• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

SARS-CoV-2

Professor Theo Schetters krabbelt iets terug

16 February 2021 by Pepijn van Erp 4 Comments

Met het interview dat prof.dr. Theo Schetters gaf aan het YouTubekanaal blckbx van Flavio Pasquino maakte hij nogal wat los met dubieuze beweringen over de coronapandemie en met name angstzaaierij over de veiligheid van mRNA-vaccins. Er verschenen meerdere debunks in de media die hopenlijk ook de meer dan een miljoen kijkers van dat interview hebben weten te bereiken. Op Kloptdatwel verscheen de eerste – Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins – die inmiddels op meer dan honderduizend views staat, ook voor ons een uitzonderlijk groot bereik in zo’n korte tijd.

Schetters en Pasquino hebben nu een nieuw interview gepubliceerd waarin ze ingaan op de stroom van kritiek die loskwam. Wordt het er beter op? Wel iets. Schetters legt beter uit wat hij had willen zeggen, ze geven toe dat het opvoeren van Wakefield een blunder was, maar Schetters brengt ook weer nieuwe onzin de wereld in. Daarom toch ook maar een bespreking van dit vervolg.

Onder vuur

Ze beginnen met de aantijging van o.a. Debbie van Baarle, hoogleraar immunologie, dat Schetters de urgentie van de epidemie niet ziet. Schetters houdt het op een andere interpretatie van de overlijdens- en besmettingscijfers die door RIVM, Stichting NICE en de GGD geleverd worden. Hij zet ze wekelijks in zijn spreadsheet en kijkt er volgens hemzelf objectiever naar dan iemand die bijvoorbeeld verantwoordelijk is voor het draaiende houden van een intensive care unit.

Maar hoe staat het met de kwaliteit van zijn blik? Daar valt wel het een en ander op af te dingen.

Professor Theo Schetters krabbelt iets terug 1Schetters komt eerst met ‘de piramide van Van Dissel’ waarin schattingen staan hoe een besmetting met corona gemiddeld uitpakt. Inderdaad belandt 98 procent van besmette personen niet in het ziekenhuis, maar om nou te zeggen dat die mensen de infectie allemaal flierefluitend doorstaan is ver bezijden de waarheid. Een deel houdt er zelfs langdurige klachten aan over. Daar heeft Schetters het wederom niet over. Overigens vind ik zelf ook tamelijk bizar dat die piramide nog steeds zo in de presentaties van Van Dissel staat, alleen al omdat de verhoudingen niet kloppen.

Schetters stelt dat die 98 procent klaarblijkelijk voldoende weerstand heeft tegen dit coronavirus. Daniel Tuijnman schreef al in zijn debunk op Kloptdatwel dat dit een merkwaardige kijk is op ziekte. Die weerstand komt volgens Schetters waarschijnlijk door kruisimmuniteit. Veel nieuws horen we hier niet over, al geeft hij nu een aantal artikelen waarop hij zich baseert. Het is allemaal wel interessant, die T-cel reactiviteit, maar nog nergens heb ik onderzoek gelezen waarin de mate waarin die kruisimmuniteit optreedt meer dan enigszins behulpzaam is bij het overwinnen van een infectie met SARS-CoV-2. “Het lichaam kan het gewoon aan” is zo’n beetje de samenvatting van Schetters kijk op het virus. En blijkbaar was iedereen die het niet aankon eigenlijk al rijp voor de sloop. “Niet zo’n groot probleem voor de Nederlandse populatie, alleen een capaciteitsprobleem in de zorg.”

Dan gaat Schetters verder door ook die druk op de zorg door corona enigszins te bagatelliseren. Volgens hem heeft een groot deel van de opgenomen patiënten die als COVID-19 patiënten te boek staan alleen een positieve PCR test, maar geen symptomen. Hij wijst op het grote verschil tussen de GGD cijfers van opgenomen patiënten met COVID-19 en de cijfers van Stichting NICE.

Professor Theo Schetters krabbelt iets terug 2

Schetters vergeet hier een paar dingen. Op zich klopt het dat de NICE-cijfers inclusief opnames zijn van patiënten die niet vanwege COVID-19 opgenomen werden, maar bij test in het ziekenhuis positief bleken. Maar dat is wel het totaal dat je wil weten, want die patiënten moet je natuurlijk net zo voorzichtig behandelen als de patiënten die (al) wel covidklachten hebben en leggen daardoor dezelfde druk op de zorg. Zie ook dit blog van Luc Bonneux.
Ook is het al maanden bekend dat die cijfers van de GGD helemaal niet meer compleet zijn. Staat gewoon in de RIVM-rapportages. Waarom het dan in de eerste golf wel aardig overeenkwam, komt wellicht ook omdat de gewone zorg in de ziekenhuizen toen veel meer was afgeschaald dan nu. Je had toen dus minder ‘gewone’ patiënten waarbij een besmetting pas in het ziekenhuis ontdekt werd.

