Kloptdatwel?

TCM

Duidelijker TCM informatiebord

by 19 Comments

 

TCM informatiebord bij de Sumatraanse tijger in Blijdorp
TCM informatiebord bij de Sumatraanse tijger in Blijdorp

In de diergaarde Blijdorp van Rotterdam staat bij de Sumatraanse tijger een informatie bord over het bijgeloof van de traditioneel Chinese geneeskunde (TCM). Nou doet het mij goed dat er vermeld wordt dat dit medisch bijgeloof is, maar toch zou ik willen dat dit explicieter en groter zou worden benadrukt. Nu wordt breed uitgemeten waarvoor de stukjes van de tijger volgens TCM zou dienen. Wie niet goed oplet mist de woorden “medisch bijgeloof” en zou denken dat er werkelijk medisch nut aan de tijgeronderdelen te ontlenen zijn. 

Het zou voor de tijger zelf en voor de lezers, die recht hebben op goede informatie, beter zijn dit goed duidelijk te maken. Hoe zouden wij als skeptici dit bord kunnen verbeteren? Het eerste principe in communicatie is volgens mij duidelijkheid. In plaats van de titel: Pantera Tigris apothecus kan je beter stellen: “medisch bijgeloof en de tijger”. Maak daarna duidelijk waarom je dit benoemd bijvoorbeeld zeg dat deze onbewezen ideeën van de tijger als geneesmiddel komen van achterhaalde opvattingen over de werkelijkheid van een tijdperk voor wetenschappelijk bewijs, vergelijkbaar met de vier humorentheorie.

Het vierkant met de kop “medische nut?” kan beter helemaal weg. Dit is puur verzonnen en er bestaat geen enkel bewijs voor het nut bij de opgegeven aandoeningen. 

Ook kan je de gevolgen van TCM voor de populatie met name de bedreiging naar de voorgrond brengen. 

Heeft u nog tips om dit bord te verbeteren? Laat het ons weten in de reacties!

Reclame Code Commissie: Acupunctuur/Traditionele Chinese Geneeskunde

by 1 Comment

Prikken met echte naalden in denkbeeldige punten in al even denkbeeldige energiebanen (‘meridianen’) om de nog denkbeeldigere levensenergie (‘chi’) weer te laten stromen als die geblokkeerd is. Dit alles wordt aangevuld met behandelingen met Chinese kruiden en massages. Helpt volgens de behandelaars zo’n beetje overal tegen.

Er zijn in de databank 5 uitspraken van de RCC over acupunctuur en Traditionele Chinese Geneeskunde.

1. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00548)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: advertentie met de kop “Ziekteverloop van drie patiënten met longkanker”. Adverteerder ageert tegen “westerse medicijnen” en stelt: “Hoest en longkanker zijn mijns inziens namelijk vaak niet de hoofdproblemen. Het echte probleem komt vaak van de Nier en de Lever die zwak en beschadigd zijn.” Chinese geneeskunde zou een goede keuze zijn om kanker mee te behandelen.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: De hier bedoelde mededelingen houden naar het oordeel van de voorzitter onmiskenbaar de boodschap in dat patiënten met longkanker verkeerd zijn gediagnosticeerd en dat zij baat hebben bij het stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen indien zij daarna door adverteerder verder worden behandeld. In die situatie zou adverteerder hen kunnen genezen (“van hun klachten afhelpen”). De voorzitter constateert in dit verband dat adverteerder geen wetenschappelijke onderbouwing heeft overgelegd waaruit blijkt dat hij met zijn behandeling (blijkbaar met “Chinese kruiden”) effectief longkanker kan genezen. De voorzitter acht de kans reëel dat de uiting longkankerpatiënten ertoe brengt te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van longkanker. Dat adverteerder in de uiting meedeelt dat patiënten in overleg met hun arts moeten stoppen met westerse medicijnen, brengt niet mee dat sprake is van een toelaatbare uiting. De voorzitter acht het aannemelijk dat de uiting patiënten ertoe kan brengen uit eigen beweging te stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen dan wel dat zij het andersluidende advies van hun arts zullen negeren in de veronderstelling dat zij dan zullen genezen indien zij door adverteerder worden behandeld. De gevolgen hiervan zijn dermate ernstig te achten dat de onderhavige uiting in strijd met artikel 4 NRC is, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhoudt. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met longkanker een zeer kwetsbare groep zijn.

