Kloptdatwel?

Piet Rademaker

Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat – Maarten Boudry

by Leave a Comment

Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we het hoofd koel houden) - Maarten Boudry
Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we het hoofd koel houden) – Maarten Boudry

Als een gewaardeerd lid van SKEPP een boek schrijft waarvan de titel aangeeft dat er een vrolijker toekomstbeeld mogelijk is, is er alle reden om het boek aan te schaffen en te lezen. Het Eco-optimisme dat Boudry uitstraalt is ten dele een voortbouwen op andere optimisten zoals Steven Pinker en Bill Gates. In de uitvoerige leesaanbeveling van Boudry, worden beiden ook van harte aanbevolen.

Als filosoof heeft Boudry zich goed ingelezen en zich uitvoerig laten bijpraten over de zegeningen van fossiele brandstoffen, over de noodzaak daar zo snel mogelijk afscheid van te nemen en over de opties die voor handen zijn om zonder teveel opofferingen, ook zonder die brandstoffen een welvarende maatschappij te laten doorgroeien. Voor die mooie toekomst wordt de analogie van profeten versus tovenaars gebruikt.

Profeten die rampen voorspelden en die niet uitkwamen door toepassing van nieuwe technologische vindingen van de tovenaars. Het klimaatprobleem is van alle voorspelde rampen de meest bedreigende, maar ook die kan vermeden worden door het hoofd koel te houden en door, zonder vooroordelen, snel de juiste keuzes te maken. En aan de slag te gaan.

Cruciaal in die oplossingen is de inzet van kernenergie. Hoe langer we wachten op concrete stappen, hoe groter de kans dat de catastrofe toch onvermijdelijk wordt. Daarin ligt ook de zwakte van het boek. De technische overwegingen zijn helder en welhaast onomstotelijk. Maar er is, net als bij Pinker en Gates, een lacune in de redenering over besluitvorming. Alleen al op nationaal niveau is er een breed verschil van inzicht over de koers en over de bijdrages die van alle partijen gevraagd kunnen worden. Op het, echt relevante, internationale niveau is er al helemaal geen sprake van consensus over de te nemen (wettelijke) maatregelen.

Dus een zeer lezenswaardig boek om inzicht te krijgen in oplossingen waarmee we het naar de knoppen gaan, kunnen vermijden. Maar als er ooit gold dat er tussen droom en daad wetten in de weg staan en praktische bezwaren, dan is het hier wel. Juist daarvoor biedt Boudry weinig inzicht en hoop.

Geinteresseerd geraakt in het boek? Bestel het via deze link bij Bol.com

Boekbespreking – Until The End of Time – Brian Greene

by 3 Comments

Boekbespreking - Until The End of Time - Brian Greene 1

De boeken van Brian Greene waren altijd al een garantie voor de lezers om, zelfs met beperkte bèta bagage, de snaartheorie en theorieën over het ontstaan van ons heelal, aardig te begrijpen. Zijn meest recente boek, Until the End of Time, is heel anders van vorm en inhoud dan de eerdere boeken, maar geeft de lezer ook nu weer het plezierige gevoel, slim genoeg te zijn om complexe zaken te doorzien. Deze keer gaat hij een stap verder dan slechts een rationele beschrijving van de onderwerpen. Het boek zit vol met persoonlijke gevoelens en drijfveren en die maken het verhaal nog herkenbaarder en aansprekender.

Hoofdthema is de eindigheid van het leven op aarde en uiteindelijk ook het einde van elke vorm van leven in het heelal. Die beschrijving wordt nadrukkelijk aangevuld met het uitwerken van gedachten over de rol die we onszelf toedichten in deze tussentijd vanaf het ontstaan van ons heelal tot aan het einde van datzelfde heelal. Eigenlijk tijdens de “lichtflits tussen lange donkere tijden”.

The Story of Our Universe
De tijdslijn van het universum. Bron: NASA

[Read more…] about Boekbespreking – Until The End of Time – Brian Greene

Feiten en Fictie in de mediademocratie

by 29 Comments

hoogmoed-hysterie“Tussen Hoogmoed en Hysterie” is een boek over hoe we komen tot besluitvorming in Nederland. Met als voorbeeld de besluitvorming over al dan niet proefboringen naar schaliegas. Zonder een uitgesproken mening van de schrijver over schaliegas, maar wel met een uitgesproken mening over hoe de door stemmingmakerij en door negeren van feiten, een besluit kan worden afgedwongen.

