Kloptdatwel?

Archives for 2012

Gouden Bord voor de Kop 2012

by 20 Comments

Gouden Bord voor de Kop 2012 1
Prof. dr. dr. Harald Walach

De Weense afdeling van GWUP, Die Gesellschaft für Kritisches Denken, reikte op 19 oktober jl. voor de tweede keer hun prijs voor de grootste onzinverkoper in het Duitse taalgebied uit. Die prijs, Das Goldene Brett vorm Kopf,  ging dit keer naar professor dr.dr. Harald Walach van de Europa-Universität Viadrina in Frankfurt an der Oder. Prof. Walach is het hoofd van het instituut voor transculturele gezondheidswetenschappen aan die universiteit. Hij kreeg de prijs onder andere voor zijn werk in de ‘zwakke kwantumtheorie’, die een verklaring zou bieden voor de werking van homeopathie, en voor een Master-Arbeit over de zogenaamde Kosyrev-spiegel, die door hem goedgekeurd werd en nadrukkelijk geprezen. 

Gouden Bord voor de Kop 2012 2
Das Goldene Brett vorm Kopf

Wie komt voor het Gouden Bord in aanmerking? Op de site van de prijs staat daarover het volgende:

Das Goldene Brett vorm Kopf gebührt der Person oder der Institution, die im vergangenen Jahr den irrwitzigsten Unfug verbreitet hat. Wer hat es geschafft, unsinnige Theorien am weitesten zu verbreiten? Wer hat – vielleicht sogar mit dem Tarnmäntelchen der Wissenschaftlichkeit – unwissenschaftlichem Unfug zum Durchbruch verholfen? Wer hat durch Medienpräsenz, durch Bücher oder Filme dem Aberglauben und der Unwissenschaftlichkeit neuen Auftrieb gegeben? Wem ist es auf besonders kreative Weise gelungen, mit wirkungslosen oder unsinnigen Produkten Geld zu verdienen?

Gouden Bord voor de Kop 2012 3
Afbeelding van de Kosyrev-spiegel, gebruikt voor de Masterarbeit geschreven aan het instituut van Walach

Om erachter te komen dat Prof. Walach zeker aan dat profiel voldoet, hoef je alleen maar te kijken naar die Kosyrev-spiegel die zijn instituut serieus neemt. Wat is dat voor een ding? De auteur van die Master-Arbeit met de titel “Der Kozyrev-Spiegel in der Praxis” is een Berlijnse Orthopeed, Peter Conrad. Hij knutselde zelf een grote koker van plastic in elkaar die van binnen bekleed is met aluminium folie, groot genoeg voor een proefpersoon om er in plaats te nemen. Gezeten in deze constructie zou je contact met aliens en overledenen kunnen hebben en ook helderziendheid komt dan binnen ieders handbereik!

Het is een bedenksel dat wordt toegeschreven aan de Russische wetenschapper Nikolaj Kozyrev (1908-1983), maar is waarschijnlijk door twee andere Russen (Trofimov en Kaznacheev) verzonnen in 1996; en die hebben Kosyrevs naam er alleen voor de geloofwaardigheid aan verbonden.
In het midden van de spiegel gezeten, zou je onder andere van het aards gravitatieveld afgeschermd zijn en meer van dat soort onzin. Je kunt er meer over lezen op de site van PSIRAM. Het Wikipedia-artikel staat nog in de ‘gelovige’ stand, in ieder geval wat herkomst betreft.

