Kloptdatwel?

medium

Schaken met een dode

by 3 Comments

Tussen  1985 en 1993 vond er onder geheimzinnige omstandigheden een bijzondere schaakpartij plaats. Een correspondentiepartij tussen Viktor Kortsjnoj en Géza Maróczy. Dat twee sterke grootmeesters een geheime trainingspartij spelen, is niet zo uitzonderlijk. Correspondentie-schaak is al wat ongebruikelijker, maar daar gaat het in dit geval niet om.  Wat dit geval bijzonder maakt, is dat één van de twee spelers ruim dertig jaar eerder was overleden …

Het uitzoeken van de spelers
De partij was geregeld door dr. Wolfgang Eisenbeiss, een econoom, schaakenthousiast én voorzitter van de Zwitserse vereniging voor parapsychologie. Hij kende het medium Robert Rollans (geb. 1914), die een geschikte tussenpersoon zou zijn voor een partij tussen een levende grootmeester en één die al overleden was. Rollans speelde zelf namelijk geen schaak en kon aldus niet verdacht worden van het zelf verzinnen van de zetten. Eisenbeiss gaf Rollans een lijstje met een dozijn interessante kandidaten om te kijken of Rollans daar contact mee kon krijgen. Intussen ging hij zelf op zoek naar een geschikte levende grootmeester.

Schaken met een dode 1
Beeld uit de met incidenten beladen WK-match Karpov – Kortsjnoj van 1978

Viktor Kortsjnoj bleek bereid mee te werken. Een voor de hand liggende keuze: Kortsjnoj was zelf Zwitser geworden nadat hij van de Sovjet-Unie naar het Westen was overgelopen en ook bekend vanwege zijn interesse in het occulte sinds een akkefietje tijdens de match om het wereldkampioenschap met Anatoli Karpov in Baguio 1978. Karpov had toen ene dr. Zukhar in zijn begeleidingsteam opgenomen, die tijdens de partijen Kortsjnoj zou hebben geprobeerd te hypnotiseren (meer daarover).
In zijn biografie  ‘Chess is My Life‘ schrijft Kortsjnoj dat hij door Eisenbeiss benaderd werd met de vraag tegen welke overleden schaker hij graag had willen spelen. Kortsjnoj noemde Capablanca, Keres en Maróczy. Na enige tijd kwam Eisenbeiss terug met de mededeling dat Capablanca en Keres onbereikbaar bleken in het hiernamaals, maar dat Géza Maróczy wel zou willen. Al deze spelers hadden blijkbaar ook toevallig gestaan op het lijstje dat Eisenbeiss zelf aan Rollans had gegeven.
De Hongaarse schaker Maróczy leefde van  1870 tot 1951 en zijn hoogtepunten op schaakgebied lagen in het eerste decennium van de 20ste eeuw. In 1906 zou hij spelen om het wereldkampioenschap met Emanuel Lasker, maar die match ging niet door. Bij de officiële invoering van de titel Grootmeester door de FIDE in 1950 werd hij ook benoemd, samen met een aantal andere nog levende schakers waarover algemene overeenstemming bestond dat ze in hun tijd tot de top hadden behoord.

De partij
Op 15 juni 1985 ging de partij van start met de zet 1.e2-e4 van Maróczy. Rollans communiceerde met Maróczy door middel van het zogenaamde automatische schrift. Hij schreef de zet van Kortsjnoj op een blaadje en voerde die ook op een bord uit (om dat te kunnen had hij wel een paar schaaklesjes van Eisenbeiss gehad). Als hij doorkreeg dat Maróczy een antwoord had bedacht, ging hij weer zitten en als vanzelf werd de zet dan door hem opgeschreven. Volgens Rollans gaf de geest van Maróczy ook uitvoerige varianten door, die Rollans in trance wel begreep, maar zodra uit trance was en de opgeschreven zet bekeek, kon hij daarvan niets meer reproduceren. Eisenbeiss gaf de opgeschreven zet weer door aan Kortsjnoj.

