In diverse online interviews heeft hij over mij en mijn recensie zitten zeuren, en ook op Twitter liet hij zich niet onbetuigd met de nauwelijks verkapte dreiging met juridische stappen. Deze week deed hij een zet in die richting. Op zaterdag 3 november werd namelijk op mijn privé-adres – “wij weten waar jouw huis woont” – een aangetekende brief bezorgd, afkomstig van LUX-advocaten uit Haarlem. Een typische ‘blafbrief‘.

** Update 20-11-2018: de briefwisseling heeft een vervolg gekregen en staat nu integraal online: Middelkoop vs Van Erp – het vervolg **

In deze brief wordt van mij geëist dat ik de bewuste recensie verwijder (en ook alle reacties daaronder), dat ik ervoor zorg dat de link uit de Google zoekdatabase verdwijnt, en:

Advocaat van Willem Middelkoop stuurt blafbrief vanwege 'vernietigend oordeel' over Patronen van Bedrog 3

Deze eisen zijn in mijn ogen niet alleen tamelijk absurd, maar ook nog eens stuitend slordig. Zelfs als ik ook maar enigszins zou hebben overwogen om eraan te voldoen (niet dus), dan toch zeker niet met een opgelegde tekst met daarin spelfouten die gewoon pijn doen aan je ogen? Kom op zeg.

Enfin. Ik heb een uitgebreid antwoord gestuurd aan de advocaat met daarin ook het voorstel om haar brief integraal op Kloptdatwel te plaatsen met mijn antwoord daar dan weer onder. Stukje transparantie naar de lezer toe, zullen we maar zeggen. Maar helaas heeft ze daar niet positief op gereageerd, haar cliënt geeft geen toestemming voor publicatie van haar brief. En hoewel ik begrijp dat het in beginsel niet onrechtmatig is om de brief ook zonder toestemming hier te publiceren, zie ik daar vooralsnog vanaf. U moet het dus maar even doen met mijn kant van het verhaal.

Aan:
LUX advocaten te Haarlem

Betreft: Middelkoop/Van Erp

Nijmegen, 6 november 2018

Geachte mevrouw […]

In uw brief van 2 november 2018 verzoekt u mij namens uw cliënt Willem Middelkoop dat ik mijn recensie van het boek Patronen van Bedrog verwijder, samen met alle reacties die onder de publicatie daarvan op de website Kloptdatwel.nl staan. En bovendien verzoekt u mij om publiekelijk excuses aan te bieden voor publicatie van die recensie. Ik zal geen van beide verzoeken inwilligen. Ik zal toelichten waarom.

Allereerst een kleinigheidje: het is mij volstrekt onduidelijk wat u bedoelt met “uitlatingen via http://www.pepijnvanerp.nl/category/klopt dat wel”. Als ik er een werkende url van maak door de spaties eruit te halen, levert dat een lijst berichten op mijn persoonlijke website op die in de categorie “kloptdatwel” vallen. Geen van de berichten die u zo vindt, heeft ook maar iets te maken met uw cliënt.
Op die website loopt echter ook in de kolom aan de zijkant mijn Twitter feed, en er zal dus ook wel regelmatig een link hebben gestaan naar mijn bespreking van het boek Patronen van Bedrog op de website kloptdatwel.nl met url https://kloptdatwel.nl/2018/06/12/patronen-van-bedrog-broddelwerk-van-willem-middelkoop-en-tim-dollee/, gepubliceerd op 12 juni 2018. Misschien dat dat voor uw verwarring heeft gezorgd. Als mijn aanname van een vergissing uwerzijds op dit punt evenwel niet klopt, laat u mij dat dan gerust even weten.

Dan meer inhoudelijk. U schrijft: “Om een dergelijk vernietigend oordeel over een boek te kunnen publiceren, met alle consequenties van dien, dient deze uitlating uiteraard wel gestoeld te zijn op feiten c.q. aantoonbare onjuistheden.” En dat gaat dan om het feit dat ik het boek “broddelwerk” heb genoemd. Dat oordeel heb ik mijns inziens ruimschoots onderbouwd in mijn recensie en de tweets van mij, die u vermoedelijk ook onder het ‘publicaties’ in de voorgaande zin laat vallen, verwijzen ofwel naar die recensie of zijn mijns inziens onderbouwd met scans van bewuste fouten in het boek, ofwel meningen die eenieder gewoon moet kunnen uiten – zeker op Twitter, zeker richting een publiek persoon als uw cliënt. Zolang u geen specifieke tweets aangeeft, kan ik er verder ook alleen maar in algemene zin op antwoorden.

U noemt het een “vernietigend oordeel”, maar sommige lezers zullen het misschien juist als een aanbeveling zien. Personen die gevoelig zijn voor complottheorieën zullen immers dit soort stevige recensies vanuit skeptische hoek vaak als een bevestiging zien dat de auteur iets op het spoor is.
Ook lijkt Middelkoop zelf juist blij met dit soort vernietigende kritiek. Zo vertelt hij in een recent gesprek op Café Weltschmerz dat de verkoop van het boek juist goed is gaan lopen na een andere recensie, in NRC, die minstens zo kritisch was ( zie https://www.youtube.com/watch?v=mU6a0qnOJSw vanaf 1:15 ). Ik schrijf hier voor het gemak het relevante stuk van het gesprek voor u uit:

George van Houts: “Gaat het goed met de verkoop?”
Willem Middelkoop: “Ja, het is vooral heel goed van start gegaan, want ik had het geluk dat .. NRC die schreef, eh, was een socioloog .. z’n naam heb ik alweer verdrongen. Maar die schreef een vernietigende aanval in het opiniekatern van NRC. Hij heeft later ook op Twitter gezegd, dat hij het stuk eigenlijk alleen maar had geschreven om mij belachelijk te maken. Nou, dat kreeg veel aandacht, dat ging ook een beetje viral. En nog wel meer media-aandacht gehad, dus de eerste twee, drie drukken die vlogen weg.”