Op grond van zijn verkeerde interpretatie van deze grafieken stelt Schetters dat de tweede golf in geen verhouding staat tot wat we zagen tijdens de eerste golf. Zijn hele betoog komt er eigenlijk op neer dat het allemaal niet zo’n enorm probleem is als de overheid doet voorkomen. Dat wordt nog erger als hij de sterftecijfers erbij pakt.

Professor Theo Schetters krabbelt iets terug 3

Het valt Schetters op dat de verdeling van de coronadoden over leeftijdscategoriën ongeveer overeenkomt met de verdeling van het totale aantal sterfgevallen. En even later suggereert hij dat bij het loslaten van de maatregelen om de verspreiding van het virus te beteugelen dat totale aantal ook wel niet zal stijgen, er gaan dan niet meer mensen dood, alleen meer aan COVID-19 in plaats van aan andere ‘normale’ oorzaken.  Schetters doet alsof haast iedereen die aan de virusinfectie komt te overlijden anders ook wel binnenkort zou zijn overleden door andere oorzaken. Dit is volstrekte lariekoek. Het aantal coronadoden komt aardig goed overeen met de oversterfte in 2020.

Volgens Schetters moet het beleid helemaal anders. De vaccins moeten worden aangeboden aan doelgroepen die risico lopen. Wat hier echt anders is dan wat de overheid nu doet, ontgaat me enigszins. Het verschil zit ‘m er vast in dat de groepen die volgens Schetters geen risico lopen, überhaupt niet gevaccineerd zouden moeten worden. Schettters zit overigens ook in de klankbordgroep van het Artsen Covid Collectief, waarvan ik al eerder liet zien dat het desinformatie over de effectiviteit van de coronavaccins verspreidt.

Kijkersvragen

De eerste vraag van kijkers die Pasquino en Schetters gaat over een mogelijk verband tussen uitbraken van het virus in verzorgingshuizen en de eerste vaccinatie. Gelukkig pleit Schetters hier voor voorzichtigheid. Hij vergelijkt het echter met de ‘door of met corona overleden’-discussie en weet er zo dus toch weer een coronasceptisch sausje over te gieten.

Dan gaat het over het verschil tussen landen in Europa voor welke leeftijdscategorieën het AstraZeneca-vaccin wordt toegepast. Schetters voert hier aan dat de enorme onduidelijkheid die er zou bestaan over tot welke leeftijd het veilig is, komt omdat de veiligheid in algemene zin niet goed zou zijn uitgezocht. Daarmee zaait hij weer meer verwarring dan nodig is. Hij maakt er zelfs van dat de verwarring die hierdoor kan onstaan bij het publiek twijfel over de veiligheid van vaccinaties in het algemeen zou kunnen vergroten. Die verwarring komt dan mijns vooral door het soort verdraaiing van de feiten die Schetters hier vertoont, ondanks dat hij zich als een voorstander van vaccins opstelt.

Wakefield

Eindelijk komen ze dan aan de hand van een kijkersvraag aan bij misschien wel de grootste blunder uit het vorige interview, het opvoeren van Andrew Wakefield als expert op het gebied van vaccins. Schetters geeft aan dat het niet erg handig was om het fragment van Wakefield te gebruikten, want “het blijkt een man met een discutabele reputatie te zijn en dat doet onze zaak geen goed.” Ook Pasquino biedt zijn excuses aan, overigens zonder enige uitleg waarom Wakefield dan zo discutabel is. Lees voor een beeld van de schurkenstreken van deze kerel bijvoorbeeld de boekbespreking in Skepter van het recent verschenen boek van Brian Deer die hem ontmaskerde.

Wat beide heren ook niet doen is afstand nemen van wat Wakefield stelde in het filmpje, namelijk dat mRNA-vaccins een vorm van genetische manipulatie zouden zijn. Ook de kijkersvraag of zo’n vaccin je DNA kan veranderen, omzeilt Schetters eigenlijk. Hij durft het niet stellig uit te sluiten omdat hij geen moleculair bioloog is. Je zou dat dus aan iemand anders moeten vragen, zegt hij, terwijl net daarvoor zo’n ‘iemand anders’, professor Marjolein van Egmond, uitlegt dat het niet kan. Schetters ondergraaft hier dus eigenlijk haar expertise.
Professor Theo Schetters krabbelt iets terug 4

