Op 31 oktober 2015 werd in Zwolle het jaarlijkse Skepsis congres gehouden. De afgelopen weken werd op zaterdag een nieuwe video van het congres beschikbaar gesteld. Hieronder vindt u het laatste deel van de video opnames.
Chris French vertelt ons hoe je een niet-expert kunt herkennen.
[Wegens een technische oorzaak is er geen HD-opname beschikbaar. Onze excuses.]
De slides van de presentatie zijn ook in PDF hier te vinden.
Titelfoto door Bas Uterwijk
Vanaf morgen tot en met zondag vindt de Nationale Gezondheidsbeurs weer plaats in Utrecht. Dit jaar zijn Stichting Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij ook als standhouder aanwezig.
De Nationale Gezondheidsbeurs is een commerciële beurs, waar eigenlijk iedereen die stelt iets met gezondheid van doen te hebben een stand kan huren. Bij de editie van 2014 liet een kritische beschouwing van de standhouders zien, dat ook nogal wat zorgverleners en verkopers uit de alternatieve hoek de weg naar de beursvloer gevonden hebben. Ik schreef daarover ‘De Nationale Gezondheidsbeurs Survival Guide‘.
Leden van de werkgroepen van Skepsis bezochten de beurs in 2014 en 2015 en concludeerden dat het aandeel kwakzalverij en andere nonsens toch wel behoorlijk fors was te noemen.
Ergens ontstond het idee om zelf eens als exposant deel te nemen om ook op die manier tegenwicht te kunnen bieden aan de misinformatie van de talloze kraamhouders die onzin verspreiden over alternatieve therapieën, maar bijvoorbeeld ook over ‘vitaal water’ en de vermeende gevaren van straling van telefoons.
Onder het motto “Wij geloven niet, wij onderzoeken!” zijn vrijwilligers van Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij alle vier de beursdagen aanwezig en beschikbaar voor het beantwoorden van vragen van beursbezoekers. De stand staat bij het thema ‘Medisch & Zorg’.
De Nationale Gezondheidsbeurs 2016 vindt plaats van 11 t/m 14 februari in de Jaarbeurs Utrecht.
Hoe moet je denken als scepticus? Wat maakt hem anders in zijn manier van redeneren dan een paranormaal genezer? Hoe moeten we oordelen?
Philip Tetlock helpt je met zijn boek Superforecasting (2015). Hij haalde grote opiniemakers onderuit en geeft een korte geschiedenis van redeneerfouten. Dankzij wetenschapsjournalist Dan Gardner is het een uitstekend leesbaar boek geworden. Een aanrader voor iedereen die zich wil verdiepen in sceptisch denken.
Tetlock is een Amerikaanse psycholoog met politiek als onderzoeksgebied. Hij is beroemd geworden met een 20-jarig onderzoek onder experts (‘pundits’) in politiek en economie. Volgens Tetlock verschijnen de bekende opinieleiders zelden op televisie wegens hun voorspellende gaven maar eerder door hun overtuigende presentatie. Experts geven nooit een tijdslimiet en hanteren altijd vage termen (‘serieuze mogelijkheid’), waardoor je achteraf taaie discussies krijgt over wie er gelijk had.
De grote namen weigerden allen hun medewerking aan zijn onderzoek zodat hij het met een paar honderd professionals uit de Intelligence Community (o.a. CIA en NSA), think tanks en internationale organisaties zoals de Wereldbank moest doen.
In de daarop volgende 20 jaar veranderde de wereld. Er waren 6 presidentsverkiezingen en 3 oorlogen, Rusland viel uiteen en Gorbatsjov ging reclame maken voor de Pizza Hut. In totaal onderzocht Tetlock ruim 28.000 voorspellingen.
De resultaten sloegen in als een bom: alle experts deden het niet beter dan de beroemde chimps die willekeurig pijltjes gooiden.
Het leuke van Tetlock is dat hij het er niet bij liet zitten. Hij zag dat er een subgroep van experts was die ietsje beter voorspelde dan de rest. Het zat ’m niet in de academische graad of de toegang tot geheime informatie. Het zat ’m in de manier waarop ze dachten: pragmatisch, met vaker gebruik van mentale verschuivingen. Hij noemde ze ‘foxes’. Naar de Griekse dichter Archilochus: “de vos weet veel dingen, maar de egel slechts één”.