Schaken met een dode 2

Kortsjnoj en Rollans ontmoetten elkaar pas voor het eerst in levende lijve tijdens een Duits televisie programma kort na de partij. Die eindigde op 11 februari 1993 met opgave van Maróczy. Drie weken later overleed Rollans (2 maart 1993). Pas in 2004 liet Eisenbeiss de partij analyseren door ene Vernon Neppe, die beweert dat de partij niet gefaket kan zijn. Maar ik vermoed dat Neppe helemaal geen sterk schaker is. Hij komt niet voor de in de FIDE-database met ELO ratings, Eisenbeiss zelf wél (hoewel ratingloos). ‘Because of major stylistic differences, the computer could not have simulated the game, nor could many living chess players play at this high a level.’ verklaart Neppe. Maar dat is echt grote onzin.

Schaken met een dode 3
De tekst die Rollans ‘automatisch’ schreef en waarmee de partij begon. Eerst schrijft een ‘bekende’ van Rollans, daarna neemt Maróczy het over in een ander handschrift

Kortsjnoj gaf zelf na zet 27 een kort commentaar waarin hij aangaf dat Maróczy in de opening wat fouten had gemaakt en ouderwets had gespeeld.  Maar hij had intussen ook niet meer zo nauwkeurig gespeeld en vroeg zich af hij genoeg voordeel had overgehouden om te winnen. Dit was in september 1987 toen de partij net stil was komen te liggen vanwege de niet zo beste gezondheid van Rollans. Vaak was het medium langere tijd zo ziek, dat het hem niet lukte contact op te nemen met de geest van Maróczy. In 1991 ging het weer verder.

Het commentaar van Kortsjnoj is merkwaardig. De opening van de partij was juist helemaal niet ouderwets! Van vóór 1951 (het jaar waarin Maróczy overleed) vond ik maar enkele voorbeelden met deze variant (met de zet 10.Kd1), daarna vele honderden. Wel gelijk heeft Kortjsnoj dat zijn tegenstander vroeg de fout inging. Zo is 12.Lb5 is een rare zet, die amateuristisch overkomt (bij een sterk schaakprogramma komt die bijvoorbeeld niet bij de beste 10 overwogen zetten voor). Met 14.Lg5 speelde wit overigens pas de eerste nieuwe zet (14.Pg5 komt nog voor in een partij uit 1985), maar het is ook geen beste.
Kortsjnoj komt dan meteen compleet gewonnen te staan, maar speelt met 17… Lxf3+ een zet die een grootmeester onwaardig is. Daarna komen nog meer mindere zetten van Kortsjnoj. Het lijkt er sterk op dat die heel bewust op een nog enigszins interessant eindspel afstuurt. Maar wit mist daarin volgens mij zijn laatste kans op redding met de zet 29.axb5 (29.a5 maakt het zwart erg moeilijk).
Het spelniveau van wit is bepaald niet hoog, een amateur als Eisenbeiss zou de zetten makkelijk gespeeld kunnen hebben. Ook duidt de openingskeuze niet bepaald op Maróczy. In zijn bekende partijen uit de schaakdatabase speelt hij op de 4e zet al andere varianten.

Vragen aan Maróczy
Interessanter voor de vraag of er geesten zijn van overledenen waarmee gecommuniceerd kan worden, zijn de vragen die gesteld werden aan de geest van Maróczy. Eisenbeiss legde via Rollans 94 vragen voor. Daaronder waren er veel die makkelijk beantwoord konden worden door het raadplegen van boeken over bekende schakers of oude schaaktijdschriften. Maar er zaten ook wat vragen tussen die buitengewoon lastig waren om te beantwoorden voor iemand die niet zeer na in de omgeving van Maróczy had verkeerd.

Schaken met een dode 4
Géza Maróczy

Eisenbeiss huurde om die lastige vragen zelf beantwoord te krijgen iemand in: de Hongaarse geschiedkundige László Sebestyén, die ook lid was van de schaakclub van Budapest. De antwoorden op een tweetal vragen worden als zeer bijzonder genoemd.

