Een recente publicatie van onderzoeksorganisatie ZonMw heeft nogal wat opschudding veroorzaakt. Veel nieuwsmedia besteedden er aandacht aan. Het nieuwe rapport zou ervoor pleiten dat artsen vaker alternatieve behandelingen gaan toepassen. Acupunctuur, chiropraxie, voedingssupplementen bij veroudering en muziektherapie zouden bewezen effectief zijn. Zelfs de homeopathie zou nog een kans moeten krijgen. Wie echter het Signalement Ontwikkeling en implementatie van evidence-based complementaire zorg leest, vindt vrijwel niets van die vermeende conclusies terug. Eén van de betrokken auteurs laat zich kennelijk volledig buiten het rapport om nogal enthousiast uit in de media.
Het ZonMW-signalement is geschreven door Wendy Reijmerink, die blijkens haar CV ook werkzaam is aan de Haagse Hogeschool en andragologie, sociologie en strategisch management studeerde. Ook betrokken bij de totstandkoming van het rapport waren Martine Busch, Gonny ten Haaft, Hans Jeekel en Hans Kerkkamp. Busch is van huis uit pedagoge, inmiddels directeur van het Van Praag Instituut voor integrative medicine en complementaire zorg en onder meer bekend vanwege haar geloof in Therapeutic Touch. Ten Haaft is freelance journalist, gespecialiseerd in de zorg. Jeekel is emeritus hoogleraar chirurgie en Kerkkamp is onder meer lid van de raad van bestuur van het Atrium MC Parkstad. Ook in 2011 publiceerde ZonMw een rapport over ‘complementaire zorg’. Dat werd destijds met de grond gelijk gemaakt door Van Dam, Renckens en Vermeulen van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. De Vereniging kende ZonMw in 2006 al eens de Meester Kackadorisprijs toe vanwege het bevorderen van de kwakzalverij. Dat zegt natuurlijk niet alles, maar het geeft wel aan dat een kritische blik gewenst is bij het doorlezen van het nieuwe Signalement.
Een in meerdere opzichten dun rapport
Op het eerste gezicht heeft ZonMw met ‘Ontwikkeling en implementatie van evidence-based complementaire zorg’ een kloek rapport afgeleverd. Het telt maar liefst 124 pagina’s. Schijn bedriegt echter: bijna honderd pagina’s worden ingenomen door een presentatie van de Amerikaanse voorvechter van integrative medicine Wayne Jonas, directeur van het Samueli Institute. Men was kennelijk dusdanig onder de indruk van zijn betoog dat de presentatie integraal opgenomen moest worden. Een ellenlange presentatie zonder bijbehorend verhaal is echter nutteloos en niet meer dan vervelende reclame. Van de overige pagina’s worden er nog vier ingenomen door een verslagje van een op 31 mei 2013 gehouden conferentie over complementaire zorg. Jonas mocht hier een voordracht houden. “Zoals verwacht bleek Jonas een belangrijke bron van inspiratie, kennis én potentiële samenwerking, en bepaalde hij zo mede het succes van de meeting”, zo kunnen we lezen. Overigens waren er maar 20 deelnemers aan de bijeenkomst, en 11 afzeggingen.
Het eigenlijke rapport beslaat, exclusief inhoudsopgave en managementsamenvatting, een schamele 13 pagina’s. Wat lezen we daar? Op het eerste gezicht hele verstandige dingen. Zo meldt ZonMw ten aanzien van het vergaren van kennis over complementaire zorg:
“Dit kan kennis zijn die het gebruik van zinvolle complementaire interventies stimuleert, maar ook kennis die het gebruik van onveilige en onwerkzame interventies ontraadt. Ook complementaire zorg kan immers bijwerkingen hebben, in interactie met andere zorgvormen tot ongewenste effecten leiden zoals verminderde werking van reguliere interventies, of onwerkzaam zijn. Daarnaast is bekend dat zieke mensen soms een reguliere behandeling uitstellen of staken omdat zij een complementaire interventie gebruiken. Helaas wordt nog te weinig onderkend dat dit grote risico’s met zich kan brengen. Het is het standpunt van ZonMw dat complementaire interventies alleen mogen worden ingezet als er wetenschappelijk bewijs is voor effectiviteit en veiligheid.”
Tot zover niets dan lof. Het valt op dat in het rapport in het geheel niet gesproken wordt van ‘alternatieve geneeskunde’. In plaats daarvan wordt dus de term ‘complementaire zorg’ gebruikt. Dat is blijkens het rapport wel een heel ruim begrip en omvat veel behandelingen die moeilijk nog onder ‘geneeskunde’ te brengen zijn, terwijl van sommige (bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen of voedingsadviezen) ook moeilijk kan worden gezegd dat ze alternatief zijn. Natuurlijk wordt in het rapport gesproken van voedingssupplementen, acupunctuur en chiropraxie, maar ook van yoga, meditatie, muziektherapie, gezonde voeding, tai chi en zelfs van ‘mededogen’ (p. 14). De term CAM (complementary and alternative medicine) heeft wat ZonMw betreft ook enigszins afgedaan: tegenwoordig wordt steeds vaker gesproken van CIM: complementary and integrative medicine. Je zou wellicht ook aan de term CUM kunnen denken: clinically unproven medicine.
Het rapport is doorspekt met beweringen als “steeds meer studies naar CIM”, “groeiend gebruik van complementaire zorg”, “groeiend bewijs voor positieve effecten van complementaire zorg bij vrouwen met borstkanker” en “steeds meer complementaire zorginitiatieven”. Dit wordt echter vrijwel nergens met concrete cijfers en harde data onderbouwd. Ronduit teleurstellend is de eenzijdigheid in de berichtgeving. Zo noemt ZonMw wat studies waaruit zou blijken dat veel Nederlanders gebruik maken van complementaire zorg. Maar de meest recente CBS-cijfers, waaruit blijkt dat het om ongeveer 6% gaat, worden buiten beschouwing gelaten. Uit die cijfers kan ook moeilijk worden afgeleid dat er sprake is van een groeiende vraag. ZonMw is zeer onder de indruk van de integratieve aanpak die zij in de Verenigde Staten heeft aangetroffen. Naast de al genoemde Wayne Jonas noemt zij Jon Kabat-Zinn en Ted Kaptchuk. Dat is prima, maar dat deze ‘belangrijke inspiratoren’ in eigen land ook behoorlijk wat tegengas krijgen, mag niet onvermeld blijven. Wayne Jonas is bijvoorbeeld auteur van het boek ‘Healing with Homeopathy‘ en wordt regelmatig bekritiseerd op het Science-Based Medicine blog (zie over hem hier en vooral hier). Ook het onderzoek van Kaptchuk, een ex-acupuncturist, wordt geregeld op de korrel genomen (zie hier en recentelijk nog hier). Dit hoeft natuurlijk niet te betekenen dat hun onderzoek waardeloos is, maar van ZonMw mogen we wel evenwichtige berichtgeving verwachten.
