Kloptdatwel?

Algemeen

Opnieuw dubieus onderzoek van tegenstanders genetisch gemodificeerd voedsel

by 19 Comments

Vorig jaar werd de wereld opgeschrikt door een studie waaruit zou blijken dat ratten die op een dieet waren gezet van genetisch gemodificeerde (GM) maïs gigantische tumoren ontwikkelden. De bijgeleverde foto’s van ratten met lijfjes waar bulten ter grootte van pingpongballen aan alle kanten uitstaken, spraken boekdelen. Hartstikke fout spul die GM-maïs, had de Franse onderzoeker Séralini dus aangetoond. Maar de ratten die ‘normaal’ te eten kregen, waren er niet veel beter aan toe. De gebruikte rattensoort staat bekend om het ontwikkelen van dergelijke kankers. Inmiddels is die studie van alle kanten afgeschoten als prutswerk en het feit dat Séralini zijn data niet wil vrijgeven, zegt misschien ook wel genoeg. Een soortgelijke studie verscheen op 11 juni jl., nu waren varkens de klos. Na 23 weken wegkauwen van GM-voer, waren hun magen duidelijk meer ontstoken dan die van hun meer fortuinlijke soortgenoten die gewoon voer kregen. Hoewel het resultaat met iets minder schokkende foto’s werd geïllustreerd, ging het nieuws weer als een lopend vuurtje het internet over. Ook nu kwam de kritiek snel op gang en die is net zo vernietigend. Anti-GM-activisten zullen er voorlopig echter nog wel mee blijven rondzwaaien, zoals ze ook doen met het onderzoek van Séralini.

Het verschil lijkt duidelijk, het gemodificeerde voedsel pakt verschrikkelijk uit. Maar klopt dat wel?
Het verschil lijkt duidelijk, het gemodificeerde voedsel pakt verschrikkelijk uit. Maar klopt dat wel?

De Australische en Amerikaanse onderzoekers voerden 84 varkens GM-soja en -maïs en 84 andere varkens ‘normaal’ voedsel. Na vijf maanden werden ze geslacht en onderzocht door dierenartsen die niet wisten wat welk varken had gegeten. Geen verschillen werden gevonden voor voedselinname, gewichtstoename, bloedwaarden en sterfte. Wel bleek dat van de varkens op het GM-dieet maar liefst 32% een hevige ontsteking van de maag had, tegen maar 12% in de controlegroep. Een plaatje maakt het duidelijker (zie rechts).

Er is van alles mis met dit onderzoek. Dat varieert van het niet vooraf bepalen waar de onderzoekers naar zouden kijken tot het niet vermelden dat ze zelf behoorlijke belangen hebben in de biologische veehouderij. Op de website rbutr.com kun je nu al 26 links vinden naar blogs en andere artikelen die stuk voor stuk het onderzoek van Carman en haar collega’s onderuit halen. Het is teveel om hier allemaal te herhalen, maar het belangrijkste is misschien wel dat het gevonden ‘significante’ verschil hoogstwaarschijnlijk een toevalstreffer is. Alleen al omdat ze meer dan veertig zaken onderzochten, was het te verwachten dat minstens twee van die tests iets zouden opleveren met een p-waarde kleiner dan 0,05 ook als het verschil in voer niets uitmaakt. Er werd ook gevonden dat in de GM-vrije groep een stofje verhoogd was dat zou kunnen duiden op problemen met de lever, maar daar hoor je de auteurs niet over. Er zijn wel methoden om je tegen dit soort ‘cherry picking’ te beschermen, maar eigenlijk moet je van te voren gewoon goed beschrijven hoe je de statistische analyse gaat aanpakken.

Nu had het verschil in die maagonstekingsgraad wel een behoorlijk lagere p-waarde dan die standaardgrens van 0,05 namelijk 0,0044. Misschien is er dan toch iets aan de hand? Nou, zelfs als je ervan uit zou gaan dat de onderzoekers vooraf hadden bedacht dat dit de belangrijkste uitkomstwaarde zou zijn, blijkt het allemaal erg mee te vallen als je de statistiek goed doet. Want ook daar maken de onderzoekers een potje van.
De volgende tabel geeft het resultaat weer van beoordeling door de dierenartsen van de varkensmagen. Die hadden eerst een indeling in vier categorieën bepaald in een ander onderzoek en die hier blind toegepast.

GM-vrij voer GM-voer
geen ontsteking 4 8
lichte ontsteking 31 23
middelmatige ontsteking 29 18
ernstige ontsteking 9 23

Het totaal aantal varkens is wat lager dan eerder opgemerkt, 73 en 72 tegen 84 waarmee beide groepen startten. Er waren er namelijk al een stel gestorven voordat het einde van de testperiode bereikt was. Die sterfte is niet raar, maar wel meer dan je normaal gesproken kunt verwachten in een varkenshouderij. En dat roept ook weer vragen op. Maar nu even terug naar de statistiek. De onderzoekers vonden het verschil bij de ‘ernstige ontsteking’ toch wel opvallend. Ze gooiden nu al andere categorieën op een hoopje en kregen de volgende tabel:

