Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

De successen van Bep het medium

by 61 Comments

Wie dacht dat de lente definitief was doorgebroken deze week, komt van een koude kermis thuis: als we de weersvoorspellingen moeten geloven, gaat het vanaf zondag de temperatuur weer fors naar beneden. Hoewel er een hoop geklaagd wordt over weersvoorspellingen, zijn die voor de korte termijn toch aardig betrouwbaar geworden. Die vooruitgang is helaas niet waar te nemen bij de concurenten in de voorspelbusiness. Vreemd genoeg kreeg ‘Bep het medium’ waarschijnlijk meer zendtijd dan de weerman toen het volgende item werd uitgezonden bij Omroep West (18-1-2013):

Niet zo goed als de Erwin Krols, maar toch maar mooi 50% gescoord, nietwaar? Dat er in januari geen Elfstedentocht was, kan immers niemand ontkennen. Geen wonder dat Bep Monfils haar kunsten mocht vertonen bij een landelijke tv-zender. Hier doet ze nuttig werk door Barbie te verlossen van geesten die in haar stulpje de sfeer verstoorden.

Dit is slechts een fragment van het optreden van Bep. Wie het helemaal wil zien (kan het me bijna niet voorstellen), verwijs ik naar de volledige uitzending van Huisje Boompje Barbie op de ‘uitzending gemist’-site van RTL (vooruit scrollen to 18:10). Hoewel Bep de geesten meenam, was het bezoek toch niet zo’n succes: Barbie wil toch verhuizen … en een scheiding, maar dat zullen we Bep niet in de schoenen schuiven.

Dit lijkt allemaal wel onschuldig vermaak, maar wat Bep doet is eigenlijk niet veel anders dan wat Derek Ogilvie uitspookt. Omroep West maakte een paar jaar terug een zelfde soort programma met Bep als  RTL nu  met Ogilvie maakt. En eigenlijk vind ik er net zoveel mis mee. Hier een aflevering van ‘Bep het medium op zomertoer‘. Vooral bij het gênante stukje vanaf 8:00 sloeg de plaatsvervangende schaamte bij mij toe:

Naast deze gave is Bep, volgens een aankondiging van het programma destijds, actief als Reiki master, gesprekstherapeute, hypnotherapeute en Bachbloesemtherapeute. Zucht …

Verdwaalde Egyptische artsen gebruiken wichelroede om hepatitis C op te sporen

by 20 Comments

Een merkwaardig bericht in The Guardian vorige week maandag (25-2-2013) trok mijn aandacht: Scientists are divided over device that ‘remotely detects hepatitis C’. Dit artikel gaat over een apparaat, C-Fast genaamd, dat ontwikkeld is door Egyptische arts Gamal Shiha, een specialist op het gebied van leverziektes, in nauwe samenwerking met het leger; het patent staat op naam van ene brigadier Ahmed Amien. Het apparaat bestaat uit een vrij bewegende antenne, verbonden aan een handvat, die reageert op ‘een specifieke elektromagnetische frequentie  die uitgezonden wordt door een specifieke variant van het hepatitis C virus‘. De antenne beweegt naar personen die met hepatitis C besmet zijn toe, maar blijft bewegingsloos bij onbesmette personen. Komt dit enigszins bekend voor? Toevallig schreef ik nog maar kort geleden een artikel over soortgelijke apparaten waarvan beweerd wordt dat ze bommen en drugs kunnen opsporen. Levensgevaarlijke flauwekul, die echter nog steeds op diverse plekken serieus wordt genomen. Nu lijkt het er op dat de producenten een nieuwe markt voor deze wichelroedes proberen aan te boren.