ZonMw maakt ook melding van het National Center for Complementary and Alternative Medicine (NCCAM), een Amerikaanse overheidsinstelling die zij omschrijft als ‘een belangrijk overheidsvehikel voor het genereren van evidence-based antwoorden’. Wat die antwoorden zijn blijft onvermeld, en dat is ten onrechte. Jan Willem Nienhuys schreef in 2009 al hoe het NCCAM samen met het Office of Cancer Complementary and Alternative Medicine (OCCAM) 2,5 miljard dollar heeft besteed aan zo’n 2000 onderzoeken naar CAM (of CIM). Het resultaat was dat van geen enkele potentiële geneeswijze het nut werd aangetoond. De Amerikaanse arts Paul Offit geeft in zijn laatste boek ‘Do You Believe in Magic?’ een eindeloze lijst van onderzoeken door het NCCAM waar helemaal niets uit is gekomen, zoals een 1,8 miljoen dollar kostend onderzoek waaruit bleek dat bidden niet helpt bij AIDS of hersentumoren. Steven Novella roept op er maar helemaal mee te stoppen en geen belastinggeld meer te verspillen. ZonMw lijkt hier in het geheel niet bekend mee te zijn. Zouden ze daar wel internet hebben?
Geen bewijs van effectiviteit
Natuurlijk is het ondoenlijk om in slechts 13 pagina’s ten aanzien van alle vormen van complementaire zorg na te gaan of deze effectief zijn. Dat gebeurt dan ook niet. Met betrekking tot de effectiviteit van bepaalde complementaire zorg wordt eigenlijk alleen maar opgemerkt:
“Op het gebied van acupunctuur zijn inmiddels vele studies uitgevoerd, en deze lijken zowel de effectiviteit als veiligheid ervan te bevestigen. In Duitsland heeft dit geleid tot medische erkenning van acupunctuur door de Duitse KNMG. Recent heeft de Senaat van de Verenigde Staten een resolutie over natuurgeneeskunde geaccepteerd. Deze resolutie erkent de waarde van natuurgeneeskunde als een methode die veilig, effectief en betaalbaar is. Aan Amerikanen wordt aanbevolen zich op de hoogte te stellen van het werk van natuurgeneeskundigen, vooral bij de behandeling van chronische aandoeningen.”
Dit is om meerdere redenen een zeer dubieuze passage in het rapport. Allereerst wordt ten aanzien van acupunctuur helemaal niet aangegeven bij welke aandoeningen zij effectief zou zijn. Hartritmestoornissen, ADHD, mazelen, liefdesverdriet? Of toch gewoon alleen een heel klein beetje effectief bij die ene aandoening met een sterk subjectief element: pijn? Erger is dat ZonMw het laat bij de constatering dat er vele studies zijn die de effectiviteit van acupunctuur lijken te bevestigen (dus niet: bevestigen). Die studies worden nergens genoemd. Er is inmiddels zeer veel onderzoek gedaan naar acupunctuur en het lijkt er toch sterk op dat we de conclusie moeten trekken dat het een placebobehandeling is. Rob Nanninga publiceerde in 2008 al een uitgebreid artikel in Skepter waarin werd geconcludeerd dat veel onderzoek aantoonde dat acupunctuur niet beter werkte dan een overtuigende placebobehandeling. Recentelijk trok Jan Willem Nienhuys op basis van onderzoek sinds 2009 dezelfde conclusie. Echte acupunctuur doet het soms wat beter, maar niet statistisch significant beter. De gevonden kleine verschillen kunnen worden toegeschreven aan factoren als het feit dat perfect dubbelblind onderzoek nu eenmaal niet mogelijk is: de behandelaar weet per definitie dat hij zijn naald ‘verkeerd’ prikt en kan dat onbewust overdragen op de patiënt. Voor een humoristische bespreking van recent (overwegend waardeloos) acupunctuuronderzoek leze men dit artikel van Mark Crislip.
De verwijzing naar de resolutie van de Amerikaanse Senaat over natuurgeneeskunde is bizar. Alsof in die politieke arena wetenschap wordt bedreven en alle daar aanwezigen verstand hebben van geneeskunde. Wetenschappelijk bezien zegt zo’n politiek besluit even weinig als de al even merkwaardige resolutie van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa over de mogelijke gevaren van blootstelling aan elektromagnetische straling. De beslissing van de Amerikaanse Senaat om de waarde van natuurgeneeskunde te erkennen heeft bovendien geen enkel concreet gevolg. Het is geen wet, er wordt geen extra geld uitgetrokken en voorlopig krijgt niemand een presidentiële onderscheiding. Natuurgeneeskunde in de Verenigde Staten is een allegaartje van TCM, acupunctuur, vitamine-injecties, homeopathie en energetische therapieën. In de natuurgeneeskunde spelen ook allerhande kruiden een belangrijke rol. Die zijn, los van eventuele therapeutische effectiviteit, zeker niet per definitie ‘safe’, zoals ZonMw zelf elders in haar rapport (op gezag van Jonas) ook schrijft (‘Not likely to be safe’; p. 23, voetnoot 34).
Wat er niet staat
Maar waar staat nu in het Signalement dat artsen vaker alternatieve geneeskunde moeten benutten? En waar dat voedingssupplementen, chiropraxie en muziektherapie bewezen effectief zijn? Het antwoord: het staat eigenlijk nergens. Er staat wel (p. 9) dat “‘natuurlijke producten’ als vitaminepreparaten en voedingssupplementen, mind-body benaderingen als muziektherapie, meditatie, acupunctuur en yoga, en manipulatieve en lichaamsgerichte technieken als chiropraxie en massage” voorbeelden zijn van “niet- of minimaal invasieve interventies, waarvan de fysiologische mechanismen (nog) niet altijd duidelijk zijn”. Dat deze behandelwijzen bewezen zijn, wordt dus niet met zoveel woorden gesteld, laat staan dat het bewijs geleverd wordt. Het kan dus ook zijn dat er überhaupt geen fysiologisch mechanisme is. Homeopathie wordt pas in bijlagen voor het eerst genoemd, tenzij we de tamelijk beschamende verwijzing naar ‘allopatische [sic] geneeskunde’ op p. 12 meerekenen. Toch werden daarover in de media de opvallendste uitspraken gedaan, en wel door Hans Jeekel (1941), de emeritus hoogleraar chirurgie die aan het Signalement meewerkte. In Trouw konden we lezen:
“Tegenstanders van alternatieve geneeskunde zeggen vaak dat van veel alternatieve zorg allang bewezen is dat het niet werkt. Zo is er bijvoorbeeld geen bewijs voor het homeopatisch principe van verdunning van giftige stoffen. “Dat zou best kunnen, maar zolang er nog geen goed onderzoek ligt dat dit bewijst, zou ik de homeopathie nog een kans geven”, zegt Jeekel.”
