Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

De graancirkeltuthola en de Olivers Castle hoax

by 42 Comments

Monique Klinkenbergh doet al jaren iets met graancirkels, vooral in Wilthshire, Zuidwest-Engeland, het mekka van deze kunstvorm. Haar bemoeienis met de crop circle business wordt door de locals overigens niet zo gewaardeerd. Bij RTL Late Night mocht mevrouw komen vertellen dat sommige graancirkels toch echt echt zijn en niet het werk van graancirkelkunstenaars.

In dit item wordt ook de zogenaamde ‘Olivers Castle Crop Circle’- video getoond, waarin de beelden suggereren dat er plotsklaps een graancirkelformatie voor de camera van de maker ontstond en dat een paar rondvliegende lichtbollen daar iets mee te maken zouden hebben. Klinkenbergh zegt stellig dat de video geen truc is, maar dat het om een toevalstreffer gaat. Ze merkt wel op dat het hevig bediscussieerd wordt, maar dan loopt ze toch echt bijna 20 jaar achter de feiten aan. De maker van deze video heeft namelijk al in 1999 erkend dat hij het filmpje in elkaar geknutseld heeft. Dat het om een handig in elkaar gedraaide hoax gaat, was overigens al vrij snel duidelijk na het opduiken van de video. ‘The Case of the Vanishing Cameraman‘ levert een uitgebreid verhaal over deze hoax (met technische details), maar het wordt ook kort verteld in een programma van National Geographic:

De andere gasten van Humberto Tan keken af en toe maar wat vreemd op bij alle onzin die van Klinkenbergh mocht komen vertellen.

AliB-graancirkel

 

 

Voelden vogels aardbeving bij Oklahoma aankomen?

by 2 Comments

Een paar dagen geleden (3 september) vond er een aardbeving plaats in de buurt van Oklahoma, om iets na 7 uur in de ochtend plaatselijke tijd. Een weerman zette later een filmpje op zijn Facebook pagina. Het zijn radarbeelden van die ochtend waarop te zien zou zijn dat zwermen vogels een kwartier voor de aardbeving massaal opvlogen. Voelden de dieren de aardbeving aankomen of is er een minder opmerkelijke verklaring?

http://imgur.com/gallery/O3bMo6L

Hierboven andere radarbeelden van omstreeks dezelfde periode. Ook hier weer de claim dat het gaat om opvliegende vogels, en de suggestie dat dat mogelijk verband had met de aardbeving die pas een kwartier later zou plaatsvinden.

Over de mogelijkheid dat dieren aardbevingen kort tevoren kunnen voelen (en of je afwijkingen van normaal diergedrag zou kunnen gebruiken om aardbevingen te voorspelen), heb ik al eens eerder geschreven:  Kan diergedrag aardbevingen voorspellen? Er zijn wel wat aanwijzingen dat sommige dieren P-golven kunnen voelen. Die golven planten zich sneller door de aarde voort dan de schokgolven die voor verwoesting kunnen zorgen. Of we hier zoiets zagen met vogels valt ernstig te betwijfelen.

Her en der zie je bij de berichten over deze radarbeelden commentaar dat de vogels misschien wel opvlogen vanwege de zonsopkomst en dat het daarom niet met de aardbeving te maken hoeft te hebben. Dat lijkt een verklaring die je niet zomaar kunt verwerpen. Op Reddit merkt iemand die zegt te werken als weervoorspeller echter op dat je op deze radarbeelden hoogst waarschijnlijk helemaal geen vogels ziet, maar dat het gaat om het oplossen van een inversielaag. Dat gebeurt bijna elke ochtend. De beelden zijn ook afkomstig van een type radar dat helemaal geen onderscheid kan maken tussen verschillende soorten reflecties. Meer dan een samenloop in tijd tussen het oplossen van de inversielaag op die ochtend en het tijdstip van de aardbeving lijkt er niet te zijn.

Die verklaring lijkt me een stuk aannemelijker. Ook omdat het epicentrum van deze aardbeving een behoorlijk eind van het centrum van het ‘wegvliegen van de zwermen’ ligt. Dat epicentrum lag op zo’n 120 km ten noordoosten van Oklahoma City, dat in het midden van de radarbeelden te zien is. Op de animatie hierboven kun je aan de bovenrand nog wat golven van die aardbeving geplakt zien. Zoals ik in mijn eerder artikel schreef, gaan P-golven weliswaar sneller, maar het kunnen waarnemen van die golven, geeft je hooguit een voorsprong van anderhalve minuut.