Daartegenover stonden de ‘hedgehogs’ die in Grote Ideeën dachten (ideologieën als socialisme, vrije-markt fundamentalisten). Zij stapelden redeneringen op waarom zij gelijk hadden en de ander juist niet met termen als ‘bovendien’ en ‘daar komt bij’. Ze gebruikten woorden als ‘onmogelijk’ en ‘zeker’. Er bleek een omgekeerde correlatie tussen beroemdheid en accuraatheid. Kenmerkend zijn de uitspraken van de beroemde econoom Kudlow die de Bush-economie tegen beter weten in bleef prijzen (‘Bush boom’, ‘biggest story never told’, ‘it’s a mental recession, not an actual recession’). Zijn carrière leed daar overigens absoluut niet onder. Mensen vinden nuance en onzekerheid namelijk vervelend en willen dat niet op TV zien.
Tetlock startte daarop in 2011 The Good Judgment Project en tartte daarmee de autoriteiten. Zijn selectie van onderzoekers, voornamelijk leken met een hang naar feiten en cijfers, kon veel beter voorspellen dan de CIA met hun budget van $50 miljard en hun toegang tot Classified Information. Hun grootste inschattingsfout was bijvoorbeeld de niet-bestaande massavernietigingswapens van Saddam Hoessein.
Het geheim zit hem in een andere manier van denken. Een paar tips:
– Stel voortdurend je opinie in kleine stapjes bij aan de hand van nieuwe feiten. Thomas Bayes had daar in de 18e eeuw al zijn beroemde formule voor.
– Leun niet te veel op je eigen intuïtie, het is bijna onmogelijk om jezelf onvatbaar te maken voor bias en illusies. Zelfonderzoek is vermoeiend! En het gevoel van iets te weten is erg verleidelijk.
– Ga er vanuit dat de realiteit om je heen diep complex is. Churchill, Steve Jobs en Keynes hadden bepaald geen lage dunk van zichzelf, maar beschikten wel over de intellectuele nederigheid om dat te beseffen.
– Werk in een groep, maar vermijd groepsdenken.
Meteorologen en pokerspelers krijgen altijd prompt een terugkoppeling van hun voorspellingen en dat geeft ze de kans om beter te worden in hun vak. Politierechercheurs gaan volgens Tetlock echter te vaak uit van hun jarenlange ervaring, maar die is waardeloos als je je intuïties nooit bijstuurt.
Onzekerheidsonderzoek startte laat in de geschiedenis. De invloedrijke arts Galenus had een gezag dat 15 eeuwen duurde. Hij twijfelde nooit: als een therapie niet werkte kwam dat omdat de patiënt ongeneeslijk was en experimenteren was iets voor twijfelaars. Pas in de 18e eeuw daagde het besef dat onzekerheid de realiteit is, dat juist totale zekerheid een illusie is. Het zoeken en vinden van betekenis in bijvoorbeeld een ramp komt niet alleen bij religieuzen voor maar ook bij atheïsten. Het is zeer goed als hulp in een verwerkingsproces, maar staat lijnrecht tegenover probabilistisch denken. Denk ook hoe je de liefde van je leven hebt ontmoet: het zat vol met toevalligheden en het had net zo goed iemand anders kunnen wezen.
De arts James Lind gaf in de 18e eeuw zes groepen zeelui verschillende therapieën tegen scheurbuik, o.a. citrusvruchten, maar hij begreep zelf de overtuigende conclusie niet en scheurbuik bleef nog lang bestaan. En de medische stagnatie ook.
Pas in 1921 kwamen de eerste medische tests gebaseerd op statistieken. Dat was een revolutie omdat artsen daarvóór nooit wetenschap bedreven, alleen toegepaste wetenschap zoals het gebruik van röntgenfoto’s en bacteriekweken.
De scepticus Archie Cochrane startte na WO II de eerste randomized trials, zeer tegen de zin van het medisch establishment, dat de nadruk legde op intuïtie. Hij toonde aan dat patiënten op de cardiologie-afdeling (CCU) slechter af waren dan thuis. In 1993 werd een instituut naar hem vernoemd dat evidence based adviezen geeft.
Geinteresseerd in het boek? Bestel het via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel!
