Vorige week was het weer tijd voor de uitreiking van de Ig Nobels, de onderscheidingen voor wetenschappelijk onderzoek “dat je eerst aan het lachen maakt, en dan aan het denken zet.” Dit jaar vielen onderzoekers in de prijzen met onderzoek naar wat er gebeurt in de hersenen van mensen die het gezicht van Jezus zien in een geroosterde boterham en anderen met hun onderzoek naar tampons van gepekelde varkensvleesreepjes die helpen om een bloedneus te stelpen. En dan waren er ook nog de honden die hun behoefte het liefst in noord-zuidrichting bleken te doen. Maar dat laatste onderzoek lijkt wel erg dunnetjes.
Op de Nederlandse Ig Nobel Night-website staat het zo:
Ig Nobel Biologieprijs 2014 (Tsjechië, Duitsland)
Vlastimil Hart, Petra Nováková, Erich Pascal Malkemper, Sabine Begall, Vladimír Hanzal, Miloš Ježek, Tomáš Kušta, Veronika Němcová, Jana Adámková, Kateřina Benediktová, Jaroslav Červený & Hynek Burda,
Voor het zorgvuldig documenteren dat poepende en plassende honden hun lichaamsas bij voorkeur in lijn houden met het noord-zuid gerichte aardmagnetische veld.
Op het eerste gezicht inderdaad typisch zo’n onderzoekje dat de quasi serieuze Ig Nobelprijs wel lijkt te verdienen. Maar stinkt dit onderzoek toch niet een beetje? Als je kijkt naar het resultaat zoals dat in het artikel zelf is gegeven, valt al meteen wat op:
Results
Dogs preferred to excrete with the body being aligned along the North–South axis under calm MF conditions. This directional behavior was abolished under unstable MF. The best predictor of the behavioral switch was the rate of change in declination, i.e., polar orientation of the MF.
Zo werd de richting van de poepende hond vastgesteld: “measured as a compass direction of the thoracic spine (between scapulae) towards the head”
De bevinding is dus veel specifieker dan je zou denken als je alleen afgaat op de berichtgeving in de pers en wat de IgNobel jury er zelf over schrijft. De onderzoekers vonden namelijk juist géén bewijs voor hun oorspronkelijke hypothese dat honden zich zouden richten op het magnetisch veld. Geen correlatie met hun houding tijdens het poepen of plassen met de noord-zuidrichting. Maar toen ze achteraf(!) gingen zitten vissen in hun data vonden ze zo’n correlatie wel bij een subgroep: bij die poepsessies die hadden plaatsgevonden op locaties waar er nauwelijks variatie was in het magnetisch veld. Eigenlijk nog specifieker, het gaat om de variatie in de declinatie van het magnetisch veld, het verschil in richting tussen het ware noorden en de richting die de naald van een magnetisch kompas aangeeft. Als je denkt dat het allemaal klopt, moeten die honden dus niet alleen heel gevoelig zijn voor de richting van het magnetisch veld, maar ook een absoluut richtingsgevoel hebben dat ze in staat zou stellen perfect het kaartnoorden aan te wijzen!
Als je het volgende fragment onder Discussion in het artikel leest, weet je eigenlijk genoeg hoe dit resultaat tot stand is gekomen:
Although the observers were acquainted with our previous studies on magnetic alignment in animals and could have consciously or unconsciously biased the results, no one, not even the coordinators of the study, hypothesized that expression of alignment could have been affected by the geomagnetic situation, and particularly by such subtle changes of the magnetic declination. The idea leading to the discovery of the correlation emerged after sampling was closed and the first statistical analyses (with rather negative results, cf. Figure 1) had been performed. Also, the acquisition of data on magnetic declination was carried out without knowledge of heading values on the respective time and date.
Er staat nauwelijks iets over hoeveel mogelijke verbanden tussen de poeprichting en aspecten van het magnetisch veld ze hebben zitten vergelijken, maar te zien aan het superspecifieke subgroepje waarvoor ze een ‘significant’ resultaat vinden, zijn dat er vermoedelijk behoorlijk wat geweest. Dan moet je natuurlijk wel corrigeren voor meervoudig toetsen, maar daarover staat niets in het artikel. Dat ‘significant’ stelt dus niet zo veel voor. En als je dan toch achteraf wil gaan zitten vissen naar mogelijke verbanden, is het wel een beetje jammer dat je allerlei andere mogelijke invloeden, zoals windrichting en zonposities niet in je data hebt meegenomen (daarvan hadden de onderzoekers vooraf al bedacht dat die irrelevant zouden zijn).