De eerste gaat om een partij die Maróczy had gewonnen van een zekere Romi in het toernooi van Monte Carlo (1930). In die partij stond Maróczy hopeloos, maar hij kreeg de kans die met een verbluffende zet alsnog in zijn voordeel te beslissen. De geest antwoordde echter dat hij geen Romi kende, maar wel een Romih (met een extra ‘h’ dus) die een jeugdvriend was geweest. De partij was gespeeld in San Remo en niet in Monte Carlo. Sebestyén vond bronnen waarin de Italiaan Romih zowel met als zonder ‘h’ genoemd werd en kwam er niet helemaal uit. Later vond Eisenbeiss de toernooitabel van het toernooi in San Remo waarin Romih met ‘h’ genoemd werd. Romih was oorspronkelijk Sloveen en had na het bewuste toernooi de ‘h’ laten vallen wat een voor Italianen normalere naam opleverde.

Een tweede interessante kwestie is de ‘Vera Menchik club’. Menchik was de eerste dameswereldkampioen schaken geweest en een leerling van Maróczy. In die tijd was het nog niet zo gebruikelijk dat sterke spelers uit de wereldtop wel eens verloren van een vrouw. Iemand bedacht als grap dat je bij verlies automatisch lid werd van de ‘Vera Menchik club’. Aan Maróczy de vraag wie de club had ‘opgericht’. Het duurde een aantal sessies waarin hij via Rollans liet weten onzeker te zijn over het antwoord en geeft eerst spelers als Spielmann en Grünfeld als mogelijke kandidaten. Op 21 augustus 1988 komt hij met de suggestie van Albert Becker, maar zegt erbij dat dat eigenlijk niet kan, omdat die in die tijd net naar Zuid Amerika was geëmigreerd. Opvallend genoeg had net drie dagen tevoren het antwoord (Becker!) in het bekende tijdschrift Schachwoche gestaan. Maar dit wordt door Eisenbeiss dan weer uitgelegd als een aanwijzing dat hier inderdaad de geest van Maróczy sprak en niet Rollans (die zou dan wel het correcte antwoord overtuigend hebben gegeven).

Een skeptische verklaring
Het ligt voor de hand om de verklaring voor de partij en het beantwoorden van de vragen te zoeken in de persoon van Eisenbeiss. Belangrijke zaken weten we alleen uit wat hij erover kwijt wil en van enige serieuze controle was natuurlijk geen sprake. Het valt ook op dat hij er zelf pas uitgebreid over schreef in 2006 (in het Journal of the Society for Psychical Research), dus nadat Kortsjnoj er in zijn biografie (de uitgebreide tweede versie) aandacht aan besteedde. De andere hoofdrolspelers waren inmiddels al overleden (Rollans vlak na de partij en Sebestyén in 1996).

Schaken met een dode 5
Het medium Robert Rollans

De keuze voor Maróczy lijkt redelijk willekeurig, maar Kortsjnoj en Eisenbeiss leggen daarover al enigszins verschillende verklaringen af. Waarom Maróczy eigenlijk? Waren er geen interessantere kandidaten? Mij verbaast het eigenlijk dat Kortsjnoj hem al op zijn derde plek had staan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat Eisenbeiss dagboeken van Maróczy te pakken had gekregen (Sebestyén vond ze in ieder geval) en de keuze daarom een beetje gestuurd heeft. Of de volgorde van het stellen van de vragen aan Maróczy en het onderzoek van Sebestyén is net omgekeerd geweest. Sebestyén was op pad gestuurd om de antwoorden te vinden zonder dat hem medegedeeld was waarvoor die eigenlijk bedoeld waren.