Het boek is een prachtige illustratie van de stelling die in het september nummer van SkepticaI Inquirer door Matthew Nisbet wordt verkondigd: de slimsten onder ons zijn tegelijk ook het meest vooringenomen.

Hoewel in 2010 schaliegas nog als een veelbelovende tussenoplossing tussen steenkool en alternatieve energie wordt gezien en alle lichten voor onderzoek op groen staan, is 5 jaar later iedereen er van overtuigd dat het een verderfelijke en hoogst gevaarlijke vorm van energievoorziening is. Zelfs onderzoek is taboe.

Uit de documentaire Gasland (2010)
Uit de documentaire Gasland (2010)

Het scenario leest als een boze droom: enkele bewoners van de streek waar proefboringen moeten plaatsvinden, vrezen voor waardeverlies van hun huizen. Ze zijn zo slim om de altijd parate milieuactivisten in te schakelen. Die duiken op dit buitenkansje en tonen al snel filmpjes in de op relletjes beluste media waarin brandend water uit kranen stroomt. Geheel voorbijgaand aan het feit dat in de Nederlandse situatie methaan uit schalie nooit in het drinkwater kan komen. Ook voorbijgaand aan het feit dat er in sommige drinkwaterbronnen van nature al methaan in het water is opgelost. Methaan die dan, als nevenproduct, bij de drinkwaterwinning wordt afgevangen. Ook voorbijgaand aan het feit dat schaliegas in samenstelling identiek is aan aardgas.

Dan valt ook vaak het woord ´Chemicaliën´, zonder het nader te benoemen. Het woord wordt alleen gebruikt als pars pro toto voor alles wat vies en voos is, zonder te vertellen dat dezelfde chemicaliën al lange tijd gebruikt worden bij aardgaswinning. Evenmin zonder toe te lichten dat deze vermaledijde chemicaliën als bodemverbeteraar (Polyacrylamide) en als ontsmettingsmiddel van chirurgische instrumenten (Glutaanaldehyde) toepassing vinden. Waarlijk geen levensbedreigende goedjes. Het zijn namen die niet passen in de Jip en Janneke terminologie die nodig is om politici voor het karretje te spannen. Politici die in den beginne wel wisten dat er geen onoverkomelijke problemen waren, maar die met het oog op de gealarmeerde achterban, opnieuw last van een ernstig verzwakte ruggengraat kregen.

Deskundigen op het gebied van schaliegas werden als bevooroordeeld ter zijde geschoven. Met verstand van zaken spreken was zeer verdacht. Het bewees namelijk dat ze betrokken waren bij de snode plannen.

Zelfs banken deden hun duit in het zakje toen bleek dat hun onroerend goed in waarde kon dalen door nabijgelegen boortorens. Toegezegde financiële steun werd, op basis van overtuigende argumenten uit de hoek van bezorgden, ingetrokken.

Geen boek om echt vrolijk van te worden als de toekomst van onze aardkloot je ter harte gaat. Wel een vlotte en begrijpelijke chronologische weergave van een geval van eerst een mening hebben en die later met schijnargumenten te onderbouwen. Lees en huiver.

Op 10 oktober 2015, vlak voor uitkomen van het boek, had De Boer een kort gesprek in de Tros Nieuwsshow.

Het nocebo-effect in actie

by 21 Comments

Het placebo-effect is reeds door Chaucer in de Canterbury Tales in 1340 aan de kaak gesteld en wordt in de 18e eeuw in medische literatuur genoemd. De werking van middelen zonder actieve componenten staat buiten kijf. Het woord placebo is Latijn voor “ik zal behagen”. Behagen (lees: zich beter voelen) dus zonder effectieve werkzame stof en zonder echte behandeling. Maar ook het omgekeerde komt voor en genaamd ‘nocebo’, wat letterlijk betekent “ik zal schaden”. Schaden (lees: zich slechter voelen) op basis van veronderstelde, maar niet aanwezige, schadelijke stoffen of omstandigheden.

Voorbeelden van het nocebo-effect zijn de veronderstelde bijwerkingen van medicijnen, de effecten van Voodoo, de toename van pijnbeleving als er voor pijn is gewaarschuwd en de vermeende effecten van elektromagnetische straling afkomstig van antennes en zenders.

Als voorbeeld waar dat laatste toe kan leiden, een korte schets van een klucht in drie taferelen.

