Naar aanleiding van een overigens mislukte burgerinitiatief ‘Stop Chemtrails Nu’ sprak toenmalig VVD-fractievoorzitter Mark Rutte met Anton Teuben, oprichter van niburu.nl. Rutte was niet onder de indruk van Teuben en consorten, die hij omschreef als ‘warrige lieden met een verhaal waar geen touw aan vast te knopen was.’ Zijn al die complotgelovigen verwarde types? Journalist Maarten Reijnders kwam er bij het schrijven van ‘Complotdenkers – Hoe gevaarlijk is het geloof in samenzweringstheorieën?‘ achter dat het niet zo simpel ligt.
Reijnders begint zijn boek met zo’n ogenschijnlijk verward type: Tarik Z. die erop uit was om in het Achtuurjournaal een verklaring voor te lezen waarmee hij de Nederlandse bevolking wilde informeren over hoe de zaken werkelijk in elkaar steken. Hij gijzelde daartoe een bewaker met een neppistool. Volgens zijn advocaat is Z. helemaal niet verward, hij kan helder met zijn client communiceren. Volgens de deskundigen die hem onderzochten is Z. misschien wel bovengemiddeld achterdochtig en wat narcistisch. Een domme jongen is de student scheikunde niet, maar dat hij ergens op het verkeerde spoor beland is, lijkt wel duidelijk. Ook blijken complotdenkers in weerwil van hun soms hatelijke uitlatingen op internet, in levende lijve vaak heel gemoedelijk in de omgang. Uit de beschrijvingen van de ontmoetingen die Reijnders had met complotdenkers, krijg je inderdaad niet het idee dat het er in die gesprekken heftig aan toe ging.
Onder complotdenkers verstaat Reijnders personen die heel veel verschillende complottheorieën geloven of vergaande consequenties trekken uit zo’n samenzweringsgeloof. Deze complotdenkers samen noemt hij de samenzweringskerk. Dat is een brede kerk, met veel afsplitsingen. Met rekkelijken en preciezen. Met zachtaardige ongevaarlijke gelovigen, maar ook met enkele extremistische fundamentalisten.
En bijna iedereen lijkt in zekere mate gevoelig voor complotdenken. Daar zijn ook wel redenen voor aan te wijzen, de mens is geneigd om overal patronen in te zien, ook al zijn die er niet altijd echt. Het is het bekende (evolutionaire) argument dat je je beter vaak kunt vergissen dat er een roofdier achter een boom zit, maar dus ook ontkomen als er inderdaad eentje zat, dan dat je er ten onrechte van uitgaat dat er geen gevaar dreigt (Reijnders verwoordt dat overigens vreemd: “Liever negen keer ten onrechte denken dat we iets verdachts hebben gezien dan de tiende keer ten prooi vallen aan een leeuw.”).
Complotdenken heeft veel weg van bijgeloof en religie. Soms blijkt religieus geloof ook een directe rol te spelen bij het complotdenken. Bij voorbeeld bij ene Rita van der Meijden, waar Reijnders op bezoek gaat. Zij behoort tot een kleine christelijke gemeente die gelooft dat het einde der tijden nabij is. Volgens haar zelf haalt ze alles uit haar geloof. Ze ziet Satan als handlanger van de Illuminati, die overal invloed uitoefenen. Belangrijke rol in haar denken speelt een Illuminati kaartspel, waarin kaarten zitten met afbeeldingen die vooruit zouden wijzen naar 9/11. Aan dit kaartspel is zo’n beetje elke complottheorie op te hangen, van schadelijke vaccins tot een olieramp in de golf van Mexico.
Wie komt er zoal nog meer langs in het boek? Reijnders behandelt vooral de extremistische types en interviewde een aantal van hen. Sommigen hebben we hier op Kloptdatwel ook regelmatig voorbij zien komen in artikelen of de commentaren. Anton Teuben bijvoorbeeld, oprichter van niburu.nl; Désirée Röver, de antivaccinatie-activiste met antisemitische denkbeelden; en Johan Oldenkamp, allround pseudowetenschapper en ook al Holocaustbetwijfelaar.
Maar ook complotdenkers als Micha Kat en Wim Dankbaar, die zich vooral bezighouden met de affaire-Demmink, vermeende pedofielennetwerken en wat ze er allemaal niet aan vast proberen te knopen. Onderwerpen die we hier op Kloptdatwel onbesproken hebben gelaten. Intussen lijkt er overigens aardig de klad te zitten in de plotterwebsites, die zich hiermee bezig houden. Zelfs Barracuda.nl dat veel over deze lieden schrijft, is daarom op een wat lager pitje aan het draaien. Een aantal complotdenkers denkt overigens nog steeds dat Maarten Reijnders achter dat weblog (en zijn voorganger) zit.
Micha Kat krijgt veel aandacht in het boek. Reijnders vergelijkt hem wel met Alex Jones, de bekende en invloedrijke complotdenker uit de Verenigde Staten (Donald Trump is fan en was op bezoek in zijn show die op YouTube veel kijkers trekt). Reijnders schrijft herhaaldelijk in zijn boek eind 2012 met Kat gesproken te hebben, maar die heeft inmiddels laten weten (middels een ‘zeer, zeer, zeer urgent call‘) dat dat jaren eerder moet zijn geweest. Alleen daarom al is het boek een grote schande volgens Kat, een volgende stap in de hetze tegen complotdenkers – overigens zonder het boek gelezen te hebben.