 

Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag
Afbeelding van de C-Fast detector uit de patentaanvraag

Onder het artikel kwamen snel sceptische reacties en opgemerkt werd ook dat het vast geen toeval is dat Ahmed Amien in het leger werkt als bomdetectie-expert. De link met bekende apparaten ADE651 en GT200, die in het bomdetectorschandaal werden verkocht, was snel gelegd. Misschien droeg ik hier zelf een steentje aan bij door Peter Robinson (van ade651gt200scamfraud.blogspot.co.uk) in te seinen,  waarmee ik contact had naar aanleiding van mijn eerdere artikel. Die mengde zich daarna nadrukkelijk in de discussie en mailde ook om opheldering met professor Massimo Pinzani, hoofd van de afdeling Hepatologie aan het University College London’s institute for liver and digestive health. Pinzani wordt in het artikel als redelijk optimistisch opgevoerd als hij wordt bevraagd over de mogelijkheden van de C-Fast detector na het bijwonen van een demonstratie in Egypte.

Daarna werden ze bij The Guardian blijkbaar ook wakker: het artikel werd enigszins aangepast, maar de belangrijkste wijzing was wel de titel, die nu luidt: Scientists sceptical about device …  In het webadres  kun je de oorspronkelijke titel echter nog terugzien:

Titel gewijzigd, kijk naar het webadres voor de originele titel
Titel gewijzigd, kijk naar het webadres voor een idee van de originele titel

En een dag later verscheen ook een uitstekend stuk van Suzi Gage onder de titel Scientists are not divided over device that ‘remotely detects hepatitis C’. Natuurlijk zijn er helemaal geen goed opgezette dubbelblinde onderzoeken met dit apparaat te vinden, maar waarom zou je eigenlijk ook die moeite nemen als het idee er achter op geen enkele manier serieus te nemen is. Er is maar weinig reden om aan te nemen dat we hier niet wederom met (zelf)misleiding te maken hebben of bewuste fraude.
Dit artikel zette de ‘blunder’ wel grotendeels recht en geeft de nodige links naar achtergrondinformatie die ontbrak in het eerste artikel, duidelijk niet door een wetenschapsjournalist geschreven. Interessant zijn de documenten die met de patentaanvraag te maken hebben (belangrijkste pdf ook hier) en een posterpresentatie die de Egyptenaren in 2011 hielden.

Deze onzin moet snel de kop worden ingedrukt, lijkt me. Dat vindt ook Síle Lane van de organisatie Sense About Science, die weer een dag later in The Guardian ruimte kreeg voor  Hepatitis C detector promises hope and nothing more. Een citaat:

It’s a tough battle to stop misleading promotion and the sale of false hope to desperate people. Media outlets and research institutes need to do more to make sure they don’t unwittingly become part of that problem, as the Guardian did with this “hepatitis C detector”.

Maar ik denk dat je de negatieve gevolgen onderschat als je alleen denkt aan de valse hoop die gewekt wordt. Voor je het weet, gaan ook mensen die een groot risico lopen op besmetting met hepatitis B, syfilis en HIV dit soort ‘tests’ gebruiken om zich mogelijk ten onrechte onbesmet te wanen. Dat zijn namelijk de volgende virussen die Amien met zijn detector denkt te gaan opsporen. Het is een stuk belastender om bij een arts om een bloedtest te vragen dan om even bij een charlatan met zo’n wiebelende antenne langs te gaan.

Uit de opmerkingen van een betrokken (Egyptische) arts wordt duidelijk dat ze ingepland staan voor een nieuwe posterpresentatie op het International Liver Congress, dat in april dit jaar in Amsterdam plaatsvindt. Of de Egyptenaren na deze ophef in The Guardian nog komen, is natuurlijk maar de vraag. Als u echter iemand kent die van plan is deel te nemen aan het congres, is het wel een idee om dat bij kloptdatwel te melden. Misschien kan hij of zij dan met wat kritische vragen namens ons langslopen tijdens de presentatie.

Andere blogs die hierover berichtten:

Update 24-2-2014: er zijn nieuwe ontwikkelingen!

In de titelafbeelding is een WikiMedia Commons-afbeelding van het hepatitis C virus gebruikt.