GM-vrij voer GM-voer
geen ernstige ontsteking 64 49
ernstige ontsteking 9 23

Een significant verschil als je een Chi-kwadraattoets gebruikt (p=0,0044), maar diezelfde test had je ook kunnen doen zonder de lichtste categorieën bij elkaar te nemen. De p-waarde is dan iets minder indrukwekkend (p=0,011). Nog steeds significant als het de enige uitkomstwaarde van het onderzoek was geweest, maar met al die andere tests erbij, wordt het wat dubieus of we mogen spreken van een ‘verrassing’. Je zou natuurlijk ook ‘geen’ en ‘licht’ bij elkaar kunnen nemen en vergelijken met ‘middelmatig’ en ‘ernstig’; dan komt er niets bijzonders uit. Het heeft allemaal wat willekeurigs.
Het bijelkaar vegen van die categorieën heeft ook een ander bezwaar: het zijn categorieën die in een verhouding staan, het zijn meer dan labeltjes. Door de categorieën samen te voegen, gooi je informatie weg. Als je bijvoorbeeld in de eerste tabel de eerste en derde rij zou verwisselen, zie je een veel sterker verband tussen GM-voer en ontsteking; voor de in elkaar geschoven tabel maakt het echter niets uit. Een test (Wilcoxon) die er wel rekening meehoudt dat de categorie ‘licht’ een lagere ontstekingswaarde inhoudt dan ‘middelmatig’ laat geen significant verschil zien (p=0.281).
Er blijft dus niet zo veel van over, de skeptische statistici ook weer opgelucht. Maar het wordt eigenlijk nog erger als we Dr. Robert Friendship, een specialist op het gebied van de gezondheid van varkens, mogen geloven. Hij stelt dat de onderzoekers überhaupt niet hebben aangetoond dat er sprake was van maagontstekingen:

The researchers did a visual scoring of the colour of the lining of the stomach of pigs at the abattoir and misinterpreted redness to indicate evidence of inflammation. It does not. […] There is no relationship between the colour of the stomach in the dead, bled-out pig at a slaughter plant and inflammation.

De rode kleur zegt in dit geval dus helemaal niets. Ik hoop dat die nu wel heel erg verschijnt op de kaken van Carman en haar companen.

Via de volgende twee links van rbutr zijn de meest interessante blogs over deze kwestie wel te vinden: link1 en link2.

 

Zalvende Onzin – Vier redenen waarom mensen geloven in onwaarschijnlijke en onbewezen therapieën

by 42 Comments

Dit artikel verscheen eerder in Quest (www.Quest.nl) en is met toestemming overgenomen. Het originele artikel zoals dat in het magazine verscheen is hier te downloaden in pdf-formaat.

 

Vier redenen waarom mensen geloven in onwaarschijnlijke en onbewezen therapieën

Zalvende onzin

Waterdicht bewijs dat het werkt is er niet. En toch zijn er hordes mensen (ook intelligente!) die beweren dat ze er zonder reiki, homeopathie en acupunctuur nooit bovenop waren gekomen. Hoe zit dat?

TEKST: RIK KUIPER

Niet alleen domoren trappen erin. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek brengt ongeveer een op de tien Nederlanders elk jaar een bezoek aan een alternatieve genezer. Daaronder vallen homeopaten, acupuncturisten, natuurgeneeskundigen en magnetiseurs, maar ook huisartsen die er een alternatief handeltje op nahouden. Wat opvalt aan de cijfers, afkomstig uit een enquête uit 2009, is dat er veel hoogopgeleiden op bezoek gaan bij alternatieve genezers. Van de mensen die alleen basisonderwijs hebben gevolgd, bezocht dat jaar circa zes procent een alternatieve therapeut. Bij mensen met een HBO- of universitaire opleiding was dat bijna dertien procent! En dat terwijl voor het overgrote deel van de alternatieve therapieën geen overtuigend bewijs bestaat dat ze bijdragen aan de genezing. Waarom denken veel mensen dan toch dat ze baat hebben bij dergelijke behandelingen?

1. Ziektes hebben een natuurlijk verloop

Je voelt je slap, hebt hoofdpijn, rillingen, koorts. Na twee dagen besluit je je favoriete alternatieve therapeut te bezoeken, die al snel een ‘ernstige onbalans’ of een ‘energetisch tekort’ constateert. Hij raadt je aan een paar glaasjes ingestraald water te drinken. En ja hoor, na een week later ben je beter. Zie je wel dat dat water helpt! Maar dat kun je pas met zekerheid zeggen als je weet wat er gebeurd zou zijn zonder dat je water dronk. De kans is groot dat dat kwaaltje dan ook was overgegaan, want dat doen veel aandoeningen nu eenmaal. Elke ziekte heeft zijn natuurlijke verloop. Of, zoals de 18de eeuwse filosoof Voltaire het zei: ‘De kunst van de geneeskunde bestaat uit het bezighouden van de patiënt terwijl de natuur de ziekte geneest.’

Dat veel mensen toch denken dat het ingestraalde water effect heeft gehad, komt door een cognitieve illusie, een denkfout. Mensen zijn geneigd om oorzakelijke verbanden te zien waar die er niet zijn. Dat de genezing volgde op de consumptie van dat water wil immers nog niet zeggen dat de genezing veroorzaakt is door dat water. Die denkfout heet in het Latijn ‘post hoc, ergo propter hoc’, letterlijk ‘na dit, dus vanwege dit’. Het gevolg: mensen op wie de illusie vat krijgt, zullen al hun vrienden en kennissen vertellen hoeveel baat ze hebben gehad bij het ingestraalde water.

Hoe stel je dan wel vast of een therapie werkt? Dat kan eigenlijk maar op één manier: doe een uitgebreide studie waarbij je patiënten met dezelfde klachten willekeurig in groepen verdeelt. De ene groep krijgt het ingestraalde water, de andere krijgt water dat niet is ingestraald. Doe dat bovendien bij voorkeur ‘dubbelblind’: zowel de patiënten als de behandelend therapeut weten niet wie het ingestraalde water krijgt, en wie het gewone. Dat wordt door een buitenstaander bijgehouden. Zo voorkom je dat verwachtingen de uitslag van de studie beïnvloeden. Genezen de ingestraalden gemiddeld sneller, dan heeft de behandeling effect gehad. Is er geen verschil, dan heeft je lichaam de ziekte zelfstandig opgeruimd.