Er zit nog een naar kantje aan het verhaal van Eisenbeiss. Op 10 juli 1988 doet de geest van Maróczy een boekje open over zijn motieven om mee te doen aan het experiment (zie de tweede bron hieronder), maar maakt dan ook een snerende opmerking over zijn landgenoten die niet gastvrij waren en niet bereid mee te werken aan de speurtocht van Eisenbeiss naar meer achtergrondinformatie over Maróczy. Het lijkt te slaan op de weigering van de nog in leven zijnde kinderen van Géza Maróczy om Eisenbeiss te ontvangen toen die eerder die maand in Budapest was. Zij hadden namelijk helemaal geen zin in dit spiritistische gedoe toen ze er achter kwamen dat het daarom ging. Het lijkt er sterk op dat Eisenbeiss slecht tegen zijn verlies kon en ze, zogenaamd via hun vader, nog een trap nagaf.

Verder lezen over deze kwestie:

Zembla – De trucs van Char

by 3 Comments

Het documentaire programma Zembla zond een aflevering uit over De trucs van Char, Char is een medium bekend van TV.

Aflevering te bekijken via de site van Zembla.

Zembla:

Programma’s als ‘De nieuwe Uri Geller’, ‘Het Zesde Zintuig’, ‘Char, het medium’ en ‘Astro-tv’ trekken miljoenen kijkers. Is dit onschuldig amusement of volksverlakkerij? ZEMBLA duikt in de wereld van het Amerikaanse medium Char.

In haar RTL 4-programma nodigt zij mensen uit die een dierbare hebben verloren met wie Char in contact kan komen. ZEMBLA laat zien dat de readings van Char en andere mediums gebaseerd zijn op tactieken die nagenoeg iedereen kan aanleren.

‘Coldreading’
De Amerikaan James Randi is een beroemde criticaster van helderzienden. In ZEMBLA laat hij aan de hand van een recente uitzending van Char zien dat het medium helemaal niet met de doden communiceert. De mensen vertellen zelf hoe het zit, legt Randi uit: “Char hanteert de ‘coldreading’ techniek. Ze vist naar letters, maskeert fouten en stelt tientallen vragen.”

Marian van den Hul kreeg een ‘reading’ in het programma van Char. Haar man overleed twee jaar geleden en ze bleef achter met twee jonge kinderen. ZEMBLA spreekt haar een half jaar later. Marian is niet overtuigd dat Char contact heeft gelegd met haar overleden echtgenoot. “Ik vond dat ze heel zwak was, ze zei niets concreets.”

Marian vertelt dat de reading drie kwartier duurde. In de uitzending duurde het gesprek zeven minuten. Volgens Marian zijn de stukken, waar Char er naast zit met haar vragen, eruit geknipt.

Spijt
Yoeri van der Sman heeft spijt dat hij aan de show van Char heeft meegewerkt. Hij wilde weten waarom zijn vader, die zelfmoord heeft gepleegd, geen afscheid heeft genomen. Yoeri schreef een brief aan Char en werd door de redactie uitgenodigd voor een screening.

“In dat voorgesprek werden mij allemaal vragen gesteld”, vertelt Yoeri in ZEMBLA. Door de bespreking vooraf werd Yoeri argwanend, wat tijdens de uitzending ook duidelijk aan hem te zien was.

Yoeri: “Char zei dingen over mijn vader die helemaal niet klopten. Ik werd steeds chagrijniger en keek niet al te vriendelijk meer.” Reden voor het programma om Yoeri helemaal uit de uitzending te knippen.

Samenstelling & regie: Hetty Nietsch
Research: Manon Blaas
Eindredactie: Kees Driehuis

Wil je meer weten over cold-reading? Een aanrader is het boek van Ian Rowland – The Full Facts Book of Cold Reading.

Het boek van Rowland is voor 25 pond (plus 3.71 verzendkosten) te verkrijgen bij de auteur zelf:
http://www.thecoldreadingbook.com

Het is voor 42.50 pond ook verkrijgbaar via Amazon (niet via Bol.com):
Als je het boek via deze link bij Amazon UK bestelt dan steun  je daarmee Kloptdatwel.nl

Overigens is dit boek ook gebruikt door Michael Shermer, toen hij binnen 1 dag een overtuigend medium wilde worden.

