Kloptdatwel?

Leon Korteweg

WISE misleidt met anti-nucleaire video

by 11 Comments

In een video van 7 november 2018 getiteld ‘Woensdag met WISE‘ reageert de anti-nucleaire organisatie World Information Service on Energy (WISE) op het Zondag met Lubach-item van 4 november over kernenergie. In het kort pleitte Lubach ervoor om kernenergie serieus te overwegen als een noodzakelijke oplossing voor een beter milieu, dat volgens hem niet bereikt kan worden met alleen hernieuwbare energiebronnen zoals wind, water en zon, maar ons wel kan laten stoppen met veel de schadelijkere fossiele brandstoffen zoals kolen, aardgas en olie. WISE vindt dat totaal geen goed idee en probeert op Lubacheske satirische wijze het ZML-item de grond in te boren. De video is nu een week later al 46.000 bekeken op Facebook en 14.000 op YouTube (vergeleken met ZML’s 525.000 keer op YouTube en 856.000 op televisie), dus het is interessant om te kijken of dat lukt.

Even kijken naar de belangrijkste claims:

> ‘Een stuk land bijna ter grootte van België is voor decennia onbewoonbaar geworden.’
Wat staat er in de Volkskrant?
‘Na de kernramp bleek een oppervlakte bijna zo groot als België radioactief besmet. (…) Per 1 april [2017] – over twee weken – wordt de stad [Namie], waar ooit ruim 20 duizend mensen woonden [op 7 kilometer van Fukushima], officieel vrijgegeven. Namie is volgens de regering dan voldoende schoon.’
Nou geeft de Volkskrant een hoop bedenkingen bij dat officiële verhaal, want er is nog straling en besmetting en de vraag is of dat op een aanvaardbaar niveau is. Maar nergens gaat de krant zo ver als te beweren dat een Belgiëgroot gebied ‘onbewoonbaar’ is geworden voor *decennia*. Waar haalt WISE die ‘decennia’ überhaupt vandaan?
‘[Rond Fukushima is er] een gebied van twintig vierkante kilometer dat de komende decennia tot verboden terrein is verklaard en alleen met speciale toestemming mag worden betreden.’
Kan iemand WISE even vertellen dat België 30.528 km2 groot is en niet 20 km2? De decennia gelden alleen voor het ergst getroffen gebied, de Belgiëgrote zone is na 6 jaar al vrijgegeven. WISE moet wel heel krom hebben zitten lezen om er dit van te maken en lijkt de kijker doelbewust te willen misleiden.

> ‘160.000 mensen moesten geëvacueerd worden (…) en van wie nog bijna niemand heeft kunnen terugkeren.’
Wat staat er in Trouw?
‘Zo’n 160.000 mensen werden geëvacueerd. Minder dan de helft van hen is teruggekeerd.’
‘Minder dan de helft’ is natuurlijk geen precies percentage. Maar zoiets zeg je als je ongeveer tussen de 35 en 49% bedoelt, toch? Dat is algemeen aanvaard. Als het nog minder was, dan sprak Trouw wel over ‘ongeveer een derde’ of ‘iets meer dan een kwart’ of ‘slechts 1 op de 20’ of iets dergelijks. ‘Bijna niemand’ veronderstelt zoiets als minder dan 5%. Wie even googelt kan in De Morgen lezen dat na vier jaar een kwart alweer terug naar huis kon, dus het percentage in 2018 ligt sowieso boven de 25%.. WISE is hier echt doelbewust de kijker aan het misleiden. Dat meer dan 80.000 mensen nog niet terug naar huis kunnen is natuurlijk wel erg vervelend. Maar dat moet je contrasteren met de duizenden doden jaarlijks veroorzaakt door de verstoking van fossiele brandstoffen (zie hieronder) die nooit in de media komen als één slachtoffergroep; dat zijn steeds individuele gevallen die je wel terugziet als optelsom in statistieken, maar zelden in het nieuws. Die mensen zijn echter niet ‘minder dood’ omdat ze niet in het nieuws komen.

> ‘2000 overleden alsnog door indirecte effecten.’
WISE citeert hierbij Globalresearch, een zeer onbetrouwbare website.  Algemeen Dagblad meldt echter ‘Voor zover bekend zijn in Japan nauwelijks mensen overleden als gevolg van radioactieve straling. Wel zijn inmiddels 3500 doden te betreuren als gevolg van stress of zelfmoord, blijkt uit cijfers van de overheid.’ Dus het lijkt wel waar te zijn en zelfs nog erger dan WISE beweerde. Kijk, dat is legitieme kritiek op kernenergie die Lubach misschien rechtstreeks had moeten melden. Maar dat eenmalige indirecte dodental staat nog steeds niet in verhouding tot de honderdduizenden doden die de verstoking van fossiele brandstoffen zoals bruinkool, steenkool en aardgas elk jaar veroorzaken. Lubach verwees (7:21) naar onderzoek van Our World In Data, waarin dit wordt berekend: “If global energy demand in 2014 was met solely through brown coal, we estimate global deaths as a result of energy production to be more than five million. In contrast, if global energy demand was met through nuclear sources, the number of deaths would have been only 11,800 (442-times less).” De 3500 indirecte doden zijn dus onderdeel van die 11.800 gemiddeld per jaar als we in theorie de hele wereld met kernenergie zouden runnen; die meldt Lubach wel indirect (hij verwijst naar 0,07 als ‘dat piepkleine streepje’), hij is ze niet ‘vergeten’.

> ‘De kosten van de ramp worden geschat op 200 miljard euro.’
Dat zal best zo zijn, ik heb geen reden om het te betwijfelen. Maar opnieuw moet je kijken naar het alternatief: hoeveel economische schade doen fossiele centrales? Een viertal organisaties berekende dat 1 kolencentrale in Nederland (Hemweg-8 in Amsterdam) jaarlijks alleen al voor 90 miljoen euro aan gezondheidsschade veroorzaakt. De milieuschade is dan nog niet meegerekend. Vermenigvuldig dat met alle kolencentrales over de hele wereld en vergelijk dat met die 200 miljard euro. Daar zul je ver bovenuit komen. Natuurlijk moet je er ook rekening mee houden dat als we alle kolencentrales gaan vervangen door kerncentrales, er relatief vaker kernrampen zullen gebeuren, dus dat wordt wel meer dan 200 miljard euro. Echter, zoals Lubach beargumenteert was Fukushima een sterk verouderde en onveilige centrale zoals we die nu niet meer bouwen. Wel hebben we nog extra maatregelen te nemen ten opzichte van huidige centrales (WISE heeft later nog een goed punt t.a.v. de zes kerncentrales van België). Hopelijk kunnen knappe koppen de precieze financiën gaan uitrekenen, maar het punt blijft dat je je het alternatief moet kunnen voorstellen. Als het waar is dat we niet alleen met hernieuwbare energie kunnen doen om de noodzakelijke energietransitie door te voeren om onze klimaatdoelstellingen te halen (en dat lijkt de consensus te zijn onder klimaat- en energiewetenschappers; Lubach verwees hiervoor naar het recente IPCC-rapport), dan moeten we nucleaire energie serieus overwegen. Door de anti-nucleaire beweging zijn we alleen maar verder van de energietransitie af geraakt omdat er meer kolencentrales zijn geopend, met alle ecologische én economische schade van dien.