De lezer die nog niet zo thuis is in deze materie zal zich misschien verbazen over alle kruisverbanden binnen dit relatief kleine wereldje. Hardnekkige complotdenkers hangen meestal meerdere samenzweringstheorieën aan, ze trekken dan ook vaak samen op. Maar even zo vaak vechten ze elkaar even later al weer de tent uit. De samenzweringskerk lijkt inderdaad veel op de protestantse, zoals Reijnders schrijft: ‘Neem een protestant en je hebt een overtuiging. Neem er twee en je hebt een kerk. Voeg er een derde aan toe en je hebt een kerkscheuring.’
Reijnders loopt veel voorbeelden van complotdenken en complotdenkers langs. Erg veel extreme complotdenkers blijken er op het moment toch niet rond te lopen in Nederland. De personen die Reijnders noemt, zouden ook mijn lijstje voorkomen en veel zou ik er niet bij weten te verzinnen. Wel veel andersdenkenden die meer in esoterische sferen verkeren en vaak aanschurken tegen de hardcore complotdenkers.
Als mogelijke motivatie voor complotdenken miste ik misschien het stangen en stoken. Autoriteiten uitdagen, of het nu de overheid of de gevestigde wetenschap is, just for the fun of it. Ik heb wel eens het idee dat dat bij sommige complotdenkers een rol speelt. Dat ze het meer als een spel zien, zoals je bij een debatwedstrijd ook wel eens een standpunt moet verdedigen waar je zelf helemaal niet achter hoeft te staan. Lekker trollen. Maar misschien speelt dat alleen bij de regelmatige bezoeker van de samenzweringskerk, en niet bij de fundamentalistische voorbeelden die Reijnders bespreekt.
Complotdenken kan zeker gevaarlijk zijn, betoogt Reijnders, des temeer als het personen in hogere functies ‘besmet’. Het kan leiden tot het wegzetten van onschuldige personen en minderheden, waarvan we nog steeds genoeg ellende zien. En we kennen ook het voorbeeld van het desastreuze hiv/aids-beleid in Zuid-Afrika onder Mbeki, gebaseerd op volstrekt pseudowetenschappelijke ideeën, dat tot de vroegtijdige dood van naar schatting 330.000 mensen heeft geleid.
Veel complottheorieën lijken onschuldig, maar geloof erin maakt vatbaar voor extremistischer opvattingen. Ook journalisten moeten daarom oppassen om er niet te makkelijk in mee te gaan, ook al scoren programma’s waarin complotdenkers bijna vrij baan krijgen goed. Reijnders haalt bijvoorbeeld een programma aan van Peter R. de Vries over de moord op JFK (met Wim Dankbaar), uitzendingen van Netwerk over vaccinaties tegen Mexicaanse griep waarin antivaccinatie-activisten vrij spel kregen, het uitzenden van de 9/11-samenzweringsdocumentaire Loose change door BNN en de Brandpuntuitzending over ufo’s.
Veel eigenschappen van complotdenkers zijn op zich helemaal niet verkeerd: kritisch zoeken naar de waarheid, niet zomaar vertrouwen op autoriteit, betrokkenheid, out-of-the box denken. Ze schieten alleen nogal door. Echt begrijpen waarom vaak intelligente mensen zulke extreme complotdenkers kunnen worden, doe ik nog steeds niet. Met de analyse van Reijnders van allerlei facetten die er een rol in spelen, kan ik wel instemmen. Het boek is volgens mij een wel geslaagd overzicht van de belangrijkste complottheorieën en complotdenkers van de laatste tijd in Nederland. De lezer zal het intussen wel doorhebben: dit boek is een aanrader voor sheeple 😉
Met 300 pagina’s lijkt het boek een stevige kluif, maar dat valt erg mee – de tekst is ruim opgezet en het is vlot geschreven. Een hoofdstuk uit het boek is te lezen op de website complotdenkers.nl.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Als het over Demmink gaat, deed Jan Dijkgraaf (columnist in de Metro) ook regelmatig een duit in het complotzakje.
Volgens mij veroorzaken complotters de grootste schade als er een (kern van) waarheid in het verhaal zit. Als je vol op het orgel gaat met de wildste verhalen die overduidelijk niet waar kunnen zijn, dan heeft geen enkele officier van justitie of serieuze journalist zin om daar zijn vingers aan te branden of tijd te verspillen.
Ergo: Demmink heeft zelf Micha Kat ingeschakeld om zulke onzin rond te strooien dat niemand het verhaal meer serieus wil nemen. Complotdenken 2.0!
Dat zijn dus in het Nederlands de Schamens. De makke schaapjes die zich -volgens de fa. Complot & Co.- zouden moeten schamen over zoveel ongeloof.
Wat bij de analyse van samenzweringsdenkers volgens mij systematisch wordt onderschat is de relatie tussen de bedenkers en de gelovigen. De bedenkers verzetten zich tegen het ‘gezag’ van de standaardverklaring voor opvallende rampen – of wat voor rampen wordt aangezien (bijv. chemtrails of ensceneringen van maanlandingen). Ze dagen het gezag uit door zichzelf op te werpen als betere leiders. Ze roepen potentiële gelovigen op om niet met de grote massa mee te lopen en te geloven wat iedereen anders gelooft. Zo doen ze een beroep op onvrede en neiging tot opstandigheid.
Met religie heeft complottheorie gemeen dat het om ideeën gaat die tegen elk normaal realiteitsbegrip ingaan. Zulke ideeën zijn er wel meer (de natuurkunde van de afgelopen paar honderd jaar zit er vol mee) en een grote menigte populaire fantasieën (Mickey Mouse) dankt er zijn aantrekkelijkheid aan. Bij de natuurkunde is er solide bewijs voor en bij M.M. en het FSM weet de lezer dat het om fantasie gaat. Nu hebben de op het ogenblik courante religies allerlei manieren bedacht om hun gelovigen bij de les te houden en ze aan te zetten tot grote offers en investeringen in ‘het geloof’.