Psychic Sally

by 7 Comments

Stel je zit samen met een vriend of vriendin bij het in Engeland bekende medium ‘Psychic Sally’.  In een stampvol theater verbazen jullie je samen over hoe accuraat Sally telkens is. Vooral voor de pauze dan.

Want ná de pauze horen jullie, samen met de andere mensen op de achterste rij, door een openstaand raampje in de muur, een mannenstem. Opvallend is dat alles wat de man zegt even later op het podium door het ‘medium’ wordt herhaald.

Je begint te vermoeden dat het medium vals speelt en de informatie gewoon via een oortje doorgespeeld krijgt van de man. Niet geheel vreemd want wanneer de mannenstem dingen zegt als: “David, pijn in zijn rug, snel overleden”, dan zegt Sally enkele seconden later dat ze contact heeft met de geest van “ene David” die, verrassend genoeg, “last had van zijn rug en plotseling overleden is”.

Dit is het verhaal van Sue, die op 12 september jongstleden met het hele verhaal de radio belde. Vervolgens krijgt ze bijval van een andere vrouw die die avond ook geweest is.

[audio:https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/kloptdatwel.nl/interview-sue-over-psychic-sally.mp3]
Werkt de speler niet? Klik dan hier voor de mp3. Het programma is ook hier te beluisteren.

De andere vrouw is helemaal verbaasd, Psychic Sally heeft immers haar eigen televisieprogramma, en iedereen die een eigen programma heeft die is echt.

“Meen je dat nou?”, vraagt de presentator nog. “Maar natuurlijk, je gaat toch niet al die moeite doen om een programma te maken als de persoon niet echt is?”, luidt haar drogredenering.

Sue is van mening dat de man van tevoren gesprekken afluisterde die voor de show en tijdens de pauze gevoerd zijn in de foyer.

Sally ontkent in elk geval dat ze informatie doorgeseind krijgt.

De Engelse skeptici daagden vervolgens Sally uit voor een test. Geheel toepasselijk zou deze test rond Halloween plaatsvinden. Geheel onverwacht weigerde Sally hier aan mee te doen.

Lees hier meer over de uitdaging van de skeptici (een, twee, drie) en hoe de advocaat van Sally daarop reageerde.

Ik hoop dat James Randi eens langsgaat en de radiofrequentie ontdekt, zoals hij al eens deed bij Peter Popoff (2e filmpje).

Beschuldigd door de paragnost van je baas

by 6 Comments

Ik kreeg deze interessante rechtszaak doorgestuurd:

4.1. Het gaat in deze zaak om het volgende.

[Y.], geboren op 1 november 1948, is op 15 april 1986 in dienst getreden van [X.] als verkoopmedewerkster. Haar salaris bedroeg laatstelijk€ 10,13 bruto per uur. [Y.] werkte part time en een wisselend aantal uren per maand in het filiaal van [X.] te [vestigingsplaats].
Op 20 januari 2010 heeft [X.] een anonieme brief (prod. 10 bij pleitnota [X.]) ontvangen waarin de slechte sfeer en de werksituatie in het filiaal in [vestigingsplaats] aan de orde worden gesteld, waarvoor de bedrijfsleider en diens assistente volgens de anonieme briefschrijvers verantwoordelijk zijn. Na ontvangst van deze brief is het personeel bijeen geroepen teneinde te achterhalen van wie deze brief afkomstig was en of de aantijgingen op waarheid berustten. Alle personeelsleden, waaronder [Y.], hebben op 25 januari 2010 een verklaring ondertekend waarin zij zich distantieerden van de inhoud van de anonieme brief. [X.] heeft op enig moment een paragnost ingeschakeld om te achterhalen wie de anonieme brief had geschreven. De paragnost wees [Y.] als de briefschrijfster aan. [Y.], daarmee op 9 juni 2010 door [X.] geconfronteerd, heeft ontkend de brief te hebben geschreven.