Geen woord dus over tegenvallende verkoop (en dit gesprek is opgenomen in oktober), en bedenk ook dat mijn stuk slechts vier dagen na dat stuk van de socioloog Hendriks online ging.
Het komt mij daarom nogal vreemd over dat uw cliënt nu beweert dat hij door mijn bespreking schade heeft geleden, laat staan dat hij dat overtuigend kan aantonen en dat daarbij ook nog eens sprake zou zijn van uitlatingen die onrechtmatig zijn.

In uw brief suggereert u dat ik “op geen enkele wijze aangegeven laat staan aangetoond”  zou hebben dat het boek onjuistheden bevat. Dat is een nogal merkwaardige opmerking, omdat u verderop in uw brief minstens één zo’n onjuistheid aanhaalt, nl. het stukje nepnieuws dat gebaseerd was op een berichtje uit die Zimbabwaanse krant. Uw cliënt heeft nadat hij mijn stuk gelezen heeft blijkbaar ook ingezien dat het een nogal duidelijke fout is, omdat u mij meldt dat het in toekomstige drukken verwijderd zal worden.
Over die lijst met fouten die ik noem aan het eind van mijn stuk heb ik inderdaad gecorrespondeerd met de uitgever. Het antwoord heb ik later integraal ook in de reacties bij mijn recensie gekopieerd, omdat uw cliënt er in een ander interview verkeerde informatie over gaf (in het online interview Nerd Culture #17 Willem Middelkoop & Boris van de Ven op www.gamekings.tv ). Uw cliënt suggereert daarin dat ik slechts twee foutjes ontdekt zou hebben en zou hebben geweigerd de lijst aan de uitgever te sturen (alsof ik daartoe verplicht zou zijn). Mijn ‘weigering’ is nogal uit de context gehaald door uw cliënt door niet de hele toedracht te vertellen. Het bleef zeker niet stil van mijn kant, want hier hebt u voor de volledigheid mijn antwoord op het verzoek van zijn redacteur Ebissé Rouw:

Beste mevrouw Rouw,

Mijn opmerking dat Middelkoop de redactie van Kloptdatwel wel mocht mailen voor een lijst met fouten die ik verder nog aantrof, gold hem persoonlijk. Gezien het feit dat hij mij op Twitter blockte nadat ik hem via die weg al op een aantal van die fouten wees – nog voordat ik mijn bespreking had gepubliceerd – maak ik op dat hij daar niet echt in geïnteresseerd is. Ik had het toch al enigszins ironische bedoelde aanbod waarscijnlijk ook wel anders verwoord als ik de block geconstateerd voordat mijn bespreking online ging.

U zult denk ik begrijpen dat ik na tweets als deze https://twitter.com/wmiddelkoop/status/1006419579831246848 ook niet echt genegen ben om hem behulpzaam te zijn. U moet het vooralsnog dus doen met de fouten die ik in mijn stuk heb aangewezen, die ik in de comments daaronder tot dusver heb genoemd en die ik op Twitter heb geplaatst.

Met vriendelijke groet,

Pepijn van Erp

En aangezien u schrijft dat u mijn Twitter-feed ook heeft bekeken, zal u geconstateerd hebben dat ik inderdaad meerdere fouten (nog voor publicatie van mijn recensie) aan uw cliënt kenbaar heb gemaakt (zie bijv. https://twitter.com/pjvanerp/status/1004637838619660289 ). Maar dit staat ook allemaal in de reacties onder mijn stuk.
Dat ik “op geen enkele wijze aangegeven laat staan aangetoond”  zou hebben dat het boek onjuistheden bevat, is dus aantoonbaar onwaar. Of een lijst ‘lang’ is of niet, lijkt me niet iets om ernstig over in de clinch te gaan liggen. Maar als uw cliënt wil blijven beweren dat ik hem in mijn recensie en tweets op maar twee fouten heb gewezen, dan heeft leeft hij in een andere werkelijkheid.

De meest heikele kwestie, namelijk of er daadwerkelijk sprake is van plagiaat, is uitvoerig besproken in mijn stuk en ik heb dat mijns inziens zorgvuldig gedaan. Ik heb het bewijs gegeven waarop ik mijn oordeel uitsprak dat er sprake was van discutabel gebruik van de tekst van Bernstein (in de druk die ik heb besproken). In de update onderaan het stuk is de visie van de uitgever weergegeven en die heb ik ook weer besproken.
Alleen al het feit dat de uitgever heeft toegegeven dat er niet juist is geciteerd en aangegeven heeft dat er in komende drukken hier een aanpassing gaat plaatsvinden, maakt dat de vraag die ik heb opgeworpen voldoende onderbouwd is. Ik verschil van mening met de uitgever of de voorgenomen oplossing adequaat is, er blijft nog steeds sprake van buitensporige overname van andermans tekst, zelfs met correcte bronvermelding en opmaak als citaat. En in dat oordeel sta ik niet alleen.
Ik heb overigens nog niet gezien hoe de uitgever dit in nieuwe drukken heeft aangepast, en ook niet of hij mijn suggestie om de kwestie gewoon eerst aan Bernstein voor te leggen ter harte heeft genomen.
U schrijft dat de aanpassingen in de derde druk zijn gedaan. Ik vraag me af of dat klopt, de uitgever had het namelijk over “de volgende bijdruk” in een mail aan mij. In diezelfde mail bedankte hij me overigens voor mijn opmerkzaamheid met de woorden:  “Ik wil u hartelijk danken voor de inspanningen die u zich rond deze uitgave heeft getroost.” Dit staat wel in opmerkelijk contrast met deze brief die u namens uw cliënt stuurt.