Een Duits televisieprogramma besteedde aandacht aan het instituut van Walach en dit verhaal over de Kosyrev-spiegel scriptie. In het filmpje komt ook naar voren dat de Hochschulstrukturkommission aanbevolen heeft om het instituut, dat inmiddels bekend staat als het ‘Hogwarts an der Oder‘,  maar te sluiten. Dat lijkt me een verstandig aanbeveling.

http://www.youtube.com/watch?v=Cxf9UqU880A

Walach heeft op zijn Google+ site overigens vreemd genoeg nog niets vermeld over het winnen van deze mooie prijs 😉

Kleine correctie: op zijn eigen blog heeft Walach wel gereageerd op de prijs: Harald Walach zur Verleihung von „Das Goldene Brett“ 2012. Daarin stelt hij heel blij te zijn met de prijs, omdat het juist bewijst dat de wetenschappelijk benadering te beperkt is. Ook roept hij een tegenprijs in het leven: ‘Die Silberne Schere im Kopf‘:

Sie geht an diejenige Person oder Einrichtung, die es perfektioniert hat, unser Weltbild zuzurichten und die Immunisierungsstrategie so zu vollenden, dass das Ergebnis sogar bei manchen unbedarften Gemütern als Maßstab für Wissenschaft durchgehen kann.

 

Hoe moet je liegen?

by 35 Comments

David Malki !* is de man achter Wondermark. Een website waar ik deze leuke comic tegenkwam. Deze manier van ‘argumenteren’ is denk ik voor veel skeptici zeer herkenbaar:

Hoe moet je liegen? 4

De mouseover-text op de website luidt:

Identifying this technique in politics is an exercise left to the reader

Ik zou daarvan willen maken:

Deze techniek herkennen bij alternatievo’s is een oefening die wordt overgelaten aan de lezer.

Succes 😉

 

* Het uitroepteken is geen typefout. Uitleg.

Twee professionele mediums wetenschappelijk getest

by 23 Comments

Op 16 oktober jl. daagde Michael Marshall van de Merseyside Skeptics Society de beste mediums van het Verenigd Koninkrijk uit om de door hun geclaimde paranormale gaven te laten testen. Een aantal bekende namen werd specifiek uitgedaagd:  Sally Morgan, Colin Fry, Gordon Smith, T J Higgs and Derek Acorah. Deze toppers op het gebied van paranormaal entertainment gaven echter niet thuis. Twee anderen durfden de uitdaging wel aan:  Kim Whitton en  Patricia Putt. Op 21 oktober onderwierpen zij zich aan een test die opgezet was onder toezicht van Chris French, hoogleraar Psychologie aan de University of London, en de bekende wetenschapsjournalist Simon Singh.

Twee professionele mediums wetenschappelijk getest 5
Chris French, Head of the Anomalistic Psychology Research

Putt had zich al een keer eerder (in 2009) laten testen toen zij opging voor de  Million Dollar Challenge van de James Randi Educational Foundation. Ze faalde, maar dat zal geen verrassing zijn: nog niemand wist Randi van zijn miljoen te verlossen tot dusver.
De opzet van de recente test was als volgt: de mediums werd gevraagd een reading te doen bij vijf vrijwilligers, waarvan bekend was dat het allemaal vrouwen tussen de 18 en 30 jaar oud waren. Deze vrijwilligers zaten achter een scherm, zodat de mediums hen niet konden zien. Dit om bepaalde technieken van ‘cold reading’ uit te sluiten. Onder ‘cold reading‘ verstaan we het vertellen van allerlei zaken over de gesprekspartner zonder daar van te voren informatie over te hebben. Mediums doen dit vaak door op kleine aanwijzingen in het gezicht of de lichaamshouding te letten, die kunnen verraden dat ze al dan niet op het juiste spoor zitten.
De mediums schreven hun reading op en gaven die ook een score hoe zeker ze er van waren dat de proefpersoon zich er later in zouden herkennen. Patt en Whitton waren behoorlijk zelfverzekerd van hun readings, ze gaven die gemiddeld een score van respectievelijk 5,8 en 5,2 op een schaal van 1 tot 7.
Nadat de mediums hun werk gedaan hadden, werd aan de proefpersonen telkens alle vijf readings van één medium gegeven en gevraagd die per stuk te scoren op een schaal van 1 tot 10; hogere cijfers als de reading ‘beter klopte’.