Schetters gaat dan uitleggen wat hij in zijn vorige interview nou eigenlijk bedoeld had met het risico op auto-immuunziektes. Het gaat bij hem om auto-immuunziektes die op langere termijn plotseling zouden kunnen ontstaan. Via welk biologisch mechanisme hij dat dan voor zich ziet, maakt hij op geen enkele manier helder. Hij vindt alleen dat de tegenwerping dat we dergelijke effecten op lange termijn ook niet kennen van andere vaccins niet opgaat, omdat mRNA-vaccins heel anders zouden werken. Het enige andere waar hij vervolgens op wijst is dat de werkzame deeltjes in zo’n mRNA-vaccin ook cellen kunnen binnendringen die niet door het virus zelf zouden worden aangevallen. Wat er dan mis zou gaan in die andere cellen, legt hij niet uit. Het blijft speculeren over mogelijke risico’s zonder enige basis.

Onderliggend lijden

De volgende kijkersvraag gaat over de vermeende discrepantie die zou bestaan tussen het omgaan met onderliggend lijden bij sterfgevallen na vaccinatie en door een coronabesmetting. Schetters gooit het er op dat beleidsmakers van het vaccinatiebeleid de verantwoordelijkheid niet zouden willen dragen dat vaccinatie in uitzonderlijke gevallen ook tot de dood kan leiden. En suggereert anderzijds dat het registreren van overlijdens als coronadoden te maken zou kunnen hebben met het bewaken van de capaciteit. Of om de bevolking te beïnvloeden om zich aan de regels te houden.
Hij gaat er geheel aan voorbij dat het onderliggend lijden in beide situaties gemiddeld heel anders van aard is. Bij de overlijdens na vaccinatie, wellicht versneld door de bijwerkingen, gaat het om echt heel kwetsbare ouderen, die nog maar een korte levensverwachting hebben. Bij de coronadoden met onderliggend lijden gaat het meestal om aandoeningen waarmee iemand nog jaren goed had kunnen leven.

Besluit

Nogal wat andere punten waar Schetters kritiek op kreeg, zoals zijn steun aan middelen als hydroxychloroquine en ivermectine komen niet eens aan bod. Al met al blijft er maar bar weinig over van Schetters stellige uitspraken in het vorige interview, in ieder geval als je beschouwt met welke vermeende expertise hij die deed. Bij de misleidende boodschap die het meest resoneerde bij de kijkers, namelijk dat mRNA-vaccins wel eens gevaarlijk zouden kunnen zijn op lange termijn, moeten we dus vooral onthouden dat Schetters zelf benadrukt dat hij dat eigenlijk niet weet omdat hij geen moleculair bioloog is. Van meer dan een onderbuikgevoel van deze professor doctor Theo Schetters kun je dus eigenlijk niet spreken.

Filed Under: Factchecking, Gezondheid Tagged With: corona, coronavirus, Flavio Pasquino, mRNA-vaccin, SARS-CoV-2, Theo Schetters

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus

6 June 2020 by Pepijn van Erp 493 Comments

Het vervelende vooruitzicht dat we nog wel even vastzitten aan maatregelen als social distancing, motiveert sommigen tot het zoeken naar alternatieve hypotheses over de verspreiding van het coronavirus. In een interview op Café Weltschmerz bracht ene Willem Engel zo’n alternatief verhaal naar voren. Het interview werd in tien dagen meer dan 180.000 keer bekeken en Engel kreeg bijval van Maurice de Hond. Volgens Engel is de pandemie in Nederland eigenlijk al voorbij, kan sowieso maar 25 procent van de mensen besmet raken door het virus, en is de regel van 1,5 meter afstand nergens op gebaseerd en nergens voor nodig. Onzinnige uitspraken, gebaseerd op implausibele hypotheses en verkeerd interpreteren van onderzoek.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 5

Zo’n twaalf jaar terug was Engel nog aan het promoveren in de biofarmacie, maar kort voor het afronden van dat traject besloot hij zich te storten op een carrière als dansleraar. Nu zijn zaak door de lockdownmaatregelen stil kwam te liggen, had hij opeens alle tijd om weer wetenschapper te gaan spelen, maar mist blijkbaar een kritische omgeving die hem behoedt voor het maken van tal van denkfouten.

Aerosolen

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 6
Maurice de Hond tilt Willem Engel in het zadel.

