Kloptdatwel?

Cees Renckens

Homeopathie en overheidsbeleid: hoe het was.

by 1,494 Comments

Column van Cees Renckens
Homeopathie en overheidsbeleid: hoe het was. 1
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Op 1 mei berichtte ik op deze plaats over de nakende ondergang van de homeopathische industrie als gevolg van nieuwe regelgeving en een rechterlijke uitspraak. Nu de Vaste Commissie voor VWS geen bezwaren heeft ingebracht tegen de nieuwe regels, is de regeling per 1 juli ingegaan. In haar eindeloos geduld met die kwakzalvers mogen de voorraden in de winkels nog even met de nu verboden claims uitverkocht worden. Daarna houdt het echt op en zal IGZ de naleving van het besluit gaan controleren.

Skeptici en andere weldenkenden zullen opgetogen zijn over dit overheidsbeleid dat zelfs de KNMP met haar gedogen van de verkoop van homeopathica door haar leden in haar lelijke hemd zet. Toch gaan mijn gedachten nog wel eens uit naar het overheidsbeleid dat de homeopathie in de afgelopen decennia op onbegrijpelijke wijze heeft gesauveerd. Erg fraai was dat allemaal niet en onze overheid kan als medeplichtige worden beschouwd aan veel homeopathisch bedrog. Zo overleefden homeopathische (en antroposofische) middelen meerdere bezuinigingsronden en werden zij tot 1993 volledig vergoed door het ziekenfonds, waarvan de overheid het vergoedingenpakket vast stelde. Overheidsdienaren hielden feestredes bij de snelle uitbreiding van homeopathische fabrieken als van Vogel en VSM. Kamerleden deden mee aan prijsuitreikingen aan homeopaten. Homeopaten ontvingen met regelmaat koninklijke onderscheidingen wegens hun verdiensten voor deze absurde geneeswijze. Postbus 51 verspreidde enige tijd wervende publiciteit voor deze middelen, totdat skepticus wijlen Jacob van Noordwijk protesteerde en hen met de ware aard van de homeopathie confronteerde.

Vanaf 1999 ging het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) homeopathische middelen registreren en men mocht met claims van werkzaamheid adverteren, hoewel daarvoor geen spoor van wetenschappelijk bewijs voorhanden was. Het CBG nam daartoe zelfs homeopathisch artsen in dienst. A. Vogel’s Aconitum D 10, te gebruiken bij ‘koorts en zenuwpijn’, was het eerste preparaat dat toen een dergelijke registratie verkreeg. Inmiddels zijn er 243 geregistreerde homeopathica met toegestane claim in omloop. Tot op de dag van vandaag worden deze middelen te koop aangeboden door drogisten en apotheken. Drogisten zijn niet in hun eerste leugentje gestikt, maar dat ook apothekers bereid zijn voor een paar grijpstuivers winst deze onzinnige middelen te verstrekken is een blijvende schandvlek voor deze beroepsgroep. Hun beroepsorganisatie KNMP eist dat de apotheker zijn klant er bij het afleveren van een homeopathisch middel ongevraagd op wijst dat het om onwerkzame middelen gaat, maar geen enkele apotheker doet dat. Dankzij minister Schippers komt er nu een eind aan deze windhandel, waarmee de bestrijders van de homeopathische kwakzalverij eindelijk de steun in de rug krijgen, die wij zo lang moesten ontberen. De portemonnee en de gezondheid van de burger zijn er zeer mee gediend. En ons land is weer een stukje beschaafder geworden.

Acupunctuur bij COPD: helpt het echt?

by 89 Comments

Acupunctuur bij COPD: helpt het echt? 2
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Wij schatten dat het in de plaatselijke uitgaansgelegenheden en mogelijk zelfs bij menige geisha erg druk geweest zal zijn toen 19 Japanners, auteurs van een onderzoek naar de werking van acupunctuur bij COPD (chronisch obstructief longlijden, beter bekend als astma, bronchitis en emfyseem) vernamen dat hun artikel daarover was geaccepteerd in de Archives of Internal Medicine, een van de top vier algemene medische tijdschriften van de VS (naast de JAMA, NEJM en Ann Int Med).