Het wonder van de volgelingen van de complottheoretici is dat ze niet van kindsbeen af geïndoctrineerd zijn, dat de samenzweringsgelovigen geen indrukwekkende rituelen hebben, geen genezing beloven, geen heilige boeken, en zelfs geen troost bij ziekte of dood, dat ze ook geen intimidatie proberen om geloofsafval tegen te gaan of andersdenkenden uit te roeien, en ook niets doen om de maatschappij ordelijk te houden. Het enige wat de bedenkers krijgen is een beetje aandacht van de volgelingen, en het enige wat de volgelingen ermee opschieten is het gevoel een klein beetje mee te doen met ‘onafhankelijkheid’ van het gezag te tonen zonder dat het iets kost.
Zijn er eigenlijk wel zoveel volgelingen?
FSM?
Wat mij bij Barracuda vaak opviel was het feit dat complotgelovigen veelal werden weggezet als mensen die eigenlijk niets beters te doen hadden en probeerden met hun warhoofdige ideeën een inkomen te verwerven. Ik weet niet of ik het daar nu wel mee eens ben. Ik ben op Facebook een tijd bevriend geweest met een man met wie ik in een grijs verleden een tijdje een relatie heb gehad (ik heb nog steeds een kandelaar, die hij voor me gemaakt heeft) en via hem kreeg ik ook regelmatig berichtjes over alle mogelijke complotten. Hij had een eigen bedrijf dat spullen voor de scheepvaart maakte, dus bepaald niet iemand die niets beters te doen had. Inmiddels lijkt hij niet meer op Facebook actief te zijn.
Denk even aan pasta…
FSM…
Weet je het nu?
Ja, nu weet ik het.
Ik ben niet altijd zo goed met afkortingen.
Lekker dwars doen en toch het gevoel hebben bij een nuttige club te horen…
Hét complotgeloof van vandaag is wellicht het platte-aardegeloofje. De kern van dat rare geloofje is niet zozeer dat de aarde plat is maar dat de wetenschap één groot complot is. Heeft dat geloofje veel volgelingen? Ik denk van wel. En dat baseer ik op de enorme hoeveelheid platte-aardebaggerfilmpjes op youtube en de vele bijvalcommentaren. Uiteraard verdient mijn bewering nader onderzoek. Overigens bekijk ik in de regel geen baggerfilmpjes. 🙂
De Facebookpagina van Wanttoknow heeft bijv. ruim 13.000 likes, Röver heeft bijna 2500 ‘friends’ op Facebook. Deze mensen zijn dan waarschijnlijk volgelingen van allerlei gradaties, maar ze krijgen al de berichten die deze complotdenkers plaatsen in hun timeline. En dat vinden ze blijkbaar wel best.
[ Het enige wat de bedenkers krijgen is een beetje aandacht van de volgelingen ]
Ik denk dat er ook veel geld te verdienen valt met nieuwe complotten bedenken. Een uur nadat een vliegtuig vermist is duikt er wel een complottheorie op en de eerste die daarvan bericht of een video op Youtube zet kan (veel) geld verdienen.
Dan heb je nog de herplaatsers zoals Ninefornews die vooral berichten van anderen vertalen. Ze zullen daar heus wel weten welk onderwerp altijd visitors trekt en dus advertentie-inkomsten oplevert. Een week zonder 9/11 is een week niet geleefd.
De volgelingen lijken zich gewoon lekker in hun community te voelen, dat zij iets weten wat wij gewone stervelingen niet weten. Maar er zijn er toch ook velen met hoop op verandering die de hele tijd roepen ‘wij worden wakker’.
Patrick Savalle heb ik hier wel eens gevraagd hoe het nu is om continue met een soort paranoia te moeten leven dat de illuminatie je te pakken krijgen met hun chemtrails of via big pharma of dat ze je vermoorden en laten verdwijnen omdat je te veel weet van vaccinaties e.d. Want hoe kun je nog lekker ongestoord leven als werkelijk alles een complot tegen jou en je medemensen is?
Op die lezing laatst over 9/11 kwamen 280 man/vrouw af. Kun je dat extrapoleren? Veel waren het er in ieder geval niet.
Dan heb je o.a. ook nog de verkoop van boeken en/of het geven van lezingen, workshops, dure bezweringsmiddelen en noem maar op:
http://skepsis.nl/complottheorie/
Een kwestie van wantrouwen
Over complottheorieën en samenzweerders
door Rob Nanninga
Complottheorieën veronderstellen dat er groepen of organisaties bestaan die in het geheim samenspannen om kwalijke doelen te realiseren. De samenzweerders zijn immoreel en gaan vaak over lijken. Ze gebruiken onwettige middelen om meer macht te verkrijgen of er financieel beter van te worden. Hun plannen zouden stranden wanneer deze bekend werden. Daarom gebruiken ze allerlei methoden en strategieën om hun activiteiten verborgen te houden en ons een rad voor ogen te draaien.
[vet door mij)
Uit: Skepter 18.3 (2005)
Zie ook Nesta Webster en de Illuminati (Skepter 25/1, 2012)
Dat tikfoutje ‘The New Word Order’ kan vast nog veranderd worden.
