2e spreker Skepsis-congres 2010: Jan Willem Nienhuys

Jan Willem Nienhuys geeft als 2e spreker van het Skepsis-congres 2010 een kort overzicht van complottheorieen.

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 24-11-2010. UPDATE 14-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de lezing waarin Jan Willem Nienhuys in vogelvlucht een overzicht van complottheorieën door de jaren heen geeft.

Beroemde mensen en beruchte incidenten
Nienhuys begint met een korte opsomming van enkele echte samenzweringen (van de moord op Caesar tot Watergate) en noemt ter inleiding van vermeende complotten de Pink Swastika, waarin beweerd wordt dat Adolf Hitler en Friedrich Nietzsche homo’s waren en dat het nazisme  is bedacht opdat homo’s de wereld konden overnemen.

Hierna stelt Nienhuys de zaal de vraag wie een voorbeeld kan noemen van een complot rond een moord of aanslag op een beroemdheid. De allereerste suggestie is ‘JFK’, de moord op John F. Kennedy. Enige hilariteit ontstaat als Nienhuys vertelt dat hij wel helderziend moet zijn, want JFK is precies de eerste die op zijn volgende dia staat. Nienhuys legt uit dat de dood van een beroemdheid vaak tot complotdenken leidt, en noemt daar voorbeelden van, zoals Martin Luther King, prinses Diana, Pim Fortuyn en veel Amerikaanse presidenten. Ook de organisatoren moeten helderziend zijn, want vlak voor deze presentatie werd een aflevering van That Mitchell and Webb Look getoond die over de dood van prinses Diana ging.

Daarna is het weer de beurt aan de zaal. Nienhuys vraagt voorbeelden van beroemde ongelukken en incidenten. Het publiek doet gretig mee en Nienhuys schrijft het allemaal op een overklapper. Grote ongelukken, zoals die met de Titanic, die met de spaceshuttles of de Bijlmerramp, leiden vaak tot complotdenken, evenals onopgeloste misdaden; zo is nog altijd onbekend wie Jack the Ripper was.

Uiteraard mag ‘9/11’ niet ontbreken in een overzicht van vermeende complotten. De aanslagen op de Twin Towers op 11 september 2001 waren inderdaad het werk van een samenzwering, namelijk van moslimfundamentalisten, maar er zijn lieden die geloven dat de Amerikaanse regering van George W. Bush zelf achter de aanslagen zat. (Nienhuys haalt even Reagan en Bush door elkaar, wat tot gegrinnik in de zaal leidt.) De film Loose Change is aan dit vermeende complot gewijd.

Geheime genootschappen
Dan komen de geheime genootschappen aan bod. De Protocollen van de Wijzen van Zion vormen het bekendste geschrift, waarin beschreven wordt hoe de joden de wereldmacht willen grijpen. Tevens zijn hierin de standaardtrucs van leiders te vinden hoe de bevolking te misleiden en te onderdrukken. Ze zijn een rommelig samenraapsel van allerlei teksten van diverse oorsprong en zijn al bijna een eeuw geleden ontmaskerd. Helaas zijn er tot op heden mensen die geloven dat deze Protocollen echt zijn.

Het bekendste hedendaagse geheime genootschap vormen de Illuminati, hoewel zij niet meer waren dan een achttiende-eeuwse leesclub van verlichte denkers in Beieren, Duitsland. Karl Theodor verbood op zeker moment alle geheime genootschappen waaronder de Illuminati. Dat is koren op de molen van complotdenkers, die nog altijd geloven dat de Illuminati achter de grote wereldgeschiedenis zitten.

Een andere vermeldenswaardige episode is de hoax van Léo Taxil (pseudoniem van M.J.G.A. Jogand-Pagès). Eerst publiceerde hij stukken tegen het katholicisme. Later bekeerde hij zich en richtte hij zich, in navolging van de r.-k. kerk, tegen de vrijmetselarij. Toen hij na jaren tijdens een persconferentie onthulde dat hij het allemaal verzonnen had, zelfs zijn bekering, moest hij de zaal ontvluchten.

Maanlanding en Bielefeld
Volgens miljoenen Amerikanen zijn wij mensen nooit op de Maan geland. De maanlandingen zijn van A tot Z gefilmd in de studio om ons maar wat wijs te maken. De bewijzen die hiervoor worden aangedragen zijn vaak amateuristisch, terwijl de complotdenkers zichzelf juist slimmer dan de NASA achten. Aan de andere kant verstopt de Amerikaanse regering buitenaardsen die op Aarde zijn geland (of gecrasht). Of zij heeft zelfs een deal met de aliens gesloten. Of zij bestaat zelf uit aliens. Je kunt het zo gek niet bedenken of het wordt wel geloofd. Het is wel opmerkelijk dat geloof in de maanlandingshoax, anders dan bij de meeste complottheorieën, niet lijkt te stoelen op angst of onzekerheid.

Een grappig moment aan het eind is als Nienhuys vraagt wie er in Bielefeld, Duitsland is geweest; 3 handen gaan omhoog. Dat kan niet omdat Bielefeld helemaal niet bestaat. Althans, de Bielefeld-Verschwörung beweert dat deze plaats verzonnen is, dat foto’s en BI-kentekens misleiding zijn en dat Google wordt omgekocht om de plaats te tonen. Op de plaats waar Bielefeld zou liggen verstopt de CIA namelijk John F. Kennedy omdat die anders zou onthullen dat de maanlanding een hoax is.

Al met al een geslaagde lezing waarin zowel bekende als minder bekende complottheorieën voor het voetlicht worden gebracht. Nienhuys vertelt met flair en gevoel voor humor. Je zou bijna vergeten dat het hier om een serieus onderwerp gaat.