Zij zullen het zelf ook wel niet verwacht hebben en inderdaad is die acceptatie is om meerdere redenen opmerkelijk. Zo betrof het maar een kleine studie met slechts 30 patiënten in elke onderzoeksgroep, een merkwaardig contrast met het aantal auteurs/onderzoekers. De proefpersonen waren gerecruteerd in twee naburige ziekenhuizen en het onderzoek nam bijna drie jaar in beslag. Het werd gesponsord door de Japan Society of Acupuncture and Moxibustion en online gepubliceerd op 14 mei 2012. Beide groepen ondergingen gedurende 12 weken elke week een sessie waarin echte acupunctuur of placeboacupunctuur werd toegepast. De studie was ‘single-blind’, dat wil zeggen: de patiënt bemerkte geen verschil, maar de acupuncturist wist wel of hij echte dan wel placeboacupunctuur gaf. De belangrijkste uitkomstmaat betrof de mate van kortademigheid na 6 minuten lopen en de acupunctuurgroep deed het na die 12 weken beter dan de placebogroep. De statistiek klopte en er was netjes gecontroleerd of de blindering van de patiënten (konden zij raden in welke groep zij zaten?) was geslaagd, hetgeen het geval bleek. Ook een aantal aanvullende gegevens, onder andere betreffende de kracht van de in- en uitademing en de bereikte loopafstand viel positief uit voor de acupunctuurgroep.

Wat moeten wij hier nu weer van denken? Hoe kunnen naaldjes op de ‘blaasmeridiaan’, de ‘galblaasmeridiaan’, de ‘dunnedarm-meridiaan’ etc. zulk een spectaculair effect bewerkstelligen? De auteurs doen nog een gekunstelde poging om een verklaringsmechanisme te geven (lagere rusttonus van hulp-ademhalingsspieren, waardoor ze als het er op aan komt sterker zouden zijn), maar dat valt niet serieus te nemen. Of de secundaire uitkomstmaten van tevoren in het onderzoeksprotocol waren opgenomen of het resultaat van het zogeheten ‘fishing’ zijn geweest, dat valt niet na te gaan. Maar zelfs als aan alle methodologische voorwaarden is voldaan, gelooft iemand natuurlijk niet dat dit effect biologisch is. Daarvoor is allereerst het gevoel van ‘te mooi om waar te zijn’ te sterk. De financiering duidt ook al op een grotere kans op de gewenste positieve uitkomst zoals dat ook bekend is uit de reguliere farmaceutische trials. De overtuigingskracht van dit kleine aantal patiënten is ook niet groot en bovendien kan een p < 0,05 soms ook toevallig worden gevonden, namelijk in bijna 5% van alle onderzoeken waarin gelijkwaardige geneeswijzen met elkaar worden vergeleken. Dat de trial niet dubbelblind was laat de mogelijkheid open, dat de lichaamstaal van de therapeut in beide groepen verschillend is geweest. Ook dit kan een verstorend effect hebben. Ten slotte moet gedacht worden aan publication bias, waarbij vergelijkbare onderzoeken met een negatieve uitkomst niet zijn gepubliceerd. Er is een tijd geweest dat alle acupunctuurtrials uit China, Japan en Sri Lanka positief voor de acupunctuur uitvielen. Of die tijd voorbij is dat staat echt nog niet vast. Ook kan de mogelijkheid van fraude nooit worden uitgesloten, zulks is eerder vertoond.

De 19 Japanners zullen trots zijn op hun artikel en artsen en patiënten zullen deze publicatie weer zeer vaak tegenkomen in de propaganda van de Chinese naaldartiesten. En dat is zeer te verwijten aan de redactie van de Archives of Internal Medicine, die ook nog een commentaar publiceerde van de pro-alternatieve Brit George Lewith, die een en ander natuurlijk toejuicht en – dat klinkt altijd goed – nader onderzoek adviseert om echte zekerheid te verkrijgen. Het zijn de tijdschriftredacteuren van de Archives, die er met deze publicatie van een absurde claim voor verantwoordelijk zijn dat ongetwijfeld talrijke COPD-patiënten zich hoopvol tot acupuncturisten zullen gaan wenden met het verzoek deze onzinnige behandeling ook te mogen ondergaan. Hun is met deze publicatie een zeer slechte dienst bewezen.