2. Soms geneest zelfs een ongeneeslijke vanzelf

Ja, zo’n griepje gaat vanzelf wel over na een paar dagen. Maar hoe zit het met uitbehandelde kankerpatiënten die na het bezoek aan een alternatieve therapeut nog jaren leven? Simpel, zulk wonderbaarlijk herstel komt van nature gewoon voor. Kijk bijvoorbeeld naar het onderzoek van Michael Mac Manus en zijn collega’s. Ze zochten in de database van het Peter MacCallum Cancer Center in Melbourne naar patiënten bij wie tussen 1984 en 1990 een onbehandelbare vorm van longkanker was geconstateerd. De ruim 2000 patiënten kregen alleen een beetje radiotherapie om de symptomen te verlichten. Na een half jaar was de helft van de patiënten overleden, na een jaar leefde minder dan twintig procent nog. Maar er waren ook mensen die ondanks de slechte prognose na vijf jaar nog in leven was. Het ging om ongeveer één procent van de patiënten, van wie een aantal ook na tien jaar nog leefde.

Welke factoren bij zulke onverwachte genezingen een rol spelen, was onduidelijk. Misschien zaten er een paar verkeerde diagnoses bij, opperden de onderzoekers. En misschien ook reageren sommige patiënten uitzonderlijk goed op radiotherapie. Hoe dan ook, de onderzoekers vinden het van belang om de frequentie van dit fenomeen op waarde te schatten, ‘zodat claims van een genezing door een nieuwe therapie of zelfs door een alternatieve geneeswijze of een gebedsgenezing in de juiste context worden gezien.’ Met andere woorden: als zo’n overlever in zijn wanhoop toevallig haaienkraakbeen heeft geslikt, betekent dat niet dat die alternatieve therapie de kanker heeft uitgebannen. Het is veel waarschijnlijker dat de patiënt tot die kleine groep mensen behoort bij wie de ziekte zich terugtrok door die kleine dosis radiotherapie. Maar de kans is groot dat een ander verhaal de ronde gaat doen: ‘Wonderbaarlijke genezing door haaienkraakbeen!’

3. Aandacht en warmte helpen een hoop

Een prachtig experiment was het. Samen met een paar collega’s verdeelde Ted Kaptchuk van Harvard Medical School in de VS ruim 200 patiënten met het prikkelbaredarmsyndroom in drie groepen. Groep een werd alleen op een wachtlijst geplaatst. Groep twee kwam onder behandeling van een weinig spraakzame en snel werkende therapeut, die ze behandelde met nep-acupunctuur. Daarbij maakt hij gebruik van inschuifbare naalden, waardoor de patiënten niet merkten dat ze niet werden geprikt. Ook groep drie werd geprikt met nepnaalden, maar hier nam de therapeut veel meer tijd voor de patiënt en sprak zinnen als: ‘Ik kan me voorstellen hoe vervelend een prikkelbare darm is voor u’.

Na een paar weken werd de balans opgemaakt. Gemiddeld hadden de patiënten in alle drie de groepen minder last van hun darmen. Ook zeiden ze dat hun kwaliteit van leven was toegenomen. En dat terwijl geen van de patiënten een échte behandeling had gehad! De effecten waren het sterkst bij de twee groepen die nep-acupunctuur hadden gehad, waarbij de groep met de vriendelijke therapeut de meeste verbetering toonde. Voor Kaptchuk kwam dit niet als een verrassing. De onderzoeker verdiept zich al jaren in het placebo-effect, het effect dat patiënten zich na een behandeling beter voelen, ook als de behandeling geen bewezen effect heeft. Ditzelfde placebo-effect zorgt dat veel mensen denken dat ze baat hebben gehad bij een behandeling van een alternatieve therapeut. Ze voelen zich beter! Feit is echter dat die verbetering niets te maken heeft met de zuurstoftherapie of de darmspoeling die ze hebben ondergaan, maar met de diagnose, het luisterend oor en het vreemde ritueel. En dat is kwalijk, want als patiënt moet je erop kunnen rekenen dat een therapeut eerlijk tegen je is. Je moet ervan uit kunnen gaan dat hij je alleen blootstelt aan veilige en effectieve therapieën. En niet aan handelingen die alleen drijven op het placebo-effect. 

4. Als je ergens tijd in geïnvesteerd hebt, dan moet het wel goed zijn

Ze moesten over de psychologie van seks praten, de vrouwelijke studenten die onderzoekers Elliot Aronson en Judson Mills in de jaren vijftig van de vorige eeuw hadden geworven voor een experiment. Wel deden ze eerst een toegangstest. Voor de helft van de studenten was dat gênant, schrijft Aronson in zijn boek Mistakes Were Made (but not by me): ze moesten seksscènes uit romans als Lady Chatterley’s Lover hardop voorlezen. De andere helft las alleen een lijst van seksueel getinte woorden voor. Daarna hoorden alle studenten een bandopname van een uiterst trage en saaie discussie over de secundaire geslachtskenmerken van vogels. Na afloop moesten ze aangeven hoe interessant ze de opname vonden. De ‘woordenlijststudenten’ vonden de discussie waardeloos. Ook hadden ze zich gestoord aan een spreker die had toegegeven dat hij zich niet had voorbereid. De ‘seksscènesgroep’ vond de discussie wel interessant. En dat die ene student zich niet had voorbereid? Ach, dat konden ze hem best vergeven. Hij was toch eerlijk geweest?

Dezelfde opname, heel verschillende meningen. Hoe zat dat? Volgens de onderzoekers kwam het door cognitieve dissonantie: de onaangename spanning die ontstaat bij twee onverenigbare ‘cognities’ (zoals een houding, gevoel, verwachting, mening of gedrag). Een klassiek voorbeeld is de roker. Die weet dat hij twee pakjes per dag rookt, en dat dat tot longkanker kan leiden. Deze onprettige tegenstrijdigheid kan hij oplossen door te stoppen met roken. Maar vaak lukt dat niet. Dan doet hij wat anders. Hij past niet zijn gedrag aan, maar zijn mening. ‘Ach’, zal hij denken, ‘het zal wel meevallen met de gevaren van roken.’ In het experiment van Aronson en Mills trad iets vergelijkbaars op. De studenten die de seksscènes hadden voorgelezen, hadden een groter offer gebracht om de bandopname te mogen horen dan de andere groep. Daarom was het voor hen moeilijk te verkroppen dat de opname niet interessant was. Dan zou de investering immers voor niets zijn geweest. Om dat ongenoegen weg te nemen, overtuigden ze zichzelf ervan dat de opname wel interessant was.