Veel van wat uw cliënt mij verder in uw brief verwijt, is moeilijk anders te zien dan als een verschil van opvattingen. Waar u schrijft: “U geeft nota bene zelf toe dat alle stellingen voorzien zijn van bronnen, om toch zonder enige onderbouwing te concluderen dat de onderbouwing ‘flinterdun’ zou zijn.” raakt u misschien de kern van het verschil van inzicht tussen mij en uw cliënt in het schrijven van stukken op een journalistiek verantwoorde wijze.
Uw cliënt lijkt zich op het standpunt te stellen dat elke bron gebruikt kan worden om een stelling te poneren zonder dat je het over de kwaliteit en argumentatie van die bron hoeft te hebben. Dat gaat snel mis als je het over complottheorieën hebt, daar draait het bij uitstek om de betrouwbaarheid van bronnen. Ik heb – klaarblijkelijk in tegenstelling tot de fact-checkers van uw cliënt en uitgever – die bronnen wél goed bekeken en geconstateerd dat ze regelmatig niet aan de basale journalistieke kwaliteitseisen voldoen, soms ronduit misleidend zijn, of zelfs als fake news beschouwd moeten worden. Vandaar mijn oordeel ‘flinterdun’.

Dan gaat u verder met de stelling dat ik niet zou hebben aangetoond dat er in het boek sprake is van foutieve bronvermelding. Ik geef nota bene een concreet voorbeeld in mijn tekst: “En daarna een bekende van Walter Rathenau, oorspronkelijk in de Neue Freie Presse (1909), later overgenomen in zijn boek Zu Kritik der Zeit (1912) – Middelkoop en Dollee maken een potje van de bronvermelding.”
Welk bezwaar heeft uw cliënt hiertegen? Dat ik hier niet aangeef hoe die foutieve bronvermelding in het boek zelf staat? Uw cliënt kan toch zeker zelf even opzoeken welke referentie hij gaf? Voor uw gemak, er staat in voetnoot 27, blz. 29: “Neue Wiener Presse 24 december” en bij het cijfertje van de voetnoot in de tekst: “1912”. Maar dat moet dus Neue Freie Presse zijn en het jaartal klopt niet. Maar als uw cliënt mij overtuigend kan laten zien dat er een krant met de naam Neue Wiener Presse heeft bestaan met daarin op 24 december 1912 een bericht met het citaat van Rathenau, dan zal ik mijn recensie op dit punt uiteraard corrigeren.

Verderop schrijf ik: “Ook erg merkwaardig is de wijze waarop aan bronvermelding is gedaan, boeken staan er in met een url naar Amazon.com, in nogal wat links zitten tikfouten, en soms slaan de links in voetnoten totaal niet op wat er in de tekst staat.” Van die fouten zou ik zo voorbeelden kunnen geven, die staan op ‘de lijst’. Die lijst is natuurlijk nog enigszins virtueel, om hem concreet te maken, zou ik die fouten allemaal moeten verzamelen, vissen uit de aantekeningen die ik in het boek zelf heb gemaakt. Dat is wat bewerkelijk, maar ik had er best een flink aantal aan uw cliënt kenbaar willen maken, als hij zelf naar Kloptdatwel.nl had gemaild en het niet aan zijn redacteur had overgelaten.
Vooruit, laat ik wat dit betreft een tip geven die misschien nog bij de nieuwe druk van pas kan komen: er zijn nogal wat voetnoten met daarin links naar video’s op YouTube. In de adressen staat er regelmatig een 0 (het cijfer nul), die echter met het gekozen lettertype niet te onderscheiden is van de kleine letter o (en in de bewuste links in ieder geval door mij eerder zo gelezen wordt). Het is eerder typografische onhandigheid dan een tikfout om in dit geval de broodletter ook voor webadressen te gebruiken. Het kan zijn dat zijn dat ik bij het schrijven feitelijke tikfouten en dit soort ‘onzichtbare letterverwisselingen’ heb samengevat met het “in nogal wat links zitten tikfouten”, waardoor dat bij nader inzien misschien wat overdreven over kan komen. Ik heb de tekst op dit punt inmiddels verduidelijkt.

Dan stelt u dat ik uw cliënt geheel ten onrechte in verband breng met antisemitisme. Dat doe ik helemaal niet. Ik raad u aan dat stuk nog eens zorgvuldig terug te lezen, want deze aantijging aan mijn adres is echt onbegrijpelijk. Ik stel alleen met zorg vast dat de auteurs geen oog hebben voor de antisemitische kanten van veel complottheorieën die ze aanhalen, terwijl dat mijns inziens aandacht verdient. Iemand er op aanspreken dat hij of zij geen aandacht besteedt aan een kwalijke zaak, is heel wat anders dan hem of haar zelf van die kwalijke zaak betichten.
U schrijft ook dat ik het “versterkt [heb] middels het sturen van een tweet op 7 juni 2018.” Ik weet niet precies welke tweet u bedoelt, maar als die daadwerkelijk van 7 juni was, dan heeft die dus volgens u met vooruitwerkende kracht mijn argumentatie versterkt, want mijn recensie is immers pas op 12 juni gepubliceerd.