Tegenstanders van homeopathie moeten dus bewijzen dat homeopathie níet werkt. Dat is niet alleen het omkeren van de bewijslast, het is ook het sluiten van de ogen voor het feit dat ondanks tientallen goede onderzoeken en meta-analyses na 200 jaar nog steeds geen snipper overtuigend bewijs is geleverd voor de werking van welk homeopathisch middel dan ook. De conclusie “we found insufficient evidence from these studies that homeopathy is clearly efficacious for any single clinical condition” stond overigens ook al eens in een Lancet-artikel uit 1997 van onder andere…. Wayne Jonas. Op de dag dat het ZonMw-rapport verscheen schreef Steven Novella toevallig over het zoveelste rapport dat – in dit geval – stelt dat “the available evidence is not compelling and fails to demonstrate that homeopathy is an effective treatment for any of the reported clinical conditions in humans”. Zie over dit rapport ook de blog van Edzard Ernst. Diezelfde Ernst besprak recentelijk een boek (uit 2008) van Anthony Campbell. De homeopathisch arts en acupuncturist Campbell was meer dan 20 jaar verbonden aan een homeopathisch ziekenhuis en werkte jaren als redacteur van Homeopathy (het tijdschrift dat Ernst ontsloeg). Inmiddels is hij sceptisch over zijn voormalige vakgebied: “At its best there is evidence for only a small effect, and when an effect is as small as this it may not be there at all.”
Zelfs de kapiteins lijken het zinkende schip te verlaten, maar Hans Jeekel wil de homeopathie nog een kans geven. In dat geval moeten zo’n kans ook gunnen aan de skeptopathie. Zoals iedereen weet, is de skeptopathie een op eeuwenoude principes gebaseerde, holistische mind-body behandeling die uitgaat van het zelfhelend vermogen van de patiënt. Gezonde personen worden geacht hun negatieve gedachten met betrekking tot de genezingskansen van patiënten te projecteren op flesjes water en suikerpilletjes (“Jij werkt niet tegen verkoudheid! Jij werkt niet tegen mazelen!”), waarna deze met gepaste agressie geschudde geneesmiddelen kunnen worden toegediend bij zieke personen en bij hen positieve effecten teweeg brengen. Er is geen bewijs voor de werking van de skeptopathie, maar tevens heeft niemand ooit bewezen dat het niet werkt.
Jeekel stelt ook voor bewezen effectieve complementaire zorg te vergoeden via de zorgverzekering en meent dat het om relatief goedkope zorg gaat. Dat is blijkbaar zijn eigen mening, want ook dit valt niet uit het rapport af te leiden. Over de vermeende kostenbesparingen met CAM of CIM heeft Pepijn van Erp al eerder geschreven. Bij goedkoop denkt men trouwens niet direct aan chiropractors, waar vaak dure, nutteloze en niet ongevaarlijke röntgenfoto’s worden gemaakt. Dat Jeekel het licht heeft gezien blijkt wel uit zijn uitspraak in de Volkskrant “bij mij kwam het inzicht na mijn pensioen als arts, ik hoop bij de jongere collega’s eerder”. Maar eerlijk is eerlijk, hij stelt ook dat de meeste alternatieve geneeskunde de wetenschappelijke toets niet zal doorstaan. Een blanco cheque zit er voor de CAM-beoefenaars dus niet in.
Tot besluit
Het Signalement Ontwikkeling en implementatie van evidence-based complementaire zorg is in alle opzichten een dun rapport. Het voornaamste doel is eigenlijk te komen tot een nieuw onderzoeksprogramma voor complementaire zorg, omdat ZonMw concludeert dat deze zorg nog te vaak ongestructureerd en zonder duidelijk bewijs wordt toegepast. Er valt eigenlijk nergens te lezen dat artsen veel vaker CAM/CIM zouden moeten toepassen, laat staan dat in de 13 pagina’s wordt aangetoond dat vele vormen van complementaire zorg bewezen effectief zijn. Directeur van ZonMw, Henk Smid, was op Skipr veel genuanceerder:
“Het misverstand dat soms ontstaat is dat het uitbrengen van een signalement gelijk zou staan aan het pleit bezorgen voor complementaire zorg. Dat kan gezien de missie van ZonMw natuurlijk niet het geval zijn.”
Zie ook de reactie van ZonMw op de aandacht die het Signalement heeft opgeroepen. Toch melden pro-alternatieve sites als het IOCOB triomfantelijk dat ZonMw zou schrijven dat artsen “veel vaker behandelingen als acupunctuur en ontspanningstherapieën onderdeel [moeten] laten uitmaken van hun werk”. Dat dit niet in het rapport staat en voornamelijk gebaseerd lijkt te zijn op een bekeerde Hans Jeekel, lijkt hen niet te deren. Ondertussen gaat een stuurgroep de komende anderhalf jaar onderzoek doen naar de voorwaarden die nodig zijn voor een verantwoorde inbedding van de complementaire zorg in Nederland. De groep staat onder leiding van de bedrijfseconoom Ruud Hopstaken. Daarnaast hebben Busch, Jeekel en Kerkkamp zitting in de stuurgroep, vreemd genoeg allemaal ‘op persoonlijke titel’. Over anderhalf jaar zullen we wel weer verder zien. Tot nu toe kan de conclusie eigenlijk alleen maar zijn: niets nieuws onder de ZonMw.
Verder lezen, luisteren en kijken:
- Cees Renckens op Radio 1 (vanaf 22:50);
- Hans Jeekel, acupuncturist Harm Elsinga en Cees Renckens bij Een Vandaag;
- Artikel Vereniging tegen de Kwakzalverij over het ZonMw-rapport;
- ‘Acupunctuur en yoga horen thuis in de behandelkamer van de arts’ (Jeekel tegenover Aliëtte Jonkers in de Volkskrant).
