Maarten Koller

Benedikt Matenaer gaf tijdens het 6e Skeptisch Wereldcongres een voordracht over Acupunctuur: The Good, the Bad, and the Ugly.

Benedikt Matenaer wordt geintroduceerd door Wim Betz, voorzitter van SKEPP. Matenaer is anesthesioloog en heeft veel ervaring in de palliatieve zorg en pijnklinieken, daarnaast heeft hij volgens Betz de ‘zwarte band’ in de acupunctuur.

Toen Matenaer nog praktiserend acupuncturist was kocht hij altijd de goedkoopste naalden. Hij weet tegenwoordig dat er een groot verschil is in de kwaliteit van acupunctuurnaalden. Matenaer laat een plaatje van naalden zien gemaakt met een elektronenmicroscoop van drie naalden die zich het beste laat omschrijven als scherp, bot en eentje met een afgebroken punt. Maar ze werken allemaal prima. Of is er een andere reden waarom ze allemaal ‘werken’?

The Good

Veel acupunctuuronderzoeken gaan over pijn. Daarom gaat Matenaer in op de manier waarop pijn zich manifesteert en beïnvloed wordt.

Pijn is een interessant fenomeen. Er zijn pijnreflexen waarbij je al reageert voordat je de pijn daadwerkelijk ‘voelt’, bijvoorbeeld wanneer je iets heets aanraakt en in een reflex je hand terug trekt. Pas later komt het pijnsignaal aan in je hersenen. Dat is ook de reden waarom mensen die hersendood zijn pijnstillers krijgen wanneer ze organen afstaan. Pijnreflexen zouden voor allerlei ongecontroleerde bewegingen kunnen zorgen tijdens de operatie.

Pijn wordt op verschillende manieren gemeten (Matenaer laat een aantal voorbeelden zien) maar de meting kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld je gemoedstoestand. De pijnscore die iemand op zo’n pijnvragenlijst aangeeft bij bijvoorbeeld het slaan op je duim, terwijl je weet dat je direct daarna naar de tandarts moet om gaatjes te laten uitboren, kan totaal anders zijn wanneer je weet dat je direct daarna op vakantie gaat naar een warme zonnige plek.

Dezelfde pijn hoeft dus niet tot dezelfde pijnervaring te leiden.

Het lichaam heeft ook een ‘pain inhibiting system’: bij pijn komen natuurlijke pijnstillers vrij, endogene morfine (endorfine). Verder hebben je hersenen voor prikkels een soort hek, alles wat erdoor past wordt doorgegeven aan je brein. Wrijf je over de plek dan stuur je ook niet-pijnprikkels –> die verdringen een gedeelte van de pijnprikkels omdat ze niet allemaal tegelijkertijd door het hek passen en daarom voel je minder pijn. Dit wordt de Poorttheorie (Gate control theory) genoemd.

Volgens Matenaer zijn de beschreven mechanismen voldoende om de verlichting van symptomen en vooral van pijn te verklaren die er optreedt bij acupuntuur.

Conclusie van ‘The Good’: iets in je huid steken kan helpen, maar een specifieke punt dat meer of minder helpt is nooit gevonden.

The Bad.
Als je de aannames van acupuncturisten volgt (dat we in ons lichaam een soort levenskracht chi zouden hebben, en dat dit overal invloed op heeft) dan zou je enkele vragen kunnen stellen die volgens Matenaer nooit onderzocht en dus nooit beantwoord zijn. Stel de volgende keer dat je bij je acupuncturist bent voor de grap eens de volgende vragen:

Wanneer begint chi te stromen?
Wanneer stopt het met stromen?
Hoe zit het met geamputeerde lichaamsdelen? Zit daar nog chi-resten in? Stopt de chi stroom op het punt van amputatie of stroomt het daar uit en hebben we een constant verlies van chi?

Acupuncturisten noemen het dan ‘chi-stagnatie’ en suggereren dat je dan de corresponderende acupunctuurpunten moet gebruiken bij het andere ledemaat. Matenaer laat vervolgens een plaatje zien van een persoon met nog maar één ledemaat, de linkerarm, en vraagt: ‘en hier dan?’.

En wat gebeurt er met chi als je aan een hart-long-machine ligt?
Hoe snel stroom chi eigenlijk? Is er een gemiddelde snelheid? Stroomt het overal in het lichaam even snel?
Stroomt chi ook in mieren? Luizen? En wat gebeurt er met de chi van een mug als die precies in een acupunctuurpunt steekt?