Engel heeft toen hij nog in de wetenschap actief was, onderzoek gedaan naar aerosolen. Net als Maurice de Hond denkt Engel dat die minuscule druppeltjes een veel grotere rol spelen in de verspreiding van het coronavirus dan de gevestigde wetenschappers in het RIVM, de WHO en al die andere kennisinstituten wereldwijd, die het erop houden dat vooral de grotere druppels, die vrijkomen bij niezen, hoesten en hard praten van belang zijn. Engel stelt zelfs dat alleen die aerosolen een rol spelen en dat daarom de 1,5 meter afstand die we moeten houden onzinnig is. Zelfs als je wel gelooft in de druppelverspreiding, moet je volgens hem vraagtekens zetten bij die 1,5 meter, want daar kon hij geen enkel wetenschappelijk artikel over vinden. Het zegt alleen iets over zijn gebrekkige kennis of zijn slechte speurwerk. Die 1,5 meter is een proefondervindelijk vastgestelde vuistregel, gebaseerd op onderzoek in de jaren 30 van de vorige eeuw door William Firth Wells. Het is onder andere samengevat in zijn boek Airborne Contagion and Air Hygiene. An Ecological Study of Droplet Infections (Harvard University Press, 1955). [zie update onderaan]

Wat voor bewijs heeft Engel eigenlijk dat alleen die aerosolen, die gevormd worden in de longen, een rol spelen? Hij brengt eigenlijk niet meer dan de hypothese en vertelt er wat rare verhalen bij over PCR-testen die zoals ze nu worden toegepast niet zouden deugen. Het gegeven dat die testen bij samples uit de neus heel vaak de infectie niet laten zien, is voor Engel een aanwijzing dat het virus zich van daaruit helemaal niet kan verspreiden. Het lijkt me klinkklare nonsens.

Terwijl in grotere druppels wel levensvatbare virusdeeltjes zijn vastgesteld, staat die vraag voor de veel kleinere aerosolen nog grotendeels open. Zoals Jaap van Dissel het in zijn presentatie voor de Tweede Kamercommissie op 4 juni uitlegde (rond minuut 40), moet je er ook rekening mee houden dat het bij die aerosolen gaat om druppeltjes die een 100 tot 1000 keer kleinere diameter hebben, wat betekent dat het volume al snel miljoenen keren kleiner is en dus veel en veel minder virusdeeltjes kan bevatten. Maar voor meer details over de mogelijke rol van aerosolen verwijs ik naar het uitstekende artikel dat Niki Korteweg vandaag schreef in NRC: ‘Hoesten, niezen, zingen… niemand kent het gevaar van kleine druppels‘.

Reproductiegetal

In de discussie speelt de term R0, het basis reproductiegetal, een grote rol. Het is een maat voor de snelheid waarmee een virus zich in een populatie verspreidt als er nog niemand immuun voor is. De R0 hangt af van een aantal gegeven zaken, zoals de aard van het virus, maar kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld maatregelen als social distancing. Gedurende een verspreiding worden er ook steeds meer mensen immuun, dat remt dan natuurlijk ook de verspreiding, maar dan hebben we het over de effectieve R, of Rt.

Afgaand op het interview blijkt Engel dat onderscheid niet te begrijpen. Door de lockdownmaatregelen hebben we de R0 tijdelijk verlaagd, maar zo gauw we die loslaten, schiet R0 weer naar de standaardwaarde. Dat betekent niet dat er dan opeens weer heel veel mensen besmet worden, want die R0 zegt dus niets over hoeveel mensen nu besmet zijn en hoeveel er al immuun zijn. Voor mazelen is de R0 ongeveer 20, terwijl er doorgaans nauwelijks mazelenbesmettingen zijn. Door de R0 drastisch te verlagen, zorg je er wel voor dat de effectieve R onder de 1 komt, maar die kun je in principe ook bij hogere R0 onder controle houden met maatregelen als veelvuldig testen en zorgvuldig contactonderzoek.
In de latere podcast voor NPO2 liet Engel wel doorschemeren dat hij erop is gewezen dat hij het eigenlijk over Rt had moeten hebben en niet over R0, maar of hij het nu wel echt begrepen heeft, valt nog maar te bezien. Ik heb nog geen correcties gezien op zijn kanalen.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 7
Deze slide van het RIVM helpt niet echt mee om het onderscheid tussen R0 en de effectieve R te duiden.

Een belangrijk argument van het RIVM voor de stelling dat de verspreiding vooral via grotere druppels gaat is, is dat dat bij andere virussen met een betrekkelijke lage R0 van 2 à 3, als influenza, ook het geval is. Als SARS-CoV-2 vooral via die hele kleine aerosolen zou verspreiden, dan zou het meer lijken op mazelen en waterpokken die een R0 in de buurt van de 20 hebben.