Voor wie meer wil weten over dit zooitje ongeregeld:
https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_Order_(conspiracy_theory)
New World Order (conspiracy theory)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nieuwe_Wereldorde_(complot)
Nieuwe Wereldorde (complot)
Inderdaad, hier gaat iets wiskundig fout. Op het eerste gezicht lijkt de zin normaal, hoewel niet heel kundig geformuleerd.
En dit:
Nu ben ik toch echt vrij zeker, hoewel ik je levensmotto ken.
Heb je iemand in gedachten, begint zijn naam met een P, misschien Pa…?
?
Nee, geen contact met een geest in deze, mja, misschien met jouw geest. ?
Je bedoelt waarschijnlijk Patrick Savalle, die komt ook in het boek voor. Hij lag al eens met Reijnders overhoop op de Nieuwe Reporter, waar Reijnders had betoogd dat de Dutch Bloggie voor een complotdenkerssite als Zaplog.nl (van Savalle) toch echt niet kon (zie http://www.denieuwereporter.nl/2008/03/aids-ontkenners-verdienen-geen-dutch-bloggie/ en de reactie van Savalle http://www.denieuwereporter.nl/2008/03/een-hekel-aan-journalistiek/ )
Of die daadwerkelijk in al zijn onzin gelooft, weet ik niet, maar dat hij er wel genoegen in schept om te stoken, lijkt me wel duidelijk.
Zeker bedoel ik die! ?
Ik citeer Patrick op de tweede, door jou genoemde link:
Nuf said, toch? ?
Wauw, ik kom hier terecht omdat ik googlede op ‘patroonherkenning complotdenkers’ na een discussie met een (in real life idd heel gemoedelijke en ontzettend lieve) vriend die beweert patronen te zien die de gemiddelde naieve mens niet ziet.
Tijdens een discussie over vaccinaties (‘griepvaccinatie werken bijna nooit’) vraag ik om wetenschappelijk bewijs en wordt ik doorverwezen naar een artikel van hiergenoemde PS die het allemaal goed op een rijtje gezet zou hebben. Ik heb het nog niet gelezen (de intro las iig niet echt prettig en geloofwaardig weg) maar als ik dit zo zie betwijfel ik idd of het überhaupt vanuit een goed hart met een oprechte overtuiging is geschreven….
Daarnaast betwijfel ik idd pf in deze gevallen niet het hieronder beschreven pareidolia een grotere rol speelt dan het daadwerkelijk aanwezig zijn van patronen.
Niets mis met kritisch denken en alles in twijfel trekken, maar vergeet dan niet ook je eigen mening in twijfel te trekken en beweer nooit de waarheid in pacht te hebben en iedereen die dat niet ziet af te zetten als naïef of blind…
@Lianne Stolk
Internet is tegelijkertijd een zegen en een vloek. De berg bagger die er te vinden is, is enorm hoog en is het niet altijd even makkelijk om het kaf van het koren te scheiden. PS is een beruchte raddraaier die o.a. over vaccinatie hetzelfde riedeltje afdraait als alle andere 3e-rangssites die dit onderwerp op hun programma hebben staan.
Ik heb een anti-vaccinant in ieder geval nog nooit kunnen betrappen op het vertellen van de (volledige) waarheid.
De deskundigen van Kloptdatwel? ook niet en vandaar staan op deze site een hele serie artikelen daarover om uit te leggen hoe het wel zit en om te waarschuwen voor al die potentieel levensgevaarlijke waaspraat: https://kloptdatwel.nl/search_gcse/?q=vaccinatie
Tnx Wilma (ik kon geen replyknop vinden op jouw bericht dus misschien komt dit wat te hoog terecht). Wel jammer dat het allemaal losse artikelen zijn (die natuurlijk allemaal uit de ‘slechte’ mainstream media komen 😉 ) en niet een goede wetenschappelijke debunking van PS.
Ik ben zelf bioloog (afgestudeerd BSc) en weet dat er genoeg onzekerheden zijn en gezeik maar de pharmaceutica, maar ook dat er heel veel mensen zijn die meer weten dan ik over die onderwerpen en dus weet dat ik zelf eigenlijk niks weet. Ik neem daarom zeker niet zomaar dingen aan van iemand die minder van biologie weet dan ik, zoals PS (systeemontwerper).
De vriend in kwestie is overigens ook niet overtuigd van de relatie tussen HIV en AIDS ( iets wat ik tijdens mijn studie wel globaal maar niet specifiek genoeg gehad heb om onomstotelijk bewijs te leveren), hebben jullie daar nog interessante artikelen/betogen over? Vind het namelijk best een gevaarlijke mening… Zeker als andere mensen deze van hem zouden aannemen…
@Lianne Stolk
http://skepsis.nl/aidsontkenners/
@Lianne Stolk
Als ik iemand zie die achteloos een vaccinatie-artikel van PS uit zijn mouw schudt en ook nog niet gelooft in een verband tussen HIV en AIDS dan heb je mijns inziens te maken met een doorgewinterde complotdenker. Dan zit daar heel vaak ook 9/11, chemtrails, illuminati etc bij.
@fverweven, die laatste twee sowieso niet, 9/11 ben ik nog niet over begonnen (dit soort discussies kost me best veel energie, zeker als ik daadwerkelijk om iemand geeft). Ik ken de vriend genoeg om te weten dat hij dit soort dingen uit oprechte overtuiging vindt en het beste met de mensheid voorheeft, ik vraag me alleen af of hij niet te makkelijk de mening overneemt van mensen (PS) buiten het vakgebied waar de discussie over gaat. Hij geeft toe niet alles zeker te weten en ook vaak zijn mening te hebben bijgesteld, het is alleen jammer dat hij zo ‘overtuigd’ overkomt op vele manieren en ik vrees ook op vele anderen.