Op het gebied van de complottheorieën rondom 9/11 zit uw cliënt echt op een dwaalspoor, ik zie niet in waarom ik daar niet op zou mogen wijzen. Ik zie graag tegemoet welke tweets van mij volgens u het betamelijke zouden overschrijden, met de toelichting wat in deze dan ‘het betamelijke’ is.

Dan schrijft u dat ik “reeds bekend ben met  schadevergoedingen die door rechter [sic] kunnen worden toegewezen in vergelijkbare smaadzaken.” Ik moet maar gokken op welke smaadzaken u doelt, ik ken in ieder geval geen zaken waarbij een Nederlandse rechter hiertoe is overgegaan. En smaad valt zover mij bekend is binnen het strafrecht, terwijl u het in het begin van uw brief heeft over artikel 6:162 BW.

U verzoekt mij om u “binnen 24 uur” (wanneer had u eigenlijk bedacht dat die termijn afliep?) een afschrift te sturen van een instructie aan Google die ik, als ik het al had gewild, niet eens had kunnen geven, omdat ik noch eigenaar noch webmaster van Kloptdatwel.nl ben. En uw cliënt verzoekt ook dat ik ‘binnen twee dagen na heden’ een specifiek excuus zou plaatsen (met daarin twee opzichtige spelfouten) op Twitter en Kloptdatwel.nl. Wat is nu de gedachte hierachter? Dit is toch geen serieus te nemen verzoek op deze manier? Ook de verkapte verwijzing naar een langdurige rechtszaak in de Verenigde Staten waarin ik in verwikkeld was (door uw cliënt op Twitter), beschouw ik als verwerpelijke bangmakerij.

Dat uw cliënt niet blij is met mijn recensie, kan ik begrijpen, maar het dreigen met juridische stappen gaat mijns inziens erg ver. Een serieuze discussie over de inhoud durf ik best aan, uw cliënt gaat die publiekelijk uit de weg. Kenmerkend daarvoor is dat hij eerst op Twitter uitnodigt om fouten in het boek aan te wijzen en mij dan vervolgens blockt als ik zulke fouten aanwijs.

Zijn kritiek op de recensie kan hij overigens gerust kwijt op Kloptdatwel.nl. Mijn voorstel zou zijn dat ik de tekst van uw brief integraal plaats in een nieuw bericht, aangevuld met dit antwoord van mij daarop. Natuurlijk zonder uw en mijn directe contactgegevens, en desgewenst haal ik de meest in het oog springende tikfouten in uw stuk er eerst ook nog uit. Lijkt u en uw cliënt dat wat? Graag verneem ik uw reactie op dit voorstel, laten we zeggen vóór 17.00 uur donderdag 8 november 2018.

Met vriendelijke groet,

Pepijn van Erp

Update 19 november 2019

De rechtszaak die Middelkoop over de recensie (en een aantal tweets) begon tegen mij is afgelopen, de rechter wijst alle vorderingen af, zie Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie Patronen van Bedrog.

Patronen van bedrog – broddelwerk van Willem Middelkoop en Tim Dollee

by 62 Comments

Het is de basisgedachte van menige complottheorie: een elite van belangrijke mensen op sleutelposities in de financiële wereld, de wapen- en oliehandel en in de politiek orkestreert in het geniep de belangrijkste gebeurtenissen in de wereld. Terwijl de gewone man denkt dat het gaat om acties die het gevolg zijn van beleid van onze redelijk gecontroleerde overheden, of dat er toeval in het spel is. Willem Middelkoop en Tim Dollee zien al die heimelijke operaties van een wereldelite achter de schermen wel en schreven er Patronen van bedrog over, ruim een week geleden uitgekomen bij Amsterdam University Press. Het is een vrij standaard complotdenkersboek, vol verdraaingen, domme fouten, slecht gekozen bronnen en soms op het onbehoorlijke af overgeschreven.

Als Middelkoop niet al een redelijk bekend publicist was (hij schreef over diverse financiële onderwerpen en was ook commentator bij RTL Z), was dit waarschijnlijk gewoon het zoveelste complotdenkersboekje geweest waar niet al te veel aandacht voor zou bestaan behalve dan in het sprookjesbos. Maar het kreeg inmiddels al best wat aandacht in de mainstream media. Ruim voor verschijnen van het boek al in De Telegraaf enPatronen van bedrog - broddelwerk van Willem Middelkoop en Tim Dollee 4 Middelkoop mocht ook zijn verhaaltje komen doen op de radio, bij Nooit meer Slapen (VPRO) en op een wat christelijker tijdstip bij Nieuwsweekend (MAX). Hier werd hij niet bepaald stevig aan de tand gevoeld.

Heel wat interessanter was al de bespreking in NRC door socioloog Eric Hendriks (De deep state heeft ons in haar zak. Tsja.), waar Middelkoop op  Twitter nogal kinderachtig op reageerde. Ergens snap ik zijn kritiek wel (dat het een persoonlijke aanval is, lijkt me erg overdreven), want Hendriks gaat nergens concreet in op de argumenten die Middelkoop en Dollee in hun boek opvoeren. Zij zouden kunnen zeggen dat ze alles keurig netjes met bronnen onderbouwd hebben. Wie er echter ook maar even wat beter naar kijkt, ziet dat die onderbouwing meestal flinterdun is, of dat hun stellingname op andere punten nagenoeg triviaal is.