Twee professionele mediums wetenschappelijk getest 6
De mediums konden de proefpersonen niet zien om het gebruik van een aantal technieken die bekend staan onder ‘cold reading’ uit te sluiten.

Er was maar één proefpersoon die haar eigen reading de hoogste score gaf, het ging om de volgende reading van Whitton:

Affectionate, touchy-feely sort of person. Can’t sleep well at night, all sorts of thoughts running through my head. Badminton, tennis. Wants children. Not yet, too young. Glasgow is an important place. Singing and dancing. Would like to develop performance skills. Collecting old photos of places I’ve been to. Individual likes and dislikes – laws and government, not good. Learn to get along together better would be a good start. Can’t get him out of my head. I wish we could be together. Sometimes pain in leg. Like things with salt not sugar. Dutch ancestry? Optimistic and open-minded. Want to get university degree. Living in London enjoyed very much. September is an important month. Help in canteen sometimes. Brother in Holland at home. I can get into paints and crayons. Birthday November. I enjoy winter months. Have many friends here in London. Want to go home soon to see family. Wants to go to South America.

Wat klopte zo goed aan deze reading? Behalve een aantal zaken die voor een hoop kandidaten op konden gaan (‘Living in London’, ‘wants children’)  was het vooral de opmerking over Zuid Amerika, waar zij een reis naar toe aan het plannen was. Andere details bleken er echter volstrekt naast te zitten, zoals de Nederlands afstamming.

Twee professionele mediums wetenschappelijk getest 7
Patricia Putt

Statistisch gezien was het resultaat van de test niet anders dan je zou verwachten als de proefpersonen willekeurig een reading zouden hebben gekozen. De twee mediums lieten in deze test dus niet zien dat ze over paranormale capaciteiten beschikken.
De dames reageerden verschillend op dit resultaat: Whitton benadrukte dat ze blij was dat die ene kandidaat haar reading goed had herkend, Putt legde de nadruk erop dat zij normaal gesproken wel face to face zit met de persoon die een reading krijgt. In ieder geval hadden beide dames het een enjoyable experience gevonden, geen zure verliezers dus.

Singh vatte het gebeuren als volgt samen:

Pat and Kim clearly felt that they were receiving psychic messages, and their regular clients are convinced that they have psychic powers, but our test showed no such supernatural power.

Instead, I suspect that people like Pat and Kim are intuitive and are subconsciously picking up on subtle hints, such as body language, verbal cues and so on. This provides the illusion of psychic power. Our test removed such clues, because the sitters were hidden and silent, and I think this explains why Kim and Pat failed. Nevertheless, I respect the fact that they were willing to come forward and be tested.

Twee professionele mediums wetenschappelijk getest 8
Kim Whitton, het medium dat één treffer scoorde … uit vijf (banner van haar website www.kimwhitton.co.uk)

Bronnen:

http://www.guardian.co.uk/science/2012/oct/31/halloween-challenge-psychics-scientific-trial

http://www.ghosttheory.com/2009/05/06/psychic-patricia-putt-took-the-randi-challengeand-failed

Gelezen: Ontspoorde wetenschap

by 20 Comments

In 1993 verscheen het boek ‘Valse vooruitgang. Bedrog in de Nederlandse wetenschap’ van onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten. Dit boek zette het een en ander in werking aan universiteiten, onderzoeksinstellingen en de KNAW. Langzamerhand kwam er meer aandacht voor kwesties die te maken hebben met inbreuken op de wetenschappelijke integriteit en het besef dat er iets structureels geregeld moest worden om mogelijke gevallen daarvan te onderzoeken. Inmiddels hebben alle universiteiten wel een vertrouwenspersoon en procedures om met wetenschappelijk wangedrag om te gaan. En bovenaan staat het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI), overigens pas sinds 2003.
Vorig jaar kwam het onderwerp vooral door de affaire Stapel wederom volop in de belangstelling te staan. Van een aantal kanten kreeg Van Kolfschooten de vraag of het niet een goed idee zou zijn om een hernieuwde versie van zijn boek te schrijven. Dat was zeker een goed idee, want zijn nieuwe boek ‘Ontspoorde wetenschap. Over fraude, plagiaat en academische mores’ dat op 25 oktober uitkwam, kan ik echt aanraden.

