Kloptdatwel?

india

Dodelijk bijgeloof in India – hekserij

by 7 Comments

In delen van India komen beschuldigingen van hekserij nog veelvuldig voor. Met personen die beschuldigd worden, bijna altijd vrouwen, loopt het vaak slecht af. In de afgelopen vijftien jaar werden 2000 ‘heksen’ vermoord.

De beschuldigingen komen meestal voort uit conflicten binnen de familie of over grondbezit. Uitbannen van deze praktijken blijkt niet makkelijk. In de noordoostelijke staat Assam komt Birubala Rabha op voor de van hekserij beschuldigde vrouwen en confronteert de aanklagers. Zij ontving al diverse onderscheidingen voor haar werk.

Via New York Times (h/t GJ van ‘t Land)

Sanal Edamaruku over de Indiase goeroes – TAM 2013

by 6 Comments

Op het jaarlijkse skeptische congres van de James Randi Educational Foundation (JREF) onder de naam The Amaz!ng Meeting geven talloze skeptici presentaties. Van TAM 2013 (‘Fighting the Fakers’) zijn er intussen een aantal verschenen op het YouTube kanaal van JREF. Vandaag aandacht voor de presentatie van Sanal Edamaruku – ‘Indian Gurus: From Flying Fakirs and Starving Saints’. 

Sanal Edamaruku
Sanal Edamaruku

Sanal Edamaruku is voorzitter van de Indian Rationalist Association en heeft al heel wat fakirs en goeroes ontmaskerd. In een spraakmakende confrontatie met ‘s lands machtigste  ‘tantrik’ op live televisie overleefde hij bijvoorbeeld zonder problemen al diens krachtige rituelen die erop gericht waren hem te doden in deze ‘ultimate destruction ceremony’.
Sinds 2012 verblijft Edamaruku in zelfverkozen ballingschap in Finland vanwege een rechtszaak die in India boven zijn hoofd hangt. Hij wordt namelijk beschuldigd van blasfemie na een aanvaring met katholieke geestelijken in een televisiedebat. Over die affaire schreef ik eerder op Kloptdatwel: Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie. In zijn presentatie komt Edamaruku er op het eind op terug, na eerst een hele rij andere affaires te hebben doorgenomen.

Indian Gurus: From Flying Fakirs and Starving Saints

 

Oil pulling: een mondvol nonsens

by 28 Comments

Onlangs onderzocht de Amerikaanse neuroloog Steven Novella het fenomeen ‘oil pulling’. Dat is een uit India afkomstige vorm van mondverzorging waarbij je een eetlepel olie in je mond neemt en de olie vervolgens 10 tot 20 minuten heen en weer spoelt. Dit spoelen zou goed zijn voor je tanden en tandvlees, maar ook allerhande andere lichamelijke en geestelijke klachten kunnen verhelpen. Novella vond voor de eerste bewering maar heel weinig bewijs en voor de tweede helemaal niets. Gebrek aan bewijs belette het tijdschrift Happinez vorig jaar niet om oil pulling met verve te promoten onder de titel ‘Zo simpel, zo gezond’. Ook de Happinez erkent dat er eigenlijk geen bewijs voorhanden is, maar wie maalt er om bewijs als je zoveel tevreden gebruikers hebt?

401px-SesameSeedOil
Een flesje sesamolie als panacee voor al uw gezondheidsproblemen. Was de wereld maar zo simpel!

Oil pulling is ook wel bekend onder de naam kavala graha. De olie – sesamolie, zonnebloemolie, kokosolie – zou in staat zijn afvalstoffen uit de mond en kennelijk ook uit andere delen van het lichaam te ‘trekken’ en aan zich te binden, waarna je de olie uit kunt spugen en daarmee de afvalstoffen kwijt kunt raken. Novella onderzocht eerst de claim dat oil pulling een goede vorm van mondverzorging zou zijn. De database PubMed bevatte slechts een zeer beperkt aantal onderzoeken naar oil pulling, en die waren ook nog eens allemaal van dezelfde (hoofd)auteur. Het ging om twee kleine studies (telkens 20 personen) in het weinig toonaangevende Journal of the Indian Society of Pedodontics and Preventive Dentistry. Dit tijdschrift bestaat sinds 1983 en heeft volgens deze bron een impact factor van 0.00. Dan was er ook nog een studie in het Indian journal of dental research naar het mechanisme achter oil pulling. Ook dit tijdschrift blijft qua impact factor op 0.00 steken.

