Kloptdatwel?

Archives for 2012

‘Merchants of Doubt’ en DDT

by 12 Comments

Een van de activiteiten die we binnen de Skepsis werkgroep Amsterdam ontplooien is op een relaxte manier gezamenlijk een boek lezen en het vervolgens bespreken. Het boek dat we recentelijk gelezen en besproken hebben is: ‘Merchants of Doubt’. Laat ik vooropstellen dat het niet in mijn bedoeling ligt om een volledige boekbespreking te geven. Het boek is al uitgebreid besproken o.a. in Trouw en in het NRC o.a. door Karel Knip (NRC, 3 november 2012).

‘Merchants of Doubt’ en DDT 1Voor mijn gevoel is ‘Merchants of Doubts’ een uitstekend voorbeeld van onderzoeksjournalistiek. Het laat, zeer goed onderbouwd, zien hoe een klein groepje (voornamelijk) wetenschappers uit ideologische motieven er een carrière van gemaakt hebben om twijfel te zaaien over allerlei onderwerpen voornamelijk door het wetenschappelijk proces te verdraaien en te misbruiken.
Het begint allemaal met het twijfel zaaien over de schadelijke effecten van sigaretten en is momenteel o.a. gericht om twijfel te zaaien over de wetenschap achter de klimaat problematiek. De eindconclusie lijkt te zijn dat men uit ideologische motieven twijfel probeert te zaaien over het wetenschappelijk proces zelf.

‘Merchants of Doubt’ en DDT 2
Het boek ‘Silent Spring’ van Rachel Carson

De reden dat ik echter dit stukje schrijf, heeft te maken met een onderwerp dat in het boek behandeld wordt. DDT, Rachel Carson en haar boek “Silent Spring” waarvan men kan beweren dat de publicatie van dit boek het startschot was voor de moderne milieubeweging.

In het boek ‘Merchants of Doubt’ komt ter sprake dat er recentelijk een beweging was die Rachel Carson aanviel en het gebruik van DDT voor malariabestrijding bejubelde. Er is bijna niemand die tegenspreekt dat indertijd DDT, gedurende een relatief korte periode, min of meer een zegen voor de mensheid was.
De claim die in deze context gebruikt werd om Rachel Carson in een kwaad daglicht te stellen was dat als DDT nog steeds gebruikt mocht worden in ontwikkelingslanden er wederom miljoenen mensen gered konden worden aangezien DDT indertijd zeer effectief was bij de het uitroeien van malaria in bepaalde gebieden. Als de regeringen van ontwikkelingslanden niet min of meer gechanteerd waren door milieu actiegroepen die weer gesteund werden door Westerse regeringen die weer gingen over ontwikkelingsgelden, om geen DDT meer te gebruiken voor het uitroeien van de malariamug waren er nu nog miljoenen mensen in leven. Daarnaast wordt beweerd dat moderne middelen niet zo effectief zijn als DDT was en nu nog steeds zou zijn.

‘Merchants of Doubt’ en DDT 3
3-D model van het DDT molecuul

Terwijl ik het boek aan het lezen was herinnerde ik me dat ik over dit onderwerp met deze argumentatie gelezen had en indertijd vond dat dit alles heel redelijk en aannemelijk klonk. Ik meen me ook te herinneren dat ik me indertijd afvroeg of resistentie niet een rol zou kunnen spelen hetgeen DDT tegenwoordig minder effectief zou maken. Ik heb dat echter niet opgevolgd met wat onderzoek. Als Kritisch Denker heb ik echter ondertussen teveel boeken over valse herinneringen gelezen om deze herinnering daarom ‘unverfroren’ voor waar aan te nemen. Helaas kan ik daarom alleen maar terugvallen op de herinnering dat ik dit deze redenering als aannemelijk heb beschouwd, hetgeen ik wel voor 100% zeker weet aangezien ik het ooit eens in een discussie naar voren heb gebracht.

Laat ik er kort over zijn, in het boek zelf wordt brandhout gemaakt van de door de echte ‘Merchants of Doubt’ (dus niet het boek) gebruikte argumentatie.