Al in januari dit jaar las ik kritisch commentaar op dit onderzoek, dat er weinig van heel laat. Nu ik weer opnieuw zocht naar besprekingen, kwam ik uit dezelfde periode meer kritiek tegen. Misschien hebben ze dit bij Ig Nobel allemaal gemist, omdat het niet in de vorm is gegoten van wetenschappelijke artikelen of commentaar bij het artikel zelf (maar dat is er ook!). Maar je zou eigenlijk denken dat ze wel zouden weten dat je voor kritische beschouwingen van dit soort vrij onbenullig onderzoek misschien beter op blogs kunt kijken.
Dat dieren gevoelig kunnen zijn voor het aards magnetisch veld is niet zo’n gekke gedachte, maar dat honden zich iets zouden aantrekken van minimale variaties in de declinatie daarvan bij het poepen en plassen (als ze die al zouden kunnen waarnemen), lijkt me uiterst onwaarschijnlijk. Vincent Icke zei het ook al in De Wereld Draait Door (vanaf 7:40): “Dit zal geen stand houden, volgens mij kunnen we dit zo in de Ig Nobelprullenbak gooien.” Terugtrekken dus, deze Ig Nobelprijs!
Enfin, ik heb dus een hond en die poept vrolijk in alle richtingen, met één uitzondering: als het heel hard waait, zoekt ze een plekje uit de wind en als dat niet kan omdat we midden in de polder lopen, poept ze tegen de wind in. Maar ja, N=1=niks. Misschien is mijn hond wel gewoon gek.
Ik zal volgend keer mijn kompas meenemen als ik mijn hond uitlaat. 🙂
Sommige van die IgNobels zijn wel voor iets dat ergens op slaat, maar vroeger had je winnaars als Benveniste, vicepresident Dan Quayle, von Däniken, de uitvindster van blauwe gelatinepudding, Mack & Jacobs (voor onderzoek naar Alien Abduction), John Hagelin, de redacteurs die Sokals grap lieten gebeuren, het parlement van Taiwan etc. etc.
Kort na 2000 kwam de klad erin. Kennelijk was er daarna niet mee genoeg echte onzin.
Er is dus geen reden om iets zo onzinnig te vinden dat het geen IgNobel waard is.
Ik heb de lijst met oud-winnaars nog eens nagelezen, daar zitten inderdaad opvallende namen tussen! Wat te denken ook van
Nogal wat Ig Nobels zijn waarschijnlijk eerder als pure scherts bedoeld dan als onderzoek “dat je eerst aan het lachen maakt, en dan aan het denken zet.” (tenzij het denken dan moet gaan richting: ‘hoe is het in vredesnaam mogelijk dat ook maar iemand die mensen serieus neemt?’) Dat is meestal ook wel uit de omschrijving duidelijk. Even een uit de lucht gegrepen vuistregel: als er geen verwijzing bij staat naar een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift, gaat het om scherts!?
Nee dus:
http://www.frontiersinzoology.com/content/10/1/80/abstract
Via bron: http://cryptocheilus.wordpress.com/2014/09/20/ig-nobelprijzen-2014-onwaarschijnlijk-onderzoek-beloond/
SEPTEMBER 20, 2014
Ik volg deze reactie niet helemaal, maar ‘m beantwoorden met “Huh!!!???” zal denk ik niet de gewenste verheldering opleveren, dan maar wat uitgebreider:
Jan Willem Nienhuys wijst mij er op dat de Ig Nobel prijs niet per se toegekend wordt aan onderzoek dat nog wel enigszins serieus genomen kan worden, omdat er sterke staaltjes zijn van toekenningen aan volkomen onzin. Dus misschien weet de jury drommels goed dat het onderzoek flauwekul is en is het niet zinvol ze aan te spreken op onvolkomenheden in de studie, omdat dat mogelijk geen enkele rol speelt in de overwegingen voor een toekenning.
OK, dat vond ik wel een enigszins verassende kijk op de zaak, omdat ik de indruk had dat het bij de Ig Nobels in wetenschappelijke categorieën toch wel moest gaan om onderzoek dat op zijn minst netjes was gedaan en in principe serieus genomen zou kunnen worden.