> ‘(…) en dat alles nog bovenop de 19.000 doden die er al waren (…)’.
Dit is zeer misleidend. Die 19.000 zijn veroorzaakt door de aardbeving en de tsunami, niet door de kernramp. Dat staat in het artikel van de Volkskrant:
‘Fukushima werd in 2011 getroffen door een krachtige aardbeving van 9.0 op de schaal van Richter en een enorme tsunami. Er vielen toen zo’n 19 duizend doden. De kerncentrale (…)’
Ook Greenpeace heeft soms de neiging om stiekem de doden van de aardbeving en de tsunami te verwarren met de slachtoffers van de kernramp of te doen alsof ze alledrie even erg zijn: ‘Drie rampen, alledrie verwoestend voor de mensen die getroffen zijn. De ene ramp is niet erger dan de andere, met zulke uitspraken doe je de slachtoffers tekort.’ Stiekem willen anti-nucleaire activisten kernrampen gewoon graag overdrijven omdat dat in hun ideologische straatje past. Dat is niet rationeel en niet wetenschappelijk verantwoord.

> In lijn daarmee is ook het laatste argument betreffende de slachtoffers van Tsjernobyl. Lubach noemde aantallen van tussen de 31 en 4000. Dat zijn bekende getallen. Het is weer Greenpeace die daar 100.000 doden van maakt, maar wetenschappers zeggen dat die cijfers nergens op gebaseerd zijn.
WISE geeft hier gek genoeg niet echt duidelijke cijfers, behalve enkele honderden gevallen van kanker bij kinderen in Wit-Rusland. Er wordt niet bij gezegd hoeveel van hen zijn overleden en opnieuw wordt dit niet gecontrasteerd met het alternatief.

In conclusie kan worden gezegd dat de video van WISE zeer misleidend is, dat ze dat op verschillende plaatsen bewust lijken te hebben gedaan en daarom in het maatschappelijk debat over kernenergie een niet zo betrouwbare en waardevolle gesprekspartner zijn. Argumenten tegen kernenergie zouden eerlijk en volledig moeten worden gepresenteerd en rekening moeten houden met de uitdagingen waar we voor staan en alternatieve scenario’s, zoals de redactie van Zondag met Lubach wél heeft gedaan.

What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda

by 80 Comments

What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda 1Op 16 maart 2017 was de online première van What the Health van Kip Andersen, een Amerikaanse veganisme-activist die eerder met de documentaire Cowspiracy (2014) over de impact van vee-industrie op het milieu veel bekijks trok. Gezien het succes van de eerdere film, die ook onder de groeiende groep Nederlandse veganisten – in 2016 geschat op hooguit 70.000 mensen – erg populair was, werd reikhalzend uitgekeken naar het vervolg, dat gaat over de gezondheidsrisico’s van het consumeren van vlees en zuivel. Omdat hier op KloptDatWel nog niet veel geschreven is over veganisme zelf, zal ik eerst een inleiding geven met verwijzing naar verdere literatuur, alvorens What the Health onder de skeptische loep te nemen.

Veganisme: goede en slechte argumenten
Op zich is veganisme een heel goed idee. Er zijn drie belangrijke redenen (wat mij betreft in deze volgorde) om zo plantaardig mogelijk te eten en te leven:
1. Het is veel beter voor het welzijn van dieren, die niet uitgebuit en gedood hoeven te worden voor ons dagelijks voedsel en bijv. onze kleding. (Om deze dier-ethische reden is de veganismebeweging oorspronkelijk ontstaan);
2. Het reduceert behoorlijk de uitstoot van broeikasgassen en is daarmee onderdeel van een oplossing voor onze grote klimaatproblemen;
3. Mits correct toegepast, kan het enigszins voordelig voor je gezondheid zijn.

Voorbeschouwing: het belooft weinig goeds
Dat Kip Anderson veganisme wil promoten door documentaires te maken, vind ik op zich een goede zaak, zoals wel mag blijken uit mijn inleiding. Maar de wijze waarop is discutabel, zoals ook al bleek uit de recensies op Cowspiracy. Maar die kan doorgaan als een verder best informatieve film over een reëel probleem (klimaatverandering), met een plausibele deeloplossing (veganisme). Een veganistische vriendin vertelde me een paar dagen geleden dat ze het vervolg What the Health ook had gezien, maar ze vond hem erg dubieus, was benieuwd naar mijn mening en verzocht me daarom om hem ook te kijken. Eén punt dat ze alvast maakte is dat de docu over de Amerikaanse situatie gaat en niet goed toepasbaar is op Nederland, waar veel minder vlees wordt gegeten en de voedselsector veel beter gereguleerd. Toevallig gingen enkele vegans in mijn buurt hem samen kijken, dus deed ik daaraan mee.

De aankondiging op de beruchte complotdenkerssite newsmonkey.be en de trailer beloofden weinig goeds. De stelling van What the Health is drieledig; simpel gezegd (A) dat vlees en andere dierlijke producten heel schadelijk zijn voor je gezondheid, maar de vee-industrie heeft commerciële belangen en verdoezelt die feiten. Hier zit wat in, maar de schade valt te overzien; hoge consumptie van rood en bewerkt vlees verhogen bijv. kans op sommige kankers met 15%, bleek onlangs uit onderzoek van de Gezondheidsraad. Maar met wit vlees is niet zo veel aan de hand en als je matig eet, dan loop je weinig risico. Veganisme gaat toch hoofdzakelijk over dierenwelzijn en het klimaat, gezondheid is (althans wat mij betreft) niet zo’n groot argument. En natuurlijk willen de vlees- en zuivelindustrie graag hun klanten behouden en hebben daarom geen belang bij wijzen op gezondheidsrisico’s. Da’s logisch. Doet de olie-industrie ook. Elke industrie eigenlijk wel.
Maar na dat punt gaat het betoog verder (B) dat artsen en wetenschappers ook wel weten dat dierlijke producten ongezond zijn, maar – verrassing –  Zij Willen Niet Dat Jij Dat Weet. Want dan kunnen ze je medicijnen blijven verkopen (die je als veganist niet nodig zou hebben) en geld aan je verdienen. Good old Big Pharma.
En dan zou (C) de overheid ook nog onder één hoedje spelen met de vee-industrie en de zorg. Welk belang de overheid daarbij zou hebben, is me nog niet meteen duidelijk. Ik kan het in ieder geval voor Nederland weerleggen omdat het Voedingscentrum en de Gezondheidheidsraad (die voor de overheid werken) regelmatig rapporten en items publiceren waarin staat dat we o.a. minder vlees zouden moeten gaan eten dan we nu gemiddeld doen. Complot C omvat alvast niet de gehele overheid.