Maurice de Hond

Maurice de Hond stelt dat dit argument niet klopt. Hij denk dat het virus zich vooral verspreidt bij super spreading events waarbij veel mensen in slecht geventileerde ruimtes verblijven. Tijdens zo’n gebeurtenis kan één besmet persoon dan heel veel anderen besmetten, waarbij je dus een hoge R ziet. Als je dat dan middelt met de door hem als nauwelijks aanwezig veronderstelde verspreiding buiten, zou je alsnog op een R0 van 2 à 3 uit kunnen komen. Die hoge R bij een super spreading event duidt dan, volgens De Hond, juist op aerosole verspreiding als je de redenatie van het RIVM volgt. Tsja, hij vergeet dan wel even dat die R0 van 20 voor mazelen een gemiddelde is over alle soorten ruimtes en je zou ‘m moeten kennen specifiek voor de ruimtes waar De Hond het over heeft.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 8Nog een argument van het RIVM dat er buiten wel degelijk besmetting plaatsvindt, is dat het virus zich ook snel verspreidt onder indianen in het Amazonegebied. De Hond vindt dat ook niet geldig, want die indianen zitten ook wel eens binnen. En vooral tijdens zware regenbuien heb je dan geen natuurlijke ventilatie, beweert hij dan. Ik denk niet dat De Hond een goed beeld heeft van de gemiddelde behuizing van de inheemse volkeren in het Amazonegebied en hoe het gesteld is met de tocht in die hutten tijdens dergelijke tropische buien …

Groepsimmuniteit

Volgens Engel kunnen alle maatregelen wel opgeheven worden, want we zouden in Nederland al zo’n beetje de benodigde groepsimmuniteit bereikt hebben. Dat lijkt ernstig in tegenspraak met de beste gegevens die we hebben over hoeveel mensen al in aanraking geweest zijn met het virus en er waarschijnlijk (voor enige tijd in ieder geval) immuun voor zijn geworden. Het Sanquinonderzoek onder bloeddonors gaf vorige week aan dat 5,5 procent antilichamen heeft. In het interview had Engel het noodgedwongen nog over het vorige onderzoek, met gegevens tot half april, waaruit bleek dat 3 procent waarschijnlijk een besmetting met corona had doorgemaakt. Met 3 procent zit je natuurlijk erg ver van de groepsimmuniteit die voor dit coronavirus door experts wordt geschat op rond de 60 procent (hangt direct samen met de geschatte R0 van 2,5).

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 9Engel wijst er echter op (rond minuut 45) dat uit het onderzoek ook zou blijken dat 14 procent van de donoren al antilichamen had, waarschijnlijk van besmettingen met andere coronavirussen, en dat die daardoor ook beschermd waren tegen SARS-CoV-2. Het is tamelijk onbegrijpelijk hoe Engel dit uit het wetenschappelijke artikel heeft opgemaakt. De 14 procent slaat namelijk op het aandeel van de donoren dat positief testte met de gebruikte antilichamentest, waarvan ook een donatie van voor de outbreak positief testte. Er waren bij de 7.361 donaties, 230 positeve testen. Van die 230 was er bij 218 een eerdere afname nog beschikbaar voor een test. En daarvan waren er dus 30 ook positief. De 14 procent is dus 30/218, maar niet 14 procent van de ruim 7.000 donaties!

Het enige wat niet helemaal duidelijk is, wat het betekent dat een klein deel van de positief geteste donoren al voor de outbreak positief testte. Ligt het aan de test en zijn sommige mensen sowieso altijd positief? Is de test niet specifiek genoeg, slaat hij ook uit bij antilichamen tegen andere virussen? (En wat betekent dat dan voor de eventuele immuniteit tegen SARS-CoV-2?) Of waren deze donors toch al besmet voor het officiële begin van de outbreak?
Als je louter kijkt naar wie er tussen de vorige (pre-outbreak) en huidige donatie een besmetting opliep, kom je voor zeg eind maart, uit op 2,7 procent. Neem je die wat onduidelijke positieven mee om aan de ruime kant te zitten, dan zit je op de drie procent die naar buiten is gebracht. Wat Engel ervan maakt slaat nergens op. En het gezeur van interviewer Ramon Bril dat de titel van het artikel een vorm van wetenschappelijke corruptie zou inhouden al helemaal niet. Die titel luidt ‘Herd immunity is not a realistic exit strategy during a COVID-19 outbreak’ waar Bril ‘Herd immunity is not an option’ van maakt, wat ook wel slordig is voor iemand die zo’n stevige beschuldiging uit.