Matenaer laat (vanaf 18:40) nog wat plaatjes zien van enkele (zeer) ongebruikelijke acupunctuurpunten.

Nog wat extra vragen voor je acupuncturist, als hij ‘echt’ is en gelooft in wat hij doet, dan zal hij iedere vraag met ‘ja’ beantwoorden:

Zou je je kind met een longontsteking behandelen met uitsluitend naalden?
Zou je je kind niet vaccineren omdat je naalden de problemen aan kunnen?
Zou je je vrouw met parkinson alleen met naalden behandelen?
Zou je je hartritmeprobleem alleen behandelen met naalden?
Zou je hoge druk in je oog, dat blindheid kan veroorzaken, uitsluitend met naalden behandelen?

Echte acupuncturisten zouden dus ‘ja’ antwoorden, maar uit angst zullen ze dit niet doen.

Er bestaan allerlei speciale acupunctuur-technieken. Er bestaat specialistisch oog-acupunctuur, voor oogaandoeningen; detox-acupunctuur, voor alcoholisten en drugsverslaafden; verbeterde-acupunctuur, voor de behandeling van allergieen, etc. Voor al deze technieken moet je natuurlijk wel nog even de speciale opleiding volgen om je certificaat te behalen.

Er bestaat ook nog de Double Insertion Technique (DIT) waardoor de chi nóg beter zou gaan stromen. Deze is door Matenaer zelf bedacht. Hij is er erg trots op want het werkt! (zie conclusie bij ‘The Good’).

Je kan dus gewoon iets verzinnen, een acupunctuurschool beginnen en met de juiste marketing kan je vast heel rijk worden ;).

The Ugly
Als palliatieve zorgverlener vindt Matenaer het verschrikkelijk als zieke mensen valse beloftes worden gedaan. Hij geeft vervolgens enkele voorbeelden van websites waar dit soort beweringen worden gedaan zoals het genezen van kanker of ALS door middel van acupunctuur.

In Duitsland wordt acupunctuur als behandeling voor artrose in de knie of lage rugpijn vergoed vanuit wat wij de basisverzekering zouden noemen. Ze mogen dan 15 sessies per jaar declareren. Omgerekend ongeveer 360 euro. Bedenk daarbij dat cannabis voor kankerpatienten dus niet vergoed wordt, maar als dezelfde patient 360 euro declareert voor acupunctuur dan wordt dat zonder meer betaald.

Matenaer kon voor slechts één provincie betrouwbare gegevens vinden: Westfalen-Lippe, een provincie tegen de Nederlandse grens met 8 miljoen inwoners. Daar wordt voor ongeveer 45 miljoen euro per jaar aan acupunctuur uitgegeven. Doorberekend naar de rest van Duitsland komt Matenaer op ongeveer 500 miljoen euro uit dat per jaar aan acupunctuur wordt uitgegeven.

Tijdens een van zijn acupunctuurtrainingen zei de docent ooit tegen Matenaer en zijn mede-cursisten dat als ze goed zouden opletten ze al binnen een paar dagen mensen met lage rugklachten zouden kunnen behandelen.

Matenaer denkt het beter te kunnen en geeft ons 5 tips voor excellente acupunctuur.

1) Neem een vrouw met een relatie en praat ongeveer dertig minuten met haar.
2) Stel speciale vragen die nog nooit aan haar gesteld zijn, zoals of ze regelmatig haar maaltijden nuttigt of alleen wanneer ze honger heeft, of ze meer houd van zoet of zuur, etc.
3) Neem gekke acupunctuurpunten (zoals hij heeft laten zien rond 18:40), maar neem een mooie ratio tussen punten verder weg en dichtbij de plek waar haar klacht zit, en gebruik niet teveel naalden.
4) Zorg voor een warme comfortabele ruimte (denk aan kaarsen!) en doe er ongeveer vijftien seconden over om het juiste plek te vinden. Simpele techniek: gebruikt de achterkant van de naald en druk een paar keer rond de plek waar je wilt steken, en vraag of ze op een bepaalde plek iets speciaals voelt. Gegarandeerd dat ze op een gegeven moment iets voelt.
5) Geef na de behandeling je telefoonnummer en zeg dat ze mag bellen als ze bijwerkingen ervaart.

Gegarandeerd succes!

May the CHI be with you.