Maar goed, het gaat natuurlijk om de inhoudelijke kwaliteit van de studies. De eerste studie bekeek het effect van oil pulling op de bacterie streptococcus mutans en vergeleek dit effect met de resultaten in de controlegroep, waar een modern mondspoelmiddel werd gebruikt. De moderniteit won het van de traditie, want het mondspoelmiddel produceerde veel betere resultaten. De tweede studie keek naar halitosis, of in normaal Nederlands: slechte adem. Daar deden oil pulling en het moderne mondspoelmiddel het even goed. De derde studie stelde vast dat “sesamin and sesamolin isolated from sesame oil did not have any antibacterial effect against oral microorganisms like Streptococcus mutans, Streptococcus mitis and Streptococcus viridans”. De onderzoekers vonden wel aanwijzingen voor emulsievorming en ‘verzeping’ als gevolg van het spoelen en concludeerden bijna verontwaardigd dat de mythe dat bij oil pulling slechts sprake was van een placebo-effect daarmee toch echt weerlegd was.

Novella werd er niet warm of koud van. Hij kwam tot de conclusie dat oil pulling in ontwikkelingslanden zeker beter is dan niets doen, maar dat er geen enkele reden is om deze vorm van mondverzorging te verkiezen boven of te praktiseren naast het poetsen van je tanden, flossen en een goed modern mondspoelmiddel. En al die andere aandoeningen dan? Novella was er kort over:

“While oil pulling may be a better-than-nothing alternative if you are stuck without modern dental care, there is no scientific basis in either plausibility or empirical evidence for any claims of benefits to general health. Of course, lack of plausibility and evidence is not a barrier to promotion by the alternative gurus. The claim here is that oil pulling removes “toxins” and harmful bacteria from the body through the oral cavity. Like all alleged detox treatments, specific toxins are never named or measured, nor is any specific causal link made to the specific diseases that are claimed to be treated.”

Leggen we deze passage naast het artikel in de Happinez, dan blijkt wat Novella schrijft aardig te kloppen. Er wordt in het Happinez-artikel alleen gesproken van naamloze ‘schadelijke stoffen’ en ‘afvalstoffen’, terwijl ook de in het artikel genoemde grote groep blije artsen en tandartsen anoniem blijft. Hoewel wordt erkend dat oil pulling op zichzelf geen wondermiddel is, wordt op gezag van de directeur van de Academy of Ayurvedic Studies beweerd dat olie een sterke antivirale en antibacteriële werking heeft. Kennelijk vond men dat laatste zo’n mooie quote, dat deze nog eens extra wordt uitgelicht op 1 van de 4 pagina’s die het artikel telt, een pagina die verder geheel in beslag genomen wordt door een foto van een lepel met olie. De Happinez moet ook vol natuurlijk. De geclaimde antibacteriële werking kunnen we op grond van de hierboven genoemde studies al enigszins relativeren – er werd geen effect gevonden op de verschillende streptococci – en die studies leveren al helemaal geen bewijs voor antivirale werking. Dat wordt overigens ook wel erkend verderop in het Happinez-artikel, al is het met de enigszins merkwaardige formulering dat “er in onze westerse cultuur geen wetenschappelijke ondersteuning [is] voor oil pulling”. Wat heeft bewijs leveren met cultuur te maken?