Extra informatie: zie ook dit artikel.

*****

2. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00416)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: teksten op website met koppen als “Kanker te lijf met Chinese geneeskunde” en “Behandeling kanker met Chinese geneeskunde”. In beide reclame-uitingen staan ervaringen van kankerpatiënten met de door adverteerder aangeboden diensten (acupunctuur, Chinese kruiden en massage) centraal. Adverteerder is zeer negatief over “westerse geneeskunde” en “westerse medicijnen”. “Chinese Geneeskunde kan kanker beter aanpakken”, aldus adverteerder. Een van de kankerpatiënten blijkt inmiddels te zijn overleden.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: onmiskenbaar wordt gesuggereerd dat adverteerder beter dan artsen en door hen voorschreven reguliere behandelingen en medicijnen in staat is kankerpatiënten te genezen, waarbij bovendien geen bijwerkingen optreden en de conditie van de patiënt duidelijk verbetert. In uiting 1 wordt deze boodschap versterkt door de mededeling dat cliënt 1 is overleden nadat hij de behandelingen van adverteerder heeft gestaakt. De voorzitter acht de kans reëel dat de uitingen kankerpatiënten ertoe brengen te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van kanker. De gevolgen van het voorgaande (het patiënten ertoe brengen te stoppen met reguliere geneeskundige behandelingen en geneesmiddelen) zijn dermate ernstig te achten, dat de onderhavige uitingen in strijd zijn met artikel 4 NRC, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhouden. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met kanker een zeer kwetsbare groep zijn die tegen elke bedreiging met een onjuist te achten behandeling dienen te worden beschermd.

Extra informatie: zie ook dit artikel.

*****

3. RCC 19 oktober 2015 (dossiernummer: 2015/00944)

Insta-Life-3-300x300Samenvatting reclame-uiting: televisiecommercial waarin het product ‘Instalife’ wordt aangeprezen. Onder meer wordt gezegd: “Instalife is een altijd werkend acupunctuur systeem dat u meteen kan helpen bij pijn in uw onderrug” en “met de ‘Instalife brace’ had ik geen pijn meer”. Kennelijk wordt hiertoe een brace geplaatst “op het drukpunt van de kuitspier”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Adverteerder heeft in haar verweer volstaan met de mededeling dat Instalife veel tevreden klanten heeft opgeleverd en dat zij de stelling van klaagster ondersteunt dat de uitstraling bij lage rugpijn in de onderrug begint. Dat is onvoldoende. Misleidend, oneerlijk.

*****

4. RCC 1 juni 2015 (dossiernummer: 2015/00550)

Reclame Code Commissie: Acupunctuur/Traditionele Chinese Geneeskunde 1

Samenvatting reclame-uiting: onder de kop “Hitte in het lichaam is mogelijk de fatale oorzaak van veel tragedies” wordt een foto van Germanwings co-piloot Andreas Lubitz getoond (verantwoordelijk voor 150 dodelijke slachtoffers), die tot het constitutionele type ‘bloedstase’ behoort. Mensen met deze aanleg zijn extra gevoelig voor westerse medicijnen en kunnen als gevolg van het innemen van slaaptabletten in een depressie raken, waardoor zij het vertrouwen in het leven verliezen en zich dan gaan misdragen of grote schade kunnen aanrichten. Door behandeling volgens de Chinese geneeskunde en met behulp van Chinese kruiden wordt ongeveer 80% van de cliënten beter.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Naar het oordeel van de RCC gaat van de inhoud en de kop van de advertentie de sterke suggestie uit dat de ramp waarbij de co-piloot van het Germanwings toestel het vliegtuig heeft laten neerstorten en alle inzittenden zijn omgekomen, voorkomen had kunnen worden als de co-piloot zich volgens de Chinese geneeskunde had laten behandelen. De RCC acht het in strijd met de goede smaak en het fatsoen dat adverteerder deze tragedie, die bij eenieder nog vers in het geheugen ligt, gebruikt voor het aanprijzen van zijn producten en diensten.

