Op het meest recente Skepsiscongres was het thema samenzweringen. Hoewel het bestaan van echte samenzweringen niet ontkend kan worden, zijn ook veel beweringen over samenzweringen aantoonbare onzin en voorbeelden van paranoia. Rond de aanvallen van 9/11 is een hele industrie van samenzweringstheoretici ontstaan (de zogenaamde ‘truthers’), die 9/11 zien als een actie van president Bush en de zijnen om een aanleiding voor een oorlog te verkrijgen. De mythes hieromtrent zijn behoorlijk hardnekkig (zie bijvoorbeeld hier).
Sceptici zijn van huis uit niet meteen overtuigd van de waarheid van elke uitlating van de overheid, maar scepsis kan ook doorslaan. Een complex van toevalligheden, bestuurlijke fouten en domheden en cover-your-ass-reflexen van individuele ambtenaren kan overkomen als een veelomvattende, goed geplande samenzwering. Ook de Mexicaanse/varkensgriephype kan gezien worden als een samenzwering van de medische autoriteiten en de farmaceutische industrie om de markt voor een aantal slechtlopende antivirusmiddelen wat op te kloppen en de zakken te vullen. Een voorbeeld van deze theorie viel op het Skepsiscongres in een lezing van Luc Bonneux te beluisteren. Ik ben niet thuis op dit terrein en kan de materie moeilijk beoordelen, maar de lezing leek goed onderbouwd.
Hoe makkelijk men echter als leek valse beschuldigingen kan uiten, blijkt uit een bespreking van het boek “Dossier Mexicaanse griep” (NRC Handelsblad10 december 2010). De medische redacteur van NRC Handelsblad, Wim Köhler, haalt fel uit naar de auteur, Daan de Wit. Deze verwart het emulgeermiddel polysorbaat 80 dat in de griepinjecties als hulpstof gebruikt wordt, met het uit de sportwereld bekende middel EPO waar het eveneens als hulpstof ingezet wordt. In artikelen over EPO wordt deze hulpstof vaak tussen haakjes achter EPO vermeld, waardoor het voor een niet-ingewijde lijkt also het synoniemen zijn. De Wit vermeldt in het boek de bijwerkingen van EPO om te waarschuwen voor de griepinjecties. Onnodig te zeggen dat dit soort onzin op het internet tot op het eind der dagen zal blijven circuleren en als absolute wijsheid zal worden beschouwd. Het staat tenslotte in een boek en is dus waar, niet?
Kortom, scepticisme is prima, zolang we ook maar sceptisch op de sceptici blijven. Hoor en wederhoor blijven belangrijk.
In kloptdatwel schreven we eerder over een ander voorbeeld van complotdenken en inentingen: zie http://www.kloptdatwel.nl/2010/11/07/internet-wakkert-complotdenken-aan/.
Fantastisch stukje. Sceptisch zijn over anderen én over jezelf. Een redelijk leven wijst eigenlijk niks anders aan. Het is zo makkelijk om een boek van een van de skeptische/atheïstische helden aan te halen als ‘munitie’. Niet doen..
Feitelijk is het hebben van een gefundeerde mening erg veel werk. Ik heb hier zelf het een en ander over geschreven. Maar oh wat is het moeilijk om gewoon je mond te houden als je niet genoeg weet!
Wat zou het heerlijk zijn als iedereen, met name op TV en in krant en tijdschrift, zijn/haar mond eens hield bij gebrek aan kennis. Daar is een mooi boek over geschreven: Higher Superstition. In dit boek worden de flaters van sociologen en andere alfa-wetenschappers besproken als ze hun mond opendoen over wiskunde en natuurkunde. Een aanrader.