Dank voor de link iig! Ik ga hem morgen eens lezen 🙂
Lianne:
Het onderwerp is complotdenkers en dan kan je het niet uitgebreid over de griepprik gaan hebben. Daar is zoveel over te doen/wordt zo controversieel over gedacht tussen voor- en tegenstanders, dat je niet klaar bent met linken naar een/1 wetenschappelijk artikel.
Wellicht kan dit artikel jou wel alvast verder helpen om een en ander in het juiste perspectief te plaatsen:
http://www.skepsis.nl/blog/2012/09/de-griepprik-veertien-domme-redenen-om-hem-niet-te-halen/
De griepprik: Veertien domme redenen om hem niet te halen
24/09/2012 Jan Willem Nienhuys
@Wilma, dank, gelukkig twijfel ik zelf niet per se echt aan de werking (word alleen zelf meestal vrij gammel van welke vaccinatie dan ook, dus probeer ze waar mogelijk te vermijden)
Ik was met name benieuwd naar onweerlegbaar bewijs van de werking, maar vermoedelijk zal zelfs dat de vriend niet overtuigen.
Overigens was ik ‘lekker’ de hierboven gelinkte post van PS en de opvolgende aidsdiscussie aan het lezen, toen de site opeens niet meer toegankelijk was… Raar…
@Lianne Stolk
Let eens op of die vriend bij ‘onweerlegbaar bewijs’ ingaat op de argumenten of snel een zijpad in de discussie kiest om het ‘onweerlegbaar bewijs’ te vermijden. De ervaring hier op KDW is dat dat een gebruikelijke techniek is: niet ingaan op sterke argumenten en een reeks van andere ‘feiten’ of links dumpen om de opponent van zijn sterke argumenten af te leiden en te verwarren met veel nieuwe info. Ook zijn ze er absoluut niet vies van om weerlegde argumenten in een latere discussie gewoon weer op tafel te leggen alsof er niets gebeurd is. Mogelijk heb je dat ook gemerkt in de discussie met PS.
Voor zover ik weet heeft dat van oudsher te maken met de zogenoemde vecht-of-vluchtreactie, een verdedigingsmechanisme dat bij mensen en dieren optreedt als er acuut gevaar dreigt. En daar zouden we dan dit aan overgehouden hebben: https://www.filosofie.nl/nl/content/38625/geen-mens-is-intelligent-genoeg-om-zijn-eigen-domheid-te-begrijpen.html
Complotdenkers kunnen maar al te vaak in verband gebracht worden met o.a. paranoia en dat heeft m.i. niets te maken met evolutie, maar met geestelijk gestoord zijn.
Aanvulling met: https://nl.wikipedia.org/wiki/Pareidolie
Pareidolie of pareidolia is een psychisch verschijnsel, een vorm van illusie waarbij iemand een zodanige interpretatie van onduidelijke of willekeurige waarnemingen heeft, dat hij hierin herkenbare dingen meent waar te nemen. De naam is afkomstig van het Griekse para (naast) en eidolon (beeld).
De reden voor het verschijnsel ligt er waarschijnlijk in dat de hersenen behoefte hebben om verbanden tussen gegevens te leggen, ook als deze er eigenlijk niet zijn. Hierbij moet vooral gedacht worden aan het herkennen van patronen die op gevaar kunnen wijzen, zoals het silhouet van een roofdier. De kosten van het zien van te veel gevaar (een fout-positief ) zijn gering ten opzichte van het niet zien van een gevaar – dit kan iemand het leven kosten. Pareidolie ontstaat dus uit fout-positieven van de menselijke patroonherkenning. Het is een vrij alledaags verschijnsel, dat niet met hallucinaties verward moet worden.
Bekende voorbeelden van pareidolie zijn………
Men ziet heel vaak het vermoeden geuit dat onze verre voorouders er baat bij hadden om bij elk geritsel in het struikgewas er angsthazerig vandoor te gaan.
Men neemt kennelijk aan dat in die oertijd de voornaamste doodsoorzaak bestond uit grote predators. En dat een bijna permanente staat van paniek bij elk onverwacht verschijnsel bevorderlijk is voor de gezondheid.
Maar de mens was in diezelfde oertijd zelf een geduchte predator. ‘Wij’ waren geen muizen die moesten uitkijken voor uilen, buizerds en vossen en wat al niet. ‘Wij’ waren in groepen jagende gewapende predators die minstens zo goed als hyena’s en wolven waren in het bejagen van groot wild. Ook in dat grijze verleden waren andere mensen degenen waar we het meest mee te maken hadden. Het was (en is) van groot belang dat we van die andere mensen snappen wat ze denken en wat ze over ons denken. Het vermogen om dat te kunnen wordt Theory of Mind (TOM) genoemd. Aan de gelaatsuitdrukking, stembuigingen en lichaamstaal van andere mensen proberen we hun intenties af te lezen. We zijn er ook voortdurend op bedacht dat anderen hun intenties verbergen en iets anders zeggen dan ze eigenlijk bedoelen, of dat ze misschien door hebben wat onze eigen verborgen bedoelingen zijn.
De complotdenkers zijn ook niet bang voor geritsel in de struiken, maar ze interpreteren allerlei verschijnselen als resultaten van doelgerichte acties van min of meer kwaadaardige personen. Ons ‘sociale’ brein is daar prima voor geëquipeerd, en bij de complotdenkers is het niet zozeer een algemene patroonherkenning (tijgers in de struiken… alsof je nog kunt ontsnappen als je de tijger kunt horen ritselen) als wel het sociale brein in een te hoge versnelling. Dat is niet strijdig met het aanwezig zijn van een grote intelligentie.
