Kloptdatwel?

debunking

Producent aids-ontkenningsfilm valt maker debunk-video lastig

by 12 Comments

In 2009 verscheen de documentaire ‘House of Numbers’ waarmee maker Brent Leung de kijker wil doen geloven dat er helemaal geen goed bewijs is voor het bestaan van hiv, het virus dat aids veroorzaakt. Alle maatregelen die gepropageerd worden om besmetting te voorkomen, zoals condoomgebruik, zijn dus onnodig en het is natuurlijk allemaal een complot van de farmaceutische industrie om lekker veel geld te verdienen aan hiv-remmers. Een YouTuber maakte onlangs in een reeks korte video’s gehakt van de documentaire en wordt nu lastig gevallen door de mensen die erachter zitten.

‘House of Numbers‘ (HoN) is hoogst misleidend en de bijdragen van de bonafide wetenschappers, die erin aan het woord komen, zijn enorm verknipt en uit hun verband gerukt. De documentaire is al op diverse plaatsen tegengesproken, maar de recente debunk video’s van Myles Power hebben de makers van de film blijkbaar pas echt boos gemaakt. Powers heeft een redelijk goed bekeken YouTube-kanaal, waar hij zelfgemaakte filmpjes over wetenschappelijke onderwerpen toont en waarin hij regelmatig pseudowetenschap aan de kaak stelt.
In eerste instantie kreeg hij het aan de stok met Liam Scheff, die in HoN wordt opgevoerd als investigative journalist, maar aluhoedje is een veel adequatere benaming. Scheff diende takedown notice in bij YouTube op basis van de DMCA, een wet die wel vaker misbruikt wordt om kritische geluiden te smoren. Niet veel later trok Scheff zijn claim weer in, maar alleen om de kapitaalkrachtige executive producer van de film, Martin Penny, de kans te geven claims in te dienen.
Die takedown notices zijn telkens onderbouwd met als argument dat Power het auteursrecht zou schenden door fragmenten uit de documentaire in zijn video’s op te nemen. Het is echter overduidelijk dat het hier gaat om gebruik binnen de voorwaarden van ‘fair use’ en tegen de talrijke integrale kopieën van HoN op YouTube-kanalen van complotdenkers wordt niet opgetreden. Hoe het precies in elkaar steekt met die DMCA toestanden, weet ik ook niet. Normaal gesproken zou je een tegenclaim moeten indienen, maar dat heeft als nadeel dat je je adres daar voor moet bekend maken, iets wat Power liever niet doet. Voorlopig zijn zijn video’s in ieder geval wel weer teruggezet. Afgaande op de laatste berichten zit Penny nu achter Power persoonlijk aan met mogelijk vervelende juridische toestanden. Het minste dat je kunt doen om Power te steunen is zijn reeks video’s bekijken en te verspreiden. De ontwikkelingen zijn te volgen via de Facebook-pagina van Power.

Zie voor meer informatie over aids-ontkenning ook het Skepter-artikel ‘Het hiv/aids-bedrog‘ van Dirk Koppenaal (Skepter 23.2, 2010)

Zo maken ze het ons wel heel makkelijk

by 55 Comments

Er worden tegenwoordig zoveel UFO filmpjes gemaakt en via YouTube verspreid, dat er geen beginnen aan is om ze allemaal te ‘debunken‘. Met moderne videobewerkingsoftware die ook een leek in  korte tijd onder de knie kan krijgen, is het niet moeilijk een filmpje te maken (er zijn tutorials voor), dat je niet zomaar doorprikt. Maar soms kan dat toch binnen luttele seconden. Lukt u  dat ook? Kijk naar de volgende spooky beelden van een UFO-vloot die een geheime maanbasis verlaat …

Een hint: hebt u op 15 september 2012 naar buiten gekeken? Kijk anders hier even.

The Debunking Handbook

by 9 Comments

The Debunking Handbook 1

De website SkepticalScience.com is een website die zich richt op het verklaren van de wetenschap achter klimaatsverandering, maar misschien nog meer op het leveren van tegenargumenten tegen de misinformatie die verspreid wordt op het gebied van `global warming’. Dit doet ze onder andere door de (non)argumenten die vaak gehanteerd worden in deze discussie één voor één te behandelen en daarop een wetenschappelijk beargumenteerd antwoord te geven. Een andere manier is het gratis als pdf-file ter beschikking stellen, aan iedereen die de website bezoekt, van het ‘Debunking Handbook‘ [Klik hier voor de NL-versie] dat geschreven is door John Cook en Stephan Lewandowsky (november 2011). Het pamflet bevat zes pagina’s aan informatie en één pagina bibliografie.

Ik heb voor de zekerheid nog eens in mijn Prisma-woordenboek opgezocht waar ‘debunking’ precies voor staat. Ik vond drie omschrijvingen te weten ‘ontmaskeren’, ‘van zijn voetstuk stoten’ en de meer figuratieve betekenis van ‘tot zijn ware proporties terugbrengen’. De meer figuratieve betekenis spreekt me eigenlijk iets meer aan, maar in het spraakgebruik bedoelt men vaker ontmaskeren.