De lijst met aandoeningen waarbij oil pulling effectief zou (kunnen) zijn, is ellenlang. De Happinez noemt ontstoken tandvlees, aften, acne, slechte adem, pijn in de kaken, spijsverteringsproblemen, slecht slapen, stramme spieren, opvliegers, zware hoofdpijnen en stemmingswisselingen. Novella noemt ook nog migraine en bronchitis, terwijl de in zijn bijdrage genoemde Bruce Fife daar nog asthma, diabetes, artritis en iedere andere chronische aandoening aan toevoegt. Deze Fife wordt onder het Happinez-artikel ook genoemd als “dr. Bruce Fife”, maar daarbij moet men wel bedenken dat hij natuurgenezer (ND) is, geen arts en al helemaal niet gepromoveerd.

hap
Zou het spoelen met olie echt tot meer ‘happinez’ leiden?

Resumerend, er lijkt eigenlijk geen aandoening te zijn waarvoor je oil pulling niet zou kunnen proberen. Ondanks dat er dus nauwelijks bewijs van effectiviteit is, geeft de Happinez gedetailleerd aan hoe je moet spoelen, met welke oliën en hoe lang. Als je per ongeluk de olie inslikt, is dat volgens het artikel geen ramp, maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat al die afvalstoffen in je keel verdwijnen. Novella’s collega Orac (David Gorski) heeft al eens een ‘wetenschapper’ aan de lijn gehad die waarschuwde voor de gevaren van het inslikken van gespoelde olie met al die toxines. Die wetenschapper is ene dr. Fedor Karach, die onder andere kanker en AIDS aan het lijstje te behandelen aandoeningen toevoegt, iets waar de Happinez zich gelukkig niet schuldig aan maakt. Karach zegt over het inslikken van de olie:

“Obviously, the poisons are drawn from the blood through the mucous membrane of the mouth. That is why, in no case, the oil should be swallowed because it has become poisonous. (…) Swishing activates the enzymes and the enzymes draw toxins out of the blood. The oil must not be swallowed, for it has become toxic.”

Je zou bijna denken dat je jezelf vergiftigt als je per ongeluk je lepeltje olie naar binnen klokt. Het is overigens volslagen onduidelijk wie die dr. Fedor Karach is. PubMed geeft bij zoeken op “Karach” maar drie resultaten en die verwijzen geen van alle naar artikelen van zijn hand. PubMed vroeg me zelfs heel behulpzaam of ik niet “Karachi” bedoelde, want dat leverde veel meer treffers op. Karach lijkt een typische verkoper van slangenolie te zijn, al gaat het in dit geval om sesam- of zonnebloemolie.

Het inslikken van de olie is echt geen drama. Het zal niet erg lekker smaken, maar kwaad kan het niet. Idealiter spuug je de olie weer uit, inclusief alle vermeende afvalstoffen, bacteriën en virussen. Waar laat je dat klein chemisch afval vervolgens? Het Happinez-artikel zegt er niets over, maar op de website van het blad vinden we het antwoord:

“Na vijf minuten spoel je de olie, die inmiddels melkachtig wit is geworden, uit in het toilet.”

Olie in het toilet? We leren toch allemaal dat je geen olie in het toilet mag gooien omdat het verstoppingen kan veroorzaken? Dat leer je zelfs op de basisschool. Dat worden nog zware tijden voor ons rioolstelsel als half Nederland aan oil pulling gaat doen! De kans daarop lijkt me gelukkig vrij klein, terwijl de kans op daadwerkelijk spectaculaire resultaten als gevolg van oil pulling bijna nihil mag worden genoemd.

De Banerji protocollen – homeopathie uit India

by 209 Comments

Fanatieke verdedigers van de homeopathische waanideeën halen in discussies vaak de verbluffende resultaten aan die in India met homeopathie behaald worden tegen kanker. Twee homeopaten, vader en zoon Banerji, zouden duizenden mensen met kanker, geholpen hebben. Hier in het Westen zitten we dus maar wat te zeuren over de onwaarschijnlijkheid van de werking van extreem verdunde oplossingen, in India zijn ze gewoon volop aan de slag met de door de familie Banerji ontwikkelde ‘protocollen’. En ze zijn nog door het Amerikaanse National Cancer Institute erkend ook!
Vandaag en morgen zijn Prasanta en Pratip Banerji in Almelo om hun verhaal te vertellen: ‘Verschillende homeopathische middelen zijn even effectief als chemotherapie’. En daarbij blijft het niet, ook chronische ziektes als Alzheimer, diabetes en allerlei hormonale afwijkingen zouden de Indiërs met hun homeopathische protocollen effectief weten aan te pakken. Allemaal gebakken lucht.

