Kloptdatwel?

KISS-syndroom: opkomst en ondergang

by 5 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Het KISS-syndroom (‘Kopfgelenkt induzierte Symmetrie Störungen’) zou 10 tot 15% van alle zuigelingen treffen en leiden tot moeilijk behandelbare symptomen als darmkolieken, huilbaby’s, scheefhalzen (‘torticollis’), voorkeurshoudingen en slaapstoornissen. De oorzaak van dit syndroom werd al in 1953 ontdekt door de Duitse arts en manueel therapeut Biedermann. De oorzaak was simpel: standsafwijkingen van een van de drie bovenste nekwervels. De diagnose kan zowel röntgenologisch als palpatoir worden gesteld. Manuele therapie van de nek zou het probleem op kunnen lossen. Onbehandeld gaat de ziekte over in KIDD, gekenmerkt door stuntelig gedrag en ADHD. Het was de Edese manueeltherapeut Mohr die zich de diagnostiek en behandeling van dit omstreden syndroom in Duitsland eigen maakte en er vanaf 1997 reclame voor ging maken in ons land. Hij kreeg enkele kinderartsen mee, maar vooral onder de meer dan tweeduizend manueeltherapeuten die ons land ‘rijk’ is sloeg dit nieuwe jachtterrein wel aan. Tot vorig jaar hadden maar liefst 400 manueeltherapeuten Mohr’s tweedaagse cursus ‘KISS en Manuele Therapie’ gevolgd en hun namen prijkten daarna in het register. Reeds in 2002 werd Mohr wegens zijn grote bijdragen aan de volksgezondheid der zuigelingen bevorderd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het KNGF, de beroepsvereniging van fysiotherapeuten, werd – gezien het ontbreken van serieus wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van het syndroom – steeds minder gelukkig met deze KISS-sekte binnen haar gelederen en besloot in december 2011 om de erkenning van de KISS-therapie tijdelijk te maken. Het kondigde toen ook aan later – afhankelijk van door de beoefenaren te leveren wetenschappelijk bewijs – definitief te zullen beslissen. Eind 2013 viel het doek en schrapte de KNGF de erkenning van deze therapie: ze behoorde niet (meer) tot het ‘domein der fysiotherapie’.

Onze vreugde over deze sanerende ingreep van zulk een voorbeeldige zelfreinigende aard kon helaas slechts van korte duur zijn, want de KISS-therapeuten gaven zich niet zo maar gewonnen. De manueeltherapeuten en de Europese manuelen van de EWMM besloten als door een adder gebeten de besmette term KISS te laten vallen en adviseerden hun achterban om deze term voortaan nooit meer te gebruiken. Bepaald werd dat EWMM-leden voortaan in alle uitingen moeten gaan spreken van Hoog Cervicale Functie Stoornis (HCFS) als oorzaak van ‘bewegings-gerelateerde stoornissen’. Hiermee doen de koepels terecht en eindelijk afstand van de meer absurde claims van de KISS-sekte zoals daar waren de slaapstoornissen, huilbuien en darmkolieken. Dat is winst, maar ook voor deze doorstart van dit afgeslankte concept – deze aangelengde wijn in nieuwe zakken – kan ik weinig bewondering opbrengen. Van een wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van deze nieuwe stoornis HCFS is immers nog geen begin waar te nemen. Te vrezen valt overigens dat het bij de potentiële klanten ook minder snel populair zal worden: HCFS bekt minder goed dan KISS en de naam is voor jonge ouders niet te onthouden. Dat zal de verspreiding van het ziektebeeld zeker negatief beïnvloeden.

Van het ontbreken van wetenschappelijk bewijs en fatsoenlijke publicaties trekken de diverse koepels zich weinig aan, want ‘Er bestaat overeenstemming tussen NVMT en EWMM dat uitsluitend de bewegings-gerelateerde hoog cervicale functiestoornissen tot de manuele therapie behoren. Internationaal wordt manuele therapie bij jonge kinderen en baby’s toegepast wanneer er sprake is van bewegings-gerelateerde stoornissen. De NVMT zal een addendum “kinder-manueeltherapeut” bij het huidige beroepsprofiel manuele therapie vaststellen nadat de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de NVKF, de NVMT met medewerking van de EWMM, de vereiste competenties heeft vastgesteld. Op dit moment waarborgt de EWMM de kwaliteit van haar leden door het actueel houden van een eigen register.’ Aldus een notitie die op 9 juli 2015 verscheen on de website Fysionet van het KNGF. Het reguleren van flauwe kul: het lijkt waarachtig wel alsof manueeltherapeuten het uitgevonden hebben.