The Deep State

Dat de zichtbare en formele macht van allerlei kanten, vaak buiten het zicht, beïnvloed wordt door belangengroepen is geen erg schokkend gegeven. Ook niet dat geheime diensten in het geniep dingen doen, die als het goed is in het belang zijn van de samenleving waartoe ze behoren. Die enigszins onzichtbare processen zou je The Deep State kunnen noemen, maar of je daarmee iets verduidelijkt? Complotdenkers bedoelen met The Deep State in Westerse democratiën ook meer dat er van alles gebeurt, vanuit of met hulp van de overheid, dat eigenlijk niet goed gecontroleerd wordt door de democratische organen die we daarvoor hebben ingericht.

Middelkoop en Dollee zien The Deep State als een structuur die al ruim een eeuw lang bezig is om een Angelsaksische werelddominantie te bereiken en gevestigde posities te bewaken. Het begon met de dromen van Cecil Rhodes over zo’n imperium dat geleid moest worden door het in zijn ogen superieure Britse ras. Na zijn dood ging een elitair clubje gefinancierd vanuit de nalatenschap van Rhodes aan de slag. Dit hebben Middelkoop en Dollee opgestoken bij de historicus Carroll Quigley, die er na lang onderzoek een omvangrijk werk over schreef: Tragedy and Hope.
We kunnen ons ernstig afvragen of de auteurs die 1300 pagina’s van Quigley zelf wel hebben gelezen, want ze prijzen het vooral aan door te verwijzen naar hoe Willard Cleon Skousen het boek in zijn eigen The Naked Capitalist (1970) de hemel in prees. In dat boek citeert Cleon Skousen overmatig uit het werk van Quigley, maar trekt er desondanks conclusies uit die Quigley absoluut niet aanstonden. Sowieso was Quigley helemaal niet gelukkig met de manier waarop allerlei complotdenkers met zijn boek omgingen. Dat wordt bijvoorbeeld wel duidelijk als je een ‘ronde tafel’ bespreking van Skousen’s boek leest waarin ook Skousen en Quigley zelf aan het woord komen. Quigley schrijft daarin dat hij vermoed dat Skousen zijn werk zo verdraaid heeft, omdat hij niet gelukkig was met de stevige kritiek van Quigley op de Radical Right. Quigley stelt zelfs dat de politieke positie van Skousen verdacht veel overeenkomsten heeft met het 25-punten programma van de nazi’s.  Niet erg fraai van Middelkoop en Dollee om dit niet te vermelden, maar misschien wisten ze het niet, we hoeven immers niet overal opzet achter te vermoeden.

Natuurlijk was Quigley niet de enige die sprak over Deep State-achtige elites. Middelkoop en Dollee geven eerder wat citaten van politici die er aan refereerden zoals een burgemeester van New York, John F. Hylan:

“De echte bedreiging van onze republiek is de onzichtbare regering, die haar slijmerige poten als een gigantische octopus over onze steden, staten en natie spreidt. Aan het hoofd van deze octopus staan Rockefeller (Standard Oil) en een kleine groep machtige bankiers. Deze kliek maakt vrijwel de dienst uit [in de] Verenigde Staten, waarbij haar eigen zelfzuchtige doeleinden centraal staan.”

Kijk, dat soort teksten spreekt de complotgelovigen aan, en het is niet zo verwonderlijk dat je deze tekst veelvuldig aantreft op hun websites. Meestal gaat het citaat nog wat verder, ik geef het voor het gemak onvertaald:

They practically control both parties, write political platforms, make catspaws of party leaders, use the leading men of private organizations, and resort to every device to place in nomination for high public office only such candidates as will be amenable to the dictates of corrupt big business.

These international bankers and Rockefeller–Standard Oil interests control the majority of the newspapers and magazines in this country. They use the columns of these papers to club into submission or drive out of office public officials who refuse to do the bidding of the powerful corrupt cliques which compose the invisible government. It operates under cover of a self-created screen [and] seizes our executive officers, legislative bodies, schools, courts, newspapers and every agency created for the public protection.

Hier spreekt een populistische politicus, die opkwam voor de working class, maar aan de andere kant ook gesteund werd door William Randolph Hearst, de mediamagnaat, die het niet zo nauw nam met journalistieke ethische principes. Tsja, leuk citaat dus, maar wat zegt het nu? Niet veel meer dan het idee dat dit soort complotgedachten van alle tijden is.

Ook leuk is dit volgende citaat, een zinnetje uit een speech die senator William Jenner in 1954 in de Senaat hield, waaruit volgens Middelkoop en Dollee blijkt dat Jenner de visie van Hylan deelt:

“Deze groep legt noch verantwoording af aan de president, noch aan het Congres, noch aan de rechtbanken.”

Als je de herkomst van dat citaat gaat terugzoeken, kom je erachter dat Jenner het had over de communisten (hij was dikke maatjes met senator McCarthy), blijkbaar hoorden die in de jaren ’50 ook bij de Deep State …

En daarna een bekende van Walter Rathenau, oorspronkelijk in de Neue Freie Presse (1909), later overgenomen in zijn boek Zu Kritik der Zeit (1912) – Middelkoop en Dollee maken een potje van de bronvermelding.

“Circa 300 mannen, die elkaar kennen en zelf hun opvolgers benoemen, bestemmen het lot van deze wereld. Hun macht bestaat bij de gratie van absolute geheimhouding.”