In Lyon maakte het grote Franse telecommunicatie bedrijf Bouygues, plannen voor een netwerk van GSM relais antennes. Er was veel bezwaar tegen het opzetten van dit netwerk. Voor één relais antenne in Lyon leidde dat tot een verzoek aan de rechter om de bouw te verbieden. Het betrof een antenne die dicht bij een kinderopvang en een school stond. De rechter wees het verzoek af met als voornaamste argument dat er geen overtuigende bewijzen in de literatuur zijn voor een gezondheidsrisico.

school-straling
Speelplaats van een school vlakbij de relais antenne (foto gemaakt door actievoerders tegen de antenne).

De antenne werd gebouwd en dat leidde na een jaar tot een verzoek in hoger beroep tot herziening van het eerdere vonnis. Argument was nu dat er wel degelijk gezondheidsproblemen waren opgetreden en die claim kon ook met  gezondheidsklachten worden gestaafd. Hier was echter sprake van een toch wel raadselachtig fenomeen: de antenne was inderdaad geplaatst, maar nog niet aangesloten. Geen enkele straling had ooit de antenne verlaten. Dus moest de conclusie wel zijn dat de klachten waren ontstaan zonder dat er enige oorzaak voor was. (Dit nog los van het feit dat ook bij een werkende antenne, volgens alle onderzoek daarover, geen straling optreedt die tot gezondheidsproblemen zou kunnen leiden.)

Een duidelijk geval van het nocebo-effect. De rechter oordeelde in hoger beroep dat de stand der kennis niet was veranderd en dat de eis tot afbraak van wat de Eiffeltoren van Lyon werd genoemd, werd afgewezen.

school-straling-2
De antenne (Eiffeltoren van Lyon) met op de voorgrond de school die als hoofdmotief werd gebruikt voor de eis tot afbraak van de antenne

De protesten tegen de antenne en de steunzenders waren daarmee niet van de baan.

Er volgde en tweede verzoek tot hoger beroep. Het nocebo-effect werd daarin niet bij naam genoemd, maar was wel de kern van het betoog. Er was dan blijkbaar geen effect van de straling aangetoond en er was ook onvoldoende bewijs voor effecten van de straling als die wel zou gaan optreden. Maar, zo betoogde men, het was wel duidelijk dat de antenne tot grote ongerustheid leidde en daarmee een gezondheidsrisico was. Het nocebo-effect was nu zelf de boosdoener geworden.

Gelukkig oordeelde het Hof van Appel dat deze redenering niet voldoende zwaarwegend was om de antenne stil te leggen. Het Hof gaf echter wel aan dat het oordeel voorlopig is. Mocht er een veel ernstiger vorm van maatschappelijke onrust ontstaan, dan zou alsnog tot sluiting kunnen worden besloten. Met andere woorden: als het nocebo-effect maar erg genoeg opspeelt, kan de waan plotseling werkelijkheid worden.

Hieronder diverse franstalige links naar dit onderwerp:

http://www.next-up.org/Newsoftheworld/EcoleGersonLyon.php

http://www.20minutes.fr/lyon/663962-20110203-lyon-la-cour-appel-lyon-juge-antenne-relais-ecole-gerson-inoffensive

http://www2.victoires-editions.fr/ressources/storage/20110216174720-texte_loi.pdf

100 Chemical Myths

by 5 Comments

100chemmyths-full100 Chemical Myths – Misconceptions, Misunderstandings, Explantations  — een boekbespreking

In een wereld waar de invloed van chemie op ons bestaan groot is, blijkt de kennis over die tak van wetenschap veelal ver onder de maat. Die kennis is zo beperkt door de angst voor de ingewikkelde termen en formules en wordt gevoed door de associatie die gelegd wordt tussen de negatieve gevolgen van onze levenswijze en de vaak chemische verklaring van die gevolgen.
Berichtgevingen in onze media over gebeurtenissen met een chemische insteek, kunnen meestal niet zonder gekromde tenen worden gevolgd. Verkeerde woordkeuzes, klokjes waarvan de klepel geheel aan het zicht onttrokken bleek en het ronduit negeren van feitelijkheden of het ontbreken van de basisinformatie; het is schering en inslag. Carl Sagan merkte al op dat de enorme invloed van een vakgebied op de maatschappij en het gelijktijdige gebrek aan kennis over dat vakgebied, tot spanningen zal leiden.