Daar sta je dan, je baas beschuldigd je van leugens, omdat een paragnost dat zegt. Y meldt zich vervolgens ziek.

Hoe het precies verder gaat kan je hier lezen, maar in deze zaak beslist de rechter in het voordeel van Y.

Beslissingen nemen op basis van paragnosten, mediums of andere personen die zich op ‘gevoel’ baseren en informatie ‘door krijgen’ zijn sowieso af te raden (het is altijd maar de gok of het goed uitpakt) maar om bedrijfsbeslissingen daarop de baseren is toch wel erg riskant.

 

 

Paraproof.nl – wie voorspelt wat & komt het uit?

by 4 Comments

Paraproof.nl is een recent opgerichte website waarop voorspellingen kunnen worden bijgehouden van mediums, helderzienden en andere waarzeggers.

Paraproof.nl - wie voorspelt wat & komt het uit? 6Iedereen kan via een gemakkelijk formulier een voorspelling toevoegen bij de respectievelijke voorspeller. Vervolgens is het afwachten of de voorspelling wel of niet uitkomt. Naargelang het aantal succesvolle voorspellingen krijgt de voorspeller een score en zo kan gemakkelijk gezocht worden naar de beste profeet: Octopus Paul! (8.31/10).

Tenminste, in de categorie amateurs; onder de ‘professionelen’ is het ene Linda Bolman met een score van 5.88/10.

Opmerkelijk is de door Paraproof zogenoemde ‘vaagheidscoëfficiënt’:

De vaagheidscoëfficiënt geeft de algemene vaagheid van de voorspellingen van het medium aan. Hoe dichter bij 1, hoe vager de voorspellingen die het medium heeft gedaan. Paragnosten die concrete voorspellingen plaatsen, kunnen een vaagheidscoëfficiënt van rond de 0 hebben. De vaagheidscoëfficiënt is van kleine invloed op de score.

Interessant is dat Linda een vaagheidscoëfficiënt heeft van 0.4 en ook Octopus Paul, met toch vrij concrete voetbalvoorspellingen zoals “Duitsland wint van Australië”, komt niet verder dan een vaagheidscoëfficiënt van 0.26. Ik vraag me af hoe voorspellingen met een coëfficiënt van nul eruit zien. Waarschijnlijk had Octopus Paul dan ook nog eens het aantal goals, de namen van de makers ervan en in welke minuut dit zou gebeuren moeten noemen. De exacte criteria kan ik helaas niet vinden.

Wat ook opgemerkt moet worden is dat sinds zijn overlijden, Paul geen voorspellingen meer heeft gedaan, (tenminste, niemand heeft nog een nieuwe voorspelling voor hem toegevoegd, mogelijk doorgekregen van gene zijde via een dierenfluisteraar/medium). Dat betekent ook dat het fenomeen ‘regressie naar het gemiddelde’ niet meer plaats zal vinden en zijn hoge score zal blijven staan.

Regressie naar het gemiddelde houdt in dat een volgende meting (voorspelling) meer zal neigen naar een gemiddelde score. Stel dat ik met een zuivere munt gooi dan kan het best zijn dat ik 5 keer achter elkaar kop gooi, maar als ik een oneindig keer zou gooien dan zou ik uitkomen op 50% kop en 50% munt. Het zou niet kloppen om nu te zeggen dat, op basis van de eerste 5 keer, ik in staat ben altijd kop te gooien. Als het gaat om kop scoren sta ik nu op 100%. Maar als ik vaker gooi dan zal mijn score uiteindelijk rond de 50% zal komen te liggen.

Hoge evenals lage scores zullen dus steeds meer afgevlakt worden. Tenminste, tenzij er een echte toekomstvoorspeller tussen zit natuurlijk. Ik zou het fantastisch vinden als blijkt dat er iemand consequent en niet al te vaag, juiste voorspellingen kan blijven doen. Ik mag hopen dat diegene hoger scoort dan een magere zes min.

Paraproof.nl is een initiatief van Grenswetenschap.nl.