Dit is de bron van de complottheorie die bekend staat als Committee of 300 of The Olympians. In Patronen van Bedrog vergeten Middelkoop en Dollee op te merken dat deze uitspraak vaak door antisemieten is aangevoerd als bewijs voor het bestaan van een Joodse samenzwering. Rathenau was immers zelf Joods en zou hier dus heel openhartig zijn geweest. Sowieso hebben ze weinig aandacht voor de antisemitische kantjes die vaak aan dit soort theorietjes hangen, dat doen ze waarschijnlijk bewust en misschien met de beste bedoelingen, maar net als Hendriks in zijn bespreking in de NRC vind ik dit zinnetje in hun nawoord dan toch wel weer erg ongelukkig:

We hebben in dit boek ook bewust afstand gehouden van complottheorieën waarbij de oorsprong van de macht bij Jezuïeten, zionisten of zelfs buitenaardse reptielen wordt gelegd, alhoewel de vele links naar Israël overduidelijk zijn.

False flags en 9/11

Het voeren van oorlogen is volgens Middelkoop en Dollee een belangrijk middel om de doelen van The Deep State te bewerkstelligen. En om die uit te lokken is een false flag een beproefd middel. Ze geven heel wat historische voorbeelden, maar wat die nu precies met Deep State structuren te maken, wordt niet duidelijk, meestal gaat het gewoon om acties van overheden, de formele macht, met goedkeuring van de president bijvoorbeeld. Dat die formele macht niet altijd even goed gecontroleerd wordt door democratisch gekozen organen, maakt het mijns inziens nog geen Deep State.

Patronen van bedrog - broddelwerk van Willem Middelkoop en Tim Dollee 5
Northwoods Memorandum

Als voorbeeld van een false flag komen de auteurs met Operation Northwoods, ook erg favoriet bij  9/11 truthers. Het gaat om een aantal suggesties voor het creëren van een aanleiding voor de Verenigde Staten om Cuba aan te vallen. Een door de CIA gesteunde inval van tegenstanders van Castro was in 1961 compleet mislukt (Varkensbaai-invasie) en het leger zat te broeden op een meer openlijke aanval. Meer dan een aantal niet ver uitgewerkte ideeën behelsde het plan niet, toen president Kennedy er een streep doorhaalde.
Hoe moeten we dat nu zien in relatie tot de Deep State? Zat die achter de ontwikkeling van deze false flags en werd hun plan gedwarsboomd door Kennedy (wat dan toch wat afdoet aan de vermeende macht van de Deep State)? Of zat juist Kennedy in de Deep State en was handig gemanoeuvreerd naar de positie om dit plannetje te torpederen, omdat een inval in Cuba juist niet uitkwam. Je kunt bedenken dat het communistisch laten van Cuba handig was in de voor de Deep State lucratieve wapenwedloop tussen de USSR en VS. O nee, het feit dat Kennedy vermoord is, is natuurlijk bewijs dat de Deep State hier helemaal niet blij mee was! Maar waarom hebben ze hem dan niet gewoon gechanteerd met zijn talrijke affaires waar ze natuurlijk van op de hoogte waren? Of … Ja, uiteindelijk kun je alles wel blijven draaien totdat het precies gegaan lijkt te zijn volgens de plannen van een geheime elite met haast oneindige macht.

De subhoofdstukjes over 9/11 zijn tamelijk lachwekkend voor iemand die daar al meer over heeft gelezen. Middelkoop en Dollee zitten compleet op de lijn van Architects and Engineers for 9/11 Truth en hebben niet de moeite gedaan om de kritiek daarop te bekijken.  Het is vergelijkbaar met wat Coen Vermeeren in zijn boek veel uitgebreider opschreef en veel van de punten van de Stichting 11 September van George van Houts komen ook weer terug. Middelkoop en Dollee schrijven doodleuk op dat ‘onomstotelijk wetenschappelijk bewijs’ voor de explosieven-theorie werd geleverd door een aantal hoogleraren. Dat zijn dan Steven E. Jones en Niels Harrit (die niet eens hoogleraar is) met hun verhaaltje over nanothermiet. Dat is al lang geleden helemaal onderuit gehaald, maar op Metabunk is er recent nog weer aandacht aan geschonken om te onderzoeken hoe die dubieuze onderzoekjes nu eigenlijk tot stand kwamen.

Afghanistan

En als je dan eindelijk iets leest wat je nog niet eerder was tegengekomen, met een bron die op het eerste gezicht wel moet weten waarover hij het heeft, dan blijkt het plaatje dat Middelkoop en Dollee schetsen toch ook weer heel erg gekleurd. Ze schrijven dat de achterliggende reden voor de Amerikaanse inval in Afghanistan gezocht moet worden in de potentiële aanleg van een gaspijplijn vanaf de Kaspische zee via Oezbekistan en Afghanistan naar Pakistan en/of India. Dat tekenen ze op uit de mond van de Britse diplomaat Craig Murray, die van 2002 tot 2004 ambassadeur in Oezbekistan was en toen in conflict kwam met zijn werkgever over hoe ze om zouden moeten gaan met de mensenrechtenschendingen van het Karimov-regiem. Murray zag in die tijd ook documenten die gingen over onderhandelingen over zo’n pijplijn tussen de Taliban en de Amerikaanse bedrijven Enron en Unocal (waar George Bush sr. in het bestuur zat). De consultant van Unocal zou Karzai zijn, die na het verdrijven van de Taliban president van Afghanistan werd.