Twintig jaar oude documentaire prikt Facilitated Communication door

by 37 Comments

Eerder deze week zond de NCRV de documentaire ‘Een dansend hart‘ uit. Daarin wordt het verhaal verteld van de zwaar gehandicapte Niek Zervaas die door middel van Facilitated Communication zijn gedachten de wereld in kon sturen. Tennminste, als je gelooft dat Facilitated Communication werkt en betrouwbare communicatie mogelijk maakt met iemand die niet alleen, zonder ondersteuning, een toetsenbord of ander hulpmiddel kan bedienen.
Het bericht van woensdag hier op Kloptdatwel (‘En DWDD danste kritiekloos mee‘) over het kritiekloze gesprek met de ouders van de inmiddels overleden Niek in De Wereld Draait Door leidde tot een hoge bezoekersaantal en een stevige discussie, die nog voortduurt. Daarom leek het ons wel interessant om de Frontline documentaire ‘Prisoners of Silence’ uit 1993 te laten zien, waarin de methode al werd doorgeprikt.

Hier de samenvatting van 15 minuten:

De hele serie van 4 afleveringen (in totaal 60 minuten)

En DWDD danste kritiekloos mee

by 202 Comments

Afgelopen maandag waren de ouders van Niek Zervaas te gast in De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk ontving ze naar aanleiding van de documentaire over hun zwaar gehandicapte zoon, later die avond bij de NCRV uitgezonden. Die documentaire, ‘Een dansend hart‘, vertelt het verhaal van Niek, die in de eerste achttien jaar van zijn leven niet kon communiceren, maar toen met een methode, die Facilitated Communication (FC) heet, zijn gedachten de wereld in kon sturen. Bij deze methode ondersteunt (‘faciliteert’) een helper de gehandicapte om zijn hand te bewegen over een letterbord. Op die manier zou iemand net voldoende geholpen worden om zijn woorden te kunnen formuleren wat anders niet lukt door slechte spiercontrole. 

Kritiekloos waar vragen op zijn plaats zijn
Wat misten we in dit item? In ieder geval elk spoor van een kritisch geluid van Van Nieuwkerk. Deze methode wordt namelijk door geen enkele serieuze organisatie nog vertrouwd. De informatie die door wordt gegeven hangt helemaal af van de kennis die de ondersteuner heeft. Het is bijna niet voor te stellen dat de redactie geen enkel idee hiervan had. Zelfs even kijken in de Wikipedia had toch geleerd dat er ernstige twijfel bestaat over FC, en dat is erg zacht uitgedrukt.

In de Skepter 23-2 schreef Rob Nanninga een uitgebreid artikel over een ander bekende gebruiker van FC, Thiandi Grooff, dat ook online staat op de site van Skepsis. Zij schopt het met haar helpers inmiddels zo ver dat ze binnenkort een Bachelor titel kan verwachten. De wetenschap lijkt al tijden compleet afstand genomen te hebben van FC. In drie overzichtsartikelen (Jacobson et al. (1995), Mostert (2001) en Probst (2005))  kwamen de auteurs tot de conclusie dat ondersteunde communicatie vrijwel niets oplevert wanneer de ondersteuner het juiste antwoord op een vraag niet kent. In dat geval waren bijna alle antwoorden fout. [Update: zie ook de Frontline documentaire ‘Prisoners of Silence’ uit 1993]
Sindsdien (tot 2010) zijn er ook geen nieuwe goed gecontroleerde onderzoeken bijgekomen. Aanhangers van FC laten zich echter niet overtuigen door wat deze onderzoeken uitwijzen en vertrouwen op hun eigen goede ervaring.  Ze zijn ook niet bereid mee te werken aan een eenvoudige, maar goed gecontroleerde, test die uitsluitsel zou kunnen geven over de vraag of er echt met de persoon in kwestie gecommuniceerd wordt of eerder met de ondersteuners. Bij Niek is het niet meer te testen, hij stierf op 13 augustus 2011, bijna 24 jaar oud.