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Het ergste moet nog komen. Dit is nog maar een heel klein begin.
Vandaag bijscholing, dus geen tijd om te reageren.
De dijk is allang doorgebroken, jullie hebben het alleen nog niet door.
Met knip- en plakwerk een rapport produceren en dan ook nog verwachten dat je serieus genoemen wordt; dat is bijna nog gekker dan het onderwerp van het rapport zelf.
Voor de duidelijkheid, in het Radio 1 programma met Renckens van 9 april 10:00u komt in het uur daarna (11:00u) Jeekel aan het woord op 20:00 minuten.
Volgens Jeekel zijn de onderzoeken naar alternatieve geneeskunde nog nooit goed in kaart gebracht, dat wil hij nu gaan doen. Hij is overtuigd dat je van 5 tot 25%(!) van de alternatieve geneeswijzen bewijs kunt vinden voor de werkzaamheid.
Tot overmaat van ramp citeert hij ook nog verkeerd uit dat BMJ rapport dat slechts 50% van de reguliere zorg bewezen zou zijn. Als een luisteraar daar 13% van maakt verlaagt hij zijn schatting gewoon naar 25%. Het tekent volgens mij hoe bar slecht Jeekel op de hoogte is.
Dank voor de aanvulling.
Het taartdiagram uit het BMJ Handbook of Clinical Evidence wordt ook in het ZonMw-rapport genoemd (p. 18), vooral om voor methodologisch beter effectiviteitsonderzoek te pleiten. ZonMw lijkt te erkennen dat het taartdiagram zowel op reguliere behandelingen als op CAM/CIM betrekking heeft, iets wat mensen met een voorliefde voor alternatief nog wel eens uit het oog verliezen. Ook de begeleidende tekst bij het taartdiagram is correct in het rapport opgenomen. Het gaat om behandelingen die met RCT’s zijn onderzocht en bovendien geldt:
“This does not indicate how often treatments are used in healthcare settings or their effectiveness in individual patients.”
Het gaat dus om beschikbare behandelingen, niet om daadwerkelijk uitgevoerde behandelingen. Ben Goldacre maakt in zijn Bad Science uit 2009 ook heel duidelijk een onderscheid tussen behandelingen en activiteiten. De vaakst toegepaste behandelingen zijn het vaakst op wetenschappelijk bewijs gebaseerd. Als je naar het laatste kijkt, kom je – afhankelijk van het specialisme – op 50 tot 80 procent van medische activiteiten die op wetenschappelijk bewijs gebaseerd zijn. De pro-alternatief negeert dit onderscheid vaak en kijkt alleen maar naar de 13% die je noemt. Dat Jeekel vervolgens maar wat goochelt met cijfertjes is inderdaad heel jammer.
Het recente NFU-rapport over mogelijkheden te besparen op kosten in ziekenhuizen gaat ook uit van ca. 50% bewezen activiteiten. Maar die komen met heel wat zinvollere suggesties om aan kostenbesparing te doen dan ZonMw. Operaties lenen zich bijvoorbeeld niet zo goed voor RCT’s, maar je kunt wel kijken of mensen met een gescheurde achillespees wel geopereerd moeten worden of dat een paar weken in het gips net zoveel resultaat geeft.
Enfin, deze hele discussie hadden we maanden geleden al (dat hoef ik jou, Frank ook niet te vertellen 😉 ). Voor de geïnteresseerden:
https://kloptdatwel.nl/2013/10/28/natuurgeneeskundigen-medische-wetenschap-blijkt-kwakzalverij/
Sommige dingen kun je niet vaak genoeg vertellen 🙂
Jeekel zegt ook ergens dat niet bewezen niet betekent dat het niet werkt, bv. een beenbreuk gipsen. Maar inderdaad de manier waarop hij buiten het rapport treedt en even achteloos gaat middelen tussen 13 en 50% is te gek voor woorden.
Ik zou zeggen dat er bij het gipsen van een beenbreuk in ieder een plausibel werkingsmechanisme bestaat, namelijk het onbewegelijk maken van het been, zodat de botdelen op elkaar blijven.
Bij homeopathie is er nauwelijks een plausibel werkingsmechanisme te bedenken en de werkingsmechanismen waarmee de homeopaten zelf komen, lijken met de mode te veranderen, variërent van quantum, het geheugen van water en nanodeeltjes, dingen die allemaal even onwaarschijnlijk zijn, waarbij ik altijd nog het hardst moet lachen om de nanodeeltjes, omdat die nooit kleiner zijn dan een molecuul en we sinds Avogadro al weten dat de verdunning van homeopathische middelen zo sterk is, dat er geen molecuul van de werkzame stof meer aanwezig kan zijn.
Vervang “nauwelijks” maar rustig door “volstrekt niet”.
Wat een gigantische bedragen hebben ze in de U.S. aan het onderzoek inzake de effectiviteit van alternatieve geneeswijzen besteed.
Nu weer al die commotie omtrent de sterk omstreden effectiviteit van de alternatieve geneeswijzen nu toegepast in de vorm van complementaire behandelingen, veroorzaakt door een oud-chirurg in ruste die op gevorderde leeftijd wat last begint te krijgen van spirituele oprispingen?, wat een manier om iemand even weg te zetten.
Maar van 5 tot 25 % is wel het hanteren van een hele ruime marge, heer Jeekel is wel aardig bedreven in het goochelen met percentages.
Dat van die “spirituele oprispingen” slaat neem ik aan op de sneer die Cees Renckens in het radio-interview uitdeelt over keiharde chirurgen die na hun pensionering ineens spiritueel worden? Ik heb dat opgevat als een verwijzing naar Pim van Lommel, maar ik kan ernaast zitten. Ik denk niet dat dhr. Jeekel nu zo heel spiritueel bezig is, maar wat je hem zeker kunt verwijten is dat hij grotendeels buiten het ZonMw-rapport om praat. Als je de woordvoering hebt, dien je je toch te beperken tot wat er staat en er niet zelf van alles bij te halen.
Ja zo ongeveer, dat het verschijnsel zich wel eens voordeed dat oud-chirurgen door spiritualiteit bevangen worden, in het radio interview benoemde Renckens het letterlijk als lijden aan spirituele krampen o.i.d., :D, meende ik.