 

Masao Suzuki et al. A randomized placebo-controlled trial of acupuncture in patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). Arch Intern Med. 2012. E pub 14 may 2012. doi:10.1001/archinternmed.2012.1233

De zaak 201012662/1 en het einde van de homeopathie in Nederland

by 18 Comments

Column van Cees Renckens
De zaak 201012662/1 en het einde van de homeopathie in Nederland 3
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

In 1997 startte het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen CBG met het registreren van homeopathische middelen, een voortvloeisel uit Europese wetgeving, waaraan elk land zijn eigen invulling mocht geven. Nederland koos ervoor om deze onzinnige taak uit te besteden aan het CBG, dat zich tot die tijd nimmer met dit anachronisme bezig had gehouden, maar nu wel tuk bleek op deze uitbreiding van haar taak/functiebeschrijving.

Er kwamen twee categorieën: enkelvoudige middelen zonder indicatie, het spul dat doorgaans alleen op voorschrift van een homeopaat wordt gebruikt. Voor de tweede categorie middelen, samengesteld uit mengsels en voorradig in de zelfzorgschappen van drogist en apotheek, die wel een indicatie claimen, gold een aangepaste ‘bewijsvoering’, waarbij volstaan kon worden met verwijzingen naar monografieën over het preparaat of naar vermelding in het Deutsches Homöopathisches Arzneibuch. Aldus werd in 1999 het eerste homeopathische middel met indicatie geregistreerd: A. Vogel’s Aconitum D 10, te gebruiken bij ‘koorts en zenuwpijn’ en anno 2012 zijn er inmiddels ruim 250 homeopathica met erkende indicatie op de markt.

Onze overheid had destijds nog wel het fatsoen om te eisen dat er op de verpakking van de middelen met indicatie de volgende tekst zou worden afgedrukt: ‘De werkzaamheid van dit homeopathisch geneesmiddel is door het CBG niet met wetenschappelijke criteria beoordeeld’. Deze tekst heet in de wandelgangen de disclaimer. VSM nam geen genoegen met deze storende afzwakking van haar propaganda en procedeerde tegen de verplichte disclaimer. Ze wonnen, hetgeen leidde tot dolle vreugde bij de zakenlieden van VSM, maar de vreugde duurde niet lang, want de minister van VWS oordeelde dat het evenwicht nu uit de regelgeving was verdwenen en bepaalde dat aan homeopathische middelen dezelfde toelatingseisen voortaan zouden moeten worden gesteld als aan reguliere echt werkzame geneesmiddelen. In 2007 trad deze nieuwe ministeriële Regeling in werking en homeopathica moesten dus vanaf die datum op gebruikelijke farmacologische gronden werkzaamheid aantonen. Voor middelen die al in de handel waren was er een overgangsregeling van twee jaar, waarbinnen de fabrikanten moesten aangeven op welke wijze ze de bewijzen van werkzaamheid (‘preklinisch en klinisch-farmacologisch’) dachten aan te leveren.

Op 19 december 2007 liet VSM Geneesmiddelen aan het CBG weten dat zij de indicatie van het in 31 juli 2002 geregistreerde Rinileen wilde handhaven onder verwijzing naar homeopathische literatuur en stelde dat het bewijzen van de werkzaamheid van deze middelen niet op reguliere wijze mogelijk was. Hierop ontnam het CBG VSM de handelsvergunning (RVH 80007) voor de Rinileen neusdruppels (indicatie: neusverkoudheid, oorpijn en bijholteontsteking). Tegen deze beslissing ging VSM wederom procederen en naast wat strikt formeel-juridische argumenten kwam men onder andere op de proppen met het bedrijfsbelang van VSM en beklemtoonde zij dat het CBG niet had bewezen dat het middel onwerkzaam was. Nu verloor VSM. Hoger beroep was nog mogelijk en zo klopte VSM in 2011 aan bij de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Het mocht niet baten: het hoger beroep (zaak 201012662/1) werd afgewezen en het vonnis werd gehandhaafd. De uitspraak kwam op 18 april 2012 en hij moet in de homeopathische wereld met paniek zijn ontvangen. Biohorma, VSM, Boiron en dergelijke verdienen alleen aan de complexmiddelen mét indicatie en praktisch niets aan de enkelvoudige middelen, die men slechts als service aan de al dan niet klassieke homeopaten in het schap houdt.