Aan Jan Willem
Een zeer goede bijdrage.
Ook bij dieren, bijvoorbeeld bij honden, zie je dat sociale brein. We zijn groepsdieren.
Net voor de ‘roofdier in de bosjes’-passage noemt Reijnders ook nog de bijgelovige duiven van Skinner en daarna het toeschrijven van onverklaarbare zaken als bliksem aan handelingen van goden. Om aan te geven dat mensen slecht met toeval om kunnen gaan, voorvallen die ze niet kunnen verklaren en dat ze er daarom een verhaal bij verzinnen. Ik denk dat iedereen allerlei verklaringen ‘verzint’, waarbij er meteen een hoop afvallen als er meer informatie binnenkomt. En meestal blijft er een verhaal over als dominante verklaring. Die kan echter weer veranderen.
Typisch voor de complotdenkers is dat ze heel snel een voorkeur lijken te ontwikkelen voor een verklaring die uitgaat van acties van kwaadwillende actoren. En als er meer informatie binnenkomt (of argumenten van anderen) wordt die niet gebruikt om alle verhalen opnieuw te wegen op plausibiliteit, maar wringen ze zich in alle mogelijke bochten om het door hun gekozen verhaal vol te kunnen houden, hoe gecompliceerd dat soms ook moet worden. Die weerstand om van een eenmaal ingeslagen pad af te wijken zal iedereen wel een beetje herkennen, maar bij complotdenkers is het erg sterk, ze graven zich juist steeds verder in.
Er zijn ook wel complotdenkers die ‘bekeerd’ zijn en hun complottheorieën hebben verlaten. Ik heb wel eens wat voorbeelden gelezen, maar ze niet zo goed onthouden dat ik er nu algemene conclusies aan zou durven verbinden. Ik vermoed dat het hier meestal ging om complotdenkers die zich heel erg met één onderwerp bezighielden. Complotdenkers die bijna alles lijken te geloven, zijn volgens mij verder heen.
Aanvullende info n.a.v. de bijgelovige duiven:
http://www.kwakzalverij.nl/behandelwijzen/bijgelovige-duiven/
`Bijgelovige duiven’
De Amerikaan B.F. Skinner is vooral bekend als de grondlegger van de geprogrammeerde instructie: hij liet zien, dat hij duiven ingewikkelde handelingen kon laten uitvoeren, door het dier te belonen als het dier het eerste onderdeel van die handeling uitvoerde, daarna als het dier het eerste en het tweede deel van de handeling uitvoerde, en zo voort…
Door: J. van Noordwijk | Geplaatst: 25 apr 2003
eindquotes:
Naast vechten of vluchten is verstijven ook een bekend fenomeen/zou dat moeten zijn. Niet in staat om wat dan ook te doen, maar dat klinkt wellicht niet heldhaftig genoeg.
Ook bewust niets doen kan levensreddend zijn en dat zouden onze verre voorouders niet geweten hebben? Roofdieren zijn normaal gesproken geen menseneters en vallen mensen alleen aan als ze zich bedreigd voelen. Er worden door deze dieren vaak snelheden gehaald die zelfs de snelste Olympische atleet niet voor elkaar krijgt, dus áls dat roofdier al kwaad zouden willen, heeft er angsthazerig vandoor gaan dus geen enkele zin:
[vet door mij]
Complotdenkers hebben geen verschijnselen nodig. Hun gedrag lijkt meer op die van notoire roddelaars vind ik. Zelf de meest idiote verhaaltjes verzinnen en daar vergezochte bewijzen bij (blijven) zoeken, en dan in geuren en kleuren rondbazuinen dat het toch echt waar is. Zelfs als allang onomstotelijk aangetoond is dat het niet waar is/niet waar kan zijn. De ergste complotdenkers hebben nauwelijks compassie met hun slachtoffers, dus voldoende moreel bewustzijn lijkt ver te zoeken. Het gaat bij de diehards hoofdzakelijk om Me, Myself and I en op een dusdanige manier dat het mij aan een persoonlijkheidsstoornis doet denken.
Niets meer te maken met het zien van iets bekends in een wolk, op een tosti en noem maar op, maar met een ziekelijke fantasie waardoor die iemand niet meer echt voor rede vatbaar is.
Ermee in discussie gaan, heeft geen enkele zin. Als je bij wijze van spreken een complotdenker in het struikgewas hoort ritselen, is het meestal wel heel verstandig om er zo snel mogelijk tussenuit te knijpen.
[aanvulling: intussen de reactie van Pepijn gemist]
Die notoire roddelaars in het complotdenken, dat herken ik. Ik heb het – zonder in detail te kunnen treden want dan wordt het een lang en vervelend verhaal – jaren geleden meegemaakt dat iemand enkele totaal los van elkaar staande gebeurtenissen met elkaar wist te verbinden tot een zogenaamd logische conclusie met mijn persoon als centrale “boosdoener” en daarover vervelende roddelverhalen verspreidde. Ik heb toen ik het hoorde, de kwestie ogenblikkelijk verteld aan iemand die in een positie was er snel korte metten mee te maken door er de échte werkelijkheid tegenover te zetten bij diegenen die onder de indruk zouden kunnen komen van het roddelverhaal en de roddelaar fijntjes te laten blijken wat er voor hem op het spel stond.
Maar ja, of zoiets ook bereikbaar is bij de notoire complotten die we hier behandelen?