So what?
Het belangrijkste dat in de documentaire naar voren komt, is de enorm liefdevolle inzet van Patty en Reinier Zervaas voor het welzijn van hun zoon. Ik twijfel er dan ook niet aan dat alles met de beste intenties is gebeurd. Moeten ‘wij’ er ons dan nog druk over maken? Ik denk toch van wel. In het geval van Thiandi gaat het om een Bachelor titel die binnenkort gehaald gaat worden. Dat lijkt me toch geen titel die zomaar uitgereikt kan worden zonder 100% zeker te weten dat FC in haar geval werkt. Het Amsterdam University College doet echter nog alsof er niets aan de hand is.
Bij Niek zijn er zaken gebeurd waar je ernstigere vraagtekens bij kunt zetten. Zowel in het fragment van DWDD als in de documentaire komt het aan de orde: de medicatie voor zijn epileptische aanvallen werd op een gegeven moment gestopt. Op eigen verzoek van Niek, zogezegd. Of moeten we zeggen zogefaciliteerd? Hij zou hebben besloten dat hij liever met een heldere geest, zonder die medicijnen, zou doorleven. Ondanks de risico’s die de in aantal toenemende aanvallen dan met zich mee zouden brengen. Dat bleek ook, want waarschijnlijk door het stoppen van die medicijnen, overleed hij veel vroeger dan verwacht.
Welke arts heeft het in zijn hoofd gehaald om hierin mee te gaan? Wat waren diens overwegingen? En welke ondersteuner bracht deze boodschap van of namens Niek? Juridisch zal het wel allemaal wel niet verwijtbaar zijn. De ouders namen, naar ik aanneem, alle beslissingen op medische gebied voor Niek. Maar nu lijkt het er toch sterk op dat hier iemand die zijn wil waarschijnlijk niet echt kon uiten een vorm van zelfbeschikking is toebedacht, die op geen enkele manier objectief is gecontroleerd. [Update: zie naschrift]

Een ander probleem: uit een ouder filmpje blijkt dat vooral de moeder deze methode graag aangeboden ziet worden aan anderen, die in hetzelfde schuitje zitten als Niek en Thiandi. Misschien met de beste bedoelingen, maar het lijkt me niet verstandig. Deze methode is gewoon te onbetrouwbaar om gehandicapten te helpen die niet kunnen communiceren, maar dat mogelijk wel zouden willen en over de intelligentie daarvoor beschikken. In dit filmpje is overigens ook goed te zien dat Niek heel vaak zijn blik afgewend heeft van het letterbord als hij het gebruikt. En het is nauwelijks voorstelbaar dat iemand dan zo snel begrijpelijke teksten zou kunnen produceren, dat het bijna niet mogelijk is om die bij te houden op een normaal toetsenbord, zoals zijn moeder stelt.

Genoeg voer voor discussie zou je denken, maar Van Nieuwkerk wist er werkelijk niet één kritische vraag over te stellen. Zou het te pijnlijk zijn geweest? Dat denk ik niet. Uit de reacties die de ouders van Niek op Internet onder kritische geluiden in het verleden plaatsten en ook een zinnetje in het persbericht over de documentaire op de site van Niek, blijkt dat ze zeker op de hoogte zijn van de kritiek op FC. Of zouden er vooraf afspraken gemaakt zijn over wat er gevraagd mocht worden?

Verzoekjes
Beste redactie van DWDD, laat eens zien dat jullie je eigen instinkers op pseudowetenschappelijk gebied onder ogen durven zien en kom eens terug op deze materie. Lijkt me niet teveel gevraagd van een crew die heeft laten zien de wetenschap een warm hart toe te dragen onder andere door het maken van een programma als De Wereld Leert Door.

En beste Matthijs, kan het bij dit soort items alsjeblieft ook wat kritischer van jouw kant? Of moeten we telkens maar hopen dat er een tafelheer of dame zit die dat wel aandurft? Ook als het mogelijk pijnlijk is, zoals toen met Hugo Borst die de moeder van Tom aanviel op het Rawfood dieet dat ze hem (nog altijd) voorschotelt.


Naschrift 25-2-2013
Op de Facebook pagina van NCRV Dokument heeft de maker van de documentaire, Rishi Chamman, gereageerd op de commotie die is ontstaan, vermoedelijk door de column van Jonathan van het Reve in de Volkskrant en dit blog:

De documentaire Een Dansend Hart is het persoonlijke verhaal van de ouders en mensen om Niek Zervaas heen. Het is hun werkelijkheid. Niek gaf via faciliterende communicatie aan geen medicijnen te willen, en daar waren zijn ouders in eerste instantie over verdeeld. Er was overleg gepland met de neuroloog om te bekijken of het zonder medicijnen beter zou gaan. Dat overleg is er niet gekomen, Niek overleed voordat zijn medicijnen waren aangepast.