En dat is precies het gevaar dat op de loer ligt bij mensen die alternatieve genezers bezoeken. Ze hebben er tijd en geld in geïnvesteerd. Vallen de resultaten tegen, dan ontstaat dat ongemakkelijke gevoel. En dus maken ze zichzelf onbewust wijs dat ze toch baat hebben gehad bij Bach-bloesemtherapie. ‘Echt’, zeggen ze tegen de buurvrouw. ‘Je zou ook eens moeten gaan.’ En zo blijven de dominostenen vallen.

rik.kuiper@quest.nl

Meer informatie

Bekocht of behandeld?, Simon Singh en Edzard Ernst, Arbeiderspers (2010): kritisch boek over homeopathie, chiropraxie, acupunctuur en kruidengeneeskunde.

Wetenschap of kwakzalverij?, Ben Goldacre, De Geus (2011): Britse arts veegt de vloer aan met kwakzalvers.

www.kwakzalverij.nl: het laatste nieuws over vreemde alternatieve therapieën.

 

K A D E R S

Hoe word je een rijke kwakzalver?

Op zoek naar een andere baan? Word kwakzalver! Edzard Ernst, hoogleraar alternatieve geneeswijzen aan de Exeter Universiteit in Groot-Brittannië, gaf onlangs wat adviezen voor startende ondernemers. Hier de belangrijkste.

1. Geef je therapie een fantastische naam

Dat klinkt simpel, maar pas op: de echt rare ideeën zijn al door anderen geclaimd. Oorkaarsen bijvoorbeeld. Urinetherapie. En auramassage.

2. Verzin een fascinerende geschiedenis

Je kunt natuurlijk niet zeggen dat je de behandeling verzonnen hebt. Bedenk dus iets met de Oude Chinezen of een goddelijke gift en zeg dat de oudste culturen op aarde zich ook bewust waren van de fundamenten van jouw therapie.

3. Voeg een vleugje pseudo-wetenschap toe

De theorie moet geloofwaardig zijn. Strooi dus met wetenschappelijk klinkende termen waarvan veel mensen toch niet weten wat ze precies betekenen. Kwantumfysica, chaostheorie en nanotechnologie scoren altijd.

4. Neem een apparaat!

Een bliepende machine met ledverlichting en digitale displays maakt indruk. Het apparaat hoeft nergens goed voor te zijn, maar geef hem wel een tongbrekende naam. Helaas: de BodiHarmoni Energy Enhancer, de BOVIS-biometer en de Vari Gamma Zapper bestaan al.

5. Claim alles te genezen

Wie alleen hamertenen en chronisch nagelbijten behandelt, wordt nooit rijk. Denk dus groot: jouw therapie moet een panacee zijn, een oplossing voor alle klachten.

6. Verzin ‘bewijs’

Sommige mensen willen bewijzen zien voor de werking van de therapie. Ai. Je hebt geen dubbelblinde, placebogecontroleerde proeven. Gelukkig is er een alternatief: laat een aantal mensen op je website vertellen hoe ontzettend veel ze aan jouw behandeling hebben gehad. Desnoods verzin je deze testimonials.

7. Zeg dat 76,5 procent geneest!

Nu je toch van alles uit je duim zuigt, verzin dan ook een succespercentage. De meeste kwakzalvers beweren dat ongeveer 70 procent van de patiënten opmerkelijke vooruitgang zag. Het advies van Ernst: ga daar iets boven zitten, op 76,5 procent, bijvoorbeeld.

8. Vraag veel geld

Wil je echt rijk worden, bied je diensten dan niet voor een prikkie aan. Richt je dus op welvarende types. Want, schrijft Ernst, hoge prijzen bieden de hoogste garantie. ‘Of heb je ooit gehoord van een oplichter die beroemd werd omdat hij zulke redelijke prijzen hanteerde?’

Bron: www.edzardernst.com

 

Baat het niet, dan schaadt het soms

Ach, zo’n homeopathische oplossing! Ach, kristaltherapie! Ach, een shiatsu-massage! Is het nu zo erg als mensen zich daaraan overgeven? Jazeker, met een beetje pech. Zo zijn er bepaalde kruiden die wel degelijk schade kunnen aanrichten. Simon Singh en Edzard Ernst schrijven in hun boek Bekocht of behandeld? dat bosbessen ‘een gevaarlijke daling van het bloedsuikergehalte kunnen veroorzaken of antidiabetische medicaties versterken’. En lavendel heeft ‘misselijkheid, braken, hoofdpijn en koude rillingen veroorzaakt’. En sint-janskruid? Dat bevat stoffen die de werking kunnen belemmeren van onder meer aidsremmers en medicijnen tegen kanker.

Een ander gevaar is dat sommige alternatieve therapeuten hun patiënten afraden een reguliere therapie te volgen. Een bekend voorbeeld is Sylvia Millecam, de actrice bij wie in 1999 borstkanker werd geconstateerd. Ze liet zich niet door reguliere artsen behandelen, maar door mensen uit het alternatieve circuit, die haar vertelden dat ze geen borstkanker had maar een bacteriële infectie. Met zouttherapieën, elektro-acupunctuur en magneetveldtherapieën zou ze er wel weer bovenop komen. In 2001 overleed ze, aan borstkanker.

 

Naalden, oplossingen en subluxaties

Acupuncturisten, homeopathen, chiropractici. Hun praktijken floreren, maar zijn hun behandelingen ook zinvol? Mwah.

