Stralingsangst leidt tot ongelukken

In de Israëlische kustplaats Akko vielen maandagochtend vroeg vijf doden en raakten twaalf personen gewond door een explosie van een tank met propaangas. De Israëlische krant Haaretz bericht dat de politie vermoedt dat de tank ontploft is als gevolg van doelbewuste brandstichting om een illegaal geplaatste zendmast op de bovenste verdieping te vernielen. Wijkbewoners zouden al eerder sabotagepogingen hebben gedaan om van de zendmast af te komen, die volgens hen kankerverwekkende straling zou verspreiden.

Bericht van maandag 17 februari 2014 in de Haaretz

Er kunnen natuurlijk nog andere motieven een rol spelen bij deze brandstichting met tragische afloop, maar als het inderdaad ging om angst voor de schadelijke effecten van de elektromagnetische velden die gebruikt worden voor mobiel telefoonverkeer, dan is het extra cru dat er net vorige week daarover een (wederom) geruststellend rapport uitkwam in het Verenigd Koninkrijk. Het Mobile Telecommunications and Health Research Programme (MTHR) kwam met zijn Report 2012 (pdf), waarin de resultaten van 31 onderzoeksprogramma’s worden samengevat.

Het rapport bevat onderzoek op verschillende gebieden. Zo werd er bijvoorbeeld gekeken of er een verband was tussen het belgedrag van zwangeren en het ontwikkelen van kanker bij hun kinderen. En een ander onderzoek keek naar het verband tussen leukemie en bellen. Geen van deze twee onderzoeken liet een verhoogd risico zien dat aan telefoongebruik toegeschreven kan worden. Dit is in overeenstemming met het merendeel van de oudere onderzoeken.
Ook onderzocht werd of de manier waarop het telefoonsignaal wordt verstuurd een effect heeft. De informatie van een telefoongesprek wordt omgezet in een digitaal signaal dat op een draaggolf wordt ‘geplakt’ (modulatie). De ‘straling’ kun je je voorstellen als een mooie golvende lijn, die als je er wat op inzoomt, eruit ziet als een tamelijk willekeurig op en neer springende lijn. De vraag is of die modulatie van de draaggolf een ander (biologisch) effect kan hebben dan de ongemoduleerde draaggolf. Anti-stralingsactivisten maken van dit verschil nogal eens een belangrijk punt. Het werd op verschillende manieren getest en de conclusie is dat er geen aanleiding is gevonden om te veronderstellen dat het wat uitmaakt.
Het rapport gaat verder ook in op maatregelen om blootstelling aan straling te beperken (hands-free bellen bijvoorbeeld), standaarden voor toekomstige metingen en doet voorstellen voor vervolgonderzoek. De opstellers van het rapport zien echter geen reden om de reeds besproken onderwerpen nog eens te bekijken en leggen de prioriteiten o.a. bij provocatiestudies en langetermijnstudies om mogelijke effecten van mobiel telefoneren op gedrag en neurologische effecten te bekijken.

Websites van anti-stralingsactivisten als stopumts zijn opmerkelijk genoeg niet blij met het goede nieuws van dit rapport en wijzen al vast op wat kritiek van gelijkgestemden. Ten eerste wijzen ze er op dat het onderzoek betaald wordt door overheid en industrie die er belang bij zouden hebben om negatieve effecten van elektromagnetische velden te verdoezelen. Dat van die financiering klopt wel, maar meteen in de eerste paragraaf van het rapport staat te lezen wat er gedaan is om (ongewenste) invloed te voorkomen:

The Programme has had total funding of approximately £13.6 million provided jointly by government and industry. In order to ensure that none of the funding bodies could influence the outcome of the research, projects were selected and monitored by an independent Programme Management Committee (PMC).

Een ander punt waar ze over vallen is dat nergens in het rapport de bevindingen van Lennart Hardell worden genoemd, die nu juist doorslaggevend waren waren voor het indelen van de straling in categorie 2B (‘mogelijk kankerverwekkend’) door het International Agency for Research on Cancer (IARC). Eigenlijk is dat niet zo heel raar als je weet hoe die indeling tot stand is gekomen. Daar was nogal wat gedoe over en de rol van Hardell is bepaald niet onomstreden. Meer daarover valt te lezen in een artikel uit 2012 van Lorne Trottier op Science Based Medicine: ‘Are Cell Phones a Possible Carcinogen? An Update on the IARC Report‘.
De resultaten van Hardell worden over het algemeen toegeschreven aan bias veroorzaakt door het verzamelen van gegevens over het telefoongebruik die berusten op de herinnering van de geënquêteerden. Als de resultaten waar zouden zijn, zouden we nu ook veel meer gevallen van hersentumoren moeten aantreffen dan er in werkelijkheid worden gezien. De andere bekende studie (Interphone), die geen verhoogd risico liet zien, sluit veel beter aan bij de werkelijkheid.

Confrontatie van het geonden aantal tumoren met de voorspellingen op basis van diverse studies (de ‘Swedish study’ is die van Hardell)

Ik ben bang dat de anti-stralingsactivisten voorlopig door geen enkel onderzoek dat hun ongelijk laat zien, overtuigd kunnen worden. Ze zullen dus onterechte angst blijven verspreiden omtrent de risico’s van zendmasten en in Israël hebben we daar nu misschien een heel tragisch gevolg van gezien.