Waarom zouden we eigenlijk met 14 procent immuniteit al bijna op groepsimmuniteit zitten? Dat komt omdat Engel denkt dat überhaupt maar 20 tot 25 procent van de populatie getroffen kan worden door het coronavirus en dat baseert hij weer op een verkeerde interpretatie van wat er aan boord van de Diamond Princess gebeurde.  Engel denkt dat het gegeven dat maar iets meer dan 700 van de 3700 opvarenden uiteindelijk besmet raakte met het coronavirus betekent dat de rest gewoon niet besmet kon worden. In Engels beeld was het schip in quarantaine een perfecte mengmachine waarin iedereen aan boord vanzelfsprekend in aanraking zou komen met het virus. Niets is minder waar. Ondanks een vertraagde start moesten de passagiers in hun cabines blijven en waren groepsbijeenkomsten aan boord uitgesloten. Ook werden positief geteste personen van boord gehaald. Een soort lockdownmaatregelen aan boord.
Ondanks de wat gebrekkige uitvoering traden er na enige tijd geen nieuwe gevallen meer op. Die casus leek mij juist een sterk argument tegen aerosole verspreiding (of in ieder geval het belang daarvan op het geheel) en in het eerder vermelde NRC-artikel wordt dat bevestigd door viroloog Ron Fouchier.

Engel noemt ook nog het onderzoek van prof Hendrik Streeck, uitgevoerd in Gangelt. In die gemeente was een super spreading event waarna er strikte social distancing-maatregelen werden opgelegd. Opvallend resultaat was dat in huishoudens met iemand die besmet was, niet heel veel secundaire besmettingen optraden, afhankelijk van de grootte van het huishouden liepen de percentages uiteen van 16 tot 44 procent. Maar dit zegt waarschijnlijk weinig over hoe groot de kans is dat iemand überhaupt besmet kan worden, en het toont eerder aan dat een besmet persoon gemiddeld maar beperkt besmettelijk is. Het virus is niet zo makkelijk overdraagbaar, zeker niet als je de basishygiëne in acht neemt.

Vaccins – ‘Ik ben zeker geen antivaxxer, maar …’

Het stuitendste stuk in het interview zit aan het eind. Nadat Engel eerst blijk geeft geen benul te hebben hoe het werkt met het reproductiegetal, de R0 waarover je virologen hoort spreken, komt hij met zijn conclusie dat vaccins voor luchtweginfecties sowieso geen goed idee zijn: “Alle vaccinprogramma’s voor luchtweginfecties kun je afschaffen.” zegt hij doodleuk. Was het een verspreking, bedoelde hij misschien alleen de griepvaccinatie? Ik vroeg ernaar op zijn Facebook pagina:

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 10

Je reinste antivaxklets, als je het mij vraagt. Op zijn minst heeft Engel er moeite mee om toe te geven dat hij erg is doorgeschoten in het interview.

En verder …

Het interview is ruim 80 minuten. Engel – en soms ook Bril – doen wel meer uitspraken die op zijn minst merkwaardig zijn. Ik zal geen poging doen om hier compleet te zijn, maar de volgende uitspraken vielen nog op.

  • Bril stelt dat het aantal zelfdodingen tijdens de lockdown maar liefst 10 tot 15 keer zo hoog ligt als normaal. Het tegengestelde is waar, het ligt zo’n 20 procent lager.
  • Als voorbeeld van een denkbeeld dat ooit eens door verkeerde wetenschap bekend is geworden en ondanks correctie heel hardnekkig blijft voortleven, noemt Engel het verhaal dat spinazie als een hele goede bron van ijzer wordt gezien, terwijl dat op een fout geplaatste komma in een publicatie zou berusten. Engel is er niet van op de hoogte dat dat verhaal juist een mythe is.
  • “Wetenschappers” in de 14e eeuw hadden het mis over hoe de Zwarte Dood zich verspreidde. Dat geeft Engel als reden waarom wetenschappers in onze tijd zo halstarrig aan het idee vasthouden dat het dit keer niet via de lucht gaat, want ze willen het niet nog een keer fout hebben. Dit argument gaat op zoveel fronten mis, dat ik dat volgens mij niet hoef uit te leggen.
  • Engel stelt dat de periode van die Zwarte Dood ook de enige keer in onze geschiedenis was waarin quarantaine is toegepast. Misschien doelt Engel hier specifiek op heel Nederland, want in de geschiedenis is quarantaine op verschillende plaatsen en tijden ingezet als middel om epidemieën in te dammen, ook op lokale schaal in Nederland.
  • Engel schermt met een contact in het Outbreak Managment Team die zijn analyse zou ondersteunen. In het gesprek komt naar voren dat het zou gaan om een mannelijke hoogleraar. Het lijkt me erg sterk, misschien dat de beste man alleen maar iets heeft gezegd over dat nog niet helemaal is uitgesloten dat aerosolen een rol spelen.
  • De piek in de besmettingen is volgens Engel juist veroorzaakt door de lockdown: daardoor moesten we meer op elkaar gaan zitten. Hij wijst op een golfje in de grafiek met besmettingen rond 16 maart, net toen de lockdown inging,  en stelt rustig dat we daar de kans op een lagere piek hebben laten liggen. Geen enkele overweging wat betreft onzekerheidsintervallen aan het begin toen zowel de aantallen nog laag waren, er nog maar weinig getest werd en de rapportage daarvan soms niet actueel was.