Vader en zoon Banerji
Vader en zoon Banerji

De familie Banerji is aanbeland bij de vierde generatie homeopaten. Vader Prasanta volgde allerlei opleidingen in de homeopathie en vestigde zich in 1958 in Kolkata, in de staat West-Bengalen. Hij heeft nooit een reguliere medische opleiding voltooid, maar dat let hem niet om zich ‘Doctor’ te noemen (er zijn wel meer Indiase homeopaten, die dat doen). Zoonlief Pratip lijkt na opleidingen in de homeopathie wel een echt doktersdiploma bemachtigd te hebben (MD), behaald aan een Deemed to be university. Intussen hebben ze twee klinieken in Kolkata en de zaken lopen zo te zien fantastisch. Naar eigen zeggen behandelde Prasanta Banarji wel 400 gevallen per dag en de klinieken zouden nu door meer dan 1.000 patiënten per dag bezocht worden. Gigantische aantallen. In hun database (sinds 2002) staan inmiddels 27.000 casussen met meer dan een half miljoen consulten.
Nogal wat arme Indiërs zoeken hun heil bij de Banerji’s, maar die ontbreekt het vaak aan de middelen om onderzoeken met dure apparaten als een CT-scanner, MRI of zelfs een simpele bloedtest te betalen. Om hen daarin te steunen werd de  Prasanta Banerji Homoeopathic Research Foundation (PBHRF) opgericht. Vanuit die stichting wordt ook het onderzoek naar de protocollen gedaan ( “to establish ‘The Banerji Protocol’ as a scientific and effective mode of medicine”).

2006-india

Het gaat te ver om hier in detail te bespreken wat de Banerji’s allemaal beweren te kunnen genezen met hun protocollen, dat is namelijk nogal wat. Ik licht er daarom een aantal controleerbare zaken uit: die zogenaamde erkenning vanuit de Verenigde Staten en het beperkte aantal gepubliceerde onderzoeken in respectabele tijdschriften.

Amerikaanse erkenning?

Met dergelijke aantallen en de geweldige resultaten zou je verwachten dat ze heel wat concreets kunnen laten zien. En jawel, hoor. De Banerji’s tonen vol trots het volgende artikel: Cancer patients treated with the Banerji protocols utilising homoeopathic medicine: a Best Case Series Program of the National Cancer Institute USA (Oncol. Reports, 2008). De Amerkaanse erkenning! Het is natuurlijk wel verstandig om eens te kijken wat dat nu eigenlijk voorstelt. De ‘erkenning’ is afkomstig van het Office of Cancer Complementary and Alternative Medicine (OCCAM). Dit is een onderdeel van het National Cancer Institute (NCI). OCCAM moet de activiteiten van NCI op het gebied van complementaire en alternatieve geneeswijzen coördineren en verbeteren. Daarvoor hebben ze jaarlijks een budget van ruim 120 miljoen dollar, maar er is nog niets zinnigs uitgekomen sinds de oprichting in 1998. Meer informatie hierover in een stuk van Jan Willem Nienhuys: Miljarden verknoeid aan zinloos onderzoek. Een van de activiteiten om mogelijk interessante CAM-therapieën op te sporen is het NCI Best Case Series Program, een uitnodiging aan alle CAM-beoefenaars om hun beste resultaten in te sturen en te laten beoordelen. Misschien zit er wat tussen, je weet maar nooit.