Extra informatie: zie ook dit artikel.

*****

5. RCC 23 februari 2012 (dossiernummer: 2011/01242)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: uiting op de website: www.yuzutang.nl waarop, onder het kopje “Health Check” de volgende tekst staat: “Uw eerste bezoek aan Yu Zu Tang Health Garden begint bij een bezoek aan een van onze natuurgeneeskundig therapeuten. Bij de therapeut ondergaat u een persoonlijke TCG health-check. Uw voeten en handen worden geanalyseerd. Ook acupressuurpunten en ruggenwervel worden gecontroleerd. De TCG therapeut stelt daarna een persoonlijk en effectief behandeltraject voor, gebaseerd op de onderlinge relatie van uw fysiologische processen. De combinatie van behandelmethodes voor een bepaalde klacht zal daarom per persoon kunnen verschillen.”

Oordeel: klacht afgewezen.

Samenvatting uitspraak: De Commissie acht het voor de gemiddelde consument voldoende duidelijk dat sprake is van een ‘alternatieve’ behandelmethode. Duidelijk wordt meegedeeld dat sprake is van natuurgeneeskundig therapeuten en niet wordt gesteld of gesuggereerd dat bij de praktijk artsen werkzaam zijn. De gemiddelde consument zal op grond daarvan de aanduiding ‘Health Care’ niet opvatten in die zin dat adverteerder medische zorg in de gebruikelijke zin verleent. Het staat adverteerder vrij om te adverteren met dergelijke – alternatieve – behandelmethoden, ook al kan verschillend worden gedacht over de daarmee te bereiken resultaten.

*****

Kunnen dieren zelfmoord plegen?

by 8 Comments

In de traditionele Chinese geneeskunst worden nogal wat ingrediënten gebruikt die het leven kosten van zeldzame dieren. Redelijk bekend is wel dat tijgers en neushoorns in het voortbestaan bedreigd worden, omdat die verwerkt worden in allerhande onzinnige poeders. Onlangs werd ook het lot van ‘galberen’ weer onder de aandacht gebracht door actievoerders. Niet omdat die met uitsterven bedreigd worden, maar om de verschrikkelijke omstandigheden waarin gevangen exemplaren moeten leven. Duizenden beren worden in China, Laos en Vietnam namelijk in ‘farms’ gehouden alleen om hun gal af tappen. Die gal wordt gebruikt in talloze producten uit de traditionele Chinese geneeskunst  (meestal aangeduid met de Engelse afkorting TCM). Het melken van de galblaas gebeurt op zo’n pijnlijke manier dat de beren zelfs tot zelfmoord gedreven zouden worden. Een bijzonder aangrijpend verhaal is dat van een moederbeer, die eerst haar jong wurgt om het verdere ellende te besparen en vervolgens zelfmoord pleegt. Maar is dat niet een wat al te sterk verhaal?

Over het gebruik van berengal in medicijnen, raad ik aan het artikel op Sciencebasedmedicine.org te lezen: Asian Bear Bile Remedies: Traditional Medicine or Barbarism? Pas wel op: op deze website zijn echt akelige beelden en foto’s te zien. In het verleden werden de galblazen van beren gewonnen door ze in het wild te bejagen. In de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd de spoeling blijkbaar zo dun dat die berenfarms steeds meer begonnen op te duiken. De vraag naar TCM groeit wereldwijd dankzij de globalisering en dus neemt helaas ook de vraag naar berengal toe.