Gelezen: Ontspoorde wetenschap 9Onderzoek
In het boek heeft Van Kolfschooten geprobeerd om van zoveel mogelijk gevallen die onderwerp werden van onderzoek door integriteitscommissies te achterhalen wat er precies gebeurd is. Dat kostte veel uitzoekwerk, want veelal waren de personen wie het betrof tot nu toe anoniem gebleven. Voor een groot deel is het onderzoek gebaseerd op de officiële stukken, die soms met een beroep op de WOB (of dreiging daarmee) losgeweekt moesten worden. Een andere belangrijke bron van informatie was de enquête die Van Kolfschooten stuurde naar ruim 8.000 wetenschappers.

Bekende namen
Het grootste deel van de casussen in het boek betreft plagiaat; het bekendste geval is dat van René Diekstra. Verrassend voor mij was dat die zaak nog enigszins gaande is. In 1996 kwam naar voren dat Diekstra niet zo netjes was omgesprongen met bronvermeldingen in zijn populair wetenschappelijke boeken. Ook bij een echte wetenschappelijke publicatie werden vraagtekens gezet.
Het leidde er toe dat Diekstra eind 1996 vertrok als hoogleraar aan de Universiteit Leiden. In 2004 werd hij echter weer hoogleraar, nu aan de Roosevelt Academy, een dependance van de Universiteit Utrecht. Sommigen merkten op dat de Roosevelt Academy helemaal niet de bevoegdheid had om hem opnieuw hoogleraar te maken. Van Kolfschooten krijgt ook niet helemaal helder of dat nu eigenlijk wel correct is gegaan, maar het lijkt er toch sterk op dat de toenmalige ‘dean’ professor Adriaansens Diekstra als hoogleraar heeft aangesteld, zonder de regels daar goed op na te slaan. Adriaansens doet de zaak anno 2012 echter af als een ‘academische kwestie’.

Gelezen: Ontspoorde wetenschap 10
René Diekstra is anno 2012 nog niet klaar met de zaak-Diekstra uit 1996

Dit soort onduidelijkheden blijken toch pijnlijk als een journalist ze probeert te ontrafelen en er kwamen in deze zaak ook brieven van de advocaat van Diekstra aan te pas. In meer zaken kreeg de journalist te maken met advocaten, die optraden namens wetenschappers die op de vingers getikt zijn.
Op het moment dat het gewone recht zich ermee gaat bemoeien, moet je gelijk maar vergeten dat je dat nog helderheid oplevert voor de vraag of de wetenschappelijke integriteit in het gedrang is geweest. Dan gaat het alleen nog maar om procedures van de commissies en besturen van universiteiten. Inhoudelijk schieten rechters eigenlijk altijd te kort om iets van waarde bij te dragen voor de kern van de zaak. In veel gevallen is er wel wat op te merken op de aanpak van de commissies die ingesteld zijn om de vermeende misstanden te onderzoeken, met als gevolg dat de beklaagde zich uiteindelijk vaak als slachtoffer kan opstellen.