Het boekje biedt enkele praktische richtlijnen aan die effectief zijn om de invloed die misinformatie uitoefent te reduceren. Begonnen wordt met de waarschuwing dat als men misinformatie probeert te ontmaskeren men soms een tegenovergesteld effect bereikt en de misinformatie zelf versterkt. Bij dit type communicatie is het dus noodzakelijk om er rekening mee te houden dat een poging tot ontmaskering een averechts effect kan hebben. Het boekje biedt enkele methoden om dit effect te voorkomen. Daarnaast wordt uitleg gegeven over het belangrijkste onderdeel van het ontmaskeringstraject namelijk het presenteren van een alternatieve verklaring.

Om effectief te kunnen ontmaskeren moet men aan drie voorwaarden voldoen. Als eerste moet het weerwoord gefocust zijn op de basisfeiten en niet op de misinformatie zelf. Dit om te voorkomen dat de misinformatie zelf meer aandacht krijgt. Ten tweede geeft men altijd eerst een waarschuwing dat de informatie die men gaat bespreken niet klopt. Ten derde is het essentieel dat men een alternatieve verklaring aanbiedt waarin de kernstukken van de misinformatie opgenomen zijn.

Eén van de effecten die tegen ontmaskering kan werken, noemt men het Familiarity Backfire Effect. Hiermee bedoelt men dat door het proberen te ontmaskeren men de misinformatie herhaalt en zo uiteindelijk de mythe versterkt. Door het herhalen van de misinformatie werkt de poging tot ontmaskeren averechts. De manier om dit effect the voorkomen is ervoor te waken dat men de misinformatie herhaalt en zich te concentreren op de feiten die men wil overbrengen. Indien men er niet aan ontkomt om de misinformatie te herhalen, kan men het beste ervoor zorgen dat de nadruk op de feiten komt te liggen.

Een ander effect is het Overkill Backfire Effect. Indien men teveel argumenten aandraagt, overlaadt men als het ware degenen die men wil overtuigen en kan men eindigen met een situatie waar de misinformatie versterkt is. Het beste is om op dat gebied economisch te werken en te focussen op enkele van de meest krachtige feiten en die te presenteren op een manier die gemakkelijk te verwerken is. Houdt het taalgebruik eenvoudig en gebruik korte zinnen. Probeer te eindigen met een eenvoudige maar sterke boodschap.

Het Worldview Backfire Effect is het effect waar men het meeste last van kan krijgen aangezien het te maken heeft me de manier waar mensen naar de wereld kijken en hun culturele achtergrond. Het is praktisch onmogelijk voor iedereen om informatie onbevooroordeeld te verwerken. Als iemand al erg overtuigd is van zijn eigen gelijk zullen tegenargumenten er alleen maar toe leiden dat men in zijn opvattingen versterkt wordt. Men spendeert dan onevenredig veel tijd om tegenargumenten te verzinnen. Sceptici herkennen dit als ‘cognitieve dissonantie`. Dit effect is moeilijk te overkomen. Het is daarom vaak beter de aandacht in eerste instantie te richten op diegenen waarbij de misinformatie nog niet zo sterk verankerd is. Een tweede benadering heeft meer te maken met de manier waarop men de tegenargumenten brengt. Het doel is dan de informatie te verstrekken op een manier die het minst bedreigend is voor degene waarvan het wereldbeeld aangevallen wordt. Dit kan men proberen te bereiken door eerst een poging te doen het zelfbeeld te versterken (door bv een episode proberen op te roepen waar de betreffende persoon zelfbewust en krachtig is opgetreden). Een tweede manier heeft meer te maken met het woordgebruik dat men bezigt. Probeer woorden te vermijden die als bedreigend ervaren kunnen worden (hetgeen overigens sterk afhankelijk kan zijn van de culturele en politieke achtergrond van de betreffende persoon).

Mensen verwerken informatie door een mentaal model te bouwen dat een verklaring geeft. Dat gebeurt ook met misinformatie. Als men echter valide tegenargumenten aandraagt, slaat dat een gat in dat mentale model. Om dit dilemma op te lossen geven mensen toch vaker de voorkeur aan een foutief model dat compleet overkomt dan een correct model dat als incompleet ervaren wordt. Daarom is het van belang om ervoor te zorgen dat men een alternatieve verklaring kan aanbieden die het betreffende gat kan opvullen. Dat zou een gedegen uitleg kunnen zijn waarom de mythe foutief is, door bijvoorbeeld te bewijzen dat de mythe gebaseerd is op retoriek en niet op feiten. Om een alternatieve verklaring geaccepteerd te krijgen, moet deze plausibel zijn en alle geobserveerde kenmerken van de gebeurtenis kunnen verklaren.

Het laatste advies dat gegeven wordt, kan men samenvatten als plaatjes zeggen meer dan woorden.  Informatie die op een grafische manier gepresenteerd is, wordt beter verwerkt en begrepen. Het handboek geeft wat dat betreft enkele mooie voorbeelden.

De afbeelding (klik voor een vergroting) laat een infographic zien zoals die gepresenteerd wordt in The Debunking Handbook.

The Debunking Handbook 2
Anatomie van een effectieve ontmaskering (klik voor een vergroting) – Deze afbeelding is vertaald vanuit het Engels door Richard Lei van de Skepsis-werkgroep Amsterdam.

Addendum op 7 januari 2012:
Recentelijk zijn we er achter gekomen dat er tegenwoordig ook een Nederlandse versie is die te downloaden is als pdf getiteled: ‘Het Debunking Handbook‘.

Ruud Herold – Skepsis-werkgroep Amsterdam