Drogredenen en de Google Universiteit

by 10 Comments

Via De Hoax-Wijzer kwam ik op de volgende vertaalde tekst en afbeelding:

Stel je even voor: je gaat studeren aan de universiteit, en je kiest ervoor om enkel dat te leren wat je al weet of denkt te weten.
In plaats van dikke cursussen te moeten lezen en begrijpen, zou je de hoofdstukken gewoon kunnen schrappen en vervangen door iets wat je leuker vindt.
Het antwoord op elke examenvraag is automatisch correct, want iedereen heeft immers een eigen mening en we moeten tenslotte toch een “open mind” hebben.
Stel je voor dat je de professor volledig mag negeren, want hij is toch maar een shill die enkel in het voordeel van de universiteit spreekt.
Stel je voor dat je je eigen diploma mag ondertekenen, om het vervolgens aan de muur te hangen en ernaar te wijzen telkens wanneer iemand het niet met je eens is.

Proficiat, je bent afgestudeerd aan de Google Universiteit!

Wees niet één van hen die massaal hoaxberichten verspreiden, en geloof niet zomaar eender welke “goede raad” op internet. Gebruik ook Google om iets op te zoeken, maar maak een onderscheid tussen de betrouwbare en niet-betrouwbare bronnen, en gebruik hierbij tevens je kritisch, logisch en rationeel denkvermogen. Verlang steeds (wetenschappelijk) bewijs voor de verschillende beweringen die je voorgeschoteld krijgt.
Laat je niet afleiden door red herrings, pogingen tot verschuiving van bewijslast (“bewijs jij dan maar eens het tegendeel”), cherry picking of andere drogredenen. Kritisch denken wordt ons niet van nature meegegeven, maar we kunnen onszelf er wel in trainen, zodat hoaxes steeds minder kansen krijgen zich te verspreiden.

Bron tekst: I fucking hate pseudoscience – https://www.facebook.com/hatepseudoscience/posts/536311929850007

drogrede-medium
Xaviera Ringeling vertaalde/interpreteerde deze fantastische poster over drogredenen.

Met dank aan De Hoax-Wijzer voor de vertaling van de gebruikte tekst en de mention op Facebook.

P.s. De link genoemd in de poster (LogicalFallacies.com) werkt niet. Eenzelfde soort poster is te vinden én te bestellen op Yourlogicalfallacyis.com

 

De Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics: een APK voor uw portemonnee

by 11 Comments

De Reclame Code Commissie (RCC) heeft het maar druk met ongeoorloofde reclame voor allerhande gezondheidsproducten. Eerder besprak ik al afgekeurde reclames voor Chinese kruidengeneeskunde en voor groene koffie als afslankmiddel. Begin juli keurde de RCC een reclame voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics af. Dit rare apparaat zou de energetische structuren van het lichaam meten, allerhande disbalansen opsporen en deze gelijk behandelen. Te mooi om waar te zijn dus. De RCC acht de reclame van Checkpoint4U misleidend ten aanzien van de van het apparaat te verwachten resultaten. Checkpoint4U kan namelijk – weinig verrassend – niet onderbouwen dat het apparaat doet wat het zou moeten doen.

De reclame in kwestie verscheen in het blaadje ‘dé Weekkrant’ ‘Het Kanton’. In de advertentie werd ten aanzien van de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics onder meer gesteld dat deze scan gezien kon worden als een soort APK voor het lichaam:

“Het meet systeem meet de energetische structuren van het lichaam veilig en nauwkeurig. Dit gebeurt door middel van elektromagnetische frequenties die het lichaam doorgezonden worden. Hierdoor zijn in een vroeg stadium verstoringen in het lichaam te signaleren voordat er lichamelijke klachten optreden. Door deze metingen krijgt u een duidelijk beeld van hoe het is gesteld met uw gezondheid.”

De advertentie in kwestie (klik voor vergroting).
De advertentie in kwestie (klik voor vergroting).