De Banerji’s leverden veertien patiëntcasussen aan en je zou eigenlijk wel aannemen dat dit om hun meest overtuigende resultaten zal gaan. Prasanta Banerji spreekt dat zelf tegen, het blijkt in hun praktijk erg lastig om goed gedocumenteerde gevallen aan te leveren, omdat veel patiënten te arm zijn om aanvullende diagnostiek te bekostigen (röntgenfoto’s en pathologisch onderzoek). Op zijn eigen website staat evenwel: “The long family experience with millions of clinical trials and the use of modern diagnostic tools such as detailed blood examinations, X-rays, CAT Scans, MRI techniques further helped the treatments of Prasanta Banerji.”
Van die veertien gevallen vonden de Amerikanen er maar vier net goed genoeg beschreven om op te nemen in hun Best Case Series. De erkenning gaat niet verder dan dat dit gevallen zijn, waarvoor de Banerji’s voldoende informatie hadden aangeleverd die door onafhankelijke partijen bevestigd is. In deze vier gevallen vond OCCAM het aannemelijk dat er vooraf sprake was van tumoren en dat na behandeling een reductie van de tumoren heeft plaatsgevonden. Heel overtuigend vind ik de gevalsbeschrijvingen (twee keer slokdarm- en twee keer longkanker) overigens niet en de follow-up is uiterst summier te noemen. De beschreven gevallen betreffen op één na allemaal hoogbejaarden, die inmiddels wel overleden zullen zijn. Van obductieverslagen waaruit meer informatie over de tumoren te halen zou kunnen zijn wordt niet gerept, maar misschien is dat ook wel niet zo’n gebruikelijke praktijk in India.

OCCAM vond het bij elkaar genomen wel voldoende om eens nader te bekijken:

The results of the review were deemed to be sufficient to warrant NCI-initiated prospective research follow-up in the form of an observational study.

In de beschrijving (pdf) van het Best Case Series Program staat expliciet dat de werkzaamheid niet werd beoordeeld:

Does the NCI Best Case Series Program evaluate CAM therapies for their effectiveness as a cancer treatment?
No. An evaluation of a treatment’s effectiveness is generally done by analyzing the results of well-designed and well-conducted clinical trials. Rather, the goal of the NCI Best Case Series Program is to provide an assessment of the quality of available clinical data and its utility as support for the justification of NCI-initiated research.

Wat is er verder mee gedaan? Nog niet veel lijkt het. Het is ook niet zo dat er vanuit de VS geld toegezegd werd voor dat aangeraden vervolgonderzoek. Het is alleen met positief advies doorgestuurd naar de Indiërs. Lekker vrijblijvend:

an application for approval of this project has been submitted to the Indian Council for Medical Research.

Dat schijnt nu inderdaad toch gebeurd te zijn. Ghulam Nabi Azad, minister van Volksgezondheid in India, zei dat in ieder geval toen hij in juni het nieuwe boek van de Banerji’s in ontvangst nam. Op de website van de Indian Council for Medical Research vond ik er echter nog niets over.

Borstkankercellen in petrischaaltjes

Een veel genoemd onderzoek van de Banerji’s is een in vitro experiment waarbij gekeken werd naar de effecten van hun middelen op borstkankercellen: Cytotoxic effects of ultra-diluted remedies on breast cancer cells (Int. Journ. Oncology, 2009). Homeopaten vinden dit weer overtuigend bewijs dat er wel degelijk werking uitgaat van ultra verdunde oplossingen, maar als je er goed naar kijkt, blijkt dat grootspraak.

In vitro onderzoek heeft sowieso beperkte zeggingskracht.
In vitro onderzoek heeft sowieso beperkte zeggingskracht.

De middelen werden toegediend in een oplossing van 87 procent alcohol, wat sowieso al een vrij agressief goedje is voor kankercellen. De onderzoekers claimen dat hun experiment laat zien dat de homeopathische oplossingen meer kankercellen doden dan de controles (de alcohol oplossing zonder homeopathische toevoegingen). Maar je moet het artikel behoorlijk goed lezen om er achter te komen dat die controle-oplossing ook een vrij dodelijke effect had, ongeveer 30 procent van de kankercellen legde het loodje. Om te laten zien dat het verschil in werkzaamheid waarschijnlijk geen toevalstreffer is en significant, moet je op zijn minst een statistische analyse doen. De auteurs volstaan echter met een reeks histogrammen zonder betrouwbaarheidsintervallen. Uiterst merkwaardig dat dit zo langs de reviewers kwam, vindt dr. Rachael Dunlop, die het onderzoek uitvoerig (en vernietigend) besprak:

There is a distinct lack of statistics in this paper, by which I mean there are none at all. As my friend Jo said; “Nary a p-value nor a confidence interval to be seen”. Which begs the question, how can you get a paper accepted in a peer reviewed journal without doing an statistical analysis?