Logos Instituut over de schreef met dino-actie volgens Reclame Code Commissie

by 5 Comments

De creationisten van het Logos Instituut waren niet zo gelukkig met de succesvolle actie met dinoplaatjes van Albert Heijn. In de gelikte campagne van de grootgrutter was er natuurlijk geen plaats voor het bizarre gedachtegoed van deze lieden, die zonder of blikken beweren dat de dinosauriërs gelijktijdig met de mens hebben geleefd.

De kaartjes die het Logos Instituut gratis aanbiedt om onder kinderen te verspreiden.
De kaartjes die het Logos Instituut gratis aanbiedt om onder kinderen te verspreiden.

Het Logos Instituut bedacht een snood plannetje: kaartjes met dino’s en een QR-code, net zoals die van de Albert Heijn. Alleen zou die code geen virtuele dino op je telefoon tevoorschijn toveren, maar je onverhoeds meesleuren naar een website vol met creationistische kletspraat, dinodino.nl. De Reclame Code commissie achtte deze actie ontoelaatbaar na een klacht van een ouder.

De klaagster vond het een kwalijke zaak dat onder de vlag van een Albert Heijn actie kinderen bewust benaderd worden en “gerekruteerd voor het geloof.” Haar zoontje was van de BSO thuisgekomen met een envelop met de nepperds. In de begeleidende brief werd de suggestie gedaan de kaartjes aan “klasgenootjes” en bij Albert Heijn winkels aan kinderen uit te delen zolang de actie van Albert Heijn loopt.

De voorzitter van de Reclame Code Commissie valt er met name over dat aan de kaartjes niet is af te zien dat het gaat om het uitdragen van een bepaald denkbeeld:

Kinderen zullen dit aldus opvatten dat men op de genoemde website meer plaatjes kan zien van dinosauriërs en ook een DVD over dino’s kan bestellen in het kader van de actie van Albert Heijn. De kaartjes dienen om die reden ook zelfstandig als een reclame-uiting te worden beschouwd. Op de website van adverteerder gaat het echter niet zozeer om dinosauriërs, maar om het verkondigen van een bepaald denkbeeld over dinosauriërs vanuit een Bijbelse visie. De kaartjes hebben niets te maken met het sparen van ‘dino-plaatjes’, zoals de actie door Albert Heijn is bedoeld. De oproep in de begeleidende brief om de kaartjes uit te delen op school en bij de winkels, alsmede de kaartjes zelf, zijn in plaats daarvan bedoeld om kinderen te bewegen informatie in te winnen over bepaalde denkbeelden van adverteerder, buiten hun ouders om.

en velt een stevig oordeel over de boefjes van het Logos Instituut:

De voorzitter acht het onaanvaardbaar om op deze wijze in de brief op te roepen tot een benadering van kinderen die in feite erop is gericht buiten hun ouders om een bepaald denkbeeld bij hen aan te prijzen. Adverteerder heeft daarmee de grenzen van het toelaatbare ruimschoots overschreden. Het moet ongepast worden geacht op deze heimelijke wijze kinderen te willen beïnvloeden.

De volledige uitspraak staat op de website van de Stichting Reclame Code.

rcc-vs-logos-dinos

Nieuw bewijs over Van Goghs oor de zomerkomkommer van 2016?

by 61 Comments

Net voor de grote vakantie groot nieuws van het Van Goghmuseum: nieuw bewijsmateriaal zou het het definitieve antwoord hebben geleverd op de vraag of Van Gogh nu zijn hele oor afsneed of slechts het lelletje. Een briefje van de dokter die hem behandelde was opgedoken, inclusief schetsje van de schade.

Van-Gogh-oor-briefje-Rey

In de nog uit te komen Skepter (nummer 29.3) onderzoekt hoofdredacteur Hans van Maanen hoe het nu eigenlijk zit met dit nieuwe bewijsmateriaal. Het wordt triomfantelijk naar voren geschoven in een nieuwe Van Goghbiografie (Van Goghs oor: het ware verhaal door Bernadette Murphy) en heeft ook een prominente plek gekregen op de lopende tentoonstelling in het Van Goghmuseum (De waanzin nabij).
Het blijkt eigenlijk maar weinig voor te stellen: het briefje is afkomsting van dr. Félix Rey. Die maakte het schetsje in 1930 voor de Amerikaanse auteur Irving Stone toen die onderzoek deed voor zijn geficitionaliseerde biografie van Van Gogh, die in 1934 uitkwam onder de titel Lust for Life. Dat Rey tekent dat zowat het hele oor werd afgesneden is niet opzienbarend, dat is namelijk wat hij altijd al beweerde. We kunnen dus hooguit zeggen dat Rey consistent op zijn standpunt is blijven staan, maar nieuw bewijsmateriaal is het nauwelijks te noemen.