Acupunctuur

Acupunctuur, waarbij naalden op bepaalde punten in het lichaam worden gestoken, is duizenden jaren geleden in China ontwikkeld. Maar werkt het ook? Helaas, er zijn nauwelijks goed opgezette onderzoeken waaruit blijkt dat acupunctuur meer bereikt dan een placebo-effect. Pech dus voor onder meer slapelozen, rokers, astmatici, mensen met elleboogpijn en zwangerschapsbrakers die zich hebben laten prikken. Alleen bij enkele soorten pijn en misselijkheid lijkt het enig effect te hebben. Toch gaan er miljoenen om in de acupunctuur.

Homeopathie

De patiënt ontvangt extreme verdunningen van stoffen die dezelfde symptomen als de te bestrijden ziekte zouden oproepen. Vaak is de verdunning zo groot dat er geen molecuul meer in het medicijn aanwezig is. Door te ‘potentiëren’, hard en methodisch te schudden, zou het middel volgens homeopaten toch de helende werking behouden. Dat is een wetenschappelijk onhoudbare bewering, en in serieuze studies is dan ook nooit aangetoond dat homeopathische middelen kunnen genezen. Er speelt hooguit een placebo-effect.

Chiropraxie

Volgens chiropactici is een slechte gezondheid te wijten aan ‘subluxaties’, lichte scheefstanden van de wervels in de ruggengraat. Om de klachten te verhelpen manipuleert de chiropractor de ruggengraat. Blijkt ook uit klinisch onderzoek dat de behandeling werkt? Tegen rugpijn wel. Maar er is een kanttekening, schrijven Simon Singh en Edzard Ernst in hun boek Bekocht of behandeld?: ‘Wervelmanipulatie kan lijders aan rugpijn helpen, maar de gebruikelijke manieren hebben nagenoeg even weinig nut’. Die reguliere behandelingen (fysiotherapie en een ontstekingsremmer) zijn echter in veel gevallen aanzienlijk goedkoper. Dat chiropractische behandelingen ook werken tegen astma, hoofdpijn, menstruatieklachten, middenoorontsteking, enzovoorts, zoals sommige chiropractici beweren, is niet overtuigend aangetoond.

 

 

Dit artikel verscheen eerder in Quest (www.Quest.nl) en is met toestemming overgenomen. Het originele artikel zoals dat in het magazine verscheen is hier te downloaden in pdf-formaat.

Met dank aan auteur & Quest redacteur Rik Kuiper (www.rikkuiper.nl) voor de toestemming om het artikel ook op deze plek te publiceren.

Gelezen: De publicatiefabriek

by 3 Comments

Naar aanleiding van de affaire-Stapel zijn er inmiddels een aantal boeken verschenen. Frank van Kolfschooten voorzag zijn Valse vooruitgang uit 1993 van een waardige opvolger met Ontspoorde wetenschap. Dat boek besprak ik eerder op Kloptdatwel. Diederik Stapel kwam zelf met zijn Ontsporing. Dat vond niet iedereen even kies. Zeer korte tijd na uitkomen ging er al een illegale kopie rond op het internet. Die fraudeur mocht er zeker geen geld aan overhouden. Het meest recente ‘Stapel’-boek is De publicatiefabriek van Ruud Abma. Er is op veel verschillende plekken interessant materiaal te lezen over de fraude van Stapel en de crisis waarin de sociale psychologie lijkt te verkeren en dit boek brengt het belangrijkste daarvan bij elkaar.

publicatiefabriekWie de zaak-Stapel goed gevolgd heeft, zal niet zoveel nieuwe feiten ontdekken in De publicatiefabriek, maar Abma brengt het materiaal van andere reconstructies en het rapport-Levelt op een zeer prettige manier samen. Ook het meenemen van discussies die her en der op internetsites werden gevoerd, opinies in wetenschappelijke tijdschriften en aanvullend commentaar van mensen die met Stapel hebben samengewerkt, maken dit de meest complete beschrijving tot nu toe. Volgens mij is er echter nog meer bloot te leggen. Zo ben ik wel nieuwsgierig naar reacties van editors van tijschriften die Stapels artikelen plaatsten en reviewers die er niets vreemds in ontdekten. Het boek van Abma had van mij wel wat meer recherchearbeid mogen laten zien.
Waar Van Kolfschooten de nadruk legt op de procedures die het gevolg zijn van het ontdekken van de fraude, gaat Abma meer in op het wetenschappelijke klimaat waarin dit kon plaatsvinden. Over de precieze manier waarop gefraudeerd wordt, of er minder ernstig vergrijpen plaatsvinden en hoe deze te ontdekken zijn, gaat Abma niet al te diep in. Wie meer wil weten over dubieuze onderzoeksgewoontes als ‘p-hacking’ kan met de aangehaalde bronnen echter goed uit de voeten.

De commissie-Levelt sprak van ‘slodderwetenschap’ binnen de sociale psychologie en Abma belicht dat op een verhelderende manier. Voor hem is de zaak Stapel een symptoom van de toestand van een academische cultuur. Het was voor mij wel enigszins nieuw om te lezen dat de crisis in de sociale psychologie eigenlijk een al jarenlang tikkende tijdbom was. Discussies over de waarde van het soort experimenten dat Stapel uitvoerde, gaan al sinds eind jaren 1960. En dan gaat het niet alleen om de onderzoeken die effecten van ‘priming’ proberen aan te tonen, maar meer algemeen of de testjes in het ‘laboratorium’ van de sociaal psycholoog wel wat zeggen over gedrag in de echte wereld.
Die wezenlijke discussie lijkt door veel onderzoekers alleen met de mond te zijn beleden. Zij gingen intussen gewoon door met het publiceren van onderzoekjes die het vooral goed doen in de media, maar voor theorievorming weinig betekenen. Ieder voor zich. En zo lang je ermee scoort, er vooral mee doorgaan. Misschien dat er daarom weinig kritisch naar elkaars werk werd gekeken. Ideale omstandigheden om met dubieuze praktijken weg te komen. Intussen zijn er binnen de sociale psychologie initiatieven gestart die het tij moeten keren. Meer aandacht voor replicatie van onderzoeken, beter gegevensbeheer en vooral minder individualistisch opereren.