Een van de belangrijkste producenten van producten met berengal, Guizhentang Pharmaceutical, kondigde onlangs zelfs aan aandelen uit te schrijven om met het opgehaalde geld meer te kunnen investeren in productie (link). Hoewel er in China ook steeds meer protest tegen komt en er zelfs kunstmatig geproduceerde alternatieven voor de gal worden ontwikkeld, zal er wel niet snel een einde komen aan deze misstanden. De firma in kwestie is intussen bezig met een doorzichtige PR-campagne  om het publiek ervan te overtuigen dat het (bij hun) allemaal niet zo gruwelijk is als dierenactivisten doen voorkomen.

Maar nu wil ik terugkomen op dat verhaal van die zelfmoord, dat spreekt nogal tot de verbeelding. Het artikel in AD gaat er bijvoorbeeld bijna uitsluitend over. De vroegste bron die ik er voor kon achterhalen (5-8-2011)  komt van een nieuwssite uit Singapore (bij mij doet de link het vaak niet de eerste keer, maar na herladen wel). [Zie update onderaan het artikel]  Het blijkt een anekdote van iemand die tijdelijk op zo’n berenfarm zou hebben gewerkt, niet een heel sterk onderbouwd verhaal dus. In dat artikel staat ook nog dat de beren vaak een ijzeren harnas krijgen aangemeten om te voorkomen dat ze zichzelf zouden doden door op hun buik te slaan. Maar dat lijkt een fabeltje. Op de website  van Stichting ‘Save the Moonbears’ is te lezen wat de reden van het gebruik van die harnassen was(?). Die beren werden uitgerust met een vaste katheter en de harnassen voorkomen dat de beren die er uithalen. Op zich al gruwelijk genoeg, maar met voorkoming van zelfmoord heeft het dus niets te maken.

De vraag of dieren überhaupt in staat zijn tot zelfmoord is in de geschiedenis al vaker gesteld. Een interessant stuk over dit vraagstuk is ‘The Nature of Suicide’ . Beschreven wordt onder andere de mythe dat schorpioenen in het nauw gedreven door vuur, zichzelf met hun gifstaart in de kop zouden prikken om een snellere dood te sterven. Dit is vooral bekend geworden doordat Lord Byron het in één van zijn gedichten (‘The Giaour’, 1813 ) verwerkte.

Kunnen dieren zelfmoord plegen? 2
Lord Byron gebruikte de mythe van de schorpioen in zijn gedicht ‘The Giaour’

De discussie over dit geval was genoeg reden voor dierpsycholoog Conwy Lloyd Morgan om dit eens onder laboratoriumomstandigheden te testen. Je moet wel redelijk sadistisch zijn om schorpioenen aan alle gruwelijkheden te onderwerpen die beschreven worden: omringen met vuur, beschijnen met  door vergrootglas geconcentreerd zonlicht, branden met fosforzuur en het toedienen van elektrische schokken! In ieder geval constateerde hij geen zelfmoordpogingen. Het af en toe ‘steken’ op de eigen rug van de schorpioen moest uitgelegd worden als een instinctieve reactie om irritatie weg te nemen. Schorpioenen zouden zoals later bleek ook min of meer immuun te zijn voor het eigen gif en dat van andere schorpioenen (link).

Het is erg gemakkelijk om diergedrag verkeerd uit te leggen. Het verhaal van lemmingen die massaal zelfmoord plegen door zich van kliffen te storten, staat inmiddels wel voldoende bekend als ‘hoax’, die mede door natuurfilms van Walt Disney in het leven is geroepen. Ja, het komt voor dat lemmingen na het springen van rotsen verzuipen, maar met een zelfmoordpoging heeft het niets te maken. Ook het feit dat bijen het leven laten als ze je met hun gifangel prikken, zullen toch weinigen uitleggen als zelfmoord. Bij bijen gaat het overigens niet altijd mis: als ze hun angel gebruiken tegen andere insecten (waarvoor die evolutionair waarschijnlijk ontwikkeld is), blijft die niet steken en kan die teruggetrokken worden zonder verdere schade voor de bij (link).