Een meting geschiedt door twee elektroden aan de enkels te bevestigen, waarmee de patiënt verbonden wordt met het apparaat. De reclame beloofde “een nauwkeurige meting van meer dan 550 verschillende lichaamsfuncties” in slechts 8 minuten en “meer dan 100 miljoen afzonderlijke metingen van het lichaam”. Disbalansen – die uiteraard standaard gevonden zullen worden, zo mogen we aannemen – zouden direct met de Bodyscan behandeld kunnen worden. De patiënt krijgt ook orthomoleculair voedingsadvies. Dat is niet verwonderlijk, want Checkpoint4U wordt mede gerund door een orthomoleculair therapeute.

Ook niet verwonderlijk is dat de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics is opgenomen in de Rare apparaten-database van Roeland Heeck op de website van Skepp. De omschrijving die van het apparaat wordt gegeven is uiterst helder:

“Zoveelste apparaat waarmee wordt gesuggereerd dat er iets zinvols wordt gemeten en dat met het apparaat gelijk de kwasigenezing wordt ingezet.”

Dat moet ook ongeveer de gedachte van de klager in de procedure bij de RCC zijn geweest. Zijn klacht was onder meer gebaseerd op totaal gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing en het aanpraten van niet-bestaande aandoeningen. De RCC – die in haar uitspraak overigens voortdurend van ‘Vitalec’ rept in plaats van van het correcte Vitatec – kan niet anders dan klager gelijk geven:

“Het lag op de weg van adverteerder om de juistheid van de in de uiting gestelde werking van het onderhavige meetsysteem aannemelijk te maken. Daarin is adverteerder naar het oordeel van de Commissie niet geslaagd. Adverteerder heeft gesteld dat de Vitalec Global Diagnostics “een officieel erkend medisch scanapparaat” is dat “door meerdere artsen en therapeuten in en buiten Nederland wordt gebruikt”. Adverteerder heeft deze stelling echter niet onderbouwd, bijvoorbeeld door het overleggen van desbetreffende gegevens aan de Commissie. Ook adverteerders stelling dat het afgelopen jaar vele klanten een bodyscan hebben laten uitvoeren en dat dit tot overwegend (hele) positieve reacties heeft geleid, maakt niet dat aannemelijk is geworden dat het bewuste meetsysteem de werking heeft die daaraan in de advertentie wordt toegeschreven.”

Kortom, voor de Bodyscan van Vitatec Global Diagnostics geldt wat voor alle rare apparaten geldt die energetische geneeskunde beloven: niet onderbouwde onzin, zonde van je geld.

De Patterson-Gimlin Bigfoot film

by 7 Comments

Op 20 oktober 1967 reden twee cowboys, Roger Patterson en Bob Gimlin, de bossen van Californië in om Bigfoot op de film te zetten. En daar slaagden ze vrijwel direct in. In de regio waar de Bigfootlegende enkele jaren eerder ontstond, schoten ze het volgende 16mm filmpje dat nogal schokkerig is, maar een heus Bigfootvrouwtje zou laten zien:

Een reddit user maakte onlangs een gestabiliseerde versie van deze film die een wat duidelijker beeld van het loopje van Bigfoot geeft en het aannemelijker zou maken dat het hier om iemand in een apenpak zou gaan:

De Patterson-Gimlin Bigfoot film 1
(tweede) gestabiliseerde versie van reddit user ajs_uk

In het Skepterartikel ‘Bigfoot leeft‘!’ schreef Rob Nanninnga (Skepter 18.1, 2005) het volgende over deze Patterson-Gimlin film:

De voormalige rodeorijder Roger Patterson zorgde in 1967 voor een nieuw hoogtepunt door in hetzelfde Bluff Creek een Bigfoot op film vast te leggen. Hij werkte samen met een vriend aan een low budget documentaire en had een paar dagen eerder al een scène gefilmd waarin hij een zelfgemaakte voetafdruk met gips vulde. Terwijl de mannen te paard door de streek reden, zagen ze opeens een vrouwelijke Bigfoot. Patterson kon nog net van afstand filmen hoe het wezen via een droge rivierbedding het bos inliep. De schamele beelden bleken goud waard te zijn (vermoedelijk wel $100.000) en kwamen volgens onderzoekers overeen met de bijbehorende voetafdrukken.