Dat sommige mensen idiote verhalen verzinnen is een bekend feit. Maar wat drijft de gelovigen ertoe om fantasten te geloven? En dan vervolgens zelf actief zo’n verhaal te gaan uitdragen?
Ik werd kort geleden opgebeld door een persoon die zo’n gelovige was. Die ‘geloofde’ in chemtrails. Zijzelf beschouwde het niet als een geloof, want ze had de bewijzen zelf gezien. Ze belde me op omdat ze van het stukje van Rob Nanninga de indruk had gekregen dat Skepsis haar kon helpen met haar actie tegen chemtrails. Ze had gemerkt dat niemand haar serieus nam.
Dat ze het stukje van Rob ( http://skepsis.nl/chemtrails/ ) aanzag voor geschreven door een objectieve voorstander doet twijfels rijzen aan haar oordeelsvermogen. Maar ze had nóg een bewijs. Die aluminium enzo die die vliegtuigen uitsproeiden veroorzaakten bij haar huidklachten. Élke keer als ze in de buitenlucht kwam, kreeg ze eczeem. Dat was het bewijs. ‘Nee meneer, dat stuk van die Koppelaar dat hoef ik niet te lezen, want ik weet het zeker.’
Heel geleerd kun je dit analyseren als een existentiële angst (eczeem) die zo intens is dat men iedereen gelooft die een verwijderbare oorzaak (chemtrails) aanwijst.
Maar welke existentiële angst drijft dan de gelovigen in de ‘maanlandingshoax’?
Komt het dan niet dicht in de buurt (resp. is het dat misschien) van een fobie, zoals er mensen vliegangst hebben, angst voor spinnen, pleinvrees, smetvrees, enzovoort?
De angst voor de technocratie? Als ze al naar de maan kunnen, dan kunnen ze vast ook al in mijn hoofd kijken. Zoiets?
[ Maar welke existentiële angst drijft dan de gelovigen in de ‘maanlandingshoax’? ]
Coen Vermeeren was ongeveer tien jaar geleden nog begeleider van een studentenonderzoek dat concludeerde dat 9/11 geen opzetje was. Dus deze niet-domme man is toch omgegaan. Zat dat er toch al in of is er iets bij hem veranderd?
[ als wel het sociale brein in een te hoge versnelling. Dat is niet strijdig met het aanwezig zijn van een grote intelligentie. ]
Bij Coen Vermeeren zou dus eerst het sociale brein in een lagere versnelling hebben gestaan? Of is zijn intelligentie afgenomen? Feit blijft m.i. dat men dan intelligentie (bewust) opzij zet, op een lager waardeniveau zet. Want bij veel complotten kun je al een grote reeks ‘knagende vragen’ tegenkomen, of zelf verzinnen, die aantonen dat het complot zinloos was en/of onuitvoerbaar was/is. En dat weten ze ook, dat zie je aan hun gedrag om zich in allerlei bochten te wringen om het onweerlegbare bewijs te ontwijken. Van dat conflict zijn ze zich bewust, ze weten en voelen het.
Dan kom je toch weer bij ‘geloof’ terecht. Liever geloven waar je je lekker bij voelt en bij welke community je lekker voelt, dan toegeven aan je intelligentie…
Net als mensen die nog ter kerke gaan maar eigenlijk de hemel en hel niet zo zien zitten en die onbevlekte ontvangenis maar raar vinden, maar de kerk is voor hun toch een lekker sociaal gebeuren en soms zelfs sociale dwang, maar ze discussiëren er vrijwel nooit over.
Dat brengt me bij het volgende punt: hoeveel complotgelovigen denken na of discussiëren zelfs over het onderwerp? Gewoon er in gerold en verder geen vragen stellen?
Vandaag in de Volkskrant een (vertaald) artikel van een Amerikaanse columnist, David Brooks, origineel hier:
http://www.nytimes.com/2016/09/13/opinion/the-avalanche-of-distrust.html?rref=collection%2Fcolumn%2Fdavid-brooks&action=click&contentCollection=opinion®ion=stream&module=stream_unit&version=latest&contentPlacement=1&pgtype=collection&_r=0
Hij signaleert het toenemend wantrouwen in de Amerikaanse samenleving. Ik weet niet of je een samenzweringstheorie moet zien als een uiting van wantrouwen of iets dat het wantrouwen aanwakkert.
In het eerste geval is het een symptoom (zoals koorts bij een ziekte), in het tweede geval is het eerder te vergelijken met het virus zelf.
Als samenzweringstheorieën maatschappelijk wantrouwen aanwakkeren zijn ze ‘gevaarlijk’, niet vanwege hun specifieke inhoud maar omdat ze de maatschappij ondermijnen. Net zoals ‘golven’ gevaarlijk zijn als er veel zijn die hoger dan onze dijken zijn.
Brooke legt niet uit waar dat wantrouwen vandaan komt. Was het vroeger zo dat de helft van de Amerikanen de buren niet vertrouwde, nu is dat gestegen tot ongeveer twee derde.
Clinton heeft een zure opmerking gemaakt over de idioten die Trump steunen, maar ze zei dat er ook anderen waren, namelijk
“people who feel that the government has let them down, the economy has let them down, nobody cares about them, nobody worries about what happens to their lives and their futures, and they’re just desperate for change. It doesn’t really even matter where it comes from.”
Dat zijn mensen die achter elke rattenvanger aanlopen die ze dingen belooft (als hij eenmaal de baas is).
Wat ik niet begrijp is dat die groep wat ziet in de Republikeinse Partij. Dat is toch de partij die het sterkst vindt dat mensen voor zichzelf moeten opkomen en dat de (federale) overheid zich als het even kan niet met de burgers moet bemoeien.