Inhoud: leugens om bestwil, of gewoon belabberd onderzoek?
What the Health was zo mogelijk nog erger dan ik me had voorgesteld. Het is vegan propaganda, en niet op een positieve, science-based manier, maar met super veel bangmakerij, complottheorieën en pseudowetenschap. Bijna iedere kwaal komt doordat je vlees of andere dierlijke producten eet. En de gehele vee-industrie, de gezondheidszorg en farmaceutische industrie, en de overheid die reclames goedkeurt, vormen één groot complot om geld te verdienen aan onwetende burgers, ten koste van de volksgezondheid. De enige manier om je te onttrekken aan de macht van de bio-industrie, de farmaceutische industrie en de overheid en je gezondheid in eigen hand te nemen, is om nu meteen veganist te worden. Tenminste, als we Andersen moeten geloven.

Andersen presenteert zich graag als onderzoeksjournalist, iemand die geheimen en doofpotten onthult en machthebbers ontmaskert. Het verhaal begint met alarmerende nieuwsberichten dat vlees eten heel slecht is voor je gezondheid omdat het onder andere zou leiden tot obesitas, diabetes en kanker (zie het Skepter-artikel over rood vlees en darmkanker voor nuance van deze sensationele berichtgeving). Hij begint zijn speurwerk met enkele onbevredigende telefoongesprekken en interviews met enerzijds veeteeltbedrijven en verkopers van dierlijke producten zoals Tyson Foods Inc. (die beweren dat hun vlees geen gezondheidsrisico’s heeft) en anderzijds medische onderzoeksorganisaties zoals de American Cancer Society (die op hun websites vlees aanbevelen als onderdeel van een gezond dieet), waarin hij nogal leidende vragen stelt en waarin duidelijk ook ingrijpend geknipt is op een manier die zijn wantrouwen steeds bevestigt. Het grote complot dat Andersen vervolgens meent te ontwaren, is uiteindelijk het product van wat googelen (waarbij hij verder geen betrouwbare informatie levert, alleen een zelfgemaakt visueel overzicht van zijn bevindingen): al die medische onderzoeksorganisaties worden gesponsord door die bedrijven!
Op het eerste gezicht lijkt dat ook te kloppen; Tyson en Pfizer (een farmaceutische fabrikant) sponsoren de ACS. Maar hoe groot is hun aandeel nou werkelijk? Nemen we het Nederlandse KWF Kankerbestrijding ter vergelijking, dan zien we dat zij ook geld aannemen van bedrijven, bijna 3,5 miljoen euro, maar dat is slechts 2,5 procent van de totale inkomsten van 140 miljoen euro, die voor 63 procent bestaan uit donaties, giften en nalatenschappen. Hoe dat bij de ACS zit, heb ik helaas niet kunnen vinden. Hoe dan ook, dit hoeft nog niet te verklaren waarom vlees en andere dierlijke producten op hun website vermeld staan als ‘gezond’, zeker zo lang er geen duidelijk wetenschappelijk bewijs is dat vlees eten ontzettend slecht is voor je gezondheid, zelfs als het met mate worden gedaan. Er staat ook geen verwijzing naar specifieke producten van hun eigen sponsors, dus dat bijvoorbeeld Tyson reclame zou maken voor haar producten op de ACS-website is nogal vergezocht (maar als ik hierover naïef ben, word ik graag gecorrigeerd).

Al is het niet mijn vakgebied en kon ik mede door de hoge informatiedichtheid niet zomaar alles factchecken (als ik het thuis alleen zou kijken, zou ik regelmatig pauzeren om dingen op te zoeken, maar dat doe je niet in gezelschap), werd duidelijk dat een groot deel van de informatie vals of op z’n minst misleidend is. Je kunt niet zonder enige bronvermelding of onderbouwing zeggen: ‘Ik heb ergens gelezen dat één omelet even schadelijk is als 5 sigaretten’, dat visueel laten zien en dan weer door naar de volgende dubieuze claim. Nuance komt niet voor in het vocabulaire van de makers, van het scheermes van Hanlon hebben ze nog nooit gehoord en aannemen dat de grote boze wereld het slecht met je voorheeft is schering en inslag. Veel stukken hebben losse eindjes, waarvan ik verwachtte dat er meer context of onderbouwing kwam, maar die bleef tot mijn grote frustratie regelmatig uit. En passant werd angst voor GMO’s nog aangewakkerd door deze te verwarren met glyfosaat (Monsanto werd nog net niet genoemd als de grote boeman achter dit alles).

Vanaf halverwege de film en vooral aan het einde wordt veganisme neergezet als panacee tegen zowat iedere kwaal. Herhaaldelijk wordt er aan het einde ingestampt dat je, zodra je twee weken veganist bent, zo gezond bent dat je bijna al je medicijnen niet meer nodig zult hebben. Andersen hanteert hiervoor graag anekdotische verhalen van individuen die heel erg ziek zouden zijn vanwege de consumptie van te veel dierlijke producten. Deze worden eerst op suggestieve wijze gepresenteerd in de eerste helft van de film, om helemaal aan het eind terug te keren en de lof over veganisme te trompetteren. Deze anekdotes lijken ernstig te zijn gemanipuleerd, vooral visueel, als ze überhaupt al echt zijn.

  • Zo heeft één vrouw astma, een complexe ziekte waarvan de precieze oorzaken nog niet bekend zijn, maar voedsel speelt volgens onderzoek geen prominente rol, al wil Andersen ons dat met alle geweld doen geloven. Ze wordt eerst zonder make-up met saaie kleren en een zware ademhaling gepresenteerd, en moet bovendien heel veel verschillende en bovendien dure medicijnen slikken om met haar aandoening te dealen. Na slechts twee weken plantaardig te eten zou ze helemaal nergens meer last van hebben en van al haar medicatie af zijn. Wat een medetoeschouwer opviel was dat ze deze keer geëmotioneerd, met make-up en fleurige kleding werd gepresenteerd;
  • Een andere vrouw, 61 jaar, die werd gepresenteerd als bewijs dat melk niet goed is voor je botten, kroop eerst in haar grijze jas door haar grauwe huis met een rollator, maar opmerkelijk genoeg noemde ze tijdens het interview geen enkele keer het woord ‘melk’ of iets anders, ze somde slechts een rijtje klachten op waar ze mee kampte. Ook zij wordt na twee weken vegan diëten geïnterviewd, deze keer ook met kleurrijke kleding, buiten in het zomerse zonnetje lopend zonder rollator op een met groene bomen geflankeerde stoep;
  • Een oude man met zwaar Amerikaans accent werd ook geïntroduceerd als een erg ziek iemand (volgens mij met diabetes) die, tot zijn grote verzuchting, een heleboel verschillende medicijnen moest innemen. De setting, een grauw, bruin-grijs interieur, stond wederom in schril contrast met de scène vóór zijn zonovergoten huis met groene bomen, waarin hij trots verkondigde dat hij al na twee weken zijn medicatie had kunnen halveren en binnenkort misschien wel helemaal kon stoppen. Voorts meldde hij nog extra verbeteringen in zijn gezondheid, inclusief het feit dat hij… opa was geworden. Ja ja, wat je al niet bereikt in twee weken plantaardig eten! Thuis moesten we hardop lachen toen dit als een serieus bewijs werd aangedragen waarom je veganist zou moeten worden.