Na 15 jaar publieksmisleiding met toch ook enige medeplichtigheid van onze overheid en de afdeling homeopathie van het CBG komt aan die beschamende vertoning eindelijk een einde. De fabrikanten mogen hun middelen blijven maken, maar ze mogen niet meer zeggen waartegen het zou helpen: vanuit marketing oogpunt een hopeloze situatie. Het faillissement van de Nederlandse bedrijven die het publiek zo lang hebben kunnen misleiden, kan nu dus op korte termijn verwacht worden. De homeopathie is afkomstig uit Duitsland en daar kent men een mooie uitdrukking, die hier zeker voor mij op gaat: ‘Die schönste Freude ist Schadenfreude!’.

Aanpassing van de redactie 01-07-2013: het zaaknummer in de titel bleek onjuist en is gecorrigeerd. De titel als onderdeel van de URL zal niet gecorrigeerd worden omdat daarmee ook de URL aangepast zou worden.

Nederlandse chiropractoren en hun studiefinanciering

by 30 Comments

Nederlandse chiropractoren en hun studiefinanciering 4
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.
Column van Cees Renckens

In Nederland kun je het niet worden, maar ons land telt inmiddels zo’n 370 chiropractors (bottenkrakers) en hun aantal groeit nog steeds. De eerste vestigde zich in 1968, intussen zijn er al drie beroepsorganisaties, de NCA, de DCF en de CCA (christelijke chiropractors). De onderlinge verschillen zijn voor buitenstaanders niet licht te doorgronden, maar de NCA is met 250 leden de grootste en heeft het oudste register. Deze verschillen bestaan o.a. uit het al of niet maken van röntgenfoto’s en in het al of niet vaginaal c.q. anaal manipuleren, ja u leest het goed. NCA-chiropractors maken röntgenfoto’s hoewel dat wettelijk verboden is (maar het OM vervolgt niet) en gaan zich te buiten aan inwendige handgrepen. Aanvullende zorgverzekeringen vergoeden veelal de behandeling en ze zijn vrijgesteld van btw-heffing alsof ze artsen zijn.

De opleidingen bevinden zich vooral in Angelsaksische landen als Engeland, VS en Australië. Die opleidingen zijn particulier, maar worden ‘gevalideerd’ door universiteiten, die daaraan een aardig centje verdienen en zich volgens insiders slechts bezig houden met bureaucratisch afvinken van formulieren zonder op de hoogte te zijn van de curricula. Omdat er in Angelsaksische landen geen onderscheid bestaat tussen hbo en universitair onderwijs, claimen veel chiropractors dat zij een universitaire studie van vier of vijf jaar achter de rug hebben en sommigen gaan zover dat zij zich zelfs met dr. voor hun naam presenteren, een titel die in ons land is voorbehouden aan gepromoveerden, die een proefschrift schreven. Het blijken vooral DCF-leden te zijn die de onverdiende titel voeren. Ook dat is verboden.

Erkenning van buitenlandse titels en opleidingen is een taak van de DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs), een afdeling van OC&W, en uit de gegevens op hun site is ook af te leiden dat chiropractors geen toestemming krijgen tot het voeren van de doctorstitel als zij dat zouden aanvragen, zoals het hoort en wat ze natuurlijk niet doen. Merkwaardig is dan weer wel, dat de DUO buitenlandse chiropractie-opleidingen wel goed genoeg vindt om Nederlandse jongeren die bijvoorbeeld in Bournemouth chiropractie gaan studeren studiefinanciering te verstrekken. De aanpalende universiteit is een ‘recognised body’ en valideert de chiropractie-opleiding: dat wordt als doorslaggevend beschouwd. Nadrukkelijk stelt men dat dit iets anders is dan diploma-erkenning, want daarvoor komt het behaalde chiropractorsdiploma weer niet in aanmerking en terecht. De wetenschappelijke basis van de chiropractie is immers non-existent en ongevaarlijk is zij niet. Studiefinanciering voor een opleiding tot een niet-erkend diploma en een nutteloos beroep: begrijpt u deze dubbelhartigheid van de DUO? Ik niet.

 

 

Kloptdatwel heeft eerder over chiropractors geschreven.