Really? No, I mean REALLY? This is why I suspect the reviewers were dozing or drunk.

Interessant is dat in de discussie onder dat stuk, één van de auteurs van de studie (Alison Pawlus), vertelt dat zij helemaal niet als mede-auteur genoemd had willen worden. Ze geeft aan dat de tests om uit te sluiten dat het gevonden effect veroorzaakt werd door verschillende alcoholpercentages van de gebruikte oplossingen niet goed werden gedaan. De controle oplossingen werden niet op hetzelfde moment gemaakt en ook niet zo geschud als de homeopathische middelen. Die laatste werden vermoedelijk weken eerder geprepareerd in India (door Boiron) in plastic reageerbuisjes die stoffen bevatten die oplosbaar zijn in alcohol en opgestuurd naar de Verenigde Staten waar het experiment werd uitgevoerd. Is het heel raar om te veronderstellen dat wat van de alcohol in de homeopathische oplossingen is verdampt?
David Gorski (‘Orac’) besprak de studie ook en sluit af met de opmerking: “You know what’s more irritating than homeopaths? Peer reviewers and editors who let dreck like this see print, giving homeopaths something to irritate me with.”

Wijnruit

Een iets ouder gepubliceerd artikel is Ruta 6 selectively induces cell death in brain cancer cells but proliferation in normal peripheral blood lymphocytes: A novel treatment for human brain cancer (Int. Journ. Oncology, 2003, volledige pdf). Hierin beschrijven ze de behandeling van vijftien patiënten met verschillende hersentumoren met het middel Ruta 6, dat een homeopathische verdunning is van Wijnruit (Ruta graveolens). Eigenlijk niet alleen wijnruit, ze deden er ook nog calciumfosfaat bij en dat niet bepaald in ultraverdunde toestand (1:1.000). Ook staan er in vitro experimenten in beschreven. Het is van nog lager niveau dan de artikelen over borstkanker en de Best Case Series. De patiëntcasussen stellen weinig meer voor dan ‘we gaven ze dit middel en ze deden het beter’. De in vitro experimenten zijn allemaal weer zonder statistische analyse en het homeopathische middel werd gecombineerd met het agressieve waterstofperoxide.
In de enige kritische bespreking, die ik vond, trekt Bart B. Van Bockstaele (een Canadese skepticus) de volgende terechte conclusie:

In other words, this study is meaningless. Even if we accept that the patients gradually improved, which is uncertain at best, there is absolutely no way that we can conclude that the treatment was the cause of this improvement.

‘Medisch Dossier’

De gebakken lucht van de familie Banerji wordt driftig verspreid via allerlei alternatieve websites en bladen. In het blad ‘Medisch Dossier’ verscheen in mei 2012 een artikel over de Banerji protocollen (pdf). Als je dat leest, krijg je een heel ander beeld. Maar het is hopelijk duidelijk, na het lezen wat ik hierboven heb geschreven, dat het vol onzin staat en de zaken volkomen verkeerd voorstelt. Dat is niet zo vreemd. ‘Medisch Dossier’ is de Nederlandse vertaling van het Engelse ‘What Doctors Don’t Tell You’, een blad dat uitgegeven wordt door Lynne McTaggart die bekend staat om het verkopen van allerlei soorten onzin.

Duidelijke taal van Andy Lewis (van www.quackometer.net)
Duidelijke taal van Andy Lewis (van www.quackometer.net)

In het Verenigd Koninkrijk voerden skeptici (o.a. Simon Singh) de laatste weken een kleine campagne om de grote supermarktketen Tesco te bewegen het blad niet langer via hun schappen aan te bieden. Dat is een kleine rel geworden, McTaggart beschuldigd haar critici van censuur en een poging tot inperking van de vrijheid van meningsuiting. En ze claimt dat ze nooit beweerd heeft dat kanker te genezen is met homeopathie (of AIDS met vitamine C). De covers van het blad spreken echter boekdelen. In het november nummer wordt wederom aandacht besteed aan de Banerji protocollen: “Homeopathy is a nonsense, at least according to scientists and skeptics. Yet Indian doctors are using it every day to treat cancer – and now the US government is interested.” U bent gewaarschuwd. De Nederlandse versie wordt overigens uitgegeven door Ode – The Optimist.