Nieuwe zaken
De enquête bracht ook nieuwe zaken aan het licht. Blijkbaar stimuleerde die sommige aangeschreven wetenschappers om zaken waarvan ze zelf al langer vermoedden dat er iets aan de hand was, maar uiteindelijk niet gemeld hadden bij een vertrouwenspersoon, nu aan Van Kolfschooten toe te vertrouwen. Het interessantste voorbeeld hiervan betreft het werk van Mart Bax, hoogleraar politieke antropologie aan de VU (inmiddels met emeritaat). Het lijkt er sterk dat die zowel een onderzoek in een Brabants dorp in 1985 als een onderzoek in voormalig Joegoslavië in 1995 uit zijn duim heeft gezogen. In dat laatste onderzoek beschrijft Bax een mini-oorlog met 140 dodelijke slachtoffers, waarvan niemand in de buurt zich iets kan herinneren.
Over een andere hoogleraar met wat te veel fantasie, Antonie Stolk, schreef Gert Jan van ‘t Land al op Kloptdatwel op basis van eerder werk van Van Kolfschooten. Een interessante zaak, die niet in de Nederlandse commissies aan de orde is geweest, is die van de frauduleuze publicaties van Adrian Maxim over satellietontvangerchips. In een voorpublicatie van het boek is daarover te lezen.

Affaire Stapel
Ruime aandacht is er natuurlijk voor de praktijken van Diederik Stapel, min of meer de aanleiding voor het boek. Voor degene die zaak nauwgezet heeft gevolgd het afgelopen jaar, is er echter niet zo veel nieuws in te ontdekken. Het is jammer dat een aantal personen die waarschijnlijk wel nieuw licht kunnen doen schijnen op de zaak, niet wilden meewerken aan het boek.Gelezen: Ontspoorde wetenschap 11
Zo is het Van Kolfschooten helaas niet gelukt om professor Marcel Zeelenberg aan het praten te krijgen. Die bedacht samen met Stapel en professor Roos Vonk het inmiddels beruchte ‘vleeshufteronderzoek’, maar was ook degene waar de drie klokkenluiders uiteindelijk aanklopten en die de stap naar de rector van de Universiteit van Tilburg zette.
Dat ‘vleeshufteronderzoek’ is in de gedachten van velen nog steeds de aanleiding tot de ontmaskering van Stapel, zie bijvoorbeeld een recent stukje op de Joop. Maar dat klopt niet, zoals in het boek ook naar voren komt. Het onderzoek berust weliswaar ook op gefingeerde gegevens, maar was niet de reden dat de drie klokkenluiders uiteindelijk bij Zeelenberg aanklopten (ik heb daar zelf ook over geblogd).
Gezien de lange nasleep van veel andere casussen die Van Kolfschooten beschrijft, was het misschien sowieso te vroeg om te verwachten dat we nu al precies zouden kunnen weten wat er gebeurd is. Wellicht kan over een aantal jaar Stapel zelf publiekelijk toelichting geven.

Tot besluit
Het boek is een genot om te lezen, met name door de persoonlijke schrijfwijze. De schrijver heeft zich erg veel moeite getroost om alle betrokkenen van de verschillende kwesties aan het woord te laten en geeft aan wat hij daarvoor allemaal gedaan heeft. Ik kan me voorstellen dat diverse universiteiten de vragen van Van Kolfschooten heel vervelend vonden. Duidelijk naar voren komt dat er af en toe ook wel erg onhandig is opgetreden door de diverse commissies en Colleges van Bestuur (lees bijvoorbeeld dit artikel op DUB).
Oprakelen van oude affaires is niet altijd een pretje, maar wel zeer leerzaam. Gelukkig voor de lezer heeft de schrijver flink doorgezet en de tegenstrijdigheden in de verhalen van de verschillende partijen systematisch tegen elkaar uitgezet en steeds hoor en wederhoor toegepast. Mijn indruk is dat daardoor uiteindelijk een redelijk objectief beeld gegeven wordt. Het boek leest als een trein en smaakt naar meer, maar het is natuurlijk eigenlijk een beetje raar om te hopen dat er veel meer gevallen boven water gaan komen  😀

Op de website van Frank van Kolfschooten staat aanvullende infomatie over een aantal zaken en staan ook links naar andere recensies. Als je het boek bestelt via onderstaande link, steun je Kloptdatwel ook nog een beetje.