    De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 11
    Slide uit de presentatie van Engel
  • Engel en Bril kletsen ook nog over het gebruik van de medicijncocktail van orthomoleculaire huisarts Rob Elens, maar daar is al best veel over geschreven. Wat hier wel in opvalt is dat  Engel aan de ene kant fel tegen handhaven van de 1,5 m afstand is, omdat er geen bewijs voor zou zijn, maar ironisch genoeg aan de andere kant voorstander van het toelaten van ‘experimenten’ als dat van Elens, juist omdat je niet op bewijs kunt gaan zitten wachten…

Zelfinzicht

Engel bedoelt het zoals zovele amateurvirologen en bierviltjesrekenaars vast allemaal niet verkeerd:

(uit een filmpje van het kanaal van Engel)


Update 18 juni 2020

Op Follow the Money is een artikel gepubliceerd dat voor een groot deel gebaseerd is op dit stuk. Over het onderzoek van Wells nog het volgende: ik heb hier in de tekst zijn boek uit 1955 genoemd, omdat daar veelal naar verwezen wordt. Op basis van de besprekingen uit die tijd, ging ik er ook vanuit dat het experimentele onderzoek daarin is samengevat of dat het er in ieder geval naar verwijst. Omdat ik het boek zelf nog niet heb kunnen inzien, was het waarschijnlijk handiger om meteen naar het artikel uit 1934 te verwijzen waarin Wells beschrijft hoe lang druppels van verschillende grootte door de lucht kunnen gaan voordat ze grond raken of verdampen. (zie ook Wells curve in Wikipedia).

Filed Under: Factchecking, Gezondheid, Highlight Tagged With: coronavirus, groepsimmuniteit, Jaap van Dissel, Maurice de Hond, RIVM, SARS-CoV-2, social distancing, Willem Engel

Corona en ongecijferdheid

7 May 2020 by Jan Willem Nienhuys 7 Comments

Twee Californische artsen, Dan Erickson en Artin Massihi, wekten veel opschudding met twee Youtube-films van samen zeventig minuten waarin ze beginnen met te betogen dat de sterftekans ten gevolge van Covid-19 slechts 0,1 procent is of misschien daar nog ver onder. Ze geven de cijfers van 21 april 2020 voor de staten Californië en New York als voorbeeld.

Corona en ongecijferdheid 12

Rekent u even mee? Voor het gemak rond ik hun cijfers even wat af, zodat u het zonder calculator kunt volgen. In Californië waren er 300.000 personen getest op de aanwezigheid van het virus SARS-CoV-2, en 30.000 bleken positief. Er waren 1200 personen overleden aan de ziekte COVID-19. Dus in Californië (bevolking 40 miljoen) waren er 10 procent zieken, maakt 4 miljoen Californische COVID-19-lijders. Die 1200 doden waren slechts 0,03 procent van die 4 miljoen zieken. Dus de sterftekans bij COVID-19 is 0,03 procent, dat is nog minder dan die bij griep. Voor de staat New York kwamen ze op een totale sterftekans van 0,1 procent, te weten 19.000 doden (op 21 april 2020) op een bevolking van 19 miljoen.

De dokters maakten twee kokkerds van fouten. Zag u ze ook?

In de eerste plaats extrapoleerden ze het voorkomen van ziekte bij de geteste groep naar de hele populatie. Maar testen gebeurt alleen als er een reden voor is, bijvoorbeeld als de patiënt koorts of ademnood heeft of hoest, dan wel recent in contact is geweest met COVID-19-lijders. De dokters bespreken ook hun eigen cijfers (ze hebben een privékliniekje), en in dat kliniekje word je alleen maar getest als je symptomen hebt. Dan is extrapolatie onjuist. Je mag best van een steekproef naar een hele populatie extrapoleren, maar dan moet je steekproef wel aselect uit de hele populatie getrokken zijn, en natuurlijk voldoende groot zijn (met 500 à 1000 zieken in je aselecte steekproef kun je al een aardige slag doen naar het percentage zieken in de totale populatie). Zou dat niet worden onderwezen bij de medische opleiding?

De tweede fout zag u misschien niet zitten. De dokters verzuimden om de sterfte in de geteste groep óók te extrapoleren. U zal zeggen dat dat niet verkeerd is, maar het is natuurlijk wel vreselijk inconsequent. Het gevolg is dat er volgens hun model in de geteste groep (300.000 personen) 0,03 procent (is 90) verwachte COVID-19 doden waren. Er zijn dus 1110 (1200 min 90) personen in Californië overleden puur en alleen doordat ze getest waren. Testen maakt je kans om dood te gaan ruim tienmaal zo groot. Onzin natuurlijk.