Er zijn twee belangrijke redenen voor mij om volledig met de argumentatie die in het boek ‘Merchants of Doubt’ gepresenteerd worden mee te gaan. De eerste was dat er op de man/vrouw gespeeld werd. De persoon Rachel Carson werd in eerste instantie aangevallen en pas in tweede instantie haar beweringen, een klassieke drogreden. In het boek wordt aannemelijk gemaakt dat dit in feite een aanval is op de betrouwbaarheid van de gegevens die via een wetenschappelijk proces verzameld zijn.
Voor mij persoonlijk misschien nog belangrijker was eigenlijk dat ik recentelijk in een kringloopwinkel een oud Biologie boek uit 1975 tegenkwam, ver voor de introductie van Internet (Biologie 5v; H.H. Kreutzer & A.A.G. Oskamp; Wolters Noordhoff; 1975; ISBN: 9001505368; p. 235). Daaraan werd al vermeld DDT niet meer zo effectief was. Ik citeer: ‘Al spoedig bleek DDT echter niet onbeperkt toepasbaar. Binnen de te bestrijden insectensoorten komen mutanten voor die DDT-ase kunnen maken, een enzym dat DDT omzet in een niet giftige stof. Deze mutanten waren in het nieuwe milieu in het voordeel boven hun soortgenoten, zodat zij deze laatste na korte tijd geheel verdrongen (…). Bespuiting met DDT had nu geen succes meer.’
Dit is een van de argumenten, met nog meer onderbouwing, die ook in het boek ‘Merchants of Doubt’ naar voren gebracht worden en het gegeven dat ik deze informatie bevestigd heb gevonden in een pre-Internet tijdperk leerboek, laat mij er een grote weegfactor aan toekennen. (Als ’grumpy old man’ ben ik nu ook min of meer verplicht om te zeggen dat ze in die tijd betere en meer gedegen leerboeken maakten).

Het is trouwens interessant om te kunnen constateren dat men in het artikel over DDT op de Nederlandstalige Wikipedia kan lezen: “Het verbieden van DDT als middel bij de malariabestrijding heeft dan ook vele doden tot gevolg gehad.” Op de Engelstalige Wikipedia artikel over DDT kon ik deze zin echter niet vinden. De Engelstalige versie is ook uitgebreider en duidelijk iets kritischer m.b.t. het gebruik van DDT en ondersteunt veel van de argumenten die in het boek naar voren gebracht worden.

Al met al kan ik dit alleen maar als een goede les beschouwen voor iemand die kritisch probeert te denken. Om het maar met Lenin te zeggen: “Vertrauen ist Gut, Kontrolle ist Besser!”. Neem niets zo maar voor waar aan, controleer altijd! En dit laatste geld vooral als ideologie een rol speelt.

In Skepter 24.2 besprak Cees Renckens het boek ook al uitgebreid: ‘Handelaren in twijfel‘.


Benedikt Matenaer – Acupuncture: The Good, the Bad, and the Ugly.

by 8 Comments

Benedikt Matenaer gaf tijdens het 6e Skeptisch Wereldcongres een voordracht over Acupunctuur: The Good, the Bad, and the Ugly.

Benedikt Matenaer wordt geintroduceerd door Wim Betz, voorzitter van SKEPP. Matenaer is anesthesioloog en heeft veel ervaring in de palliatieve zorg en pijnklinieken, daarnaast heeft hij volgens Betz de ‘zwarte band’ in de acupunctuur.

Benedikt Matenaer - Acupuncture: The Good, the Bad, and the Ugly. 14
Afbeelding van acupunctuurnaalden, 500x vergroot met een electronenmicroscoop.

Toen Matenaer nog praktiserend acupuncturist was kocht hij altijd de goedkoopste naalden. Hij weet tegenwoordig dat er een groot verschil is in de kwaliteit van acupunctuurnaalden. Matenaer laat een plaatje van naalden zien gemaakt met een elektronenmicroscoop van drie naalden die zich het beste laat omschrijven als scherp, bot en eentje met een afgebroken punt. Maar ze werken allemaal prima. Of is er een andere reden waarom ze allemaal ‘werken’?

The Good

Veel acupunctuuronderzoeken gaan over pijn. Daarom gaat Matenaer in op de manier waarop pijn zich manifesteert en beïnvloed wordt.

