KISS-syndroom: opkomst en ondergang

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Het KISS-syndroom (‘Kopfgelenkt induzierte Symmetrie Störungen’) zou 10 tot 15% van alle zuigelingen treffen en leiden tot moeilijk behandelbare symptomen als darmkolieken, huilbaby’s, scheefhalzen (‘torticollis’), voorkeurshoudingen en slaapstoornissen. De oorzaak van dit syndroom werd al in 1953 ontdekt door de Duitse arts en manueel therapeut Biedermann. De oorzaak was simpel: standsafwijkingen van een van de drie bovenste nekwervels. De diagnose kan zowel röntgenologisch als palpatoir worden gesteld. Manuele therapie van de nek zou het probleem op kunnen lossen. Onbehandeld gaat de ziekte over in KIDD, gekenmerkt door stuntelig gedrag en ADHD. Het was de Edese manueeltherapeut Mohr die zich de diagnostiek en behandeling van dit omstreden syndroom in Duitsland eigen maakte en er vanaf 1997 reclame voor ging maken in ons land. Hij kreeg enkele kinderartsen mee, maar vooral onder de meer dan tweeduizend manueeltherapeuten die ons land ‘rijk’ is sloeg dit nieuwe jachtterrein wel aan. Tot vorig jaar hadden maar liefst 400 manueeltherapeuten Mohr’s tweedaagse cursus ‘KISS en Manuele Therapie’ gevolgd en hun namen prijkten daarna in het register. Reeds in 2002 werd Mohr wegens zijn grote bijdragen aan de volksgezondheid der zuigelingen bevorderd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het KNGF, de beroepsvereniging van fysiotherapeuten, werd – gezien het ontbreken van serieus wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van het syndroom – steeds minder gelukkig met deze KISS-sekte binnen haar gelederen en besloot in december 2011 om de erkenning van de KISS-therapie tijdelijk te maken. Het kondigde toen ook aan later – afhankelijk van door de beoefenaren te leveren wetenschappelijk bewijs – definitief te zullen beslissen. Eind 2013 viel het doek en schrapte de KNGF de erkenning van deze therapie: ze behoorde niet (meer) tot het ‘domein der fysiotherapie’.

Onze vreugde over deze sanerende ingreep van zulk een voorbeeldige zelfreinigende aard kon helaas slechts van korte duur zijn, want de KISS-therapeuten gaven zich niet zo maar gewonnen. De manueeltherapeuten en de Europese manuelen van de EWMM besloten als door een adder gebeten de besmette term KISS te laten vallen en adviseerden hun achterban om deze term voortaan nooit meer te gebruiken. Bepaald werd dat EWMM-leden voortaan in alle uitingen moeten gaan spreken van Hoog Cervicale Functie Stoornis (HCFS) als oorzaak van ‘bewegings-gerelateerde stoornissen’. Hiermee doen de koepels terecht en eindelijk afstand van de meer absurde claims van de KISS-sekte zoals daar waren de slaapstoornissen, huilbuien en darmkolieken. Dat is winst, maar ook voor deze doorstart van dit afgeslankte concept – deze aangelengde wijn in nieuwe zakken – kan ik weinig bewondering opbrengen. Van een wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van deze nieuwe stoornis HCFS is immers nog geen begin waar te nemen. Te vrezen valt overigens dat het bij de potentiële klanten ook minder snel populair zal worden: HCFS bekt minder goed dan KISS en de naam is voor jonge ouders niet te onthouden. Dat zal de verspreiding van het ziektebeeld zeker negatief beïnvloeden.

Van het ontbreken van wetenschappelijk bewijs en fatsoenlijke publicaties trekken de diverse koepels zich weinig aan, want ‘Er bestaat overeenstemming tussen NVMT en EWMM dat uitsluitend de bewegings-gerelateerde hoog cervicale functiestoornissen tot de manuele therapie behoren. Internationaal wordt manuele therapie bij jonge kinderen en baby’s toegepast wanneer er sprake is van bewegings-gerelateerde stoornissen. De NVMT zal een addendum “kinder-manueeltherapeut” bij het huidige beroepsprofiel manuele therapie vaststellen nadat de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de NVKF, de NVMT met medewerking van de EWMM, de vereiste competenties heeft vastgesteld. Op dit moment waarborgt de EWMM de kwaliteit van haar leden door het actueel houden van een eigen register.’ Aldus een notitie die op 9 juli 2015 verscheen on de website Fysionet van het KNGF. Het reguleren van flauwe kul: het lijkt waarachtig wel alsof manueeltherapeuten het uitgevonden hebben.