De overheid in de VS presteert maar pover als het erop aankomt te zorgen voor de burgers. De kerken in de VS fungeren als sociaal vangnet en concurreren met elkaar op dat gebied. Kan het zijn dat toenemende onkerkelijkheid in de VS de oorzaak is van toenemend onderling wantrouwen daar?
Misschien niet. Nogal wat Amerikanen hangen een geloof aan dat inhoudt dat het Einde der Tijden eraan komt. Dan komt Jezus terug, worden de gelovigen allemaal tegelijkertijd bij leven en welzijn naar de hemel gevoerd (Rapture) en de achterblijvers gaan ten onder in oorlog en chaos. Tachtig percent van de Amerikanen gelooft dat dit ooit zal gebeuren, maar twintig percent van de Amerikanen meent dat het nog tijdens hun leven zal gebeuren!
(Ik vraag me af hoeveel Nederlanders dit geloven. Weliswaar houdt de christelijke geloofsbelijdenis in dat men verklaart dat Jezus terug zal komen (“Et iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis;”) maar hoeveel mensen in Nederland dit serieus geloven weet ik niet.)
Twintig percent! In de Amerikaanse politiek kun je je niet permitteren dat een blok van vijf percent besluit massaal niet op je te stemmen.
Vergeet de survivalists niet, de mensen die complete bunkers met voorraden en wapens bouwen, want als het mis gaat met de wereld, dan moet je je natuurlijk wel kunnen verdedigen tegen buren die op je voorraden uit zijn.
Over dat geloof verbaas ik me erg. Wat begin je in een bunkertje als het echt goed “mis gaat” op de manier zoals zij geloven dat het zal gaan? Rek je dan niet alleen maar het mistroostige einde dat absoluut zeker komt?
Dat heb ik me ook wel eens afgevraagd, maar misschien willen deze mensen met gelijkgezinden een nieuwe maatschappij beginnen?
Drie maanden of zo na armageddon zal toch je voedsel of water op zijn en moet je naar buiten op strooptocht. Verwachten ze dan dat hun vijanden zijn gestorven of dat een miraculeuze macht de orde heeft hersteld?
Minister Schippers (volksgezondheid) wil verwarde mensen eerder en sneller opsluiten. Sommige complotgelovigen die de bui blijkbaar zien hangen, zijn een petitie gestart tegen dat plan van Schippers.
Sommige kamerleden dan ook maar meteen opsluiten? 🙂
@Renate
Dat zou kunnen, maar als de aarde vergaat door apocalyptische rampspoed, wat is dan de kans dat er, nadat “de storm is gaan liggen”, nog iets over is om een nieuwe maatschappij in te vestigen? Bij dergelijke rampen zien ze toch altijd gigantische overstromingen, aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, inslagen van asteroiden etc. zogenaamd aankomen, al dan niet op een exact voorspelde dag? Ach, wat is hun opperwezen toch altijd meedogend en vredelievend en vol liefde…
Ik weet niet wat de survivalists denken dat er zal gebeuren. Misschien een atoomoorlog, of grote opstanden, of weet ik veel wat. Ik weet niet of deze mensen in een soort apocalyps geloven, of dat ze eerder geloven in een soort door de mens gecreëerde instorting van de samenleving.
Hoe dan ook, ergens komt het allemaal wat egocentrisch over.
We hadden toch die gekke Camping (als ik me zijn naam goed herinner)?
Ik zal weer eens opzoeken wat hij dacht dat er stond te gebeuren.
Ik zal ook het boek kopen, want misschien mag ik hem niet eens gek noemen.
Laten we het maar houden op “lichtelijk de weg kwijt”.
U bedoelt die prediker, die voorspelde dat de wereld zou vergaan. Dat was Harold Camping, die inmiddels overleden is.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Harold_Camping
https://en.wikipedia.org/wiki/Harold_Camping
Dat was eerder een religieus warhoofd, dan een complotgelovige.
Ja, hij heette inderdaad Camping. Inmiddels overleden.
Hij zei het volgende toen ” het” (natuurlijk) niet doorging:
‘Were not changing a date at all; we’re just learning that we have to be a little more spiritual about this. But on Oct. 21, the world will be destroyed. It won’t be five months of destruction. It will come at once’.
Weinig tijd dus voor “redden wat er te redden valt”, lijkt me.
Maar mogelijk zijn er anderen die een ander draaiboek van bovenaf hebben doorgekregen en daar lopen die bunkerbouwers natuurlijk achteraan.
(Nee, ik bedoel géén Godwin!)
En dan zet je een reddingsboot in je achtertuin. Maar er zit nog wel meer achter…
http://www.ad.nl/amersfoort/de-grote-wereldrijken-zijn-door-rassenmenging-tenonder-gegaan~aca51a90/
Het boek lijkt volgens Barracuda in ieder geval weer voor de nodige conflicten in de plotterwereld te zorgen.
https://barracudanls.blogspot.nl/2016/09/samenzweringskerk.html
@ FVerweten
Daarom hebben deze mensen ook grote hoeveelheden wapens en dergelijke, om die vijanden die niet gestorven zijn eventueel een kopje kleiner te maken.
Misschien ben je meteen al drie maanden aan het vechten tegen mensen die op jouw voorraden uit zijn en zijn je kogels op een keer ook op.
Dan gaat men die kogels zelf maken, of men vecht verder met kruisbogen of ander ‘primitiever’ wapentuig. Ik geloof niet dat die mensen zo ver doordenken. Het gaat vooral om het verdedigen van de eigen voorraden. Andere mensen mogen gerust creperen.