Pijn is een interessant fenomeen. Er zijn pijnreflexen waarbij je al reageert voordat je de pijn daadwerkelijk ‘voelt’, bijvoorbeeld wanneer je iets heets aanraakt en in een reflex je hand terug trekt. Pas later komt het pijnsignaal aan in je hersenen. Dat is ook de reden waarom mensen die hersendood zijn pijnstillers krijgen wanneer ze organen afstaan. Pijnreflexen zouden voor allerlei ongecontroleerde bewegingen kunnen zorgen tijdens de operatie.

Pijn wordt op verschillende manieren gemeten (Matenaer laat een aantal voorbeelden zien) maar de meting kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld je gemoedstoestand. De pijnscore die iemand op zo’n pijnvragenlijst aangeeft bij bijvoorbeeld het slaan op je duim, terwijl je weet dat je direct daarna naar de tandarts moet om gaatjes te laten uitboren, kan totaal anders zijn wanneer je weet dat je direct daarna op vakantie gaat naar een warme zonnige plek.

Dezelfde pijn hoeft dus niet tot dezelfde pijnervaring te leiden.

Het lichaam heeft ook een ‘pain inhibiting system’: bij pijn komen natuurlijke pijnstillers vrij, endogene morfine (endorfine). Verder hebben je hersenen voor prikkels een soort hek, alles wat erdoor past wordt doorgegeven aan je brein. Wrijf je over de plek dan stuur je ook niet-pijnprikkels –> die verdringen een gedeelte van de pijnprikkels omdat ze niet allemaal tegelijkertijd door het hek passen en daarom voel je minder pijn. Dit wordt de Poorttheorie (Gate control theory) genoemd.

Volgens Matenaer zijn de beschreven mechanismen voldoende om de verlichting van symptomen en vooral van pijn te verklaren die er optreedt bij acupuntuur.

Conclusie van ‘The Good’: iets in je huid steken kan helpen, maar een specifieke punt dat meer of minder helpt is nooit gevonden.

The Bad.
Als je de aannames van acupuncturisten volgt (dat we in ons lichaam een soort levenskracht chi zouden hebben, en dat dit overal invloed op heeft) dan zou je enkele vragen kunnen stellen die volgens Matenaer nooit onderzocht en dus nooit beantwoord zijn. Stel de volgende keer dat je bij je acupuncturist bent voor de grap eens de volgende vragen:

Wanneer begint chi te stromen?
Wanneer stopt het met stromen?
Hoe zit het met geamputeerde lichaamsdelen? Zit daar nog chi-resten in? Stopt de chi stroom op het punt van amputatie of stroomt het daar uit en hebben we een constant verlies van chi?

Acupuncturisten noemen het dan ‘chi-stagnatie’ en suggereren dat je dan de corresponderende acupunctuurpunten moet gebruiken bij het andere ledemaat. Matenaer laat vervolgens een plaatje zien van een persoon met nog maar één ledemaat, de linkerarm, en vraagt: ‘en hier dan?’.

En wat gebeurt er met chi als je aan een hart-long-machine ligt?
Hoe snel stroom chi eigenlijk? Is er een gemiddelde snelheid? Stroomt het overal in het lichaam even snel?
Stroomt chi ook in mieren? Luizen? En wat gebeurt er met de chi van een mug als die precies in een acupunctuurpunt steekt?

Matenaer laat (vanaf 18:40) nog wat plaatjes zien van enkele (zeer) ongebruikelijke acupunctuurpunten.

Nog wat extra vragen voor je acupuncturist, als hij ‘echt’ is en gelooft in wat hij doet, dan zal hij iedere vraag met ‘ja’ beantwoorden:

Zou je je kind met een longontsteking behandelen met uitsluitend naalden?
Zou je je kind niet vaccineren omdat je naalden de problemen aan kunnen?
Zou je je vrouw met parkinson alleen met naalden behandelen?
Zou je je hartritmeprobleem alleen behandelen met naalden?
Zou je hoge druk in je oog, dat blindheid kan veroorzaken, uitsluitend met naalden behandelen?

Echte acupuncturisten zouden dus ‘ja’ antwoorden, maar uit angst zullen ze dit niet doen.