Dat Jeekel nu zo spiritueel bezig zou zijn berust op een kwalificatie van Renckens en waardoor de man nu echt gemotiveerd is geraakt dit soort van standpunten buiten de rapportage van ZonMw uit te dragen, zet ik ook mijn vraagtekens bij, je zou haast gaan denken aan het hanteren van een verborgen agenda., mensen doen zo maar niet iets.
Uitstekend artikel, heer Dragstra!
Renckes hield een duidelijk en goed lopend praatje op de radio.
Wat ik niet wist was dat de Kackadorisprijs niet naar kwakzalvers gaat maar naar instituten/personen die de kwakzalverij stimuleren èn waar toch nog gerede hoop is dat zij zich zullen bekeren.
Is ZonMW op andere vlakken wèl goed bezig of is het allemaal alto wat de klok slaat? Daar kan ik eigenlijk weinig over vinden, maar ik kan me niet voorstellen dat als alles over alto ging dat ze dan nog steun van VWS kregen.
Ik vraag me af of een tweede maal de Kackadorisprijs aan dezelfde organisatie uitreiken ook mogelijk is. De gerede hoop dat men zich bij ZonMW tot het gezonde verstand bekeert, lijkt me echter wel vervlogen.
^ Een van de eerste dingen die ik me afvroeg toen dit item afgelopen week naar buiten kwam was waar dit vandaan kwam – met zoveel lawaai in het NOS-journaal, ik vermoedde een PR-bureau. Al te glad en te gelikt, agressief en zelfverzekerd, en dit vermoeden lijkt te worden bevestigd door het eerste citaat uit het bovenstaande. Een activiteit die ik vaker opmerk de laatste tijd: wanneer je een controversiële boodschap hebt, laat het dan gladsmeren door een goedgebekt PR-bureau – en niet ongebruikelijke activiteit wanneer er geld te verdienen valt voor een instituut met bedenkelijke waarden. Ik vraag me na het lezen van het bovenstaande af of dat daadwerkelijk het geval is, of dat er sprake is van een succesvolle penetratie van de publieke opinie door een groepje vrienden; als ik zie dat een van de leden ‘strategisch management’ studeerde, dan lijkt mij het een doorgestoken kaart om de publieke opinie te bewerken, of te ‘masseren’, ten einde een miljardenindustrie te plezieren – voor een riante inkomensgarantie? Wellicht dat ze te ver zijn gegaan om het ook bij de goedgelovige NOS (feiten zijn elke dag weer anders – Marcel Gelauff) aan te bieden gezien de reacties die erop volgden en in het vervolg wat voorzichtiger zijn om een storm van kritiek te vermijden – een leermoment (ook voor suffe professoren in het emiraat). Wellicht dat ze na het lezen van deze kritieken iets zorgvuldiger te werk gaan – al zijn mijn twijfels toch weer ietsje groter.
Een van de andere dingen die mij als eerste opviel was dat er – inderdaad – weer een ’emiritus’ naar voren kwam, wat meer en meer een garantie lijkt te zijn voor achterhaalde denkbeelden en incompetentie dezer dagen, maar dat hou ik op een gezonde persoonlijke bias vanwege mijn twijfel jegens iedere autoriteit. Wat dat betreft zie ik het maar als een bonus voor de betwijfelbaarheid van alles wat autoritair is en zich belachelijk maakt met aantoonbare en overduidelijke geldbeluste onzin, en de wijsheid – of zogenaamde verdienstelijkheid – der jaren in twijfel trekt, of beter nog, bespottelijk maakt – want veel anders was het niet wat ik afgelopen week op de beeldbuis zag.
Kudo’s voor de schrijver van de doorwrochte lap tekst hierboven – die de achtergrond van de schrijver als jurist goed laat zien – die ik nog verder met genoegen laat smaken. Naast de rest van de redactie van kloptdatwel en VtdK. Sharp & to the point.
In het rapport van Wayne Jonas is er een opsomming van de benaming van kwakzalverij. Hoe die stiekem veranderd. Zo is “integrative” ( Tending or serving to integrate) alweer veranderd in “integrated” (geïntegreerd) alsof het al geaccepteerd is…
Laar de Vereniging tegen de Kwakzalverij nooit haar naam veranderen.
1900s Irregulars
1920-70s Quackery
1980s Unconventional/unorthodox
1990s Alternative•
2000s Complementary
2010 Integrative
current Integrated
Het toepassen van een succesvolle marketingstrategie kan ook wonderen verrichten.
Maar met “integrated” is de toon nu inderdaad wel gezet.
Met “irregular” werden de behandelmethodieken tenminste met nog onder het nodige voorbehoud gekwalificeerd.
Vereniging ter bestrijding van de Irregulars, dat bekt ook anders wel lekker. 🙂
De VtdK zal haar naam niet gauw wijzigen, en zeker het woord “Kwakzalverij” niet vervangen door “Irregulars”. Alleen al aan de rijke en lange historie van de vereniging sinds de gebroeders Bruinsma ermee begonnen in de 19e eeuw, is men dat verplicht. En waarom zouden we ook: “kwakzalverij” dekt nog steeds keurig de lading van waar het om gaat. Dat de kwakzalvers zelf steeds maar (zogenaamd) listig rommelen met hun benamingen, zegt natuurlijk genoeg over de kwakzalvers zelf.
What’s in a name?
De interieurverzorgster…
De Vaccinatieraad…
The Australian Vaccination Network
De Nationale Tapijt Unie
Het kan toch net een betere eerste indruk maken en met elke naamswisseling negatieve aspecten van de vorige naam achter je laten (Windscale > Sellafield).
Zo kun je tevens weer een schoon google-profiel opbouwen.
De Vaccinatieraad en The Australian Vaccination Network zijn de namen die de lading wel het minst dekken.
De Australische Reclame autoriteit dwingt ze hun naam te veranderen.
Ze gaan nu Australian Vaccination-skeptics Network heten…
Er is ook nog zoiets als historisch besef. Kwakzalvers zijn en blijven kwakzalvers. Dat vind ik nog steeds een mooi woord.
Kwakzalverij is de juiste benaming.
Het is wel eens handig in een gesprek om naast “alternatieve geneeskunde” opeens het woord kwakzalverij te gebruiken. Dan zie je ze opeens een beetje schrikken; “hij meent het echt!”
Ikzelf gebruik het woord kwakzalverij in zeer ruime zin. Per slot van rekening is het in veel opzichten gelijk te stellen aan geloof en veel andere verschijnselen (paranormaliteit, niburu en ga zo maar door) zijn dat ook. Zou je het kunnen samenvatten onder een term ascepticisme?