Het wordt er niet echt duidelijker op hoe het is verlopen met dat minderen of stoppen van de medicijnen voor epilepsie. Zowel uit de documentaire als uit het gesprek bij DWDD kan de kijker nauwelijks een andere conclusie trekken dan dat Niek minder medicijnen kreeg en dat dat negatief uitpakte voor zijn gezondheid. Als er dan geen overleg over is geweest met de neuroloog, hebben de ouders dit dan op eigen houtje gedaan?

 

Naschrift 7-3-2013
Op 5 maart stond er een stuk van Haro Kraak in de Volkskrant dat de ‘storm van kritiek’ op DWDD beschrijft en een gedeeltelijke reconstructie maakt hoe die kritiek op gang kwam: DWDD: ‘We waren verblind‘. Een woordvoerder van de redactie van DWDD geeft daarin aan dat ze “verblind waren door het wonder van Niek en de ontroering van de ouders. We hadden kritischer moeten zijn over de methode die tot dit mirakel had geleid.” Hoofdredacteur Dieuwke Wynia gaf later die dag een signaal dat weer de andere kant op leek te wijzen. Zij twitterde: “Volkskrant goes Telegraaf” met een foto van het bewuste artikel daar bijgevoegd.

Links

Meteoor boven Rusland voer voor complotdenkers

by 24 Comments

Het was onverwacht en spectaculair, de meteoor die boven het Russische Tsjeljabinsk een felle lichtstreep door de hemel trok en een schokgolf veroorzaakte die vele vierkante kilometers aan vensterglas deed rondspringen. Een zeldzaam fenomeen en het is bijzonder dat er zoveel goed beeldmateriaal van is te vinden. Een reden daarvoor is dat veel Russische auto’s met een dashboard camera rondrijden vanwege corrupte politieagenten of schrik voor verzekeringsclaims.
Ook voor  complotdenkers en hoaxers is het een geschenk uit de hemel. Zo zijn er altijd wel rare Russische parlementariërs te vinden die de schuld in Amerikaanse schoenen wil schuiven (‘Russian parliament member says meteor was actually a U.S. weapons test‘) of iets met UFO’s en/of aliens. Onze Lieve Heer kan het natuurlijk ook zijn (‘Russian Cleric: Meteorite Was Lord’s Message‘) of de meteoor is uit de lucht geschoten door de Russische luchtmacht.

Een aparte vergissing van een Russisch journaal ging als een lopend vuurtje het Internet over:

[update: YouTube heeft het ’embedden’ uitgeschakeld voor de clips van het journaal, bekijken kan wel door er op te klikken]

http://www.youtube.com/watch?v=ZLqD-zDWbE8

De beelden aan het begin hebben niets met de meteoor te maken, maar zijn van een al jaren voortdurende brand op de bodem van een ingestorte grot bij Derweze, een dorpje in Turkemenistan in een streek die rijk is aan natuurlijk gas. De grot stortte in 1971 in na een foutje bij het boren. Het brandende gat staat bekend als Poort naar de Hel.Veel mooie plaatjes daarvan ook op de site Atlas Obscura.

Natuurlijk werd dit snel opgemerkt en staat het in de commentaren bij de verschillende versies van het journaal die op YouTube gezet zijn. Omdat er meerdere kopieën van zijn, ga ik er maar van uit dat het inderdaad zo is uitgezonden, maar het zou makkelijk zijn om ons allemaal (een tijdje) te foppen door andere beelden in een Russisch TV-journaal te plakken. Als er zoiets als ‘Uitzending gemist’ is van die TV-zender, zou je het misschien kunnen controleren.

Voor zinvoller berichtgeving over de meteoor en interessant beeldmateriaal, kijk op Phil Plaits blog Bad Astronomy.

links