Het placebo-effect is reeds door Chaucer in de Canterbury Tales in 1340 aan de kaak gesteld en wordt in de 18e eeuw in medische literatuur genoemd. De werking van middelen zonder actieve componenten staat buiten kijf. Het woord placebo is Latijn voor “ik zal behagen”. Behagen (lees: zich beter voelen) dus zonder effectieve werkzame stof en zonder echte behandeling. Maar ook het omgekeerde komt voor en genaamd ‘nocebo’, wat letterlijk betekent “ik zal schaden”. Schaden (lees: zich slechter voelen) op basis van veronderstelde, maar niet aanwezige, schadelijke stoffen of omstandigheden.
Voorbeelden van het nocebo-effect zijn de veronderstelde bijwerkingen van medicijnen, de effecten van Voodoo, de toename van pijnbeleving als er voor pijn is gewaarschuwd en de vermeende effecten van elektromagnetische straling afkomstig van antennes en zenders.
Als voorbeeld waar dat laatste toe kan leiden, een korte schets van een klucht in drie taferelen.
In Lyon maakte het grote Franse telecommunicatie bedrijf Bouygues, plannen voor een netwerk van GSM relais antennes. Er was veel bezwaar tegen het opzetten van dit netwerk. Voor één relais antenne in Lyon leidde dat tot een verzoek aan de rechter om de bouw te verbieden. Het betrof een antenne die dicht bij een kinderopvang en een school stond. De rechter wees het verzoek af met als voornaamste argument dat er geen overtuigende bewijzen in de literatuur zijn voor een gezondheidsrisico.
De antenne werd gebouwd en dat leidde na een jaar tot een verzoek in hoger beroep tot herziening van het eerdere vonnis. Argument was nu dat er wel degelijk gezondheidsproblemen waren opgetreden en die claim kon ook met gezondheidsklachten worden gestaafd. Hier was echter sprake van een toch wel raadselachtig fenomeen: de antenne was inderdaad geplaatst, maar nog niet aangesloten. Geen enkele straling had ooit de antenne verlaten. Dus moest de conclusie wel zijn dat de klachten waren ontstaan zonder dat er enige oorzaak voor was. (Dit nog los van het feit dat ook bij een werkende antenne, volgens alle onderzoek daarover, geen straling optreedt die tot gezondheidsproblemen zou kunnen leiden.)
Een duidelijk geval van het nocebo-effect. De rechter oordeelde in hoger beroep dat de stand der kennis niet was veranderd en dat de eis tot afbraak van wat de Eiffeltoren van Lyon werd genoemd, werd afgewezen.
De protesten tegen de antenne en de steunzenders waren daarmee niet van de baan.
Er volgde en tweede verzoek tot hoger beroep. Het nocebo-effect werd daarin niet bij naam genoemd, maar was wel de kern van het betoog. Er was dan blijkbaar geen effect van de straling aangetoond en er was ook onvoldoende bewijs voor effecten van de straling als die wel zou gaan optreden. Maar, zo betoogde men, het was wel duidelijk dat de antenne tot grote ongerustheid leidde en daarmee een gezondheidsrisico was. Het nocebo-effect was nu zelf de boosdoener geworden.
Gelukkig oordeelde het Hof van Appel dat deze redenering niet voldoende zwaarwegend was om de antenne stil te leggen. Het Hof gaf echter wel aan dat het oordeel voorlopig is. Mocht er een veel ernstiger vorm van maatschappelijke onrust ontstaan, dan zou alsnog tot sluiting kunnen worden besloten. Met andere woorden: als het nocebo-effect maar erg genoeg opspeelt, kan de waan plotseling werkelijkheid worden.
Hieronder diverse franstalige links naar dit onderwerp:
http://www.next-up.org/Newsoftheworld/EcoleGersonLyon.php
http://www2.victoires-editions.fr/ressources/storage/20110216174720-texte_loi.pdf
Kloptdatwel bestaat inmiddels ruim 5 jaar. Zoals ieder jaar geven we inzicht in het afgelopen jaar, de bezoekersaantallen, ‘scores’ op Twitter en Facebook, de highlights en de toekomstplannen.