Zojuist even een radiofragment beluisterd uit spijkers met koppen waar de VTdK het toch heel benauwd kreeg. De wind is allang anders gaan waaien alleen hebben jullie het nog niet door. Trouwens het ergste moet nog komen, nog even wachten.
Harry: De wind is allang anders gaan waaien, (merken we niet, want we hebben goede jassen aan), het ergste moet nog komen hahaha, die Harry toch. Ja, je bedoelt zeker waarschijnlijk oorlog met Rusland.
Heb je trouwens ook een verwijzing naar dat radiofragment, ik wil wel eens horen waarvan VTdK het nu precies zo benauwd kreeg.
http://spijkersmetkoppen.vara.nl/media/313303
Okay, bedankt.
Harry: Het is net wat de bewuste huisarts beweert, complementaire behandelingen worden all over the place al toegepast, Terpstra kan wel blijven stug blijven doorschermen met termen (dat rijmt) als gebaseerd op wetenschappelijke westerse principes, niks mis mee, maar als Tai Chi als nevenbehandeling echt iets gunstigs doet bij Parkinson, lijkt me dat ook niet verkeerd.
Volgens zeggen harmoniseert Tai Chi de energiestroom in het lichaam door zachte ronde bewegingen, maar whatever, als het maar verlichting schenkt.
Dat zal ook wel voor mindfulness gelden als goede concentratie oefening, doe ik zelf ook, als ik koffie zet, zet ik slechts koffie. Daar wordt het inderdaad lekker rustig van in je hoofd.
Terpstra kreeg het inderdaad wel zwaar voor zijn kiezen met zijn groenlinksachtige insteek :-), ja, als je ook zo stom bent in een dergelijke discussie om dat soort van termen te gaan hanteren, dan vraag je er ook om.
Nou, met betrekking tot de homeopathie waait er inderdaad echt een andere wind:
– in vijf jaar tijd drie uitgebreide rapporten uit het Verenigd Koninkrijk, uit België en uit Australië die geen spaan heel laten van de homeopathie;
– homeopathische middeltjes mogen niet meer met indicatie op de verpakking of in de bijsluiter verkocht worden (gevolg: verkoop flink gedaald);
– op grond van de laatste CBS-cijfers kan geconstateerd worden dat steeds minder mensen een homeopaat bezoeken, terwijl homeopathische huisartsen nauwelijks nog homeopathisch behandelen;
– zorgverzekeraars beginnen al met het schrappen van homeopathie uit hun aanvullende verzekeringen.
Veel leesplezier:
http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200910/cmselect/cmsctech/45/45.pdf
https://kce.fgov.be/sites/default/files/page_documents/kce_154a_homeopathie_in_belgi%C3%AB_0.pdf
http://www.nhmrc.gov.au/_files_nhmrc/file/your_health/complementary_medicines/nhmrc_homeopathy_overview_report_october_2013_140407.pdf
http://www.pharmamarketeer.nl/fabrikanten-homeopathische-middelen-zien-omzet-instorten/
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/gezondheid-welzijn/publicaties/artikelen/archief/2014/2014-4041-wm.htm
http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/interpolis-schrapt-acupunctuur-en-homeopathie
Sommige verzekeraars schrappen de kwakzalverij niet, maar beperken het gebruik ervan wel sterk. Zo worden die goedgelovigen uitgeperst door de kwakzalvers én de verzekeraars. Win-Win zeggen ze dan, behalve voor de patiënt.
Juist, maar een deel van de CAM-behandeling wordt door de zorgverzekeraar vergoed. Met als gevolg dat Kooreman en Baars weer kunnen concluderen dat CAM toch écht goedkoper is.
FVerweven: Nogmaals, met complementaire behandelingen wordt er niet gepretendeerd te kunnen genezen, het heeft slechts betrekking op symptoomverlichting, ook al een stukje meerwaarde op zich.
Laurens: Het gaat om nevenbehandelingen, Ik las onlangs een interview met een neuroloog die beweerde dat ze weinig tot niets kunnen doen tegen een aandoening als Parkinson, wat zou er dan op tegen zijn om Tai Chi als middel in te zetten, muziek therapie op zich ook niet verkeerd, het heeft allemaal betrekking op slechts symptoomverlichting en het gaat hier over complementaire behandelingen.
Het was ook een beetje een ADHD discussie volgens het stramien van “grote stappen, gauw thuis”, zal wel weer met de tijdsdruk te maken hebben gehad.
Maar ze hadden toch beter iemand anders dan Terpstra kunnen sturen. Geen reclame voor de VTdK.
Ik heb niets tegen Tai Chi, mindfulness, mediteren of yoga, maar ga het niet als ‘geneeskunde’ betitelen. Miljoenen mensen beoefenen Tai Chi of yoga zonder dat ze ziek zijn. Jij zelf doet naar eigen zeggen aan mindfulness zonder dat je ziek bent: je doet het voor de optimalisatie van je concentratie. Wat je echter niet doet is jezelf laten opereren, je arm in het gips laten zetten, jezelf laten bestralen of antibiotica slikken zonder dat je ziek bent. Niemand zal beweren dat wandelen, rek- en strekoefeningen, aerobics of schilderen onder de geneeskunde vallen. Waarom zou dat dan wel voor yoga en Tai Chi moeten gelden?
ZonMw spreekt in het rapport van ‘complementaire zorg’ en hoewel dat een containerbegrip is waarin van alles wordt gedumpt, is het ergens toch winst. De ‘alternatieve geneeskunde’ is failliet, omdat zij geen alternatief kan bieden voor de reguliere geneeskunde. Je kunt het ook winst noemen dat ZonMw onzin als bioresonantie, toegepaste kinesiologie en neuraaltherapie buiten beschouwing laat. Zelfs de term ‘complementaire geneeskunde’ wordt grotendeels vermeden in het rapport, al zit dat nog wel in de term CIM. ZonMw begrijpt waarschijnlijk ook wel dat veel van de zaken die zij noemt weinig met geneeskunde, maar veel meer met het welbevinden van de patiënt te maken hebben. Vandaar de heel erg brede term ‘zorg’.