Volgens Abma is een van de belangrijkste problemen van dat falende academische klimaat echter de druk die al dan niet formeel ligt op wetenschappers om maar artikel na artikel te publiceren. Dat wordt mede in de hand gewerkt doordat onderzoeksgelden veelal verdeeld worden op basis van de kwantitatieve gegevens van publicaties: aantal citaties, h-index en impactfactor van tijdschriften. Een zelfstandig inhoudelijk oordeel wordt nauwelijks gegeven. Liever denkt men dat een publicatie in een goed scorend tijdschrift een garantie is voor kwaliteit. Dat is natuurlijk ook een stuk makkelijker ‘sturen’ voor universitaire bureaucratieën.

De publicatiefabriek gaat wel wat specifiek over sociale psychologie. Als je kijkt naar het lijstje met de grootste fraudezaken, zie je daar voornamelijk de exacte en medische wetenschappen vertegenwoordigd. Of je daarvoor dezelfde soort oorzaken (‘slodderwetenschap’) kunt aanwijzen, is maar de vraag. Ook miste ik een bredere onderbouwing van de stelling dat minder publiceren beter zou zijn voor die verschillende wetenschapsgebieden. Van Kolfschooten laat in zijn boek wel gerenommeerde wetenschappers aan het woord, die dat beamen, maar Abma komt eigenlijk niet verder dan die uitlatingen over te nemen.

Bij elkaar genomen vind ik het een aardig boek, dat ik met plezier heb gelezen. Zeker aan te raden voor iedereen die de ins en outs van de affaire-Stapel eens rustig wil nalezen. Stapel zelf heeft intussen plannen om het theater in te gaan; met een programma onder de titel De Fictiefabriek.

Het Verhaal van een Kerk Zonder God

by 18 Comments

Scientology is moeilijk te categoriseren.  Voor belastingdoeleinden en in haar manier van organisatie is het een kerk.  Maar de geschriften van stichter L. Ron Hubbard zijn een grotesk mengsel van science fiction, pseudowetenschap en self-help pop-psychologie.  Ook wat betreft de rekrutering is Scientology uniek.  Waar gebruikelijke sekten zich vooral richten op eenzamen en kwetsbaren, daar heeft Scientology zich welbewust een plaats verschaft temidden van Hollywoodsterren.  In het dit jaar uitgekomen boek “Going Clear” vertelt Lawrence Wright het hele verhaal.

De omslag van het boek "Going Clear" van Lawrence Wright.
De omslag van het boek “Going Clear” van Lawrence Wright.

L. Ron Hubbard werd geboren in 1911.  In de jaren 30 ging hij aan de slag als schrijver van zogenaamde “pulp fiction.”  Het gaat hier om makkelijk verteerbare avonturenromans, westerns, science-fiction, etc.  Hij was ongelooflijk productief en kwam tot zo’n 100.000 woorden per maand.  Zijn 1.084 titels en vertalingen in meer dan 70 talen staan in de recordboeken.  Hij heeft nog gepoogd om filmscripts aan de man te brengen in Hollywood.  Maar die werden steeds resoluut afgewezen.  Het is in dit verband heel ironisch dat een groot aantal prominente Hollywooders hem een halve eeuw later als een soort nieuwe Jezus zou komen te vereren.

Hubbards levensloop vormt boeiend leesmateriaal.  Hij was een excentrieke en niet onsympathieke avonturier.  Z’n ingenieursopleiding heeft hij nooit afgemaakt.  Hij was 21 jaar oud toen hij een schip huurde, een bemanning wierf en een expeditie naar het Caraïbisch gebied organiseerde.  Het lag onder meer in de bedoeling om een filmdocumentaire te maken over voodoo.  Er is echter nauwelijks gefilmd en de expeditie eindigde met Hubbard die in Puerto Rico van boord sloop om uit handen van zijn schuldeisers te blijven.

De militaire loopbaan van Hubbard in ’41-’45 was volgens de Scientology kerk een opeenvolging van bijna bovenmenselijke heldendaden.  Maar de officiële archieven van de Amerikaanse strijdkrachten bevestigen daar zo goed als niets van.  Ook wat betreft de jaren van vlak na de oorlog lopen de versies uiteen.  Hubbard hield zich bezig met occultisme en zwarte magie.  Hij woonde onder één dak met de eveneens heel excentrieke Jack Parsons.  Parsons was een man vol tegenstrijdigheden: hij was een vooraanstaand ruimtevaartdeskundige en mede-oprichter van het Jet Propulsion Laboratory, maar was tevens volgeling van Aleister Crowley en actief beoefenaar van occultisme.  Parsons en Hubbard begonnen samen een handel in boten.  Dit, echter, liep erop uit dat Hubbard er in een voor de handel bedoelde boot vandoor ging met de jonge vriendin van Parsons.  Via geheime magische rituelen probeerde Parsons vervolgens een orkaan op te roepen.  Die orkaan kwam er ook inderdaad.  Hubbard en Sara moesten de veiligheid van een haven opzoeken en werden daar prompt ingerekend door de kustwacht.  Volgens de Scientology kerk werkte Hubbard al die tijd eigenlijk in opdracht van de Amerikaanse marine.  Men zou zich daar zorgen hebben gemaakt over het gedachtegoed van ruimtevaartdeskundige Parsons en over het feit dat veel collega wetenschappers geregeld bij Parsons over de vloer kwamen.  Hubbards taak was de beweging te infiltreren en te saboteren.  Met Parsons’ financiële ondergang in de botenhandel zou Hubbard de zwarte magie in de VS een halt hebben toegeroepen – zo luidt de versie van de kerk.

De Sara met wie hij er van door was gegaan werd uiteindelijk Hubbards tweede echtgenote.