Ik doe vervolgens de suggestie dat je wellicht het onderscheid kunt maken tussen de puur satirisch bedoelde toekenningen en de wat serieuzere, die je zou kunnen scharen onder onderzoek “dat je eerst aan het lachen maakt, en dan aan het denken zet” door naar de wetenschappelijk referenties te kijken. Het hondenpoeponderzoek zou dan volgens die vuistregel nog steeds een onterechte winnaar zijn, omdat het gewoon slechte wetenschap is. Of wil je juist betogen dat de jury, als je er even van uitgaat dat mijn vuistregel zou kloppen, deze toekenning sowieso als scherts bedoeld heeft en dat dáárom de vuistregel niet opgaat?
Andersom zie ik wel een uitzondering op de regel: de chemieprijs 2012 lijkt uitgereikt te zijn aan serieus onderzoek, dat niet vergezeld gaat van een wetenschappelijk referentie. Misschien kan ik mijn vuistregel aanscherpen door de categorie ‘scherts’ verder te beperken tot die prijzen die ook niet zijn opgehaald in persoon. Maar die informatie staat op de Ig Nobelwebsite er alleen vanaf 2003 bij, dus daar is vast ook wel weer een uitzondering op te vinden.
In mijn stuk staat overigens al een link naar het oorspronkelijk artikel en je link naar het blog van Moeliker levert ook niets nieuws op, de Nederlandse tekst die daar over het hondenpoep artikel staat, is de dezelfde als die ik heb geciteerd van het andere blog (ook bijgehouden door Moeliker volgens mij).
In de registratie van de uitreiking op YouTube, komt deze Ig Nobel aan de orde vanaf 52:32. En dan wordt wel correct opgemerkt dat het niet zomaar ging om een noord-zuidvoorkeur, maar alleen bij een ‘kalm’ magnetisch veld.
Ik pakte deze tekst van jou gewoon letterlijk, maar blijkbaar las ik wat anders dan jij bedoelde:
(vet door mij)
Het is inderdaad slechte wetenschap, maar ik keek er dus op een andere manier naar.
De poepende honden zijn bijvoorbeeld ook op PubMed te vinden:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Dogs+are+sensitive+to+small+variations+of+the+Earth’s+magnetic+field
Als iets op PubMed te vinden is, wordt al snel aangenomen, en ook regelmatig als argument gebruikt, dat het per definitie om serieus onderzoek gaat.
De leek zal dus al helemaal moeilijk onderscheid kunnen maken tussen de puur satirisch bedoelde toekenningen en de wat serieuzere door louter naar de wetenschappelijke referenties te (moeten) kijken.
Een betere vuistregel zou je waarschijnlijk kunnen baseren op wat de Ig Nobel organisatie zelf stelt over de nominaties:
[vet door mij]
Die vuistregel zou dan luiden: “als er geen gelegenheid is geboden om de prijs te weigeren, dan is de toekenning puur als scherts bedoeld.” Ik kan me namelijk niet zo goed voorstellen dat personen als Dan Quayle en Alexander Lukashenko in de gelegenheid gesteld zijn om hun onderscheiding te weigeren. Van anderen die JW Nienhuys noemde is dat maar de vraag (waarschijnlijk voelde bijvoorbeeld John Mack zich niet zo geschoffeerd door de prijs). En het kan ook zijn dat de toekenning in de loop van de tijd wat van karakter veranderd is.
Maar ja, daar hebben we als buitenstaanders niet zoveel aan. Misschien moet ik Kees Moeliker maar s om commentaar vragen over deze weinig transparante gang van zaken 😉
Die IgNobel prijzen zijn tegenwoordig ook bedoeld “to celebrate the unusual and honour the imaginative.” Aan het begin van de jaren 90 werd er vooral stompzinnigheid en kwaadaardigheid aan de kaak gesteld. Maar dat is niet langer het geval. Een collega van me, met wie ik veel heb samengewerkt, heeft in 2009 een IgNobel gekregen voor Public Health. Z’n team had een BH ontwikkeld die je, in geval van brand en rookontwikkeling, van je lijf kunt rukken en dan kunt omtoveren tot twee gasmaskers. Hij heeft de prijs dankbaar aanvaard. Het hele team was er erg trots op.
https://www.youtube.com/watch?v=Kxf3HK21BWI
Heeft iemand wel eens gefilosofeerd wat het evolutionaire voordeel zou kunnen zijn van noord-zuid poepen?
Of noord-zuid liggen zoals koeien zouden doen?