De Vereniging tegen de Kwakzalverij schreef  vorig jaar een stukje over de Banerji’s, toen ze ook al in Almelo optraden.

Update 4-11-2013. Op de website What ‘What Doctors Don’t Tell You’ Don’t Tell You (WWDDTYDY), waar sinds vorige week in hoog tempo  stukken verschijnen (soms nieuw geschreven en soms ge-herblogd van andere skeptische blogs) die ingaan op de misleidende artikelen van het blad van Lynne McTaggart, is nu ook een uitgebreid stuk verschenen over het artikel over de Banerji’s wat in Medisch Dossier in vertaling verscheen: Like water for chemo

 

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie

by 12 Comments

Als er wat in het nieuws komt over religieuze tegenstellingen in India, gaat het meestal om problemen tussen moslims en hindoes. Maar onder katholieken blijken net zulke heetgebakerde personen voor te komen. Vooraanstaand scepticus Sanal Edamaruku wordt achtervolgd door een serie aanklachten wegens blasfemie. Het is zo serieus dat hij inmiddels naar Finland is uitgeweken om arrestatie te voorkomen. En het begon allemaal met een simpele uitleg hoe het kan dat er water druppelt van een beeld van een gekruisigde Christusfiguur voor een kerk in Mumbai.

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie 1
Sanal Edamaruku

Sanal Edamaruku is voorzitter van de Indian Rationalist Association en in het land dat ook bekend staat om zijn fakirs, goeroes en meer van dat soort figuren, heeft hij al heel wat demystificaties op zijn naam staan. In een spraakmakende confrontatie met ‘s lands machtigste  ‘tantrik’ op live televisie overleefde hij bijvoorbeeld zonder problemen al diens krachtige rituelen die erop gericht waren hem te doden in deze ‘ultimate destruction ceremony’. In februari 2011 werd Edamaruku fellow van het Committee for Skeptical Inquiry.

Een kort filmpje legt uit waarmee de affaire begon. Edamaruku werd uitgenodigd door een televisiezender om te onderzoeken of er geen rationele verklaring gegeven kon worden voor het wonderlijke druppen van water van een crucifix voor een kerk in Mumbai (Our Lady of Velankanni). Dat bleek een koud kunstje: binnen een half uur had Edamaruku ontdekt dat het gaat om capillaire opzuiging van water uit een verstopte afvoerpijp van een nabijgelegen wasruimte.

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie 2
Water druppelt van een crucifix in Mumbai

Nu lijkt dit niet meer dan de eerste aanleiding voor de aanklachten vanwege blasfemie. Die lijken namelijk meer gebaseerd te zijn op de discussie die daarna op dezelfde televisiezender werd gevoerd tussen Edamaruku en een aantal betrokken katholieken (onder andere de priester van de bewuste kerk). Op een gegeven moment belt ook de aartsbisschop van Mumbai zelf en gaat in discussie met Edamaruku.
Die discussie staat ook op YouTube, maar is lastig te volgen, omdat die begint in Hindi, weliswaar later overschakelt op Engels (na 10 minuten), maar het loopt nogal door elkaar. In een interview op website  The Pod Delusion legt Edamaruku in eigen woorden uit wat er speelt (directe link het bewuste audiofragment). Dat is overigens wel een beetje een eenzijdige weergave van het debat, want daarin gaat Edamaruku over van alles en nog wat te keer tegen de bisschop: Galilei, Bruno, exorcisme, Hitler, Mussolini, al dat soort stokpaardjes tegen de rooms-katholieke kerk komen voorbij.