L. Ron Hubbard (1911-1986), de stichter van de Scientology.
L. Ron Hubbard (1911-1986), de stichter van de Scientology.

Dianetics: The Modern Science of Mental Health verscheen in 1950.  Het beschrijft de self-help technieken waarmee Hubbard “Clear” geworden zou zijn, d.w.z. geestelijke en lichamelijke gezondheid gevonden zou hebben.  Met Dianetics had Hubbard een enorm gat in de markt gevonden.

Er werd in de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog niet gerept over post-traumatische stress.  Maar het bestond natuurlijk wel.  De medische stand had weinig anders te bieden dan brute methoden als elektroshock en lobotomie.  Freudiaanse psychoanalyse werd door mainstream Amerika gezien als een exotisch importproduct en het domein van intellectuele, joodse stedelingen.  Bovendien was het erg duur.  De in Dianetics beschreven procedures zijn in wezen een soort psychoanalyse voor de gewone man.  Ook hier is de grondgedachte dat psychisch lijden veroorzaakt wordt door trauma’s uit het verleden.  Genezing zou bewerkstelligd kunnen worden, niet door die trauma’s uit de weg te gaan, maar door er, o.l.v. een “auditeur,” de confrontatie mee aan te gaan.  Iedereen kon in principe “auditeur” zijn.  Met voetnoten en verwijzingen probeert Hubbard het geheel een wetenschappelijk aanzien te geven.  Maar dit bronnenmateriaal blijkt voor het grootste deel verzonnen te zijn.  Verbazingwekkend is dat natuurlijk niet gezien het feit dat Hubbard dit boek van 180.000 woorden in zes weken geschreven had.

Hubbards financiële problemen waren plotsklaps voorbij.  De verkoopcijfers waren enorm.  Hij was wereldberoemd.  Een wereldwijde Dianetics subcultuur kwam op gang.  Er waren Dianetics tijdschriften, Dianetics studiegroepen, Dianetics conferenties, etc.  Toch frustreerde het Hubbard dat hij weinig controle had over wat er met z’n geesteskind gebeurde.  Hij had geen intellectueel eigendomsrecht over de term “Dianetics” en over de therapeutische richtlijnen.  Omvorming van het gedachtegoed tot een religie leek een goede remedie.  Hiermee kon hij de volgelingen blijvend aan zich binden.  Ook was er dan een vrijstelling van belastingbetaling.  Dianetics werd dus opgeluisterd met een vernislaagje van spiritualiteit en bovennatuurlijkheid.  Voor het creëren van een mythologie greep Hubbard terug op z’n verbeeldingskracht als schrijver van science fiction.  Er werd reïncarnatie toegevoegd en Dianetics werd Scientology.

In het midden van de jaren 60 kocht Hubbard een drietal grote zeeschepen.  De verhuizing van het hoofdkwartier naar internationale wateren was heel pragmatisch.  Op de wereldzeeën waren Hubbard & co buiten het bereik van overheden en belastingdiensten.  Echter, de aard van de ondernomen expedities geeft de indruk dat Hubbard en z’n getrouwen het contact met de werkelijkheid kwijt waren.  Hubbard zou in een openbaring de precieze locatie van een ondergronds ruimtestation bij Corsica te weten zijn gekomen.  Uit vorige levens wist Hubbard zich begraven schatten in Calabrië en op Sicilië te herinneren.  Er werd van hot naar her gekoerst en uiteraard nooit iets gevonden.  Het tekent wellicht de sektementaliteit dat er nooit enig oproer uitbrak onder het scheepsvolk.

Op YouTube is er een goed interview met Lawrence Wright van meer dan een uur waarin hij vertelt dat de sektementaliteit hetgene is wat hem zo boeit aan het onderwerp.  Het willen begrijpen ervan is de reden is dat hij het boek geschreven heeft.

Het Verhaal van een Kerk Zonder God 3
Hubbard Professional Mark VI E-meter
(foto: O’Dea | Wikimedia Commons)

Telkens wanneer Hubbard en z’n scheepsvolk ergens aanlegden, dan was er de vrees om ingerekend en eventueel uitgeleverd aan de VS te worden.  De oplossing voor dit probleem zou liggen in het overnemen van een land.  De keuze daarvoor viel op Marokko.  Er werd dus een kantoor geopend in Rabat.  Het kantoor heette “American Institute of Human Engineering and Development” en het zou gaan om de ontwikkeling van een project in hydrocultuur landbouw.  Maar dit was een dekmantel.  Twee aantrekkelijke vrouwen van voor in de 20 zaten achter de schrijftafels.  Spoedig werden de dames graag geziene gasten op soirees en recepties in het koninklijk paleis.  In juli 1971 waren ze zodoende onder de genodigden bij een feestelijke militaire show ter gelegenheid van de verjaardag van Koning Hassan II.  Het feestje ontaardde in een couppoging.  Militairen bestormden het paleis, er viel een honderdtal doden en de koning verschool zich in een toilet.  Hubbard zag de crisis als een prachtkans en wilde militaire officieren gaan instrueren in het gebruik van z’n E-meter als leugendetector.  Maar niet veel later kwam Koning Hassan tot de conclusie dat het met de Scientology om een dekmanteloperatie van de CIA ging.  Hubbard en z’n volgelingen werden het land uitgejaagd.

In 1975 gingen Hubbard en de beweging terug naar het Amerikaanse vasteland.  Om uit handen van justitie en belastingambtenaren te blijven woonde Hubbard in caravans of op geheime adressen.  De Scientology kerk claimt dat haar “spirituele technologie” de sleutel is tot een blakende gezondheid.  Maar in het geval van Hubbard zelf bleek daar erg weinig van.  Hij was dik en had veel kwalen.  Vanaf 1980 verscheen hij niet meer in het openbaar.

David Miscavige was opgegroeid in de Scientology.  Hij was gespierd en had een intimiderend voorkomen.  Hij was nog geen 20 jaar oud toen hij in 1979 aan het hoofd van Hubbards lijfwacht kwam te staan.  Al snel had hij de volledige controle over alle verkeer tussen Hubbard en de kerk.  Mensen met macht binnen de Scientology wist hij weg te zuiveren.  Het was Miscavige die de gelovigen in 1986 in een grote conferentiezaal op de hoogte bracht van het overlijden van Hubbard.  Het is grappig hoe hij dit overlijden formuleerde als een overgang naar een hogere fase; een fase die “uitwendigheid” vereiste.