Toen Van Maanen dit wilde voorleggen aan de expert van het Van Goghmuseum ving hij echter bot. Een telefoontje werd opgevangen door de afdeling persvoorlichting, die vond dat Van Maanen zijn vragen maar per e-mail moest indienen. Zo gezegd, zo gedaan. Maar het antwoord van het museum (op 19 juli) is ontluisterend te noemen: het museum, inclusief hun expert, blijken het boek van Murphy nog helemaal niet (of niet helemaal) gelezen te hebben. In september kan Van Maanen antwoord verwachten – de maand waarin de tentoonstelling afloopt.

Zie: Van Goghs oorlel door Hans van Maanen, Skepter 29.3 (2016)

God Helmet op Lowlands

by 1 Comment

Leuk experiment op Lowlands: bezoekers van het muziekfestival konden zich overgeven aan de zogenaamde ‘God Helmet‘ – een omgebouwde bromfietshelm die met spoelen een zwak magneetveld opwekt ter hoogte van je temporaalkwab. Daardoor zou je mystieke ervaringen kunnen opdoen.  Een experiment dat al veel vaker is gedaan en inderdaad rapporteren veel deelnemers aparte sensaties, tot aan uittredingen aan toen.

godhelmet

Ook op Lowlands gaf een groot deel van de deelnemers aan het experiment aan iets ervaren te hebben. Maar dat valt dit keer zeker niet aan het subtiele magneetveld toe te schrijven: de helm was namelijk nep, de draadjes waren niet aangesloten. De ‘bijzondere’ ervaringen worden waarschijnlijk veroorzaakt door ‘sensorische deprivatie’; de deelnemers kregen namelijk ook een blinddoek voor en met ruis werd voorkomen dat ze nog wat meekregen van geluiden om hen heen. Lees verder bij de Volkskrant: Experiment met ‘godhelm’ op Lowlands was nep, deelnemers kregen fophelm.

In Het religieuze brein (Skepter 22.1, 2009) schreef Ronald Kaptein over de mogelijkheid dat de neiging tot geloven van nature in de mens aanwezig is en dat die neiging ook door medische aandoeningen beïnvloed kan worden – bijvoorbeeld door epilepsie. Dat bracht neurowetenschapper Michael Persinger dan weer op het idee van zijn helm:

In de 19de eeuw begon het psychiaters op te vallen dat veel epilepsiepatiënten erg religieus waren. Later werd ontdekt dat dit met name het geval was bij temporaalkwabepilepsie. Men dacht in die tijd echter niet direct aan een neurologische oorzaak voor die religiositeit, maar zocht de reden eerder in het feit dat epileptici vaak sociaal afgezonderd waren en een sterke behoefte aan troost hadden.

Door sommigen is zelfs geopperd dat veel (christelijke) heiligen ook epilepsie hadden (Dewhurst en Beard 1970). Het opmerkelijkste verhaal is dat van de apostel Paulus, die volgeling van Jezus zou zijn geworden na een visioen tijdens een epileptische aanval. Ook Mohammed wordt er vaak mee in verband gebracht. Sinds de jaren vijftig zijn er experimenten gedaan waarbij de temporaalkwab, onderdeel van de hersenschors, van patiënten werd gestimuleerd tijdens hersenoperaties, waarop de patiënten soms begonnen te vertellen over een ‘kosmisch bewustzijn’, een spirituele aanwezigheid of andere anomale ervaringen.

In de jaren 1980 ontwikkelde de neurowetenschapper Michael Persinger een soort bromfietshelm (de ‘god helmet’) die met behulp van magnetische velden de temporaalkwab prikkelde en zo dezelfde gevoelens zou oproepen. Persinger beweerde dat dit bij tachtig procent van zijn proefpersonen het geval was. Zweedse onderzoekers (Granqvist et al., 2005) konden zijn resultaten niet bevestigen, maar ontdekten wel dat de suggestibiliteit van proefpersonen een grote rol speelde. Voorlopig staat het dus nog niet vast dat de helm echt werkt.