Unieke bezoekers
Voor het vijfde jaar op een rij zien we een stijgende lijn in het aantal bezoekers ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit jaar mochten we bijna 235.000(!) unieke bezoekers verwelkomen. Wederom een stijging van ongeveer 25%. Dit jaar is echter niet alles rooskleurig aangezien een gemiddeld bezoek van 2:18 afnam naar slechts 1:39. Dat betekent dat er in plaats van 7.195 uur, ‘slechts’ 6.446 uur op Kloptdatwel werd doorgebracht: ruim 11% minder.
Reden hiervoor zou kunnen zijn dat we de “KortKortKort”-categorie gestart zijn. Het lijkt me logisch dat zulke korte berichtjes aanzienlijk minder tijd kosten om te lezen.
Echter ook onze bounce-rate (het percentage bezoekers die slechts één pagina bekijken tijdens het bezoek) is dit jaar fors gestegen van 67% naar bijna 75%. Meestal wordt dit gezien als de mate van geïnteresseerdheid. Aangezien we een blog zijn met meestal een duidelijk onderwerp per artikel vind ik dit niet vreemd. Sterker nog, ik vind deze stijging goed passen bij de grotere hoeveelheid korte berichten.
Artikelen
Dit jaar hebben 15 verschillende auteurs maar liefst 275 artikelen geschreven, tegenover 168 vorig jaar. Echter hebben we daar slechts 116.000 woorden voor nodig gehad, terwijl dit vorig jaar 127.000 was. Gemiddeld bestond dit jaar een artikel dus uit 421 woorden, terwijl dat vorig jaar 755 was (-55%). Gert Jan van ‘t Land nam maar liefst 145(!) (voornamelijk korte) artikelen voor zijn rekening. Pepijn van Erp was de volgende topper met 65 artikelen, die juist voornamelijk lang(er) waren. Op nummer drie staat het eerste niet-redactielid Laurens Dragstra met maar liefst 21 artikelen. Ik hoop dat je weet dat we dit ontzettend waarderen. Speciaal wil ik ook vaste columnist Cees Renckens en daarnaast Björn, Ewout Meijer, Tom & Emile Dingemans ontzettend bedanken. Zij schreven allen meerdere artikelen.
Social media
Ook op Facebook en Twitter zijn we erop vooruit gegaan. We hebben op moment van schrijven 667 likes op Facebook t.o.v. 492 vorig jaar. Op Twitter hebben we nu 845 volgers terwijl we er vorig jaar 701 hadden.
Techniek / features
WPEngine.com, waar we onze hosting hebben, draait nog steeds als een zonnetje. Maar waar we vorig jaar nog schreven over korte berichten via Tumblr is na te hebben geëxperimenteerd uit ontevredenheid de categorie KortKortKort ontstaan.
Het belangrijkste nieuwe onderdeel van Kloptdatwel is de nieuwsbrief. Gewoon iedere zondag lekker alle artikelen van de afgelopen week in je e-mail. Makkelijk toch? Inmiddels vinden 72 abonnee’s dat ook.
De plannen voor merchandise, doneren, inloggen en mogelijke verwijdering van de advertenties voor donateurs: helaas zijn we daar nog niet aan toegekomen.
Toekomst
In het afgelopen jaar hebben we, behalve bovengenoemde zaken, ook gedacht aan het starten van een podcast. Dat plan is de afgelopen maanden wel iets concreter geworden maar staat nog steeds in de steigers. Er ligt een plan om in elk geval één podcast te produceren voor het eind van 2015. Ik ben eigenlijk wel benieuwd wat jullie van dit plan vinden?
Actieve bezoekers
Tja, het is dit jaar niets anders dan vorig jaar geweest. Disqus blijkt geen uitgebreide statistieken bij te houden, dus ik het niet onderbouwen met getallen, maar geloof mij: jullie hebben wederom ontzettend veel gelezen, geschreven, reacties geplaatst, artikelen doorgestuurd, geliked, getweet, geretweet, gemaild, gevraagd en ons mentaal gesteund. Namens alle betrokkenen bij Kloptdatwel wil ik jullie dan ook enorm bedanken!
Blijf (onze) skeptische artikelen vooral delen met je tante, vertel erover tegen je collega, bespreek het met je (fysio)therapeut, want het uiteindelijke doel is natuurlijk dat we onszelf ooit kunnen opdoeken 😉
Wil je ook eens een (kort) artikel schrijven? Schroom niet en klim in de pen! Info@kloptdatwel.nl staat absoluut voor je open. Ook voor vragen of andere zaken.