David Miscavige, het huidig hoofd van de Scientology kerk.
David Miscavige, het huidig hoofd van de Scientology kerk.

David Miscavige staat nog altijd aan het hoofd van de Scientology kerk.  Naar de buitenwereld lijkt hij een goed gekapte paus in een driedelig pak.  Maar er is een overvloed aan verklaringen waaruit blijkt dat hij weinig aanleiding behoeft om een naaste medewerker in elkaar te slaan.  Ieder moment kan hij over de vergadertafel springen en vuistslagen gaan uitdelen.  De laatste 150 pagina’s van Wrights boek zijn een beschrijving van het terreurbewind van Miscavige.   Binnen de hogere bestuurslagen van de kerk worden mensen doorlopend overgeplaatst naar andere functies of vaak jarenlang opgesloten.  “Rehabilitation Project Force” heet zulke detentie in Scientology kringen, maar vergeleken met een Scientology  “rehabilitatie” is een gewone gevangenis een luxe hotel.  Niets is er er sinds 2006 vernomen van Shelly Miscavige, de voorheen prominent aanwezige vrouw van David Miscavige.  Tommy Davis begeleidde Tom Cruise jarenlang namens de kerk en was vaak woordvoerder voor de Scientology.  Ook van Tommy Davis en z’n vrouw is al sinds meer dan een jaar niets vernomen.

Wright doet geen pogingen om patronen te ontdekken of verklaringen te vinden met betrekking tot het gedrag en de geweldadige uitbarstingen van Miscavige.  Het woord “paranoia” valt niet.  Wright is dan ook geen pop-psycholoog.  Hij is verbonden aan het prestigieuze kwaliteitsweekblad The New Yorker.  Hij is in eerste instantie journalist en beperkt zich tot namen, feiten, plaatsen, datums en getuigenverklaringen.  Zo  zorgvuldig en zo ondubbelzinnig mogelijk probeert hij de gehele waarheid en niets dan de waarheid te formuleren in hoogstaand Engels.  Soms is het vrij droog.  Wie niet goed Engels kent, die moet niet aan het boek beginnen.  Er is vooralsnog geen Nederlandse vertaling beschikbaar.

Zoals gebruikelijk met sekten zou het ludiek zijn als er ook niet de hersenspoeling, de mishandeling en de uitbuiting waren.  Kinderen worden hierbij niet gespaard.  Het is bemoedigend dat er bij de Scientology de laatste jaren een massale uittocht van leden is geweest.  Ook is er nu een constante stroom van negatieve publiciteit.  Hopelijk zal David Miscavige z’n driedelig kostuum nog eens mogen verwisselen voor een stemmig, oranje gevangenistenue.

 

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Bestel het via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel! Alvast bedankt!

Mieren wringen zich in bochten onder Wi-Fi straling

by 48 Comments

Een paar maanden terug heb ik het onderzoek van Marie-Claire Cammaerts naar de invloed van GSM-straling op het leervermogen van mieren kritisch besproken in Mieren gestoord door GSM? Dat onderzoek kwam ter sprake naar aanleiding van een NOS op 3 rapportage over het bedrijfje Brainport Biotech Solutions. Dat claimt een beschermingsfolie te ontwikkelen om je te beschermen tegen de vermeende schadelijke effecten van draadloze technologie. Het blijkt niet het enige bedrijf te zijn dat graag gebruik maakt van de bijzondere onderzoeksmethoden van deze onderzoeker van de Université libre de Bruxelles. In het volgende filmpje laat zij zien dat de CMO technologie van COMOSYSTEMS de vervelende invloed van Wi-Fi straling op mieren ongedaan maakt. Die zijn zonder die bescherming helemaal van slag, lopen minder snel en draaien veel minder meer, beweert zij.

  • video niet meer beschikbaar

Het onderzoek kun je in detail nalezen in Effet du rayonnement d’un routeur Wi-Fi sur le comportement des fourmis et évaluation, d’une biotechnologie de compensation (pdf op website van comosystems). Het bolletje dat de bescherming biedt, is in woorden van de firma in het commentaar bij de YouTube video:

not a “sphere” but a magnetic compensation oscillator immersed in a saline solution emiting a light signal in order to counter-effect the biological disorder caused by the exposure to EMF. The technology is patented and you will find all scientific files available on the site COMOSYTEMS

'not a "sphere" but a magnetic compensation oscillator immersed in a saline solution' volgens de leverancier
‘not a “sphere” but a magnetic compensation oscillator immersed in a saline solution’ volgens de leverancier

Dit specifieke model zag ik nog niet in de catalogus van de firma staan, maar de andere apparaten daarin geven wel een indicatie van de prijzen die voor deze onzin gevraagd wordt. Want onzin is het. Het onderzoek van Cammaerts is weer van een treurig niveau, niet geblindeerd en de mieren die ‘gemeten’ worden, worden waarschijnlijk ook niet echt willekeurig gekozen. Kijk maar eens goed in de video hoe selectief ze de mieren aanwijst waarvan het gedrag op dat moment  haar betoog ondersteunt. Terwijl er in hetzelfde shot mieren rondlopen die precies voor het tegengestelde standpunt zouden kunnen worden opgevoerd.
Om het ‘overtrekken’ van de mierenloopjes er iets wetenschappelijker te laten uitzien, heeft ze een computerprogrammaatje geschreven (pdf). Dat helpt misschien een beetje om de getekende paden objectiever in getallen om te zetten, maar als het met het uitzoeken van de mieren en de blindering al mis gaat, helpt dat allemaal niets. Tsja, en dezelfde mevrouw Cammaerts wil nu ook dat experiment met tuinkers overdoen. *Zucht*