Om van ‘bewuste’ zelfmoord te spreken, zullen we het toch moeten beperken tot dieren waarvan aangetoond is dat ze beschikken over zelfbewustzijn. Nu zijn daar ook wel mogelijke gevallen van beschreven. Dolfijnentrainer Ric O’Barry denkt dat ‘Kathy’, een van de dolfijnen die Flipper speelde, voor zijn neus besloot op te houden met ademhalen en zichzelf verdronk. Maar ook dit verhaal kan niet bevestigd worden door andere waarnemers.

Kunnen dieren zelfmoord plegen? 3
Kwam Nikkie aan z’n eind door zelfmoord of was het een ongeluk?

Een ander beroemde casus is die van Nikkie, de chimpansee die in Burgers’ dierenpark in maart 1984 omkwam door verdrinking. Het is beschreven door Frans de Waal in zijn boek ‘Chimpanseepolitiek’  en ook door Otto Adang in ‘De machtigste chimpansee van Nederland’. Nikkie voelde zich bedreigd door twee andere mannetjesapen, Yeroen en Dandy, en zou geen uitweg meer hebben gezien. Was dit de eerste keer dat er een zelfmoord onder apen werd waargenomen? Beide primatologen achten het echter toch waarschijnlijker dat het om een ongeluk ging (De Waal , Adang).

Vooralsnog niet heel sterke aanwijzingen dat zelfmoord bij dieren voorkomt. Wat mij betreft moeten we het er op houden dat Henry Maudsley nog steeds gelijk heeft. In 1879 gaf hij op het verhaal van een moederpoes die zichzelf gewurgd zou hebben nadat haar kleintjes waren verdronken, de volgende reactie (uit het eerder aangehaalde ‘The Nature of Suicide’):

‘It is quite possible that an animal in a state of excitement or delirium from pain and illness may make a frantic rush which issues in its death, just a s a human being may do; but that is quite a different thing from a distinctly conceived and deliberately perpetuated suicide. Of such an act by any animal below man we are yet in want of satisfactory evidence’.

Ook de bekende schrijver Jonathan Safran Foer vindt dat we moeten oppassen met het toedichten van menselijke eigenschappen aan dieren, ook als dat gebeurt met de bedoeling om onrecht aan de kaak te stellen (link):

‘We don’t need to make animals like humans in order to treat them with decency. If we just treated pigs like pigs and cows like cows, that would be sufficient’.

Het aangrijpende verhaal van de zelfmoord van de moederbeer lijkt me een verzinsel. Een actie die (verkeerd) geïnterpreteerd kan worden als zelfmoord, zoals Maudsley beschrijft, is in dit geval nog wel voorstelbaar. Dat ze eerst nog bewust haar jong doodt, lijkt me echter al te sterk om waar te zijn. Kan een beer overigens wel wurgen? En is het mogelijk om zelfmoord te plegen door met je kop tegen een muur te lopen (hoe hard zou een berenschedel zijn)? …
Maar wellicht zijn dit soort verhalen wel een effectief middel om meer aandacht te vragen voor praktijken die natuurlijk echt zo snel mogelijk moeten stoppen! Een leugentje om bestwil?

[Update 2-3-2012] Ik denk het originele Chinese artikel gevonden te hebben: link. Mijn kennis van het Chinees is nihil, maar een gebruik makend van de Google translator als controle, lijkt het me dat de vertaling op deze site wel aardig zal kloppen. Het verhaal is nog een stuk aangrijpender dan ik dacht: het jong zou de nacht voor de operatie zelf ontsnapt zijn en zich bij de verteller van het verhaal verstopt hebben onder het bed. Voor mij wordt het er niet geloofwaardiger op.