De katholieke organisaties nemen het hem formeel dus voornamelijk kwalijk dat hij gezegd zou hebben dat de kerk dit specifieke geval als wonder heeft aangeduid om op die manier geld op te halen, wat niet zo zou zijn. De bisschop beschuldigt Edamaruku ervan te snel conclusies getrokken te hebben en claimt dat de kerk dit soort ‘wonderen’ altijd eerst goed onderzoekt op wetenschappelijke wijze voordat het als wonder wordt aangenomen.
Maar van dat soort serieus onderzoek door de kerk is volgens Edamaruku geen spoor te bekennen. Hij werd bij zijn onderzoek ter plekke door vertegenwoordigers van katholieke organisaties belaagd en er werd ontkend dat water überhaupt omhoog zou kunnen stromen. Duidelijk naar voren komt dat er een grote discrepantie bestaat tussen de officiële handelswijze van de katholieke kerk in dit soort zaken en de manier waarop lokale organisaties hier mee omgaan.
Natuurlijk heeft de kerk niet zelf de aanklachten ingediend, maar is dat door aanverwante organisaties gedaan. Het komt allemaal nogal overtrokken over en het lijkt er eerder op dat er andere rekeningen te vereffenen zijn of dat iemand zijn gezicht moet redden. Geëist wordt namelijk dat Edamaruku zijn excuses aanbiedt. En die vindt op zijn beurt dat de kerk zijn excuses zou moeten aanbieden voor het feit dat ze heeft laten gebeuren dat veel gelovigen het water als ‘heilig water’ dronken, terwijl het misschien wel uit een verontreinigde afvoerpijp afkomstig is.

Een artikel uit The Hindu geeft wat meer achtergrondinformatie over deze blasfemiewetgeving, die al vaker is (mis)bruikt om kunstenaars en intellectuelen lastig te vallen. Probleem voor Edamaruku is niet zozeer die rechtzaak zelf, die hij graag lijkt aan te gaan om het idiote van die blasfemiewetgeving aan te tonen, maar het feit dat het gaat om een strafbaar delict, waarbij je niet op borgtocht vrij je rechtzaak kunt afwachten. Het vooruitzicht gearresteerd te worden en niet zeker te zijn van hoe lang je dan in gevangenis op je proces moet wachten is natuurlijk niet zo aantrekkelijk. Vandaar dat hij nu toch (tijdelijk?) naar Finland is uitgeweken (volgens een bericht van James Randi).

Lees meer over deze zaak op:

Je kunt een online petitie op change.org tekenen die probeert de aartsbisschop van Mumbai te bewegen zijn volgelingen de aanklachten in te laten trekken.

[Update 27 juni 2012] Via een CSI-blog eindelijk een linkje gevonden naar hoe de opponenten van Edamaruku tegen de zaak aankijken:  Mr. Sanal No Church Authority Claimed that the Irla Cross Dripping Was a Miracle. Het maakt de gang van zaken wel iets duidelijker. Het lijkt erop dat Edamaruku voor zijn bezoek aan Mumbai, een paar dagen eerder vanuit Delhi het hele wonder  vrij gemakzuchtig had weggezet als oplichterij van de lokale priester (hij zou gezegd hebben dat het ging om een beeld van gips en dat de priester er gewoon water van boven af in zou gieten). Dat schoot in het verkeerde keelgat van de Association Of Concerned Catholics (volgens mij het clubje van die nogal schreeuwerige dame in het filmpje) en die daagde Edamaruku om te komen kijken (ze betaalden zijn ticket) en hem te confronteren met zijn ongelijk. Het televisieprogramma was onderdeel van de deal: Edamaruku zou zijn ongelijk moeten bekennen en excuses aanbieden of de juridische gevolgen ondergaan.
Helaas voor de fanatieke gelovigen, moest Edamaruku weliswaar toegeven dat zijn eerste gedachten over het wonder niet klopten, maar vond hij wel snel uit hoe het dan wel zat (die capillaire werking). Om een of andere reden hadden ze geen rekening gehouden met die uitkomst en hielden ze strak vast aan hun ingezet plan: excuses of rechtzaak.