Dat klinkt natuurlijk uiterst verdacht, en het lijkt alsof opeens allerlei lijntjes aan elkaar geknoopt kunnen worden. Maar je vindt zo, bijvoorbeeld op Wikipedia, dat die pijplijnonderhandelingen speelden vanaf 1996 toen de Taliban net aan de macht kwamen in Afghanistan. Gesprekken werden door hen in augustus 1998 radicaal afgebroken toen de Verenigde Staten met een aanval met kruisraketten op bases van Al Qaeda, o.a. in Afghanistan, probeerden terug te slaan als vergelding voor de aanslagen op de ambassades in Kenya en Tanzania. Als we achter Al Qaeda, de VS, en de oliebedrijven allemaal The Deep State willen zien, dan was hier zeker sprake van een serieus afstemmingsfoutje!? En die consultant was hoogstwaarschijnlijk  niet Karzai, maar ene Zalmay Khalizad.

Nu ben ik geen expert op de recente geschiedenis van Afghanistan en omliggende regio, maar als je als leek zo makkelijk informatie kunt vinden, die het verhaal van Middelkoop en Dollee volkomen tegenspreekt, en als je vaststelt dat zij met geen woord reppen over die kritiek, dan bewijst dat op zijn minst dat ze bijzonder oppervlakkig te werk zijn gegaan, zich misschien hebben laten inpakken door andere complotdenkers, of dat ze bewust verzwijgen dat er stevige kritiek is op de versie die zij vertellen.

Propaganda

In hoofdstuk 8 gaat het over de media en hoe die zich laten gebruiken. In het eerste subhoofdstukje citeren de auteurs vol instemming een artikel uit Trouw van Gassan Dhanan waarin hij Edward Bernays opvoert als grondlegger van de moderne staatspropaganda. Middelkoop en Dollee citeren een heel stuk over Bernays betrokkenheid bij acties van grote Amerikaanse bedrijven en de CIA maar zeggen niets over de kern van het artikel in Trouw, namelijk de vraag of we in het Westen nu zo bang moeten zijn voor de Russische fake news-campagnes:

Ondanks deze blunders hebben de westerse media nog een grote voorsprong op de Russische als het gaat om betrouwbaarheid. Omdat relatief weinig mensen in het Westen Russische nieuwsbronnen vertrouwen, is Russische regeringspropaganda amper effectief, zolang de laatste wordt verspreid via eigen media. Sterker, hoe meer nepnieuws de Russische propagandamachine verspreidt, des te meer het land zichzelf ondermijnt.
Rusland resteert nog een alternatief: het ondermijnen van het vertrouwen onder westerlingen in hun eigen media. Als het publiek de media wantrouwt, dan hebben westerse propagandisten geen medium om hun boodschap effectief te verspreiden.
[…]
De Russen lijken dan ook Bernays’ voorschrift nauwkeurig op te volgen: de propagandist ‘moet ofwel de gevestigde orde in diskrediet brengen of hij moet een nieuwe orde scheppen’. Het laatste is moeilijk, maar tegen het eerste zal geen bewustwordingscampagne helpen.

Dit is wel ironisch, want Middelkoop en Dollee blijken door het hele boek heen niet alleen lang bestaande complottheorieën van Westerse origine te omarmen, maar ook de meer recente Russische desinformatie met soeplepels tegelijk opgeslurpt te hebben.

Beter goed gejat …

Heel vaak worden in Patronen van Bedrog artikelen van de website GlobalResearch.ca opgevoerd als bron en je hoeft niet lang op die site rond te kijken om tot de conclusie te komen dat zo’n beetje elke complottheorie daar welkom is. Nu is het te makkelijk om alle artikelen van die site daarom maar als onzin af te doen, maar wie de moeite neemt om de artikelen op te zoeken waaraan de auteurs refereren zal zien dat het toch allemaal wel erg dubieus is. En dan zal je ook zien dat Middelkoop en Dollee wel heel vaak complete stukken tekst bijna letterlijk, wel vertaald, hebben overgenomen. De toch al lange citaten worden daarbij omarmd door stukken ogenschijnlijk eigen tekst die je echter ook bijna precies zo in de bron terugvindt. Je zou haast van plagiaat kunnen spreken.

Patronen van bedrog - broddelwerk van Willem Middelkoop en Tim Dollee 6
‘knip-vertaal-plak’-werk

Helemaal bont maken ze het op dit vlak bij vraag 74 in hoofdstuk 8, waar het grootste deel van de tekst, zes pagina’s, bestaat uit letterlijke vertalingen van het beroemde artikel ‘The CIA and the Media‘ van Carl Bernstein, zonder dat die als citaat zijn opgemaakt. Misschien 15 procent van dat stuk zou je als eigen tekst kunnen zien, een even groot deel als correct citaat, maar het overgrote deel bestaat uit letterlijk overgenomen tekst van Bernstein [zie hiervoor mijn tekstvergelijking (jpg,6Mb); groene stukken correct geciteerd, blauw incorrect]. Tsja, als je plagiaat toch al niet zo’n groot probleem vindt, dan kun je misschien ook maar beter van een van de meest gerenommeerde journalisten jatten, dan zit het met de inhoudelijke kwaliteit van je verhaal in ieder wel goed … [zie update]

Ook erg merkwaardig is de wijze waarop aan bronvermelding is gedaan, boeken staan er in met een url naar Amazon.com, in nogal wat links zitten tikfouten (*), en soms slaan de links in voetnoten totaal niet op wat er in de tekst staat. Ook geven de heren vaak niet de originele bronnen, maar liever verwijzingen naar krantenartikeltjes of opiniestukken die over die bronnen gaan, zodat er al een bepaald filter tussen zit.

Prutswerk

Er staat natuurlijk nog veel meer in het boek, met name over financiële operaties op wereldschaal, de dubieuze(?) rol van de Bank for International Settlements, goud en de dollar, maar daar weet ik niet zoveel van af. (**) Middelkoop heeft daar in eerder werk uitgebreid over geschreven, misschien heeft hij er wel echt verstand van, maar het komt op mij ook allemaal wat overdreven en eenzijdig over. En ik houd daarbij dan toch ook maar in gedachten dat ze in Patronen van Bedrog dit soort pareltjes hebben opgenomen:

En oud-CIA-agent Bill Oxley onthulde in 2017 op zijn sterfbed dat zijn organisatie de hand had gehad in de moord op de reggae-arties Bob Marley in 1981.

Middelkoop en Dollee verwijzen hiervoor in een voetnoot naar een artikeltje op de website van een Zimbabwaanse krant, waar verder geen bronnen worden genoemd. Een beetje kritische onderzoeker heeft natuurlijk binnen luttele seconden gevonden dat het om een hoax van een beruchte fake news website gaat (Snopes). Als ze dit soort overduidelijke hoaxes al niet doorzien, hoe serieus moeten we hun onderzoeksvaardigheden dan überhaupt nemen?

Wat doet dit boek trouwens bij de Amsterdam University Press (AUP), je zou het eerder verwachten bij een uitgever die wel meer complotfantasieën uitgeeft. Op de website van  AUP omschrijven ze zichzelf als “een uitgeverij gespecialiseerd in toonaangevende non-fictie voor algemeen geïnteresseerde lezers en voor wetenschappers” en kom je mooie woorden tegen als  “kritische betrokkenheid”, “Doel is wetenschappelijke inzichten adequaat en snel te verspreiden”, “inhoudelijke kwaliteit”, “verspreiden van kennis over zaken die in de belangstelling staan onder een breed publiek”. De lezer zal wel doorhebben dat ik van mening ben dat Patronen van Bedrog niet bepaald in dit plaatje past.

Patronen van bedrog is niet bepaald origineel, het bestaat uit hervertelde complotflodders en kritiekloos overgenomen desinformatie. En dat allemaal erg slordig opgeschreven. Eigenlijk alleen leuk als je er een puzzel van maakt: hoe snel kun je van een stellige bewering uit het boek die ernstig naar complottheorieën riekt, de weerlegging vinden. Op Twitter verheugde Middelkoop zich erover dat allerlei fact-checkers onbezoldigd meehelpen om foutjes in zijn boek te vinden en dat de volgende drukken nog ‘strakker’ zou worden; hij mag de redactie van Kloptdatwel wel mailen voor de lange lijst met fouten die ik verder nog aantrof …

(*) Vervelender dan een enkele tikfout is dat bij het gekozen lettertype het cijfer nul met het blote oog volstrekt niet te onderscheiden is van de kleine letter o. Vooral bij de talloze YouTube-links levert dit uitprobeerwerk op voor de lezer die de juiste link probeert te volgen.

(**) Een paar dagen na het verschijnen van deze bespreking verscheen in De Volkskrant een interessant artikel over de BIS van de hand van Koen Haegens.

1

Update 25 juni 2018 – plagiaat?

Kort na het publiceren van deze bespreking meldde ik ook bij uitgever AUP mijn vermoedens van overschrijfwerk van Middelkoop en Dollee uit het artikel van Bernstein. Ze zouden het serieus onderzoeken. Vorige week donderdag waren ze er uit: volgens de uitgeverij is er geen sprake van plagiaat.

AUP stelt dat het in de context van het hele stuk overduidelijk is dat de teksten verwijzen naar het artikel van Bernstein uit Rolling Stone: “Weliswaar worden de zinnen (in vertaling) geparafraseerd weergegeven worden, maar de link naar de bron wordt duidelijk gelegd.” Van parafrasering is volgens mij echter geen sprake, de vertalingen zijn letterlijk, bijna woord voor woord.
Des te vreemder is de ‘oplossing’ die AUP kiest voor de volgende drukken: “Daarom worden voor de zekerheid in de volgende bijdruk die passages in citaatvorm opgenomen, met nog weer eens een extra bronvermelding daarbij.” Volgens mij kun je niet eerst stellen dat er sprake is van parafrasering en vervolgens diezelfde teksten als letterlijk citaat gaan weergeven. Maar bovendien zou dan overeind blijven dat er overmatig geciteerd wordt, want dit is echt buiten proportie.

Ik heb ze daarop nog geantwoord dat ik er eigenlijk wel van uitga dat ze Bernstein zelf even op de hoogte stellen van het feit dat er in de eerste drie drukken van Patronen van Bedrog op onfatsoenlijke wijze gebruik is gemaakt van zijn artikel. En dat het me verstandig lijkt om hun ‘oplossing’ aan hem voor te leggen ter instemming.

Update 9 november 2018

Middelkoop liet zijn advocaat een boze brief sturen, waarin hij eist dat deze recensie en de discussie hieronder verwijderd wordt, zie Advocaat van Willem Middelkoop stuurt blafbrief vanwege ‘vernietigend oordeel’ over Patronen van Bedrog

Update 19 november 2019

De rechtszaak die Middelkoop over deze recensie (en een aantal tweets) begon tegen mij is afgelopen, de rechter wijst alle vorderingen af, zie Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie Patronen van Bedrog.