Ik vond het zo tenenkrommend belachelijk dat ik na de eerste tien minuten niet meer verder gekeken heb. Misschien hebben ze verderop ook nog beweerd dat de aarde plat was. Dat zou best passen in hun verhaal. Er schijnt ook nog gezegd te zijn dat je immuunsysteem lui wordt van thuisblijven omdat het dan niet genoeg te doen heeft. Dat is ook tamelijk erg voor iemand die beweert dat hij immunologie heeft gestudeerd.

De statistische fouten zijn wel opgemerkt door Carl T. Bergstrom, professor in de wiskundige biologie, die maakte weinig indruk op de reaguurders onder berichten over de twee dokters. Zie zijn Twitterbericht van 26 april:

https://twitter.com/CT_Bergstrom/status/1254481543759683584

Hij is geen arts, wat weet die daar nou van, was een typisch argument. Of ‘nitpicker’ of ‘pathetic’. Wie laat merken dat hij of zij kan rekenen en zegt dat de sommetjes niet kloppen, is een zielige muggenzifter. Dat u het maar weet. Op diverse websites met kritiek op Erickson en Massihi werd met geen woord gerept over hun dramatisch vertoon van ongecijferdheid.

Ik kan alleen maar concluderen dat ongecijferdheid om zich heen grijpt. Of is dit een onterechte extrapolatie van de groep van duizenden reaguurders naar de hele samenleving? Zou misschien een gebrekkige scholing sterk correleren met het reaguurderschap of liefde voor Trump of beide?

Deze ongecijferdheid beperkt zich niet tot reaguurders. Ook Tesla-baas Elon Musk vond het prachtig wat deze dokters zeiden. Zie: California doctors with dubious COVID conclusions debunked in de Los Angeles Daily News van 28 april 2020.

Op Science Based Medicine legt David Gorski op 4 mei ook uit dat de twee dokters een ‘brain dead extrapolation’ uitvoerden. Maar niet in zoveel detail als hierboven.

Filed Under: Gezondheid, Factchecking Tagged With: SARS-CoV-2

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?
9 May 2025 - Ward van Beek
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?

.Het vorige congres ligt nog vers in ons geheugen, maar omdat ontwikkelingen steeds sneller gaan zijn wij alweer druk bezig met het Skepsiscongres 2025, op zaterdag 1 november a.s.  De maatschappij bekeken met een skeptische bril Je hoort het vaak:…Lees meer Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter? › [...]

Graancirkels op European Skeptics Congress 2024
7 May 2025 - SkepsisSiteBeheerder
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024

Voordracht van Francesco Grassi op ESC2024 in Lyon.Lees meer Graancirkels op European Skeptics Congress 2024 › [...]

SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!
27 April 2025 - SkepsisSiteBeheerder
SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!

Onze Belgische zusterorganisatie SKEPP bestaat dit jaar 35 jaar. Op zaterdag 10 mei vieren ze dat met een mooi programma. Hoofdgast is de bekende skepticus en emeritus hoogleraar psychologie Chris French die onlangs ook tot erelid van SKEPP werd benoemd.…Lees meer SKEPP wordt 35… en dat vieren ze! › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails.
9 May 2025 - Jonathan Howard

"I wish Vinay all the best for his new role. It's a whole new state of play when the buck stops with you." The post Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails. first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis
8 May 2025 - Scott Gavura

Spring is a miserable season for those with seasonal allergies. There are effective drug- and non-drug measures that can control most symptoms effectively. The post Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Pig Heart Xenografts for Infants
7 May 2025 - Steven Novella

Organ transplant is a potentially lifesaving medical intervention, but there is a critical lack of donor organs. Even in a wealthy country like the US, there are about 100,000 people on the waiting list for an organ transplant, but only about 23 thousand organs become available each year. About 6 thousand people die each year while on the waiting list. For this […] The post Pig Heart Xenografts for Infants first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsOp https://archive.is/1Exnu staat een gearchiveerde versie van een recente posting van Ronald Meester op LinkedIn. In deze posting verwijst
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsEen verbeterde versie van Hoofdstuk 6 van dit rapport van Ronald Meester en Marc Jacobs is op 22 april 2025
  • Hans1263 on Volgens Maurice de Hond beschikt hij over telepathische gavenHet filmpje waarin hij een trucje met Jeroen Pauw uithaalt, bewijst natuurlijk helemaal niets, ja misschien het denkniveau van De
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (17-2025)En de paashaas is er snel vandoor gegaan,
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (17-2025)@Renate1 Nee, de paashaas heeft het in een mandje op zijn rug. 😅😅😅

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in