Patterson (1933-1972) was de eerste die een boek over Bigfoot schreef. In 2004 verscheen er ook een boek over Patterson, The Making of Bigfoot van Greg Long. Daaruit bleek dat Patterson bij velen als onbetrouwbaar bekend stond. Verscheidene slachtoffers verklaarden dat ze door hem waren bedrogen of opgelicht. Long sprak ook met een zekere Bob Heironimus, die vertelde hoe hij in opdracht van Patterson voor Bigfoot had gespeeld in een aangepast gorillapak. Hoewel anderen het verhaal bevestigden, waaronder de kostuumhandelaar, is het volgens Bigfootaanhangers een verzinsel.

Wikipedia heeft al een vrij uitgebreid artikel over deze film, maar wie zich meer wil verdiepen in de achtergrond van de verhalen over Bigfoot, moet Abominable Science! van Daniel Loxton en Donald Prothero lezen (links onderaan dit artikel). Loxton schreef het hoofdstuk over Bigfoot die ook wel de Sasquatch genoemd wordt (het boek bevat ook hoofdstukken over andere bekende cryptiden als het monster van Loch Ness en de Yeti) en stelt zich op het standpunt dat we nu eigenlijk niet kunnen vaststellen of de film een echte Sasquatch laat zien of een man in een gorillapak. Voor een definitief antwoord is volgens Loxton één van de volgende dingen nodig: een levende of dode Sasquatch, krachtig nieuw bewijsmateriaal dat de film ontmaskerd als een hoax (bijvoorbeeld het gebruikte pak), of een bekentenis van de Gimlin, de enige originele getuige die nog leeft. In het vervolg geeft Loxton overigens een uitgebreid overzicht van indirect bewijsmateriaal dat toch vrij aannemelijk maakt dat het om een door Patterson knap in elkaar gestoken vervalsing gaat.

In de discussie op reddit waar deze stabilisatie geplaatst werd, verwijst ook iemand naar een een oudere stabilisatie, die juist reacties opriep, dat het overduidelijk géén hoax zou zijn.

Via Relatively Interesting.

 

Groene koffie: ander nummer, nog steeds misleiding

by 17 Comments

De Reclame Code Commissie (RCC) heeft reclame voor een supplement met de naam ‘Groene koffie 1500’ afgekeurd. Het product zou helpen bij het afslanken, maar de RCC acht de betreffende reclame misleidend en in strijd met de Europese verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen.

Groene koffie 1500 van de gelijknamige website www.groenekoffie1500.nl
Groene koffie 1500 van de gelijknamige website www.groenekoffie1500.nl

Groene koffie als afslankmiddel is in skeptische kringen niet onbekend. In 2012 verklaarde de RCC al een klacht van Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, tegen reclame voor het product Green Coffee 800+ gegrond. Volgens de RCC was niet aangetoond of voldoende aannemelijk gemaakt dat Green Coffee 800+ de afslankende werking heeft die daaraan wordt toegeschreven. De reclame voor het product was misleidend en daarmee oneerlijk. Begin dit jaar schreef Pepijn van Erp een stuk over frauduleus onderzoek naar groene koffie en de dubieuze rol die de Amerikaanse tv-dokter Dr. Oz speelde bij de promotie van het vermeende afslankmiddel.

Dit keer ging het dus om Groene koffie 1500, eenzelfde soort product met een ander nummertje. Volgens de website waarop de reclame werd gemaakt is Groene koffie 1500 “de opvolger van Green coffee 800, Green coffee 1000 en Green coffee 1000 plus. Green coffee 1500 is de meest geavanceerde formule”. De persoon die de klacht aanbracht, was niet onder de indruk van dit beweerdelijk zeer geavanceerde supplement en voerde aan dat voor de geclaimde afslankende werking geen wetenschappelijk bewijs voorhanden is. Klaagster stelde onder meer:

“Eén artikel dat een beetje in de buurt komt, is “Can green tea preparations help with weight loss?”. Het gewichtsverlies dat hier werd waargenomen, werd statistisch gezien echter niet de moeite waard genoemd.”