De reguliere geneeskunde aanvullen is prima, maar maak dan in je rapport alvast een schifting op basis van de kennis die allang beschikbaar is. Acupunctuur pretendeert van oorsprong iedere aandoening te kunnen genezen, maar is in wezen een theatrale placebobehandeling die alleen bij pijn enige verlichting biedt, waarbij het niet uitmaakt waar je de naalden steekt en zelfs niet hoeveel ervaring de behandelaar heeft. Chiropractie pretendeert van oorsprong 95% van de aandoeningen te kunnen genezen, maar biedt alleen enige verlichting bij rug- en nekklachten, waarbij je nog op moet passen voor beroertes ook. Massages of oefentherapie zijn net zo effectief, maar wel veiliger en goedkoper. Er zijn honderden studies uitgevoerd naar het effect van vitaminen en andere supplementen, maar ZonMw meent dat het allemaal maar eens goed moet worden uitgezocht en geïntegreerd. En Jeekel wil dat de homeopathie een nieuwe kans krijgt, maar dat staat dus niet in het rapport. Terecht niet.
Wat de muziektherapie betreft: ook dat lijkt een ‘hobby horse’ van Jeekel te zijn:
http://radio.omroep.nl/f/146859/
Ik kan erg van muziek genieten, maar het is geen geneeskunde. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat het niet in het ziekenhuis voor mag komen (al hebben zieke mensen ook recht op stilte). Grappig in dit verband is dat het ZonMw-rapport meldt dat het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein is gaan experimenteren met geuren en muziek (p. 13). Het rapport concludeert dat niet alleen de patiënten, maar ook de medewerkers en de bezoekers heel tevreden zijn! Het ultieme bewijs dat het hier niet om geneeskunde gaat, lijkt me. Het gaat er gewoon om dat het ziekenhuis een prettige omgeving is om in te werken en om in opgenomen te worden. Niemand ligt of werkt kennelijk graag in een kaal hok dat naar schoonmaakazijn stinkt. Goh, dat wisten we nog niet. Goed dat ZonMw ons daar nog even op wijst in het kader van de complementaire zorg.
Als ik moet kiezen tussen geld uitgeven voor onderzoek naar een medicijn tegen Parkinson of onderzoek naar Tai Chi bij Parkinson, dan is de keuze snel gemaakt. En áls we dan onderzoek naar Tai Chi gaan doen, laten we dan kijken of het meer effect heeft dan gewoon matig intensief bewegen voor Parkinsonpatiënten (rek- en strekoefeningen, Zumba, NIA of andere bewegingsleer). ZonMw schrijft daar op p. 18 ook iets over, en voor de verandering ben ik het een keer met ze eens.
Laurens: maar ga het niet als ‘geneeskunde’ betitelen.
Maar dat doe ik toch ook niet.
Je schreef: ZonMw begrijpt waarschijnlijk ook wel dat veel van de zaken die zij
noemt weinig met geneeskunde, maar veel meer met het welbevinden van de
patiënt te maken hebben.
Inderdaad, daar gaat het om, eigenlijk is complementaire zorg een veel betere term. Ook muziektherapie heeft slechts met het welbevinden van de patiënt te maken.
Je schreef: Als ik moet kiezen tussen geld uitgeven voor onderzoek naar een medicijn
tegen Parkinson of onderzoek naar Tai Chi bij Parkinson, dan is de
keuze snel gemaakt
Dat is een ander verhaal, maar als je zelf aan Parkinson hebt en Tai Chi zou het lijden hieraan wat draaglijker maken, waarom niet dan. Als je ontspannen bent, heb je ook minder last van onaangename fysiek gewaarwordingen.
Tai chi is niet alleen voor gezonde mensen.
Ziek zijn en Yoga beoefenen lijkt me een niet al te beste combinatie, sommige Yoga oefening vragen nogal wat inspanning. Ik heb het wel eens geprobeerd, ook de hoofdstand (Sirsasana) vijf minuten, maar dat viel toch wel een beetje tegen, was daarna best duizelig, maar het was ook zo weer voorbij.
Dat schijnt goed voor het brein te zijn, mits je bloeddruk goed in orde is.
Eindelijk kan ik het voor een deel eens zijn met iemand hier. Er zijn heel veel therapieën die zich richten op het welbevinden van de patiënt maar dat zijn geen geneeswijzen. Daar genees je geen eczeem, astma, colitis ulcerosa of iets dergelijks mee. Nee, dan zijn er een paar hoofdstromingen waarmee je wel kunt genezen. Zoals acupunctuur, homeopathie, natuurgeneeskunde of de paranormale geneeskunde.
Maar ja, dan moet men zich ook gaan afvragen of symptoombestrijding wel een geneeswijze is en of reguliere medicijnen wel geneesmiddelen mag noemen.
Sinds wanneer zijn acupunctuur, homeopathie, natuurgeneeskunde of de paranormale geneeskunde in staat om mensen te genezen? Heeft u daar enig wetenschappelijk bewijs voor?
Genezing van colitis ulcerosa met paranormaliteit.
Laat maar eens zien dan.
Bewijs graag, meneer Smit!
Waar is dat gepubliceerd?
Harry: Af en toe doe je eens een stevige bewering, jaagt daarmee iedereen de gordijnen in, succes blijft steeds weer verzekerd, 🙂 en daarna las je weer een periode van radiostilte in, vragen worden dus helemaal niet beantwoord en dit spelletje blijft zich maar eindeloos herhalen, wonderbaarlijk overigen dat je steeds maar respons blijft krijgen, al met al komt het allemaal wat stupide over.
Neem nu eens de post van Hans, Quote: Genezing van colitis ulcerosa met paranormaliteit.
Laat maar eens zien dan.
Bewijs graag, meneer Smit!
Waar is dat gepubliceerd?
Zou het bij de beste man nu nooit eens beklijven dat hij op zijn eindeloos gevraag never en nooit niet een antwoord van jou zal krijgen, gooi er een muntje in en het werkt, maar meneer Smit laat het afweten, hahaha.
Je vermaakt je zeker wel op dit blog, of niet Harry.
Sjee, zeg. Hij kan toch googelen of niet soms. Kijk wij lopen hier jaren achter op de ons omringende landen. Wij hadden al veel en veel verder moeten zijn. Bij ons regeert nu eenmaal de middelmaat en daar kom je niet verder mee. Desondanks denk ik dat er hele grote veranderingen zitten aan te komen, alleen kan ik niet precies zeggen wanneer.
U doet ongegronde beweringen en nu moet er iemand googelen?
Uw respons is ver onder de maat heer Smit.
U bent een kwakzalver zolang u niet met bewijs komt.
En jij een oplichter zolang je die farmaceutische zooi geneesmiddelen blijft noemen.
Volgens mij is dat niet eens een farmaceut, die schrijft toch niet keer op keer dergelijke stupide posten.
Haal er toch even die andere internettrol Oomen ook nog bij, dat maakt het nog leuker!
Zolang u dit blog blijft verzieken met uw domme, nietszeggende en niets toevoegende reacties, blijf ik weg.
Hebt u nu uw zin?
Oomen is geen internet trol, (wat heeft die hier trouwens nu mee te maken, krijgt die ook nog eens een veeg uit de pan die heeft hieromtrent toch helemaal geen post aan jou geschreven) en ondergetekende trolt hier ook niet.
Dat soort van opmerkingen beschouw ik verder maar als maar losse flodders, een soort van wanhoopsoffensief, ze raken kant noch wal.
Maar je zou niet steeds in het toch behoorlijke transparante spelletje van Harry moeten meegaan, d.w.z. maar continue op zijn provocatieve opmerkingen moeten blijven reageren, dat is pas echt dom, heb je dat nu echt niet door, je krijgt van Harry absoluut geen verdere informatie of links, slechts nietszeggende opmerkingen, in de trant van dat er iets heel groots staat te gebeuren, maar wanneer dat weet ik nog niet en je blijft Harry maar eindeloos voeren omdat hij graag gevoerd wil worden, wanneer ga je ogen nu eindelijk eens een keer open.
Inderdaad. Het is waardeloos en beneden alle peil dat Hans en Frank andere mensen voor trol uitmaken als ze zelf de boel lopen te verstieren met hun gesloten manier van communicatie.
Ik ben geen ‘ internettrol’. Hoe durft u eigenlijk mensen voortdurend zo te beschuldigen? Noemt u eens uw achternaam enzo? Wel grappig dat de mensen die het hardst roepen dat iemand een trol is, de mensen zijn die zich anoniem presenteren, zoals u en Frank.
Typisch het duo Ragnar/Oomen: als je argumentloos wordt aangevallen steken oomen en ragnar twee messen in je rug.
Harry, je scoort alweer, zie onderstaande post van Hans, “U bent een kwakzalver”, gooi er nog maar een extra muntje in, want Hans is een hard case, die moet eerst van zijn automatische piloot ontkoppeld worden. 🙂
Inderdaad, als Hans even Googlet weet hij zo waar jij aan refereert.
Inderdaad Harry, gebeurtenissen werpen vaak hun schaduw vooruit, ik voel ook bepaalde aankomende vibraties van iets zeer indrukwekkends, wat zich op korte termijn gaat manifesteren, nog wat vaagheid omtrent de hoedanigheid hiervan, misschien dat ik in de loop van de dag ook nog iets van een nader tijdstip van boven doorkrijg, dat moet ik helaas nog even open laten.
Een ijzige poolwind…
Het was Henk Smit (HS is populair bij kwakzalvers?) vs Nico Terpstra.
De laatste maakte een fout door de waarheid te zeggen in een links café, namelijk dat alternatieve geneeskunde een hobby van Groen Links is. Dan heb je het publiek niet mee natuurlijk.
Dolf Jansen begon met de fout dat steeds meer mensen homeopathie gebruiken. Hij, of zijn redactie, zijn blijkbaar niet eens op de hoogte van het CBS rapport dat het licht teruggelopen gebruik van kwakzalverij aantoont en het sterk verminderde aandeel van homeopathie.
Verder liet Henk Smit dezelfde riedel horen als Hans Jeekel waaronder ook de muziektherapie, en dat in Amerika zoveel ziekenhuizen aan aanvullende kwakzalverij doen dus dat er volgens ZonMW meer onderzoek moet worden gedaan.
Het had beter gekund voor Nico Terpstra, maar hij bleef hameren op bewijs en noemde dit artikel van Laurens nog luid en duidelijk.
Maar meneer Harry Smit, ik stuitte onlangs op een blog op KDW van 2012 of 2011. toen al vertelde u die onzin dat alles gaat veranderen. we zijn 2 jaar verder, en? Homeoputtie is alleen maar verder weggezakt. U voorspelde toen een onderzoek naar autisme en CEASE therapie, inclusief een Nobelprijs voor Tinus Smits. Hoe is de stand daarvan, vlot het al een beetje?
Nederland staat onderaan bij het gebruik van kwakzalverij en dat zal niet snel veranderen.
Wáárop wachten we, heer Smit? Zonder verdere toelichting van uw zijde kan dat natuurlijk alles zijn, wanneer u maar wilt , en wat u maar wilt invullen. Dan komt u natuurlijk met een triomfantelijke mededeling: “Zie je wel, de wind is anders gaan waaien”.
Dat zijn wel heel gemakkelijke “voorspellingen”.
Kortom: het is opnieuw totaal nietszeggende flauwekul van uw kant. Iets anders hebt u nog nooit vertoond. Kwaakzalverij is en blijft het wat u hier spuit.
Volgens mij gaat Harry Smit samen met een aantal gelijkgestemden een verzekeringsmaatschappij speciaal voor CAM oprichten. Laatst gaf hij al een hint in die richting door te schrijven dat we niet verbaasd moesten zijn als straks een verzekeraar komt die de alternatieve geneeskunde wél serieus neemt. IJzige Poolwind Verzekeringen zou wel een mooie naam zijn. 😉
Of misschien beter als naam: “Uw zorg zal ons een zorg zijn” ?
Of: “Knollen voor citroenen”?
Knollen en citroenen zijn in ieder geval beide voedingsmiddelen, terwijl je alternatieve geneeswijzen toch absoluut niet met echte geneeskunde kunt vergelijken.
Wat te denken van “Koeienvlaai voor Limburgse vlaai”?
Jullie berijpen toch wel dat ik geen details kan prijsgeven. Alles wat ik daarover schrijf komt op het bureau van mijn ‘vriend’ Cees en die moet je niet te wijs maken, hij maakt al brokken genoeg.
Trouwens, sinds mijn lezing en radio-uitzending krijgen we gemiddeld 20 telefoontjes per dag van ouders die he-le-maal klaar zijn met die reguliere symptoombestrijding. Niet dat ik daar plek voor heb, maar die proberen we zo goed mogelijk te verdelen over collea’s
U bent en blijft wat mij betreft gewoon een kwakzalvende oplichter, die niet hard genoeg bestreden kan worden.
testje ivm inlogproblemen. Excuus.
Pauline Meurs heeft de Mr. Kackadorisprijs 2014 gekregen, omdat dit rapport onder haar verantwoordelijkheid is uitgekomen.