3 positieve punten aan de film die ik niet onvermeld wil laten:
– Terechte kritiek op biologische landbouw (slechter voor milieu, even slecht voor je gezondheid en niet veel beter voor dierenwelzijn);
– Terechte kritiek op het paleo-dieet;
– Er wordt (kort) benadrukt dat je als veganist echt vitamine B12-supplementen nodig hebt.

Conclusie
Ik vermoed dat de maker ‘veganist voor de dieren‘ is, maar het geoorloofd vindt om alle middelen in het werk te stellen, inclusief misleiding en leugens om bestwil, om maar zo veel mogelijk mensen te overtuigen van veganisme. Ik vind dat immoreel, vooral omdat er zeer slechte medische en voedingsinformatie wordt verspreid en nodeloos wantrouwen/complotdenken aanmoedigt tegen tal van instanties.
Ook hierbij geldt: geloof niet alles wat in je straatje past. Je doel kan goed zijn, maar je methode verkeerd. Wellicht hebben de dieren en het milieu er baat bij dat mensen, die emotioneel met beloning en straf zijn beïnvloed, na het kijken ervan veganist willen worden. Maar de opzet was om mensen gezonder te maken en dat zal slecht gaan met dergelijke pseudowetenschappelijke informatie. Als dierenwelzijn (en milieu) Andersens eigenlijke doel is, dan bedriegt hij bovendien zijn kijkers met ‘leugens om bestwil’; de eerlijkheid zou hem gebieden open kaart te spelen over zijn ware intenties. What the Health is een docu die, naar ik vermoed, uiteindelijk de menselijke gezondheid meer schaadt dan baat.

Misleidende memes
Op de website bij de film staan een flink aantal ‘memes’ waarin wetenschappelijke resultaten van studies (met bronvermelding) worden gepresenteerd met gezondheidsclaims die – niet toevallig natuurlijk –  gunstig uit vallen voor een veganistisch dieet. Maar wie de studies er bij pakt, zal opvallen dat zelfs de resultaten van die studies nogal gekleurd worden weergegeven. Een voorbeeldje:What the Health: jammerlijk misleidende vegan propaganda 2Wie de moeite neemt deze studie er op na te slaan, leest echter de volgende conclusie:

Overall, we conclude that a greater intake of total protein intake is associated with a higher type 2 diabetes incidence in European populations, but the effect of protein intake is small and known type 2 diabetes risk factors are also important. Our results show that protein of animal origin is largely responsible for the association—not plant protein. The association is confirmed in women, not in men, and is strongest in obese women. The association cannot be explained by a single food source. In view of the rapidly increasing prevalence of type 2 diabetes, limiting iso-energetic diets high in dietary proteins, particularly from animal sources, should be considered.

Die 22 procent uit de afbeelding komt uit dit stukje, eerder in het artikel:

The HRs with increasing intake of protein over the quintiles show a linear dose-response relation. The association between total protein intake and type 2 diabetes appears to be largely explained by animal protein, with a 22% higher type 2 diabetes incidence when comparing highest versus lowest quintile and 5% higher incidence per 10-g increment of animal protein intake.

Het gaat telkens om relatieve risico’s en de belangrijkste aanwijzing is dat de totale proteïne-inname een rol speelt, waar die vandaan komt, lijkt toch minder van belang. De stijging van het risico lijkt vooral te op te treden vanaf een toch al erg hoge proteïne-inname. Deze studie laat ook grote verschillen per land, sekse en ‘BMI-klasse’ zien. De onzekerheden zijn groot en wie die negeert, zou op basis van ditzelfde onderzoek ook een meme kunnen maken waarin de Nederlandse man aangeraden wordt meer dierlijke proteïnen te nemen en minder plantaardige (HR’s respectievelijk 0,88 en 1,36 per 10 gram).

Gezond eten komt toch altijd weer neer op wat Luc Bonneux in vijf woorden samenvatte: “eet gevarieerd, word geen vetzak. De rest is kabaal voor de boekjes.”
[Pepijn van Erp]

 

QED 2016 – verslag van een lang weekend tussen skeptici

by 1 Comment

650 skeptici in één zaal, naar schatting tweederde Brits en eenderde Europees (met enkele Amerikaanse en Australische uitzonderingen), verzameld met dezelfde passie voor onderzoek, kritisch denken en onzinbestrijding. Zo was het half oktober 2016 in het Mercure Piccadilly Hotel in Manchester op QED: Question, Explore, Discover, de grootste meerdaagse skeptische conferentie van Europa ooit. Om te luisteren naar wetenschappers en activisten die hierover spreken en discussieerden, maar vooral ook om als skeptici onder elkaar te zijn, oude vrienden te zien en nieuwe vrienden te maken. En ik was erbij, voor de derde – en wat mij betreft beste – keer. Het is ongelofelijk hoe veel aardige, leuke en interessante mensen uit allerlei streken en landen je bij QED tegenkomt die je gewoon kunt aanspreken en hun eigen verhaal hebben. Over tal van onderwerpen werden presentaties gegeven, paneldiscussies gehouden of bij borrels of diners gekletst, variërend van hilarisch tot bloedserieus en verbijsterend.

qed-room
Een zaal vol skeptici luistert naar Australische wetenschapsjournalist Karl Kruszelnicki (“Dr Karl”). (Foto: Rob McDermott).

Donderdag 13 oktober

De eerste dag, 13 oktober (naar het schijnt International Skeptics Day), vloog ik met Vera de Kok via Eindhoven naar Manchester, terwijl we over social media al druk communiceerden met onze vrienden. Toen ik dacht dat we de weg kwijt waren, liepen we juist Rüdiger en Heiko, twee getrouwde Duitse mannen die we slechts online kenden, tegen het lijf recht voor het conferentiehotel. Na meer dwalen en vergeefs op bussen wachten hebben we een taxi genomen naar de Skeptics in the Pub in Salford, waar ik oude bekenden tegenkwam. Professor parapsychologie Caroline Watt vertelde over onderzoek dat zij met anderen zoals Richard Wiseman had uitgevoerd aan de Universiteit van Edinburgh. Veel meer dan testen of paranormale claims waar zijn, bestudeert de Koestler Parapsychology Unit vooral waarom mensen erin gaan geloven. Een belangrijke observatie daarbij is dat wie in zijn jeugd zich machteloos voelde (vaak maar niet exclusief bij slechte opvoeding), magisch denken een gevoel van controle kan scheppen. Om middernacht kwam uiteindelijk mijn Hongaarse vriend András Pintér aan, die ik warm begroette.

Vrijdag 14 oktober

Het publiek geniet van korte maar krachtige presentaties tijdens SkeptiCamp. (Foto: Andy Wilson)
Het publiek geniet van korte maar krachtige presentaties tijdens SkeptiCamp. (Foto: Andy Wilson)

Dag twee stond in het teken van SkeptiCamp. Deelnemers konden van tevoren aangeven dat ze een presentatie wilden geven van 10 minuten met 5 minuten Q & A. Men gebruikte het Inferno-slideshowformaat, waarbij de dia elke 20 seconden automatisch verandert. Dit houdt de vaart erin en werkt goed voor wie gevoel voor timing heeft, maar schopte ook een aantal presentaties in de war, omdat het verhaal van de spreker niet synchroon liep met de plaatjes en de organisators geen handmatige bediening toelieten.

Er kwamen tal van interessante onderwerpen voorbij, zoals dat Electronic Voice Phenomena eigenlijk communicatie met onszelf is (Claire Elliott), de verdwaalde anti-GMO-beweging (Myles Power), hoe de Edinburghse en Glasgowse skeptici samen met kraampjes op festivals mensen informeerden (Heather Pentler en Brian Eggo), skeptische samenwerking op Europees niveau (András) en de grappigste mythes over blindheid – ja, blinden kunnen beter horen of er een auto aankomt; nee, niet iedere blinde heeft het muzikaal talent van Stevie Wonder of Ray Charles; nee, blinden zijn niet beter in bed, het is gewoon als seks in het donker bij niet-blinden (Chris Hofstadter, werd als dertiger geleidelijk blind).
Er waren echter ook wat gekkere onderwerpen, zoals een andere kijk op economie, nl. via bezit i.p.v. schuld (Tim Knight), waarom kannibalisme zo gek nog niet is (James Williams), een man die door een foutje in zijn hersenen tijdelijk geheugenverlies had en twee weken lang in God geloofde (Michael Hales) en de jolige Adam Cuerden die inspeelde op de recente killer-clownhype, o.a. met drie tenenkrommend lange, luidruchtige maar wel geinige liedjes.

qed-me-pres
Ik sprak kort over het WikiProject Skeptical organisations in Europe.

Zelf heb ik ook kort gesproken over mijn Wikipedia-project over het verzamelen van informatie over alle skeptische organisaties in Europa, dat ik de afgelopen 3 jaar heb gedaan met tientallen mensen in verschillende talen en dat nu bijna voltooid is. Paranormaal onderzoekster Hayley Stevens, die twee jaar geleden nog felle kritiek had op hoe wij bij Guerrilla Skepticism on Wikipedia te werk gaan (zie Skepter 27.2), kwam naderhand glimlachend naar me toe en bedankte me voor mijn praatje, ze was aangenaam verrast om te zien wat wij hadden bereikt. Mijn weekend kon niet meer stuk.

De vrijdagse pubquiz was traditiegetrouw heel gezellig in een informele sfeer, maar veel vragen hadden helaas niets met skepticisme te maken en alles met Engelse taal en Britse culturele referenties die je als buitenlander moeilijk kunt weten. Net als vorig jaar kreeg mijn team de laatste plaats, maar ook weer een leuke pechprijs (onzinboeken over pseudowetenschap en complotten). Daarna ging ik dineren in Manchesters Gay Village met o.a. Andreas Kyriacou (Zwitserse Vrijdenkers), Catherine de Jong (VtdK), Jakub Kroulik en Claire Klingenberg (Tsjechische Skeptische Club Sisyfos), die talloze tests hebben uitgevoerd met mensen die beweerden iets paranormaals te kunnen demonstreren, maar nog niemand heeft overtuigend de prijs van 1 miljoen kronen gewonnen.

Zaterdag 15 oktober

Dag 3, het begin van de eigenlijke conferentie, werd geopend door de Lets-Amerikaanse Alan Melikdjanian, op YouTube bekend als Captain Disillusion, één van de beste online hoax video debunkers. Dat blijkt niet makkelijk: van de 6 voorbeelden die hij de zaal vol skeptici liet zien, raadde de meerderheid maar in 3 gevallen goed of een filmpje echt of nep was. Alan toonde hoe hij steeds een maand lang bezig is voor geweldige video’s en hoe je kunt zien dat twee viral video’s met blikseminslagen onrealistisch en nep waren, duidelijk mee geknoeid. Veel humor en interessante audiovisuele techniek, waarbij hij tips geeft hoe je zelf een succesvolle YouTuber kunt worden en dat hij, ondanks veel flauw en negatief commentaar, denkt dat het ontmaskeren van onechte video’s op het internet toch zin heeft om mensen kritischer te laten nadenken over of ze de realiteit gepresenteerd krijgen.

Daarna begonnen paralelle sessies in verschillende zalen; je moet soms moeilijke beslissingen maken wat je echt wilt bijwonen en wat je zult missen. Ik ken genoeg mensen, dus ik kwam altijd wel iemand tegen die naar dezelfde sessie ging en anders leerde ik gewoon nieuwe mensen kennen. De sfeer is ontzettend open en vriendelijk en je hoeft je nooit alleen te voelen.

Hayley Stevens, Deborah Hyde, Caroline Watt en Susan Blackmore bespreken onderzoek naar het paranormale.
Hayley Stevens, Deborah Hyde, Caroline Watt en Susan Blackmore bespreken onderzoek naar het paranormale (Foto: Jakub Kroulik).

Een paneldiscussie van vier vrouwen over spoken en andere rare wezens werd voorgezeten door Deborah Hyde, hoofdredacteur van The Skeptic en cryptozoölogie-expert; Hayley, Caroline en Susan Blackmore (ervaringsdeskundige voor out-of-body-ervaringen) deden ook mee. Allevier hadden ze vroeger wel in iets paranormaals geloofd, maar kwamen na kritisch onderzoek tot andere conclusies. De dames bespraken hoe je mensen het beste kunt benaderen en waarom het goed is om te proberen irrationele angsten weg te nemen. Hayley vertelde dat ze vaak gaat kijken als iemand thuis iets buitengewoons heeft gesignaleerd. Meestal wordt de oorzaak snel gevonden (bijv. een krakende deur, een piepende koelkast enz.). Sommige mensen zijn dan opgelucht, maar anderen houden stug vol dat het spookt en wijzen wetenschappelijke verklaringen af.

Meirion Jones: workshop onderzoeksjournalistiek.
Meirion Jones: workshop onderzoeksjournalistiek.

Bij een workshop van onderzoeksjournalist Meirion Jones vertelde hij hoe je kwakzalvers ontmaskert met verborgen camera en microfoon, zoals de oplichter die de koninklijke familie van Swaziland had overtuigd dat je aids kunt genezen met geitenserum. Je hebt de juiste gadgets nodig voor stiekem filmen en opnemen en er moet publiek belang zijn om iemands vertrouwen/privacy zo te schenden. Als journalist kun je ook een kwakzalver overvallen door bij een geplande afspraak met iemand anders ineens binnen te komen lopen (“doorstep interview”) met een “helikoptervraag” waarom hij nepmiddelen verkoopt. Als hij wegloopt, verraadt hij zichzelf, als-ie zich verdedigt, zijn z’n claims on record en kan zijn bedrog worden gedeeld met de hele wereld.

Daarna was ik al moe; zoals altijd voor grote evenementen kon ik de nacht ervoor slecht slapen en ik was tot laat opgebleven om te socialisen. Tip voor meerdaagse conferentiegangers: de meeste presentaties en panels worden gefilmd en later toch gepubliceerd op YouTube; het is de sociale interactie met andere skeptici die een conferentie zo geweldig maakt, die kun je thuis niet opnieuw beleven, dus richt je daar op. Ik sliep tot 17:30 en probeerde toen aan te sluiten bij een eetgroepje. Onderweg kwam ik nog een groepje christelijke straatprekers tegen voor ons hotel, over die leuke beleving zal ik later nog schrijven. Ik ging uiteindelijk uit eten met Britse en Duitse skeptici die ik nog niet kende en heb een zeer gezellig diner gehad.

Best Campaign: Good Thinking Society. Michael Marshall, Laura Thomason en Simon Singh krijgen de Ockham van Susan Blackmore.
Best Campaign: Good Thinking Society. Michael Marshall, Laura Thomason en Simon Singh krijgen de Ockham van Susan Blackmore.

De zaterdagavond geldt als het hoogtepunt van QED. De Ockham Awards (vernoemd naar Ockhams scheermes) worden door de redactie van The Skeptic uitgereikt voor de beste skeptische activiteiten van het afgelopen jaar. De winnaars dit jaar zijn:
– Best blog: The Naturopathic Diaries. Britt Marie Hermes kwam er na 3 jaar als praktiserend naturopaat achter dat natuurgeneeskunde anders was (gebaseerd op achterhaalde ideeën en potentieel gevaarlijk) dan haar was verteld, stopte ermee en blogt nu over haar ervaringen.
– Best podcast: Say WHY To Drugs. Dr. Suzi Gage bespreekt kritisch de effecten van recreatieve drugs en hoe ermee om te gaan. Zonder uitleg ‘nee’ zeggen of loutere bangmakerij is geen goede voorlichting, meent zij, en dat vond de redactie ook.
– Best Event/Campaign: Good Thinking Society. Simon Singh, Michael Marshall en Laura Thomason zijn er o.a. in geslaagd om overheidsvergoeding voor homeopathie in Merseyside via de rechter te beëindigen; belastinggeld mag namelijk niet worden verspild aan onwerkzame behandelingen. Waarschijnlijk gaat de campagne straks overal in Engeland en Schotland lukken.
– Editor’s Choice: Crispian Jago. Al lang betrokken bij de beweging als komiek en blogger, in december gediagnosticeerd met onbehandelbare nierkanker. Alle kwakzooi heeft hij consistent afgewezen, maar sinds 3 maanden is er chemotherapie beschikbaar gekomen die werkt, dus misschien overleeft hij het nog. Volgens Deborah had hij de prijs nu wel verdiend.

Psychologieprofessor Richard Wiseman voerde met ons de grootste kaarttruc ooit uit: schijnbaar willekeurig moesten we kaarten schudden en scheuren, maar aan het einde hielden we precies de kaart over waar we mee begonnen. De linkse lesbische singer-songwriter Grace Petrie zong leuke liedjes tegen onzin, zoals kerkleiders die roepen dat overstromingen de schuld zijn van homoseksualiteit: ‘I do not have the power to cause a flood / but if I could I would, right to Putin’s door.’ Dave Alnwicks gegoochel verbaasde ons allemaal; hoe hij ieders gedachten kon lezen legde hij soms uit, bij andere trucs bleef het geheim erachter een raadsel. Komiek Tiernan Douieb rondde het af met veel op recente Britse actualiteiten gebaseerde humor die daarom soms moeilijk te volgen was voor buitenlanders, maar andere grappen snapte iedereen: ‘Het klinkt wel mooi om te zeggen dat je ‘je angsten moet omarmen’, maar ik weet niet of knuffelen met een haai zo’n goed idee is.’

Aan de bar was het socialisen met andere skeptici absoluut het mooiste onderdeel van QED. Ik ervoer dikwijls een mengeling van emoties dat ik zowel met prominente als volkomen onbekende figuren uit de skeptische beweging gesprekken kon hebben, waarvan ik zo daverend enthousiast werd dat ik mijn eigen verhaal volkomen door elkaar gooide (ik wilde 10 dingen tegelijk vertellen aan mensen die ik pas een minuut geleden had ontmoet) en ook nog eens compleet over mijn Engels struikelde. Dan moest ik rustig ademhalen en opnieuw beginnen, maar niemand vond dat erg en mensen hingen aan mijn lippen en ik aan de hunne. Historica Victoria Stiles wilde iets weten over Nederlandstalige nazipropaganda tijdens de oorlog, laat ik daar nu toevallig onlangs wat onderzoek naar hebben gedaan. Opgewonden zegt ze tegen mij: ‘You’ve just become my favourite person!’ Een internationale skeptische conferentie is echt geweldig en ik kan het iedere skepticus aanraden.

Zondag 16 oktober

Cara Santa Maria: hoe wetenschappelijk zijn 'wetenschaps'kanalen op tv? (Foto: Rob McDermott)
Cara Santa Maria: hoe wetenschappelijk zijn ‘wetenschaps’kanalen op tv? (Foto: Rob McDermott)

Zondagochtend, dag 4, was Cara Santa Maria, bekend van o.a. de podcast The Skeptics’ Guide to the Universe, de keynote speaker. Zij vertelde hoe zij opgroeide in een mormoons gezin maar daar radicaal mee brak, een tijd journalist was en wetenschapscommunicator werd. Televisiezenders zoals Discovery Channel, National Geographic en History zitten tegenwoordig vol pseudowetenschap of dingen die niks met wetenschap te maken hebben, omdat aangenomen wordt dat mensen dat willen zien; dat moet veranderen. Cara benadrukte ook dat de skeptische beweging nood heeft aan meer diversiteit, vriendelijker moet worden voor vrouwen, homo’s, etnische minderheden etc. en presenteerde plannen hoe dat kan.

De rest van de dag heb ik de meeste sessies overgeslagen omdat ik nog een project te voltooien had: zo veel mogelijk belangrijke sprekers kort interviewen voor een voice intro op Wikipedia. Ze stellen zichzelf daarin kort voor en zeggen erbij wat ze interessant of belangrijk vinden aan skepticisme. Een hele toer omdat iedereen het druk heeft en je ook een stille ruimte moet vinden voor een goede opname. Het is me uiteindelijk met 10 sprekers gelukt.

De laatste keynote presentatie was van Meirion Jones, die de oplichter James McCormick ontmaskerde met zijn nep-bomdetector ADE-651 (een veredelde wichelroede), waarmee zijn groep vermoedelijk zo’n 40 miljoen pond heeft verdiend door o.a. de Iraakse regering om te kopen om deze nutteloze dingen aan te schaffen. Er wordt geschat dat dit op zulke grote schaal soldaten bij checkpoints in Bagdad en elders een vals veiligheidsgevoel heeft gegeven en daardoor veel autobommen zijn doorgelaten, dat zo’n 2000 mensen zijn omgekomen in aanslagen die hadden kunnen worden voorkomen met echte bomdetectie. McCormick is in 2013 veroordeeld tot 10 jaar cel en bijna 8 miljoen pond boete, maar het meeste geld heeft hij niet hoeven teruggeven en kan hij na zijn vrijlating waarschijnlijk nog prettig van genieten in zijn drie villa’s…

Wees op je hoede met quote-memes. Een gids

by 18 Comments

Internetmemes hebben de manier waarop we online communiceren radicaal veranderd, vooral op social media. Meestal bestaan ze uit een foto of cartoon met een bepaalde tekst erbij om een punt te maken. Zoals het bekende gezegde luidt, één plaatje zegt meer dan duizend woorden, en kan daardoor veel effectiever zijn in het overbrengen van een boodschap dan een heel weloverwogen, goed onderbouwd essay (vooral als Twitter posts beperkt tot 140 tekens).

gravity-just-a-theory
Met één plaatje duidelijk maken dat creationisten het begrip ‘theorie’ verkeerd opvatten.

Memes kunnen op zeer geestige wijze iets raars over de wereld uitleggen in de vorm van een simpele grap, die mensen hun kijk op de maatschappij kan doen heroverwegen. Maar, hoewel ze vaak een kern van waarheid bezitten, zijn ze meestal onnauwkeurig in detail en soms extreem misleidend of gewoon onjuist.

Eén type memes dat zeer gangbaar is, is citaten van beroemde wetenschappers, filosofen, politici etc. met hun foto ernaast. Het kan een diepzinnige uitspraak over een bepaald aspect van het heelal of de menselijke natuur bevatten, of eigenlijk pseudo-diepzinnige bullshit van het type dat van je Deepak Chopra zou kunnen horen en je niets over de realiteit vertelt.

not-his-words-not-even-his-picture-2
Een anti-meme gemaakt door iemand die zich duidelijk ergerde aan de foute Aurelius-meme.

Duidelijk geërgerd door de valse Aurelius-meme, maakte iemand deze anti-meme.
Een ander veelvoorkomend type is fictieve quotes, die worden toegeschreven aan mensen waarvan bij naspeuring niet kan worden bevestigd dat ze het ooit hebben gezegd of geschreven en het waarschijnlijk niet zouden hebben gesteund. Een berucht voorbeeld is Marcus Aurelius, die vals geciteerd wordt alsof hij twijfelde aan het bestaan van goden, hoewel niets van zijn overgeleverde geschriften op dergelijk religieus skepticisme wijst. Dit citaat is over het internet verspreid in veel verschillende vormen, vooral door atheïsten, agnosten en humanisten die waarschijnlijk houden van het feit dat een zeker antiek persoon het met hen eens lijkt te zijn. In één van zijn ergste verschijningen wordt de meme zelfs vergezeld van een afbeelding van Caracalla in plaats van Aurelius zelf. Dit is gewoon pseudogeschiedenis die we moeten tegengaan, zelfs als je het sentiment leuk vindt.

the-illusion-of-knowledge
Een van de bekendste quote-memes, die niet aan de juiste persoon wordt toegeschreven.

Een laatste categorie slechte bad memes bestaat uit verkeerd toegeschreven uitspraken. Iemand heeft het inderdaad gezegd – hoewel mogelijk niet letterlijk – maar die persoon was niet zo bekend, mensen onthouden verkeerd wie het heeft gezegd (of het kan ze niet schelen) en schrijven het toe aan een beroemder iemand. Op Facebook zul je met gemak honderden teksten vinden die zogenaamd zijn geuit door door Albert Einstein, Stephen Hawking of Carl Sagan – figuren waarmee rationalisten zich graag identificeren. Een quote die tergend vaak verkeerd wordt toegeschreven aan Hawking is ‘The greatest enemy of knowledge is not ignorance, it is the illusion of knowledge’. Iedereen die vol passie pseudowetenschap bevecht is er vatbaar voor om het eens te zijn met zo’n statement, en als Hawking ‘t heeft gezegd, dan moet het wel geweldig zijn. Dus ze klikken op ‘Delen’ of ‘Retweet’ en wachten af om likes te oogsten, zonder eerst de bron te checken.
De echte auteur was Daniel J. Boorstin. Wie? Ja, van hem heb je vast nog nooit gehoord. Maar dat is geen excuus om lichtgelovig te zijn; give credit where it is due. Het is nogal ironisch wanneer dit citaat, dat waarschuwt tegen de ‘illusie van kennis’, zomaar gedeeld wordt zonder enige factcheck, vooral als skeptici het doen – wij, die toch het goede voorbeeld zouden moeten geven.

boorstin
Door zelf een nieuwe, correcte, versie te maken, kun je foutieve quote-memes bestrijden.

Als tip kan ik zeggen dat WikiQuote en GoodReads meestal betrouwbare websites zijn om de authenticiteit van een uitspraak te verifiëren, maar er zijn ook vele andere, en deze twee kunnen het ook fout hebben – iets wat je zelf zult moeten uitvissen. Dus, als je dat eenmaal gedaan hebt, wat is dan de volgende stap? Je zou een anti-meme kunnen maken zoals de debunker van de Aurelius-meme hierboven deed, met rode markeringen en hoofdletters, maar dat kan nog wel eens negatief en zelfs agressief overkomen. Beter kun je misschien degene die een foute meme heeft gepost beantwoorden door gewoon zelf een gecorrigeerde versie van die meme te maken, een counter-meme, en die overal verspreiden. Als je succesvol bent, kan de poster een rectificatie of retractie plaatsen en misschien deze keer zelfs jouw meme posten als alternatief.

don-t-believe-the-internet-lincoln-humor-poster
Abraham Lincoln staat skeptisch tegenover jouw meme.

De beste manier om dit af te sluiten is misschien wel de beste skeptische quote-meme van allemaal, expres verkeerd toegeschreven aan iemand die allang was overleden voordat het internet werd uitgevonden. Deze en vergelijkbare versies zijn een uitstekende reactie om mensen opnieuw te laten overdenken of de meme eigenlijk wel waar is. Maar zelfs als een beroemd persoon het echt heeft gezegd, kan de tekst inhoudelijk nog steeds fout zijn; we dienen ook uit te kijken voor een beroep op een misleidende autoriteit.

Britse complotdenker overleden: omstandigheden verdacht of niet?

by 8 Comments

Mijn Vlaamse skeptische vriend Frank Verhoft deelde dit Yahoo-nieuwsartikel over een Britse complotdenker en ufoloog die zijn eigen dood 2 dagen van tevoren zou hebben voorspeld, hetgeen erop zou wijzen dat hij is vermoord door de autoriteiten. Het artikel leek mij nogal partijdig door de complottheorieën vrijwel voor zoete koek te slikken, dus ik zocht naar hetzelfde verhaal in een wat betrouwbaardere krant, in dit geval The Independent, om het te controleren.

Het lijkt erop dat persoon in kwestie, Max Spiers, een bestaande persoon was en inderdaad is overleden in Warschau waar hij voor een complotdenkerscongres was, op 16 juli 2016 (dus al een tijdje geleden). Yahoo brengt de volgende punten als feiten, terwijl het slechts onbevestigde beweringen zijn:
– Max sms’te z’n moeder Vanessa 2 dagen van tevoren (14 juli) met de tekst ‘”Your boy’s in trouble. If anything happens to me, investigate.”‘ (Let erop dat zoiets totaal niet specifiek is en zeker door een complotdenker wel vaker zal worden gezegd – het zijn dikwijls figuren die sneller paranoïde zijn en overal een duister plan achter zien. Eerdere waarschuwingen dat hij in levensgevaar zou zijn, kunnen we sowieso afschrijven als onjuist).
– Er is volgens Vanessa geen lijkschouwing geweest, maar wel een natuurlijke dood gemeld. Echter, zelfs Yahoo schrijft: “A post-mortem examination was carried out by a pathologist in east Kent”, waarvan de resultaten nog niet binnen zijn.

Spiers tijdens zijn laatste interview, waarin hij verband legt tussen de woorden 'zion' en 'nazi'. (Credit: The Independent)
Spiers tijdens zijn laatste interview, waarin hij verband legt tussen de woorden ‘zion’ en ‘nazi’. (Credit: The Independent)

Het enige wat verdacht zou zijn, is dat de Poolse politie geen lijkschouwing heeft uitgevoerd en als er iets zou kloppen van de opmerking dat “ze ook weigeren enig papierwerk erover aan mij te leveren, want ik heb daarvoor, absurd genoeg, zijn schriftelijke toestemming niet voor.” Hoe die bureaucratische vork precies in de steel zit, is nog wel interessant om uit te vogelen.

Wat Spiers verder zegt over ‘zion’ en ‘nazi’ (‘vervang 1 klinker, de volgorde en het is hetzelfde woord, dat kan toch geen toeval zijn!!!1!1!’) en dat zionisten en nazi’s al 50.000 jaar met elkaar in oorlog zouden zijn onder andere namen (terwijl menselijke geschreven bronnen niet verder teruggaan dan 5500 geleden) is zo absurd en onlogisch en staat zo los van de feitelijke geschiedenis, dat het moderne overheden waarschijnlijk zal jeuken wat hij uitkraamt. Er wordt beweerd dat hij ‘een naam voor zichzelf maakte in de wereld van complottheorieën’ (Yahoo) en ‘prominent was in complotdenkerskringen’ (The Independent), maar is dat wel zo? Voor zover ik zo gauw kan checken (met zoeken naar online nieuws), heeft Spiers nog nooit de mainstream media gehaald vóór hij dit jaar overleed. Dus zo’n bedreiging voor de autoriteiten zal hij vast niet zijn geweest.
Spiers heeft ook geen Wikipedia-artikel (een belangrijke indicatie voor hoe prominent een individu is), noch heeft iemand ooit geprobeerd er eentje te schrijven dat daarna is verwijderd. Vergelijk hem eens met David Irving of Alex Jones. Als dit een ‘prominent’ figuur was, dan stelt de complotdenkersbeweging wel erg weinig voor. Het zal voor overheden veel te onrendabel zijn om relatief onbeduidende figuren als Spiers te laten vermoorden met het gevaar dat de ware toedracht wordt ontdekt; veel beter kunnen ze hen negeren en laten kletsen dan daar hun reputatie bij een veel groter publiek voor te riskeren.

Overigens is het een bekend fenomeen mensen die plots overlijden (of op wie een aanslag wordt gepleegd die ze overleven, zoals Malala Yousafzai) ineens een veel grotere betekenis wordt toegedicht en voorgesteld worden als held, terwijl ze daarvoor relatief onbekend waren. Denk aan Chris Stevens, de Amerikaanse ambassadeur in Benghazi die op 11 september 2012 omkwam bij een aanslag. Alle Wikipedia-biografieën over hem in 28 verschillende talen zijn pas geschreven nadat hij was overleden. Een teken dat alleen zijn dood hem bekendheid heeft opgeleverd en dat het publiek hem voordien geheel niet kende. Met uitzondering van de Engelse Wikipedia, zijn alle biografieën over Malala in 92 talen ook pas geschreven nadat er op 9 oktober 2012 een aanslag op haar werd gepleegd.
In de berichtgeving van Yahoo en The Independent en ook tal van obscure blogjes en video’s op YouTube over de dood van Max Spiers zie ik hetzelfde patroon: een marginale figuur die na zijn dood plots wordt voorgesteld als prominent. Uiteraard ben ik niet blij als iemand doodgaat, maar laten we deze persoon niet groter maken dan hij is. De vraag is dan ook waarom de media hier aandacht aan besteden, zeker aangezien hij al maanden geleden doodging.

Wat er daadwerkelijk is gebeurd, en wat voor ‘zwarte vloeistof’ hij naar verluidt heeft uitgebraakt in de laatste dagen voor zijn dood, mag nog even netjes worden uitgezocht door experts. Dat de media hier nu aandacht aan besteden is (afgaande op The Independent) blijkbaar alleen maar omdat z’n moeder ongeduldig is geworden. De labresultaten zijn nog niet binnen en daarom probeert ze persaandacht te krijgen met een interview (13 oktober) door de volledige situatie voor te stellen als een reusachtig complot. Daar zouden nu zowel de Poolse als Britse pathologen en autoriteiten bij betrokken zijn, allemaal om een ‘waarheid’ te verhullen die kennelijk bestaat uit wat hersenspinsels van Spiers die naar alle waarschijnlijkheid voor hen geen enkele bedreiging vormen. Max Spiers was geen Aleksandr Litvinenko.