Dat ging dus over groene thee-preparaten, maar het onderzoek is toch relevant omdat Groene koffie 1500 mede en misschien zelfs wel vooral een extract van groene theebladeren bevat. De eerste klacht was dan ook dat de benaming ‘green coffee‘ (nu kennelijk weer in het Engels) misleidend was. Die klacht wijst de RCC af, omdat de adverteerder inmiddels ook Arabica koffiebonen bij de ingrediënten had vermeld. De reclame is wel in een ander opzicht misleidend, namelijk omdat voor de consument onduidelijk is of er vitamine B12 in het product zit, terwijl deze vitamine wel in de reclame genoemd werd. Verder zijn de in de reclame genoemde gezondheidsclaims – regulering van de eetlust, snellere stofwisseling, hogere vetverbranding, verbeterde afvoer van afvalstoffen – in strijd met de Europese Verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen en daarmee ook in strijd met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code.

Opmerkelijk is nog dat de adverteerder zich in deze procedure het slachtoffer waande:

“Wat betreft het effect van het bij de in de ingrediënten vermelde “EGCG” zou adverteerder het waarderen als de Commissie tracht om de marktleider op dit gebied juiste informatie te laten verstrekken, alvorens adverteerder “aan te pakken”. Adverteerder stelt:

“Zie oa website “De Tuinen” bij zoekopdracht EGCG. ? extract ter ondersteuning van de vetverbranding”.

In het geval de Commissie “de grotere vissen” zoals bijvoorbeeld “De Tuinen” niet willen aanschrijven, dan zal adverteerder laten onderzoeken in hoeverre “uw organisatie” en “naam klaagster” onafhankelijk zijn ten opzichte van deze aanbieders.”

Nodeloos te zeggen dat de RCC hier niet van onder de indruk was.

Update 28 augustus 2015:
Inmiddels is er ook een oordeel van de voorzitter van de RCC over de reclame voor ‘De Tuinen Groene Koffie’. Ook hier krijgt klaagster Rie Prins volledig gelijk, zij het op iets andere gronden. De gemaakte gezondheidsclaim, namelijk dat een extract van yerba mate in de koffie positieve invloed op de vetverbranding zou hebben en dus tot gewichtsverlies zou leiden, is niet in strijd met de Europese Claimsverordening. De claim staat namelijk ‘on hold’ – is nog niet beoordeeld door de EFSA en de Europese Commissie – en mag dan voorlopig gebruikt worden, althans volgens de Claimsverordening. Echter:

“Het feit dat deze stof om die reden op de ‘on hold’ lijst is geplaatst, impliceert derhalve nog geen enkel oordeel over de aannemelijkheid van de werking daarvan. Om die reden dient adverteerder, zolang deze beoordeling niet heeft plaatsgevonden en totdat de Europese Commissie de claim bij verordening heeft goedgekeurd, de werking van het product aannemelijk te maken indien deze, zoals in het onderhavige geval, gemotiveerd wordt betwist.”

Waarna de voorzitter kan concluderen:

“Dat het aangeprezen product een afslankend effect heeft, is door adverteerder op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt.”

De reclame is daarmee misleidend en daarom ook oneerlijk in de zin van artikel 7 van de Reclame Code Commissie.

Update 27 november 2015:
Ook de reclame voor Green Coffee Bean Max is misleidend en daardoor oneerlijk. Deze groene koffie zou de vetopname verminderen en helpen af te vallen. De RCC oordeelt dat dit “door adverteerder niet, althans niet voldoende aannemelijk [is] gemaakt, ook niet door de mededeling dat adverteerder vaak van klanten verneemt dat het product goed werkt.” De adverteerder had in zijn advertentie meerdere malen de curieuze disclaimer “het resultaat van Green Coffee Bean Max is niet gegarandeerd maar kan wel behaald worden” opgenomen. Daar is de RCC niet van onder de indruk. Op het al even merkwaardige verweer:

“Indien Nederlanders geen supplementen meer mogen verkopen, omdat geen claim meer mag worden gebruikt, zullen supplementen voornamelijk worden verkocht door buitenlandse bedrijven. Op deze bedrijven wordt geen toezicht uitgeoefend. Bovendien betalen deze bedrijven geen belasting in Nederland, hetgeen arbeidskrachten zal kosten. Adverteerders producten worden in Nederland geproduceerd en voldoen aan de regels van de VWA. Verder laat adverteerder audits uitvoeren om de kwaliteit van de producten te waarborgen.”

gaat de RCC – naar ik vermoed omdat het niet relevant is – niet eens in.