Er bestaan allerlei speciale acupunctuur-technieken. Er bestaat specialistisch oog-acupunctuur, voor oogaandoeningen; detox-acupunctuur, voor alcoholisten en drugsverslaafden; verbeterde-acupunctuur, voor de behandeling van allergieen, etc. Voor al deze technieken moet je natuurlijk wel nog even de speciale opleiding volgen om je certificaat te behalen.

Er bestaat ook nog de Double Insertion Technique (DIT) waardoor de chi nóg beter zou gaan stromen. Deze is door Matenaer zelf bedacht. Hij is er erg trots op want het werkt! (zie conclusie bij ‘The Good’).

Je kan dus gewoon iets verzinnen, een acupunctuurschool beginnen en met de juiste marketing kan je vast heel rijk worden ;).

The Ugly
Als palliatieve zorgverlener vindt Matenaer het verschrikkelijk als zieke mensen valse beloftes worden gedaan. Hij geeft vervolgens enkele voorbeelden van websites waar dit soort beweringen worden gedaan zoals het genezen van kanker of ALS door middel van acupunctuur.

In Duitsland wordt acupunctuur als behandeling voor artrose in de knie of lage rugpijn vergoed vanuit wat wij de basisverzekering zouden noemen. Ze mogen dan 15 sessies per jaar declareren. Omgerekend ongeveer 360 euro. Bedenk daarbij dat cannabis voor kankerpatienten dus niet vergoed wordt, maar als dezelfde patient 360 euro declareert voor acupunctuur dan wordt dat zonder meer betaald.

Matenaer kon voor slechts één provincie betrouwbare gegevens vinden: Westfalen-Lippe, een provincie tegen de Nederlandse grens met 8 miljoen inwoners. Daar wordt voor ongeveer 45 miljoen euro per jaar aan acupunctuur uitgegeven. Doorberekend naar de rest van Duitsland komt Matenaer op ongeveer 500 miljoen euro uit dat per jaar aan acupunctuur wordt uitgegeven.

Tijdens een van zijn acupunctuurtrainingen zei de docent ooit tegen Matenaer en zijn mede-cursisten dat als ze goed zouden opletten ze al binnen een paar dagen mensen met lage rugklachten zouden kunnen behandelen.

Matenaer denkt het beter te kunnen en geeft ons 5 tips voor excellente acupunctuur.

1) Neem een vrouw met een relatie en praat ongeveer dertig minuten met haar.
2) Stel speciale vragen die nog nooit aan haar gesteld zijn, zoals of ze regelmatig haar maaltijden nuttigt of alleen wanneer ze honger heeft, of ze meer houd van zoet of zuur, etc.
3) Neem gekke acupunctuurpunten (zoals hij heeft laten zien rond 18:40), maar neem een mooie ratio tussen punten verder weg en dichtbij de plek waar haar klacht zit, en gebruik niet teveel naalden.
4) Zorg voor een warme comfortabele ruimte (denk aan kaarsen!) en doe er ongeveer vijftien seconden over om het juiste plek te vinden. Simpele techniek: gebruikt de achterkant van de naald en druk een paar keer rond de plek waar je wilt steken, en vraag of ze op een bepaalde plek iets speciaals voelt. Gegarandeerd dat ze op een gegeven moment iets voelt.
5) Geef na de behandeling je telefoonnummer en zeg dat ze mag bellen als ze bijwerkingen ervaart.

Gegarandeerd succes!

May the CHI be with you.

Heart Assisted Therapy tijdens ‘expertise’-dag van het NIP – deel 2

by 8 Comments

Deel 1. Update 31-12-2014: Deel 3.

Begin oktober ontving ik een promotie e-mail over een landelijke expertisedag van het NIP. Daar zou echter John Diepold komen spreken over ‘Heart Assisted Therapy’ (HAT). Een methode die geen enkele wetenschappelijk onderbouwing heeft (per 21-11-2012). Ik was daar zeer verontwaardigd over en ik schreef daarom een e-mail die je hier kan lezen. Hieronder vind je een samenvatting van het bericht dat ik kreeg van de voorzitter van de NIP-sectie Lichaamsgericht Werkende Psychologen (LWP), Lonneke Albers. Lees ter volledigheid dus eerst even ‘deel 1’.

Mevr. Albers schrijft dat de wetenschap altijd achter de praktijk aanloopt (sic). Ze wil graag praktijk en wetenschap dichter bij elkaar brengen en wil het werkveld graag stimuleren met wat als ‘oude lichaamswijsheid’ ervaren kan worden. Het werkveld van de psycholoog zou op deze manier al met vele methodieken (zoals RET en Mindfulness) zijn aangevuld.

Verder schrijft ze dat Heart-Assisted Therapy inderdaad nog niet onderzocht is en dat ze graag zou zien dat het meer aandacht zou krijgen. Thought Field Therapy heeft meer onderzoeksaandacht gekregen.

Ze noemt vervolgens enkele kwaliteiten van HAT en merkt op dat “De markt er blijkbaar klaar voor is en zoals altijd de wetenschap erachteraan loopt”. Ze haalt ook de erkenning van de APA [de American Psychological Association] aan voor de therapie. Deze erkenning zou betekenen dat de therapie niet wordt afgedaan omdat er (nog) geen bewijs voor is.

Als laatste nodigt ze mij uit om de dag bij te wonen om dhr. Diepold zelf uit te dagen en hem te spreken en na afloop te bekijken hoe deze expertise in het wetenschappelijk veld past.

Mijn reactie:

————————————–

Ik cc deze mail ook naar het bestuur van het NIP, want ik vind het belangrijk dat zij op de hoogte zijn van uw reactie als voorzitter van de sectie LWP.

Ik verzoek de ontvangende partij deze mail door te sturen aan dhr. prof. dr. E.H.F. (Edward) de Haan (portefeuille Wetenschap). Het NIP als wetenschappelijke organisatie is namelijk mijns inziens niet geloofwaardig als de geplande Expertisedag LWP: Hart voor je Hart, doorgaat.

 

Beste Lonneke Albers,

Het niveau van uw antwoord had ik niet verwacht. De wetenschap die achter de praktijk aanloopt(sic)? Het lijkt wel alsof u niet beseft dat wanneer ‘de praktijk’ iets beweert zonder dat daar een wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat, dat dit dan een geloof is; een bewering is zonder inhoud.

Het dichter bij elkaar brengen van praktijk en wetenschap is een mooi streven. Het lijkt mij echter onprofessioneel om de praktijk voor te doen alsof het wetenschappelijke waarde heeft, en dat is wat u pretendeert door John Diepold neer te zetten als een ‘expert’ tijdens een expertisedag. Als u weet dat de therapie geen enkele wetenschappelijke onderbouwing heeft, dan kunt u een persoon als dhr. Diepold toch niet uitnodigen op een dag waarbij het de bedoeling is dat de aanwezigen onderwezen worden? Entertainment in de trant van: ‘kijk eens wat voor gekke ideeën deze meneer heeft’, zou prima kunnen. Dan kan men zich verdiepen in wat er in de praktijk zoal voorkomt en zich wapenen met argumenten.

U heeft het over ‘oude lichaamswijsheid’. Ik begrijp niet wat u daarmee bedoelt. De therapie van Diepold is gebaseerd op zaken die niet bestaan (meridianen/acupunctuurpunten), waar ik de onderbouwing al voor gaf in mijn eerste e-mail [zie noot 2]. RET en Mindfulness worden wetenschappelijk onderzocht én hebben positieve uitkomsten. Daarom hebben beide onderwerpen hun waarde.

De therapie is inderdaad voortgekomen uit Thought Field Therapy (TFT). Een alternatieve behandelmethode die non-specifieke therapeutische effecten kan bereiken. Oftewel: TFT bevat geen onderdelen die aantoonbaar werken. Oftewel: TFT werkt niet. Een nieuwe therapie gebaseerd op TFT moet dus niet al te serieus genomen worden. Op zijn minst moet Diepold zijn therapie eerst bewijzen voordat hij in Nederland mag komen spreken. Ik neem aan dat u een onkostenvergoeding biedt. Dat zou al erg zijn, maar dat u de goede naam van het NIP besmeurt door de doelgroep (GZ-psychologen/psychotherapeuten) onzin voor te schotelen maakt het schandelijk.

Dat u het argument gebruikt ‘dat de markt er klaar voor is’ ervaar ik als zeer pijnlijk. Er is ook een markt voor zaken als homeopathie, acupunctuur & energetische therapieën. Het bestaan van een markt zegt niets over de werkzaamheid van de therapie. Of wilt u hiermee zeggen dat therapieën niet ‘evidence-based’ hoeven zijn? Als er iemand is die ervoor wil betalen dan is dat goed genoeg?

Wat betreft de erkenning van de APA ben ik zeer benieuwd wat dat precies inhoudt. Maar we hebben het hier nog steeds over de Nederlandse situatie, wat de APA doet moeten zij zelf weten, ook zij kunnen fouten maken. Waarom zou het NIP die moeten herhalen?

Ik verzoek u nogmaals met klem om een andere spreker in te schakelen die wél een evidence-based verhaal kan houden of op zijn minst de ongepaste accreditatie in te trekken.

Mvg,

Maarten Koller

————————————–

Interessante artikelen over de ‘basis’ van Heart-Assisted Therapy: de Thought Field Therapy – artikel 1 – artikel 2.

Inmiddels ben ik aan het proberen te achterhalen hoe het precies zit met de ‘erkenning’ van de APA. Ik vermoed dat het gaat om accreditatie.

SKEPTER – jaargang 25 nummer 1

by 16 Comments

Skepter is een uitgave van de Stichting Skepsis.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger. Wil je Stichting Skepsis echt steunen dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 22,50!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau alle reeds verschenen nummers van Skepter (de eerste 83 digitaal op CD-ROM).

 

SKEPTER – jaargang 25 nummer 1 15
De cover van Skepter jaargang 25 nummer 1.

VALSE MEERMINNEN 
Er werden in het verleden veel sterke verhalen over meerminnen verteld. Bijna overal waar mensen in de buurt van water wonen, zijn mensachtige waterwezens gesignaleerd. In de 18de en 19de eeuw werden er verscheidene opgezette meerminnen tentoongesteld. De laatste jaren duiken er op internet foto’s en filmpjes op van meerminnen die na een tsunami zouden zijn aangespoeld. De Amerikaanse tv-zender Animal Planet vertoonde een gedramatiseerde documentaire waarin wetenschappers ontdekten dat meerminnen nog steeds bestaan en sterk aan ons verwant zijn. Ze hebben evenals walvissen veel last van de krachtige sonarappatuur die de Amerikaanse marine tegenwoordig gebruikt.

BUITENAARDS DNA 
Waarom lijken ruimtewezens zoveel op mensen? Ontwikkelt alle leven zich noodzakelijk in dezelfde richting? Is het leven op aarde van buitenaardse oorsprong? Hebben aliens lang geleden onze aapachtige voorouders bevrucht? Hebben ze aan ons DNA zitten knutselen? Is dat misschien de reden waarom dit DNA grotendeels uit junk bestaat? Erich von Däniken en anderen hebben hierover allerlei buitengewone theorieën verkondigd. Maar die verklaren niet veel en stroken gewoonlijk niet met de huidige wetenschappelijke kennis.

BRAIN-GYM OP SCHOOL
Brain-Gym® biedt 26 lichaamsoefeningen en rituelen die
een gunstige invloed zouden hebben op de leerprestaties
van kinderen. Wie een cursus volgt, krijgt precies te
horen welke hersenprocessen worden gestimuleerd en
welke mogelijke leerproblemen worden aangepakt. De theorieën zijn echter achterhaald, ongefundeerd of onzinnig. Er bestaat geen deugdelijk onderzoek dat de claimde effecten bevestigt. Toch zijn er basisscholen die de methode hebben omarmd omdat ze zich lieten overtuigen door reclamepraatjes van onzinverkopers

PARABENEN IN COSMETICA
Cosmetische producten bevatten vaak parabenen om schimmels en bacteriën tegen te gaan. De laatste jaren wordt er op veel websites gewaarschuwd voor schadelijke effecten, waaronder borstkanker. Enkele grote cosmeticaconcerns hebben de parabenenvrees opgepikt en haken erop in met parabeenvrije producten. De veiligheid van parabenen wordt regelmatig beoordeeld door een Europees wetenschappelijk comité. Er zijn ook proeven uitgevoerd om te onderzoeken welke dagelijkse dosis parabenen men aan dieren kan toedienen zonder dat dit meetbare effecten veroorzaakt. Een honderdste deel daarvan wordt veilig geacht voor consumenten.

THERAPEUTIC TOUCH
Therapeutic Touch (TT) wordt aangeprezen als een verpleegkundige interventie die pijn, angst en onrust kan verminderen. De behandeling richt zich niet op lichaam of geest, maar op een hypothetisch energieveld, dat met de handen wordt gedetecteerd. TT-beoefenaars hebben vreemde ideeën over de aard van de energieën. Wie wetenschappelijk wil klinken, kan het elektromagnetische biovelden noemen. Er wordt gewezen op wetenschappelijke studies waaruit al meermaals zou zijn gebleken dat de methode heilzame effecten heeft. Maar deze experimenten vertonen veel gebreken. Er is geen reden om de resultaten aan buitengewone factoren of paranormale invloeden toe te schrijven. TT’ers kunnen ook niet aantonen dat ze via de veronderstelde energievelden werkelijk iets aan de weet kunnen komen.

NEPBEHANDELING VOOR VERSLAAFDEN
Verslaafden kunnen zich voor veel geld laten behandelen door artsen in het voormalige Sovjetblok. Deze artsen beweren dat ze met injecties of implantaten bepaalde receptoren in de hersenen kunnen blokkeren, waardoor de hunkering naar alcohol en drugs verdwijnt. Ze gebruiken disulfiram, dat al ruim een halve eeuw bekend is. Het zorgt ervoor dat alcohol niet meer goed wordt afgebroken, zodat je er erg ziek van wordt. Maar het werkt slechts kortstondig en lost het verslavingsprobleem niet op.

NATUURLIJKE COSMETICA 
Er verschijnen steeds meer cosmetische producten die naar
men zegt de voorkeur verdienen omdat ze geen minerale
oliën bevatten, maar louter plantaardige olie. Natuurvrienden beweren dat minerale olie je huid verstikt en je poriën verstopt. Het zou zelfs giftig zijn. Klopt dat? En is het ook waar dat plantaardige olie beter door de huid wordt opgenomen en dat het ervoor zorgt dat de huid meer vocht vasthoudt? Er is op dit gebied recentelijk onderzoek gedaan met groepen proefpersonen, maar dat heeft geen duidelijke verschillen aan het licht gebracht.

DE ILLUMINATI 
De Engelse Nesta Webster begon haar carrière in 1914 als een feministische romanschrijfster. Maar nadat ze zich had verdiept in de Franse revolutie, raakte ze ervan overtuigd dat de christelijke beschaving werd bedreigd door een geheime samenzwering van vrijmetselaars, Illuminati en joden. Websters ideeën over een netwerk van geheime genootschappen dat de wereld in haar greep wil krijgen, hadden veel invloed op andere complotdenkers. Velen zijn nog steeds bevreesd voor de macht van de Illuminati of de joodse lobby. Waar kwamen deze theorieën vandaan, waarop zijn ze gebaseerd en waarom werden ze populair?

BUITENAARDSE BEWIJZEN 
Ufologen beweren dat zij beschikken over de schedel van een buitenaards kind, twee haren van een buitenaardse vrouw, en het lichaam van een kleine buitenaardse reptilian. Er wordt geschermd met DNA-onderzoek dat deze claims ondersteunt, maar daar blijkt weinig van te kloppen. Het kindje had een waterhoofd, de reptilian was een aap en de rest is fantasie.

DRONKEN VAN 1 DRUPPEL
Professor David Edwards ontwikkelde een techniek om met één druppel alcohol een kortstondige dronkemanssensatie op te wekken door de alcohol te vernevelen tot een aerosol. Een kleine verstuiver, die hij op de markt wil brengen, zou toereikend zijn voor 21 shots. Maar het is zo goed als uitgesloten dat het echt werkt.

Meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger. Wil je Stichting Skepsis echt steunen dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 22,50!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau alle reeds verschenen nummers van Skepter (de eerste 83 digitaal op CD-ROM).

Wil het premenstrueel syndroom s.v.p. afscheid nemen?

by 103 Comments

Wil het premenstrueel syndroom s.v.p. afscheid nemen? 16
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

In mijn dissertatie uit 2004 besteedde ik veel aandacht aan wat ik noemde modeziekten. Als kenmerken van deze raadselachtige aandoeningen, waarvan ik er in mijn carrière als vrouwenarts twee van nabij meemaakte (te weten de postnatale depressie en de bekkeninstabiliteit) beschreef ik o.a.: (1) een anatomisch substraat ontbreekt geheel of staat niet in verhouding tot de gepresenteerde klachten; (2) de klachten zijn meestal verergeringen van alledaagse banale klachten als pijn, vergeetachtigheid, moeheid, geheugenproblemen, zwakte en duizeligheid die ‘geamplificeerd’ worden door de overtuiging een ernstige ziekte onder de leden te hebben; (3) er zijn vrijwel altijd medici die beweren dat er een organische basis bestaat die binnenkort gevonden zal worden; (4) er zijn actieve patiëntenverenigingen; (5) er zijn problemen met verzekeraars en keuringsartsen; (6) de verspreiding van de ziekte in de tijd en geografisch kan niet biologisch worden verklaard; (7) er is geen reguliere behandeling mogelijk; (8) de patiënt heeft ziektewinst en (9) deze ziekten hebben een epidemisch karakter: ze komen en verdwijnen weer.

Ik includeerde in de categorie van de modeziekten bovenvermelde verloskundige kwalen en daarnaast o.a. de fibromyalgie, de ME/CVS, de chronische whiplash, het hyperventilatiesyndroom, de schildersziekte OPS, het premenstrueel syndroom en nog een aantal andere. Op deze opsomming heb ik vanuit reguliere kring vrijwel geen kritiek ontmoet. Wel vanuit de patiëntenorganisaties en hun sympathisanten, zoals te verwachten viel. Toch heb ik met enige angst en beven, elke keer als het onderwerp weer eens ter sprake kwam, het moment afgewacht waarop iemand mij zou voorwerpen dat sommige van die modeziekten wel erg hardnekkig zijn en daarom – hoewel zij verder alle kenmerken vertonen – misschien kwalijk als modeziekten te betitelen zouden zijn. Neem de ME/CVS, de fibromyalgie de whiplash: die zijn al weer decennia oud en ze doen het nog steeds. Hetzelfde leek wel te gelden voor het premenstrueel syndroom PMS, dat al in 1931 is beschreven en sindsdien, weliswaar met ups en downs, is blijven bestaan. PMS verwijst naar fysieke en psychische symptomen die periodiek terugkeren in de tweede helft van de vrouwelijke menstruatiecyclus. Er zijn 150 symptomen beschreven, maar de top vijf bestaat uit pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen en spanning.

Het was dan ook met grote vreugde, dat ik kennis nam van een recente Canadese studie, uitgevoerd door vijf onderzoeksters, waarin alle bestaande literatuur over PMS nog eens tegen het licht is gehouden om de vraag te beantwoorden of PMS eigenlijk wel bestaat. (Romans et al. Mood and the menstrual cycle: a review of prospective data studies. Gender Medicine 2012 Oct;9(5):361-84.). De conclusie is duidelijk: ‘Taken together, these studies failed to provide clear evidence in support of the existence of a specific premenstrual negative mood syndrome in the general population. This puzzlingly widespread belief needs challenging, as it perpetuates negative concepts linking female reproduction with negative emotionality.’

Deze spectaculaire conclusie was het resultaat van onderzoek van maar liefst 47 Engelstalige studies, waarvan er 18 (38.3%) geen relatie konden vinden tussen stemming en cyclusfase; 18 vonden wel een associatie van negatieve stemming en de premenstruele fase, maar vonden die stemmingsproblemen ook in andere fasen van de cyclus; slechts 7 studies vonden (14.9%) een klassieke associatie van stemmingsprobleem en premenstruele fase. Ten slotte vonden 4 studies (8.5%) een associatie van stemmingsproblemen met juist een andere fase van de cyclus.

Ik ben zeer verheugd over deze bevindingen: de vrouw is dus geen speelbal van haar hormonen, maar een redelijk wezen waarmee goed te praten moet zijn, ook als de menstruatie ophanden is.