Skepticisme

Skepter is een uitgave van de Stichting Skepsis.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (13,-) is natuurlijk handiger.

Wil je Stichting Skepsis echt steunen, dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 25,00!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau 3 oude Skepters (nummer 25/1, 25/2 en 26/1)  plus een USB-kaart met alle 25 jaargangen in pdf-formaat.

GELAATKUNDE – Jaco Berveling
De gelaatkunde was in de eerste helft van de 19de eeuw in heel Europa populair dankzij de handboeken die de Zwitserse predikant Johann Kaspar Lavater er vanaf 1775 over publiceerde. Ook in Nederland waren er velen die geloofden dat de vorm van de neus veel kan onthullen over iemands karakter. De medicus Franz Joseph Gall propageerde het idee dat een knobbel op de schedel betekent dat een bepaalde eigenschap sterk is ontwikkeld. Pas vanaf de jaren 1970 onderzochten psychologen in hoeverre mensen in staat zijn om eigenschappen zoals intelligentie, daadkracht en betrouwbaarheid uit iemands gelaat af te leiden.

MUZIKALE PLANTEN – Dirk Kopppenaal
Hoewel planten geen oren hebben, was er een eeuw geleden al een bekende Indiase wetenschapper die meende te hebben aangetoond dat ze beter groeien onder invloed van aangename muziek. Zijn resultaten werden later met succes herhaald door enkele andere wetenschappers, al werden zij het er niet over eens of klassieke muziek beter werkt dan rockmuziek. De Australische botaniste Monica Gagliano voerde onlangs experimenten uit waaruit ze concludeerde dat planten wellicht ook in staat zijn tot een vorm van akoestische communicatie. Er bestaan meerdere hypothesen om de resultaten te verklaren. Zo is het mogelijk dat sterke geluidstrillingen door hun mechanische werking een gunstig effect hebben.

ARROGANTE DARWINISTEN – Gerdien de Jong
Eind 2012 promoveerde Joris van Rossum op een filosofisch proefschrift waarin hij de evolutietheorie ten val probeerde te brengen door te betogen dat deze niet in staat is om seksuele reproductie te verklaren. Evolutiebiologen waren van mening dat het proefschrift onder de maat was. In antwoord op deze kritiek schreef een van de promotoren, de wiskundige prof. Ronald Meester, het boekje Arrogant (2014). Meester vindt dat darwinisten te veel pretenties hebben en minder weten dan ze denken. De auteur blijkt echter zelf niet veel verstand van zaken te hebben. Zo beweert hij onder meer dat de evolutietheorie gaat over hoe selectie werkt op genen.

MILGRAMS SCHOKKENDE EXPERIMENTEN – Rob Nanninga
De sociaal-psycholoog Stanley Milgram demonstreerde in de jaren 1961-1962 hoe veel proefpersonen bereid waren om in opdracht van een wetenschapper zware stroomstoten toe te dienen aan een man met hartklachten, die kermde van de pijn en hevig protesteerde. Toen het experiment onlangs werd herhaald, bleek dat het grootste deel van de deelnemers opnieuw gedwee de instructies van de proefleider opvolgde. Milgram betoogde dat mensen geneigd zijn om zich niet meer verantwoordelijk te voelen voor zulke wandaden wanneer ze in opdracht van een legitieme autoriteit handelen. Maar er bestaan ook andere verklaringen.

KINDEREN VAN GOD – Rob Nanninga
Volgens cognitieve godsdienstwetenschappers sluiten religieuze ideeën heel goed aan bij de wijze waarop kinderen van nature denken. Ze bouwen voort op alledaagse cognitieve vermogens en neigingen. Daardoor zouden jonge kinderen bijna vanzelf gaan geloven dat ieder wezen een onsterfelijke geest heeft en is er naar verluidt maar heel weinig voor nodig om ze te overtuigen van het bestaan van een alwetende God die alles met een bepaald doel heeft geschapen. De onderzoekers beroepen zich hierbij op enkele recente experimenten, maar dit bewijsmateriaal laat te wensen over, mede omdat men bijna alleen kinderen van gelovige ouders onderzocht.

ZELFBEDROG EN SOCIOBIOLOGIE – Harald Merckelbach
De evolutiebioloog Robert Trivers betoogt in zijn book The Folly of Fools dat zelfbedrog een effectieve vorm van liegen is, want mensen kunnen een onwaar verhaal veel overtuigender vertellen wanneer ze er zelf in geloven. Hij beschouwt de kunst om anderen te misleiden als een teken van intelligentie en veronderstelt dat we met een deel van onszelf een ander om de tuin kunnen leiden. Trivers laat echter veel psychologische vragen open. Hij spreekt ook van zelfbedrog wanneer het onzeker is of men werkelijk niet beter weet en hij probeert zelfs de politiek van de VS en Israël aan zelfbedrog toe te schrijven.

ACUPUNCTUURONDERZOEK – Jan Willem Nienhuys
Echte acupunctuur werkt soms wat beter tegen pijnklachten dan een namaakbehandeling. Maar het verschil is nogal klein, zodat het in de praktijk weinig waarde heeft. Bovendien komt het waarschijnlijk voort uit gebreken in het onderzoek. Het is lastig om de proeven goed te blinderen, zodat de patiënten kunnen raden of ze al of niet echte acupunctuur krijgen. Het resultaat wordt onder meer beïnvloed door het verbale contact met de behandelaar. Bovendien zijn de resultaten hoofdzakelijk subjectief, terwijl er objectief veel minder vooruitgang kan worden gemeten.

BROODBUIK – Martijn Van Der Plas
In zijn boek Broodbuik stelt de cardioloog William David tarwe voor als een bijna duivels voedsel, dat naast overgewicht ook allerlei ziektes zou veroorzaken. Zijn alternatief is een variant op het koolhydraatarme Atkins-dieet, dat zou kunnen werken doordat het de eetlust vermindert. Er zijn geen overtuigende redenen om zo’n dieet te ontraden. Veel voedingsadviezen zijn simplificaties en gaan niet voor iedereen op.

FAMILIEMAN – Dirk Koppenaal
Recent onderzoek toonde aan dat mannen minder belangstelling hebben voor een rol als brave huisvader en papa naarmate hun testikels groter zijn. Dit is evolutionair verklaarbaar.