Het begrip ‘chemisch’ is door de context waarin het vaak voorkomt, beladen. In dat verband is het aardig op te merken dat de Royal Chemical Society in 2011, 1 miljoen Engelse ponden uitloofde aan de eerste persoon die een product kon melden waarin geen chemische stoffen zaten. Dat initiatief, in analogie aan dat wat James Randi al eerder deed voor paranormale beweringen, heeft de Royal Society nog niet genoodzaakt om het miljoen aan een gelukkige winnaar te betalen.

Het is dan ook te waarderen dat er een boek is verschenen waar veel misverstanden en onbegrip rond het thema chemie worden opgehelderd en waar bakerpraatjes worden ontmaskerd.
Het aantal chemische broodjes aap is welhaast onuitputtelijk, dus ondanks de 100 mythes die worden ontzenuwd, blijven er nog genoeg onbelicht. De onderwerpen liggen op het vlak van voedsel en medicijnen en bespreekt voorbeelden over gif en ander ongemak, waar chemie als bron van kwaad wordt gezien.

Dus leren we hoe een tekenfilm ons ten onrechte doet geloven dat spinazie de ideale bron van ijzer is, terwijl bijvoorbeeld ordinaire stroop vijf keer zoveel ijzer bevat.
De onbevlekte reputatie van onbespoten groente als vrij van insecticiden, gaat voorbij aan het feit dat elke plant zich van nature verdedigt tegen insecten, en wel met insecticiden die de plant zelf aanmaakt. In concentraties die enige duizenden malen hoger zijn dan wat de spuitbus vermag.
De trend om grapefruitpitten als voedingssupplement te gebruiken, blijkt niet geheel zinloos vanwege de toegevoegde conserveermiddelen, maar elke verklaring die op basis van de samenstelling van de pitten zelf wordt gegeven, is wel heel ingewikkeld, maar daarom niet minder onzinnig.
De goedbedoelde aansporing om met een volgranen ontbijt de dag gezond te beginnen, gaat voorbij aan het risico dat deze producten met zich dragen, namelijk de kans op vorming van schimmel en de zware giffen die daardoor gevormd worden.
Velen slikken extra doses vitamine C om minder kans op najaarsverkoudheid te hebben. Maar ze zouden bij analyse van hun urine, bespeuren dat hun lichaam alle Vitamine C die de 0,4 gram per dag overschrijdt, gewoon afvoert.
Zeezout wordt aanbevolen als gezond alternatief voor ’gewoon zout´. De andere kristalvorm maakt het wat zouter, maar de samenstelling is identiek en dus is het niet gezonder.
Ook het rotsvaste geloof dat men op ijs kan schaatsen omdat ijs even smelt door de grote druk van schaatsijzers, wordt eenvoudig naar het rijk der fabelen verwezen. Geen enkele schaatser is zwaar genoeg om ijs te laten smelten.
In de Aziatische keuken wordt vaak Ve-tsin als smaakversterker gebruikt. Ve-tsin is een glutamaat en een hardnekkig misverstand is dat dat hoofdpijn kan veroorzaken. In de VS spreekt men zelfs van het Chinees Restaurant Syndroom. Gelukkig heeft die eventuele hoofdpijn een andere oorzaak. Glutamaat komt in heel veel andere voedingsmiddelen voor en geeft daar geen hoofdpijn.

Elk van de behandelde misverstanden of voorbeelden van pseudowetenschap, worden in het boek “100 Chemical Myths” helder en goed gedocumenteerd weerlegd. Het onderlinge verband tussen alle thema`s wordt helder aangegeven. De keuze van de thema’s lijkt soms wat willekeurig en dat geldt ook voor de diepgang waarmee die thema´s worden besproken en die thema´s zijn soms wel erg toegespitst op de Hongaarse belevingswereld van de auteurs.

Smullen voor chemici.
Smullen voor chemici.

Als rechtgeaarde chemici kunnen de vier Hongaarse auteurs niet nalaten elk verhaal te larderen met mooie formules en vaktaal. Maar voor de niet-chemisch onderlegden blijft elk verhaal begrijpelijk en vaak heel verhelderend. Alle chemie-taal is een aanvulling voor de liefhebber, maar niet cruciaal voor het begrijpen van de boodschap.
Het boek is zowel prettig om te lezen, maar kan ook als een goed, maar zeker niet volledig, naslagwerk gebruikt worden.

De prijs waarvoor het boek wordt aangeboden (€57,99) is helaas geen mythe, maar werkelijkheid. Per mythe is het natuurlijk een koopje.

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Koop het via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel!