Kloptdatwel?

Gezondheid

Het ‘Dr. Oz-effect’ en de fraude met groene koffie

by 6 Comments

Voedingssupplementen op basis van groene koffie worden verkocht als afslankmiddel. In de Verenigde Staten explodeerde de verkoop van een groenekoffiesupplement nadat een zogenaamde expert, Lindsey Duncan, in The Dr. Oz Show de kans kreeg om de loftrompet te steken over het middel. Dr. Mehmet Oz deed er zelf nog een flink schep aan promotie bovenop. Er is echter geen bewijs dat de ongebrande koffiebonen een serieuze bijdrage kunnen leveren aan gewichtsverlies. Afgelopen week werden miljoenenboetes uitgedeeld aan de fopexpert en zijn betrokken bedrijven.

Dr. Oz promootte in zijn show groene koffie als afslankproduct. Een zogenaamde expert in zijn programma verdiende er milljoenen door.
Dr. Oz promootte in zijn show groene koffie als afslankproduct. De zogenaamde expert in zijn programma verdiende daardoor milljoenen met die onzin.

Slechts een magere studie diende als bewijs voor de claims die Oz en zijn expert naar voren brachten in de show. En die studie bleek ook nog eens frauduleus. Vorige week werd voorlopig het laatste hoofdstuk gesloten in deze affaire met de ‘boete’ van negen miljoen dollar die opgelegd werd door de Federal Trade Commission (FTC). De vrijgegeven documentatie geeft een inkijkje hoe het dubieuze samenspel tussen dr. Oz en de supplementverkopers in elkaar steekt.

De Canadese apotheker Scott Gavura heeft uitgebreid geschreven over Green Coffee Bean Extract (GCBE) en de promotie ervan door dr. Oz. Zijn stukken verschenen op Science-Based Medicine en op zijn eigen website Science-Based Pharmacy. Zijn meest recente artikel How a diet scam was born: The rise and fall of green coffee bean is een uitstekend startpunt om terug te zoeken hoe deze affaire zich ontwikkeld heeft in de afgelopen paar jaar.

Het begon in april 2012 met een uitzending van The Dr. Oz Show, waarin Oz de groene koffiebonen introduceert als een ‘magic weightloss cure’ die als supplement in de vorm van een pilletje zeer effectief zou zijn in het verbranden van vet. Proefpersonen uit een wetenschappelijk studie waren in 12 weken gemiddeld bijna 8 kg kwijtgeraakt zonder er ook maar iets extra’s voor te doen! ‘Breaking news’, natuurlijk. Maar de expert die het allemaal kwam uitleggen, ene dr. Lindsey Duncan, zit zelf in de supplementenbusiness en doet maar een beetje alsof hij verstand heeft van gezondheidszaken. Zijn opleiding is niet eens erkend in de staat waar hij zijn bedrijven runt (Texas) en het voeren van de titel ‘dr.’ is daar daarom zelfs illegaal. Een handige zakenman is ie wel, hij heeft althans in korte tijd een flink klapper weten te maken.

Hoe zet je in korte tijd vijftig miljoen dollar om met een onzinproduct? Een handleiding in acht stappen:

  1. Vind een supplement om te verkopen.
  2. Zorg dat je Duncan op tv krijgt onder het mom dat hij een expert is op gezondheidsgebied.
  3. Laat Duncan producten aanbevelen waarin hij zelf een direct financieel belang heeft.
  4. Vertel niets over deze belangenverstrengeling.
  5. Laat Duncan vertellen hoe je het product op Internet kunt vinden door het suggereren van zoektermen die zullen leiden naar websites van zijn eigen bedrijven (bv. “pure”).
  6. Gebruik van te voren goed ingestelde engine optimization (SEO) om zoekopdrachten bij je eigen websites te laten uitkomen.
  7. Koop vast Google AdWords in om nog meer verkeer richting je sites te genereren.
  8. Maak winst.
Lindsey Duncan als 'expert' in The Dr. Oz Show (april 2012)
Lindsey Duncan als ‘expert’ in The Dr. Oz Show (april 2012)

Hoe The Dr. Oz Show in de praktijk werkt als een gewillig platform voor fopexperts die de gelegenheid krijgen om hun onzinproducten te promoten, is nu allemaal terug te lezen in de stukken van de FTC (pdf). In het geval van GCBE was het wel heel doortrapt. Duncan zat nog niet eens in dat spul, maar toen hij benaderd werd door de redactie van The Dr. Oz Show of hij misschien als expert iets over de mogelijkheden van GCBE in het programma kon komen vertellen, zei hij vrijwel direct ja. Intussen deed hij een grote bestelling van het ruwe product en begon nog voor hij in het programma op zou treden met een marketingcampagne om het product te verkopen. Duncan kreeg zelfs de gelegenheid om het script van de show zo aan te passen dat hij de kijkers op het hart kon drukken dat ze vooral op “pure green coffee beans” moesten zoeken, wat ze feilloos naar zijn websites zou leiden.
Maar het gaat nog verder: Duncan betaalde ‘gewone consumenten’ voor positieve beoordelingen op Amazon.com, video testimonials op zijn websites bleken van zijn medewerkers te zijn en ook andere ‘onafhankelijke’ experts, die op radio en tv zijn producten aanprezen, bleken ingehuurd. Lees ook Read this before you ever believe another guest on the Dr. Oz Show op vox.com hoe Duncan de gouden kans aangeboden door Oz aangreep om er een slaatje uit te slaan.

De groene koffie zou overigens moeten werken door het hoge gehalte aan chlorogeenzuur. Het supplement gebruikt in de studie zou daar voor maar liefst 45,9 procent uit bestaan. Oz doet in zijn show voorkomen dat het stofje alleen in de groene (ongebrande) koffiebonen zou voorkomen, dat is al niet waar. De aangehaalde studie was zo dunnetjes, dat een redactie die de verantwoordelijkheid had gevoeld om het publiek fatsoenlijke informatie te bieden, dat eigenlijk wel had moeten zien. Dat Oz op basis van zulk flinterdun bewijsmateriaal termen als ‘magical cure’ in de mond durfde te nemen, is op geen enkele manier te verantwoorden. Het is dus wat te simpel om te stellen dat Oz in dit verhaal ook maar slachtoffer was van de gehaaide Duncan.

Maar het bleek nog wat erger gesteld met dat onderzoek. In oktober 2014 werd het artikel ingetrokken nadat de FTC had geoordeeld dat de dataverzameling frauduleus was geweest:

The FTC charges that the study’s lead investigator repeatedly altered the weights and other key measurements of the subjects, changed the length of the trial, and misstated which subjects were taking the placebo or GCA during the trial. When the lead investigator was unable to get the study published, the FTC says that AFS hired researchers Joe Vinson and Bryan Burnham at the University of Scranton to rewrite it. Despite receiving conflicting data, Vinson, Burnham, and AFS never verified the authenticity of the information used in the study, according to the complaint.

Wie in meer detail wil weten wat er mis was met de studie, moet een ander stuk van Gavura dat er diep op ingaat maar lezen. De FTC schikte deze zaak met de opdrachtgever (AFS) voor  3,5 miljoen dollar en kwam overeen dat die nooit meer claims over afslanken met hulp van hun product zal maken als er niet minstens twee goed opgezette klinische studies voor aangevoerd kunnen worden.

Groene koffie supplement
Groene koffiebonen supplement

Het mooie voor Duncan was dat Oz in zijn show regelmatig terugkwam op GCBE. Iedere keer natuurlijk weer kassa vanwege de hernieuwde aandacht. Oz ging zelfs zover om een soort klinische trial te doen onder ongeveer 100 vrouwen. De uitkomst was nou niet bepaald schokkend en de opzet uitermate beroerd. Meer opmerkelijk was dat Oz blijkbaar dacht geen toestemming van een ethische commissie voor zijn onderzoek nodig te hebben.

Overigens is de ‘boete’ van de FTC voor Duncan en zijn bedrijven (die hij in 2014 zou hebben verlaten) ook een schikking. De 9 miljoen dollar moeten terugbetaald worden aan ontevreden klanten. De betrokken bedrijven, Pure Health LLC en Genesis Today Inc kunnen door de ‘no-fault settlement’ lekker blijven volhouden eigenlijk niets verkeerds gedaan te hebben.

In juni vorig jaar werd Oz uitgenodigd om te komen getuigen bij een senaatscommissie waarin gesproken zou worden over hoe consumenten beter beschermd zouden kunnen worden tegen oplichterspraktijken met afslankproducten. Het werd waarschijnlijk een iets ander gesprek dan hij van tevoren verwacht had. Senator Claire McCaskil legt hem het vuur aan de schenen en de gezichtsuitdrukkingen van Oz spreken boekdelen voor hoe hij zich gevoeld moet hebben:

In Nederland kwam groene koffie ook onder de aandacht, maar dan vooral doordat er in sommige supplementen ook wel stoffen bleken voor te komen die schadelijk kunnen zijn. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit had er een stof in aangetroffen (sibutramine), die niet meer verhandeld mocht worden. Ook TROS Radar besteedde er aandacht aan. De Reclame Code Commissie gaf Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, later ook gelijk met haar klacht over de teksten die de verkoper gebruikte op zijn website.

Inventarisatie complementaire zorg in Nederlandse zorginstellingen

by 34 Comments

In april vorig jaar publiceerde ZonMw een omstreden rapport waarin de onderzoeksorganisatie pleit voor meer onderzoek naar complementaire zorg. Vooral aanhangers van alternatieve zorg zagen hierin een steun in de rug voor hun ‘integratieve’ agenda. Laurens Dragstra liet in zijn uitvoerige bespreking ‘Niets nieuws onder de ZonMw‘ zien dat de hardcore alterneuten als homeopaten, acupuncturisten en chiropractors eigenlijk niets te verwachten hebben van dit rapportje. Het is niet meer dan een pleidooi voor nader onderzoek naar ‘complementaire’ zaken die nog niet zo uitgebreid onderzocht zijn en waar misschien nog wél iets in zit. Als eerste vervolg op het ZonMw rapport heeft een werkgroep nu de ‘Eerste Nederlandse Inventarisatie’ op het gebied van complementaire zorg gedaan. Conclusie: “Bijna alle ziekenhuizen bieden complementaire zorg.” Maar die conclusie is misleidend.
inventarisatie-complementaire-zorg
De inventarisatie bestond uit screening van ziekenhuiswebsites en een vragenlijst voor zorgprofessionals. Daarnaast werden drie zorginstellingen uitgekozen waar groepsgesprekken met bestuurders, managers, artsen en verpleegkundigen plaatsvonden. Het rapport is uitgevoerd door het Van Praag Instituut en het Louis Bolk Instituut, waar het op de website gevonden kan worden inclusief ronkend persbericht. Daaruit de volgende conclusie:

Ontspanningsoefeningen, creatieve therapie en mindfulness zijn populair in Nederlandse zorginstellingen. Ruim 90% van alle ziekenhuizen biedt deze en andere complementaire behandelingen aan. Vijf academische ziekenhuizen halen de Top-10 van de complementaire ziekenhuislijst.

Zo ogenschijnlijk lijkt complementaire zorg dus de normaalste gang van zaken en als het ook in de academische ziekenhuizen wordt toegepast zal het wel niet zo onwetenschappelijk zijn, toch? Maar als je het rapport goed leest, blijkt het voornamelijk een definitiekwestie te zijn. Waar denkt een gemiddeld persoon aan bij ‘complementaire zorg’? Waarschijnlijk toch in eerste instantie aan zweveritis als homeopathie, natuurgeneeswijzen, acupunctuur, reiki – kortom, therapieën zonder bewijs van effectiviteit. Om de ziekenhuizen te kunnen aansmeren dat ze ook aan complementaire zorg doen, moet je die term op veel meer laten slaan. Dan laat je er ook zaken als ontspanningsoefeningen, massage en creatieve therapie onder vallen, waarvoor best wel bewijs van effectiviteit is te vinden, of die niet eens als zorg bedoeld zijn, maar eerder als wellness.

Uit het rapport (pdf):

In ziekenhuizen worden 16 verschillende typen interventies aangeboden: acupunctuur, aromazorg, babymassage, creatieve therapie, geleide visualisatie, haptonomie, hypnotherapie,massage, mindfulness, muziektherapie, ontspanningsoefeningen, osteopathie, therapeutic touch, voetreflexmassage, warmte/koude en yoga. Opmerkelijk is dat de traditionele CZ-systemen zoals homeopathie, antroposofische zorg en natuurgeneeskunde helemaal niet gemeld worden.
Ook is het opvallend dat de ziekenhuizen zelf zelden de term complementaire zorg gebruiken. De interventies zijn meestal onder hun specifieke naam terug te vinden, zoals ‘mindfulness’, ‘yoga’ of ‘ontspanningsoefeningen’, en worden niet benoemd als complementaire zorg.

De auteurs van het rapport benoemen dus eerst een hele diverse groep van handelingen als complementaire zorg en vinden dat die term als zodanig niet door de zorginstellingen voor die handelingen wordt gebruikt. Zou je je dan niet eerst eens moeten afvragen waarom die zorginstellingen die term complementaire zorg niet gebruiken voor je er driftig met je eigen etiketje overheen gaat zitten plakken? Ik vermoed dat veel van de instellingen er juist bezwaar tegen maken dat iets als babymassage als complementaire zorg wordt neergezet. Het is geen zorg, maar waarschijnlijk voorziet het wel in een behoefte van patiënten. Net als de kapper in het ziekenhuis.
Als je kijkt naar wat er nog aan echte kwakzalverij bedreven wordt (dus onzinnige handelingen met duidelijke therapeutische pretenties) dan is dat dus echt minimaal te noemen. En de instellingen waar dat nog gebeurt, liggen daarvoor regelmatig onder vuur. Acupunctuur wordt bijvoorbeeld alleen nog in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem beoefend en in het Vlietlandziekenhuis in Schiedam. Maar die laatste zou er eigenlijk al niet op moeten staan, want in september liet het ziekenhuis weten dat het verouderde informatie betrof. Slordigheidje van de auteurs of hebben ze vaker vertrouwd op informatie van websites van instellingen die achterhaald is?

Dat de auteurs het opmerkelijk vinden dat “de traditionele CZ-systemen zoals homeopathie, antroposofische zorg en natuurgeneeskunde helemaal niet gemeld worden” is op zich opmerkelijk. Wat hadden ze dan gedacht? Dat ziekenhuizen in Nederland nog massaal dat soort onzin zouden toepassen? Blijkbaar lopen de zorginstellingen in Nederland mijlen ver voor op de auteurs van het rapport wat het gebruik van gezond verstand en Evidence Based Medicine betreft. Is het ook niet opmerkelijk dat ZonMw dit rapport juist liet schrijven door onder andere Erik Baars en Martine Busch, aanhangers van antroposofische zorg respectievelijk Therapeutic Touch? Zaken die dus door de zorginstellingen bijna volkomen genegeerd worden (en terecht!). Wat is hun relevante expertise eigenlijk nog?  Busch leidde duizenden cursisten op in Therapeutic Touch en dan blijkt er nu maar een tweetal ziekenhuizen te zijn, waar minstens één persoon nog aan dat placebohandwapperen doet. Dat zou haar toch eens aan het denken moeten zetten, niet? En Erik Baars kennen we hier op Kloptdatwel van het rekenwerk met oogkleppen op aan databases van zorgverzekeraars waaruit zou blijken dat patiënten bij alternatieve huisartsen hun zorgverzekeraar minder kosten. De laatste auteur tenslotte, Miek Jong, is ook projectleider van het volstrekt idiote onderzoek naar toepassing van homeopathie bij het premenstrueel syndroom.

En hoezo is dit eigenlijk de ‘Eerste Nederlandse Inventarisatie’ op dit gebied? In 2011 verscheen bijvoorbeeld Complementaire en alternatieve zorg in de Nederlandse ziekenhuizen van Ruud van der Ven, dat door professor Michiel Hengeveld in Skepter 24.2 kritisch werd besproken. Probleem met het boek van Van der Ven zou zijn dat het teveel vanuit Bijbels perspectief geschreven zou zijn, maar een reactie in die trant van een medewerker van het Van Praag Instituut op Twitter werd korte tijd later weer verwijderd. En dan nog, waarom zou je het bestaan ervan min of meer ontkennen door zelf te claimen de ‘eerste’ inventarisatie te hebben gedaan?
Uit de bespreking van Hengeveld komt dat christelijke perspectief overigens niet naar voren als opvallend probleem. Sterker, eigenlijk is de kritiek van Hengeveld op de inventarisatie van Van der Ven bijna naadloos over te zetten op deze nieuwe inventarisatie. Ook hij valt over de definitiekwestie (bij Van der Ven heet het nog ‘complementaire en alternatieve zorg’): “Een allegaartje van activiteiten, waarvan een deel alleen bedoeld is om het verblijf van patiënten te veraangenamen, terwijl een ander deel therapeutische pretenties heeft.” Weer ‘niets nieuws onder de ZonMw’ kunnen we dus vaststellen.

Op basis van deze inventarisatie kun je dus concluderen dat de Nederlandse zorginstellingen over het algemeen uitstekend in staat zijn gebleken om weg te blijven van onzin als homeopathie, antroposofische geneeswijze, acupunctuur en Therapeutic Touch. De vraag is of ze voor een kritische analyse van wat er verder door de auteurs van dit rapport onder complementaire zorg wordt gerekend, de hulp nodig hebben van personen als Martine Busch, Erik Baars en Miek Jong, die zelf die stap nog niet hebben gezet.

Centrale Raad van Beroep plaatst vraagtekens bij nut chiropraxie

by 15 Comments

Is een behandeling door een chiropractor, die de zegen heeft van het UWV, “op de actuele stand van de medische wetenschap gebaseerd”? Uit een recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, de hoogste rechter in het sociale zekerheidsrecht, blijkt dat deze instantie daar niet zonder meer vanuit gaat. Het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) mag er van de Centrale Raad ook niet ongemotiveerd vanuit gaan.

D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie
D.D. Palmer, bedenker van de chiropraxie

Het ging in de zaak die tot deze uitspraak leidde om een werkloze vrachtwagenchauffeur die kampte met rug- en knieklachten. Hij was daarvoor onder behandeling bij een fysiotherapeut en had tevens, zonder resultaat, een training bij OCA gevolgd. Bij het UWV ontstond in maart 2012 een geschil over de vraag voor welke uitkering op grond van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wet WIA) de man in aanmerking kwam. De man zelf meende dat dit een zogenaamde IVA-uitkering moest zijn, die bedoeld is voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Het UWV kende echter een loongerelateerde WGA-uitkering toe. WGA staat voor Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten, en de WGA-uitkering gaat er dan ook vanuit dat op den duur verbetering van de belastbaarheid van de uitkeringsgerechtigde kan ontstaan en hij weer (gedeeltelijk) aan het werk kan.

De man diende een bezwaarschrift in tegen de beslissing hem geen IVA-uitkering toe te kennen. Zijn fysiotherapeut ondersteunde hem daarbij. De fysiotherapeutische behandelingen waren in maart 2012, toen het besluit over de uitkering viel, al grotendeels afgerond en de fysiotherapeut was van mening dat de man het maximale had gedaan en bereikt wat binnen zijn mogelijkheden lag. Daaraan voegde de kritische therapeut nog wat toe:

“Tevens vermeldt de fysiotherapeut dat het OCA weliswaar heeft geadviseerd om een chiropractor te consulteren, maar dat hij zich afvraagt of het OCA nu weer hetzelfde advies gegeven zou hebben, omdat het effect van chiropraxie ter discussie staat; daarbij wijst hij erop dat chiropraxie geen reguliere geneeskunde is en valt onder de alternatieve geneeskunde.”

In de eindrapportage van OCA was inderdaad een bezoek aan een chiropractische kliniek in Utrecht geadviseerd, maar dat advies dateerde al van 10 januari 2011. Toen het besluit over de uitkering genomen werd, was het dus al meer dan een jaar oud. Het UWV verklaarde de ingediende bezwaren echter ongegrond. Volgens de verzekeringsarts bezwaar en beroep, die de vrachtwagenchauffeur overigens niet zelf onderzocht had, was wel degelijk verbetering van de belastbaarheid te verwachten door een gerichte training ter verbetering van de spierconditie, door het bewerkstelligen van een gezond gewicht en door de door OCA geadviseerde chiropractische behandeling. De man ging in beroep bij de rechtbank, maar trok daar aan het kortste eind. De Centrale Raad van Beroep vindt echter dat de beslissing op het bezwaarschrift onvoldoende gemotiveerd is. Specifiek ten aanzien van de geadviseerde behandeling door een chiropractor stelt hij:

“Verder heeft fysiotherapeut Steketee in zijn brief van 30 oktober 2012 met betrekking tot het advies van de (door de OCA geadviseerde) behandeling door een chiropractor opgemerkt dat een dergelijke behandeling geen reguliere geneeskunde is, maar onder de noemer alternatieve geneeskunde valt. Hierover heeft de verzekeringsarts bezwaar en beroep slechts opgemerkt dat de praktijk heeft uitgewezen dat deze behandelwijze bij sommige mensen wel degelijk positieve effecten sorteert. Noch daargelaten dat deze overweging van de verzekeringsarts bezwaar en beroep te algemeen is en onvoldoende is toegespitst op de situatie en de te verwachten behandelresultaten van appellant, gaat de verzekeringsarts bezwaar en beroep met haar opmerking eraan voorbij dat volgens het Beoordelingskader onder de Toelichting bij stap 2b uitgangspunt is dat verbetering van de belastbaarheid van een verzekerde moet worden verwacht op basis van een behandeling die is gebaseerd op de actuele stand van de medische wetenschap. Een motivering dat behandeling door een chiropractor – in weerwil van het door fysiotherapeut Steketee gestelde – op de actuele stand van de medische wetenschap is gebaseerd, ontbreekt.”

In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal
In Skepter 25.2 een uitgebreid artikel over chiropraxie van de hand van Dirk Koppenaal

Het bedoelde Beoordelingskader is het Beoordelingskader duurzaamheid arbeidsbeperkingen, een interne richtlijn van het UWV. Dat heeft als uitgangspunt dat een “op de actuele stand van de medische wetenschap gebaseerde behandeling, die niet louter is gericht op stabilisatie, in beginsel de verwachting rechtvaardigt van een redelijke of goede verbetering van de belastbaarheid”. De Centrale Raad leidt hieruit – mijns inziens terecht – af dat het aan het UWV is te motiveren dat een bepaalde behandeling evidence based is, in elk geval wanneer dat – zoals in dit geval – bestreden wordt. De nu namens het UWV gegeven motivering dat sommige mensen in de praktijk baat blijken te hebben bij chiropraxie, is ook wel erg mager. Het UWV heeft van de Centrale Raad de opdracht gekregen alsnog zorg te dragen voor een deugdelijke motivering, maar het is zeer de vraag of het – in dit geval of in het algemeen – hard kan maken dat een al uitgebreid door een fysiotherapeut behandelde uitkeringsgerechtigde nog verbetering van zijn belastbaarheid mag verwachten als hij naar een chiropractor gaat. Er is immers geen overtuigend bewijs dat chiropraxie effectiever is dan bijvoorbeeld oefentherapie of een goede massage.

Het UWV heeft zich in het verleden trouwens wel eens kritischer opgesteld ten aanzien van de waarde van de chiropraxie. In een andere op dit blog besproken zaak hebben we gezien dat een “diagnose” van een chiropractor terzijde geschoven werd toen deze verschilde van die van een anesthesioloog-pijnbestrijder (een arts dus). Dat had toen de zegen van de rechter. Voor het niet naar een chiropractor sturen van een arbeidsongeschikte vrachtwagenchauffeur zal ongetwijfeld hetzelfde gelden.

Update 7 oktober 2015:
Het UWV heeft volgens de Centrale Raad van Beroep de mogelijkheid om alsnog een concrete en deugdelijke motivering te geven verknald. De motivering dat met chiropraxie “functiebehoud en een goede beweeglijkheid van het gehele bewegingsapparaat” kan worden gerealiseerd, is onvoldoende volgens de Centrale Raad, die zich in tamelijk harde bewoordingen uitlaat:

“In de tussenuitspraak is uitdrukkelijk opdracht gegeven het bestreden besluit te voorzien van een concrete en deugdelijke motivering die betrekking heeft op de situatie van appellant op de datum in geding. Het Uwv heeft met de rapporten van de verzekeringsarts bezwaar en beroep van 30 januari 2015 en 14 april 2015 niet toereikend gemotiveerd dat de arbeidsbeperkingen van appellant op de datum in geding niet duurzaam zijn. Het Uwv heeft na de tussenuitspraak in essentie volstaan met een herhaling van wat al eerder naar voren is gebracht. Voorts heeft de verzekeringsarts bezwaar en beroep wederom niet gemotiveerd dat een behandeling door een chiropractor een behandeling is die is gebaseerd op de actuele stand van de medische wetenschap. Desgevraagd heeft het Uwv ook op de zitting van 21 augustus 2015 geen nadere toelichting kunnen geven. Geconcludeerd moet dan ook worden dat het Uwv niet heeft voldaan aan de in de tussenuitspraak gegeven opdracht. Nu het Uwv ook na daartoe uitdrukkelijk te zijn uitgenodigd andermaal niet in staat is gebleken het bestreden besluit te voorzien van een concrete en deugdelijke motivering, is de conclusie gerechtvaardigd dat het Uwv kennelijk niet in staat is het bestreden besluit van een toereikende motivering te voorzien. De Raad verwijst daarbij naar zijn terzake gevormde jurisprudentie, zoals onder meer is neergelegd in zijn uitspraak van 20 mei 2009 (ECLI:NL:CRVB:2009:BI5280).”

Waarna de Centrale Raad zelf in de zaak voorziet en bepaalt dat de vrachtwagenchauffeur recht heeft op een IVA-uitkering.

Geef geen cent aan het Nationaal Fonds tegen Kanker!

by 111 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Er bestaan in ons land tientallen stichtingen die als goed doel geld ophalen voor de bestrijding van kanker. De oudste en bekendste is KWF Kankerbestrijding, anderen zijn o.a. de Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WCRF NL; alternatief angehaucht) en de malafide Stichting Kankerbehandeling en Preventie (uit het Circus-Pluut met zijn zeven ‘look alike’ kwakfondsen). In december 2014 deed de Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker (SNFTK) weer een mailing uitgaan met het verzoek geld te doneren. Omdat niet iedereen op de hoogte is van de ware aard van dit fonds volgt hier een korte update.

De oprichting van deze stichting werd in 1999 met wat durfkapitaal gefaciliteerd door zakenman Roland Pluut en de naam luidde eerst Stichting Nationaal Fonds Kankerbestrijding. Onder juridische dreiging van de KWF kankerbestrijding veranderde men de bedrieglijke naam al snel in de huidige. In de eerste jaren werden miljoenen guldens opgehaald, maar de besteding ervan was onduidelijk. Veel geld verdween naar Zwitserland en van het subsidiëren van wetenschappelijk onderzoek kwam weinig terecht. Toen het Pluut c.s. duidelijk werd dat SNFTK-directeur Neel Buijs de wurgcontracten (looptijd tien jaar) met de Zwitserse en later in Oostenrijk gevestigde stichting UOHC niet wenste te verlengen, faciliteerde hij in 2009 de oprichting van de Stichting Kankerbehandeling en Preventie, waarin een studerend neefje van hem als stroman fungeerde (zie ‘Brein achter dubieus netwerk van goede doelen ontmaskerd‘).

De SNFTK ging verder op eigen kracht met een profiel gericht op ‘preventie’, voeding en alternatieve geneeswijzen bij kanker. In 2012 werd er toch nog altijd 570.000 euro opgehaald. Minder dan 60 procent gaat naar onderzoek, maar de transparantie is in elk geval beter dan die van voor 2009 en aanwijzingen voor het wegsluizen van geld naar het buitenland zijn er niet meer. Voor een CBF-Keurmerk komt men niet in aanmerking. De organisatie is klein en staat onder leiding van drs. Lon Claassen, bijgestaan door enkele bureaumedewerkers en twee op de website niet nader benoemde arts-voorlichters. Op de erbarmelijke website wordt in een video beweerd dat kanker een ongeneeslijke ziekte is.

Bij de beoordeling van subsidieaanvragen voor wetenschappelijk onderzoek doen goede doelenfondsen een beroep op deskundigen uit hun wetenschappelijke adviesraad. Zo’n gezelschap kent de SNFTK niet, maar daarom niet getreurd. Zij kan namelijk wel een beroep doen op de natuurarts Johan Bolhuis (die al als kind wist dat hij natuurgeneeskundige wilde worden), op Engelbert Valstar (Moermanarts en zelfbenoemd ‘orthomoleculair oncoloog’), niet meer op Hans Houtsmuller (inmiddels de 80 gepasseerd en overlever van huidkanker, niet in zijn eerste leugen gebarsten), maar nog wel op Hans Moolenburgh (stokoud gepensioneerd natuur- en huisarts, oud activist tegen drinkwaterfluoridering, schrijver van een boek over engelen en de man die de ‘explosie’ aan borstkanker toeschrijft aan de populariteit van de anticonceptiepil). Vermoedelijk informeert Claassen tegenwoordig echter vooral bij de ex-journalist Kees Braam of het wetenschappelijk gehalte van de ingediende onderzoeksvoorstellen door de beugel kan. Braam is fel aanhanger van Houtsmuller en was dat lange tijd ook van de Nederlands-Duitse kwakzalver Robert Gorter. Hij is tevens oprichter van de pro-alternatieve website Kanker-actueel, die voor zijn ‘voorlichtende functie’ ook geld krijgt van de SNFTK.
Braam mocht mee naar het VUmc toen Claassen laatst aan de kankeronderzoekers Meijerink en Van Bokhorst in het gezelschap van Wouter Bos een cheque ging overhandigen en beleefde zijn finest hour. Ook in het AMC zitten overigens onderzoekers (Heger c.s., afd. Experimentele Chirurgie) die geld aannemen van de SNFTK. Deze academische onderzoekers doen regulier onderzoek, maar krijgen bij de SNFTK alleen maar geld los als zij hun onderzoeksaanvragen zo framen dat Claassen en Braam denken dat er een natuurproduct en/of voeding in het spel is.

Academische onderzoekers, die even onder het juk van types als Braam en/of Valstar doorlopen: kleine moeite zou u denken, maar ik vind het een rotgezicht. Het blijft een vernedering. ‘Geld stinkt niet’ zei keizer Vespasianus toen hij geld ging vragen voor het gebruik van de openbare toiletten op het Forum Romanum. Maar dat gaat echt niet op voor het geld dat de SNFTK te verdelen heeft: voor een deel afkomstig van echt pro-alternatief geïnteresseerde donateurs (geen bezwaar tegen), maar deels zeker ook van mensen die denken het KWF te steunen en het verschil niet in de gaten hebben. Erger dus dan de geur van Vespasianus’ penningen is de lijkengeur van wijlen Moerman die kleeft aan de SNFTK-euro’s en ik vind het van de wetenschappers in VU en AMC – hoe keurig hun onderzoek ook moge zijn – onbegrijpelijk dat zij die stank voor lief nemen.

Naschrift 21 januari 2015 – discussie tussen Cees Renckens en Michal Heger

De heer Heger die in de column van Cees Renckens wordt genoemd, mailde aan Kloptdatwel het volgende:

‘Ik werd geattendeerd op het recentelijk artikel van Renckens waarin ik werd genoemd. Twee dingen die u mag weten:
1) De frase “Deze academische onderzoekers doen regulier onderzoek, maar krijgen bij de SNFTK alleen maar geld los als zij hun onderzoeksaanvragen zo framen dat Claassen en Braam denken dat er een natuurproduct en/of voeding in het spel is” is onjuist wat mij betreft. Jammer dat uw online forum in dit geval iets minder bedeeld lijkt te zijn in een ware vorm van journalistiek. Mijn onderzoek heeft niets te maken met voeding en ik propageer overal dat oraal gedoseerde curcumine niet werkt. Zie o.a. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24368738. Ben tevens een stuk voor het NTvG aan het schrijven dat dit juist propageert. Ik heb de subsidieaanvraag toegevoegd ter verificatie.
2) Renckens had ook mogen vermelden dat prof. Jan Paul Medema, de broer van de NKI director Rene Medema, eerder een subsidie had gekregen van het SNFTK dan ik. Hij heeft het anti-kanker effect van betulinezuur onderzocht op dat projectgeld, waarmee zeer goed onderzoek is afgeleverd. Uiteraard begrijp ik goed dat Renckens te laf is om dat te vermelden en hanteert mijn naam in een zin waar naar meerdere mensen wordt verwezen. De mogelijke implicaties van een dergelijk berichtgeving zijn duidelijk’.

Onze columnist Cees Renckens reageerde hierop als volgt:

De door mij genoemde onderzoeker Michal Heger reageerde op bovenstaande column in een felle brief waarin hij op hoge toon rectificatie van twee zaken eiste. De eerste betrof mijn constatering dat de SNFTK pas geld verstrekt aan onderzoekers als zij hun aanvrage zo framen dat er (tevens) sprake moet zijn van een natuurprodukt en/of voeding in de trial. Heger acht dat onjuist omdat het door hem onderzochte curcuma geen voedingsstof zou zijn en bij orale inname ook onwerkzaam is tegen kanker. Nee, het is geen voedingsstof, maar wel een natuurprodukt c.q. kruidenmiddel. Wat hier gerectificeerd moet worden, dat ontgaat mij derhalve.
Ook op het tweede punt is er geen sprake van rectificatie, maar verlangt Heger dat ik vermeld dat professor Jan Paul Medema (AMC) al eerder geld heeft aangenomen van ditzelfde look alike fonds. De reden dat ik dat niet vermeldde was volgens Heger lafheid – ik wist dat niet eens – en er zat duidelijk een bedoeling in om alleen hem zwart te maken. ’De mogelijke implicaties van een dergelijke berichtgeving zijn duidelijk’, aldus schrijft Heger. Ik begrijp hier niet waarop hij doelt. Mogelijk vreest hij een hetze mijnerzijds tegen zijn persoon, terwijl ik slechts met hem van mening verschil over de vraag of zichzelf respecterende academische onderzoekers geld moeten accepteren van een coterie waarin fondsdirecteur Claassen zich omringt met mensen als Bolhuis, Valstar, Braam en Moolenburgh.
Heger gaf ook inzage in zijn correspondentie met de VUmc-onderzoeker Meijerink, die ook SNFTK-geld heeft geaccepteerd en wel twijfels koesterde over de status van de SNFTK. In die mailwisseling slaat Heger stoere taal uit: het kan hem ‘geen Moerman schelen’ waar hij zijn geld vandaan haalt zo lang hij er uiteindelijk mogelijk patiënten mee kan helpen. Zijn positie is dus duidelijk en die wordt kennelijk door meer onderzoekers gedeeld, waaronder de eerder genoemde Medema. Hoe invoelbaar die keuze ook mogen zijn, zij is niet de mijne en ook zij zelf zullen heus wel ergens een grens trekken. Zou Heger geld accepteren van een crimineel als Holleeder of van de tabaksindustrie: ik denk het niet. Net als de SNFTK zouden zij natuurlijk goede sier maken met de ‘prettige samenwerking’ tussen geldschieter en gereputeerde onderzoekers en hun eigen status daarmee opleuken. Dat gunnen wij in elk geval de SNFTK niet. Zij riepen in 1999 dat je borstkanker kon krijgen van beugelbeha’s (directeur Neel Buijs) en nu dat je dat van de pil krijgt (Moolenburgh). Wat een continuüm van onzin en wat een treurig niveau.

De heer Heger antwoordt op de reactie van Cees Renckens:

Ik achtte het nodig om te reageren op het artikel van de heer Renckens omdat de associatie die de heer Renckens maakte tussen het AMC en de SNFTK gebaseerd is op een onjuiste premisse, waardoor het AMC in onnodig negatief daglicht wordt gezet. De premisse dat wij bij het SNFTK alleen maar financiering krijgen “als [wij onze] onderzoeksaanvragen zo framen dat Claassen en Braam denken dat er een natuurproduct en/of voeding in het spel is” kan nooit kloppen omdat de projecten van prof. Medema, mij en nog een andere collega hoogleraar ingediend waren voordat dhr. Claassen was aangesteld als directeur van de stichting. Jammer dat hier niet kritisch naar gekeken is (zelfs na mijn brief aan de KloptDatWel redactie), zeker in het licht van de historische samenvatting van de SNFTK in het oorspronkelijk artikel en de datum in de SNFTK subsidieaanvraag die ik had aangeleverd. Dat deel wilde ik graag gerectificeerd hebben omdat Heger c.s. nu afgeschilderd worden als, even wat gechargeerd gesteld, een groep wetenschapsprostituees die snel diep buigen voor onderzoekseuro’s van gure origine, terwijl de hele context waarop deze associatie gebaseerd is toen helemaal niet kon spelen.
Sterker nog, de stichting deed in die periode (2008, 2009) heel erg haar best om hoogkwalitatief onderzoek uit de ‘reguliere’ sector te financieren. Als de heer Renckens zijn huiswerk had gedaan en stellingen op de juiste manier had geïnterpreteerd en verwoord (in zijn reactie weer niet het geval, helaas, bijv. hoe weet hij wat de positie is van prof. Medema zonder hem daarover gesproken te hebben?), dan had ik me niet hoeven buigen over dit soort zaken en had ik mij iets meer bezig kunnen houden met activiteiten die er echt toe doen: kankeronderzoek. Inderdaad: met SNFTK-euro’s, maar dat maakt mij niet uit in dit geval, zolang er robuust wetenschappelijk onderzoek mee gedaan wordt in de lijn van Paul Knipschild’s Lancet artikel (Lancet 1993 May 1;341(8853):1135-6). In dat opzicht zijn we allemaal eensgezind tegen kwakzalverij en kan ik me absoluut verenigen met dat respectievelijk deel van de Renckensiaanse gedachtengang. Maar ik vraag de lezers vriendelijk om het AMC te ontkoppelen van de associatie met een geldschieter zoals die door de heer Renckens is afgeschilderd, want de gronden die hiervoor aangedragen worden zijn, wat de AMC onderzoekers betreft, iets te kwakzalverig.

Cees Renckens antwoordt ten slotte:

Heger heeft veel woorden nodig om aan te tonen dat het er bij de SNFTK voor 2012, toen Buijs aftrad als directeur en werd opgevolgd door Claassen ook al prima toeging en dat er veel regulier onderzoek werd gesponsord. De niet te controleren jaarverslagen van de SNFTK weerspreken dat en Buijs kakelde er op los over borstkanker als gevolg van afgeklemde lymfebanen bij beugelbeha’s en was voorstander van onderzoek naar de Aqua Tilis therapie van de Eindhovense kwakzalver Essaidi, die vrije radicalen afwaste met een ruw washandje. En ze werkte samen met Valstar.
Voor het loskoppelen van AMC en dubieuze geldschieters geeft Heger geen argumenten anders dan zijn angst voor reputatieverlies. Maar die heeft zij toch zelf over zich afgeroepen door zich – en hetzelfde geldt voor de VU-groep die dit stinkende geld aanneemt – te encanailleren met Braam, Bolhuis, Moolenburgh en dergelijken. De VU-groep framede zijn onderzoek naar de eisen van de SNFTK door aan hun zeer reguliere experimentele behandeling van pancreaskanker een diëtiste toe te voegen, alsof de exocriene functie van het pancreas en de spijsvertering de grootste zorg is van een oncoloog.
Wie geld geeft aan de SNFTK die moet ook weten dat hij Kees Braam met zijn mallotige website www.kanker-actueel.nl financieel steunt. En die Braam, die weet echt van zijn gezond niet af, langjarig bewonderaar van Houtsmuller en Gorter als hij is. Van zulke mensen zouden zichzelf respecterende onderzoekers verre moeten blijven.

Nieuwe angsthype: van GMO-voedsel krijg je autisme

by 23 Comments

Wat moet je als informele alliantie van antiwetenschappelijke en antitechnologische angstaanjagers nu toch weer voor nieuws verzinnen? ‘Autisme komt door vaccinaties’ klinkt intussen wel heel erg tweeduizend-zoveel en ‘van genetisch gemodificeerd voedsel krijg je kanker’ is ook niet echt hot meer. Maar dat kun je natuurlijk nog wel combineren! Iets als ‘van genetisch gemodificeerd voedsel krijg je autisme’ komt al aardig in de goede richting, maar we maken het natuurlijk net iets ingewikkelder met een echt wetenschapperig sausje. Nu is er alleen nog een betrouwbaar ogend persoon nodig met een respectabele wetenschappelijke achtergrond om die boodschap uit te dragen. En kijk, daar is dr. Stephanie Seneff al. En die is ook nog eens van MIT!

Stephanie SeneffIn de eerste halve minuut van een twee uur durende lezing die op YouTube staat, komt Seneff al met haar bommetje:

So you all know this frightening trend: this is autism diagnoses by the CDC. It is going up, and up, and up. Where is it going in the future? I predict by 2025 half the kids born will be diagnosed with autism.

En dat komt dan volgens haar vooral door de enorme toename van het gebruik van de pesticide Roundup van Monsanto. O nee! Dramatisch! Help! Ik moet bekennen dat ik deze video niet helemaal heb uitgekeken. Na ruim een uur ben ik afgehaakt, moe van alle nonsens, en ik heb de rest een beetje doorgezapt (zo rond 1:50:00 benadruk ze bijvoorbeeld nog het belang van goede aarding en rond 2:02:30 veroorzaakt zonnebrand crème  huidkanker).
Het is allemaal bijzonder speculatief, quasi gedetailleerd en eentonig gebracht (en dan druk ik me  zwak uit). De eerste berichtgeving over deze schokkende mededeling was van oktober of eerder,  maar nu wordt het verhaal pas echt rondgepompt op Internet. Het verschijnt intussen ook op de wat serieuzere Nederlandse sites, een maandje nadat het op Niburu en co. was verschenen.

Hoe komt die mevrouw Seneff van MIT nou aan dat schokkende vooruitzicht dat maar liefst de helft van de kinderen geboren in 2025 autisme zal hebben als we niets doen? Uit de slides bij haar presentatie komt o.a. de volgende grafiek:

autisme-trend
Uit een presentatie die Seneff vanaf juni 2014 gebruikt

Je moet nog aardig je best doen om van die suggestieve trend te komen tot de uitspraak van Seneff dat in 2025 één op de twee kinderen het etiketje ‘autisme’ opgeplakt zal krijgen. Want als ik het lijntje lineair doortrek (wat het plaatje toch suggereert) kom ik op ‘maar’ 3,5 procent in 2025. Ook onzin, maar iets minder verontrustende onzin. Seneff doet het dus superexponentieel, of zo. Als je de lijn nog wat verder doortrekt, zie je trouwens dat er op een gegeven moment meer kinderen op autisme worden betrapt dan er überhaupt geboren worden! Over enge ontwikkelingen gesproken …

Maar waarom zouden we überhaupt aandacht moeten besteden aan het verhaal van Seneff? Volgens haar website bij MIT doet ze iets met spraakherkenning en is ze pas sinds een aantal jaar actief op het gebied van epidemiologie, toxische stoffen en het verband met allerlei aandoeningen. Duidelijk geen expert en toch heeft ze een dozijn artikelen gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. Hmmm. Maar als je daar even wat beter naar kijkt, wordt vrij snel duidelijk hoe de vork in elkaar steekt: die zijn bijna allemaal gepubliceerd in Entropy, een titel uit de stal van open access uitgever MDPI. Een groot deel komt zelfs uit één ‘special issue’ van dat platform. MDPI is niet bepaald een onbesproken uitgever. Zo heeft Jeffrey Beall ‘m op zijn invloedrijke lijst van Questionable Publishers geplaatst [mirror].  MDPI geeft ook nogal eens zo’n ‘special issue’ weg aan een gasteditor die dan naar eigen goeddunken onzin van vriendjes kan publiceren. Zo kon ook een onderzoek van de universiteit Wageningen naar elektroacupunctuur bij koeien (met een apparaat dat zogenaamd ontwikkeld was in het Russische ruimtevaartprogramma) zijn weg naar de publicatielijstjes van de betrokken onderzoekers vinden. Bij andere publicaties van Seneff zien we overigens auteurs optreden die bekend zijn uit het vaccinaties-veroorzaken-autisme-wereldje, alleen daarom zou je al op je hoede moeten zijn.

Wat is het idee van Seneff? Het bestrijdingsmiddel Roundup (Glyfosaat) dat veel gebruikt wordt in combinatie met genetisch gemodificeerde gewassen zou in mensen allerlei enge dingen kunnen veroorzaken. Roundup wordt juist voor mensen nogal veilig geacht, omdat het werkt op een bepaald enzym dat micro-organismen en planten wél hebben en mensen niet. Seneff suggereert echter dat de (goede) bacteriën in onze darmen wel heel veel schade kunnen oplopen door alle glyfosaatresten die we via onze levensmiddelen binnenkrijgen. En denk daarbij vooral aan het feit dat dat bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde maïs of soja zo’n beetje overal in kan zitten.

Roundup van Monsanto krijgt, zoals zo vaak, de zwarte piet toegeschoven.
Roundup van Monsanto krijgt, zoals zo vaak, de zwarte piet toegeschoven.

Die kwetsbare bacteriën leggen het dan af en dat zou dan de gezonde toestand in je darmen verstoren. En dat is dan weer iets wat bijvoorbeeld geassocieerd is met het ontstaan van autisme. Maar dat laatste  werkt alleen als je het wegens fraude ingetrokken onderzoek van Andrew Wakefield over het vermeende verband tussen de BMR-vaccinatie en autisme nog serieus durft te nemen. Dat is voor Seneff geen probleem, ze refereert ook rustig aan het eveneens ingetrokken onderzoek van Séralini. En in haar presentatie noemt ze ook nog het onderzoek van Carman, dat ik eerder besproken heb op Kloptdatwel. Ze heeft dus wel een neus voor dubieus onderzoek.

De uit de lucht gegrepen hypothesen van Seneff zijn al uitvoerig onderuit gehaald door wetenschappers die wel verstand van zaken hebben, o.a. door Layla Katirae. En anderen, zoals Keith Kloor, maakten zich er al druk over dat de onzin van Seneff door persbureau Reuters als serieus werd opgepikt. Het artikel van Seneff is een louter hypothetisch en uiterst speculatief verhaal en bevat geen nieuw experimenteel onderzoek. Zoals Katirae aangeeft zijn er wel een paar onderzoeken geweest naar een mogelijk verband tussen glyfosaat (via directe blootstelling) en autismespectrum, maar daaruit kwam niets verontrustends naar voren. Als zo’n verband bestond, zou het ook wel zichtbaar moeten zijn geworden als je kijkt naar de lokale verschillen in het voorkomen van autisme en gebruik van deze pesticiden. Serieuze onderzoekers van autisme zien vooralsnog geen enkele aanwijzing dat glyfosaat iets met autisme van doen heeft. Ook blijkt Seneff een nogal vertekend beeld te geven van hoe glyfosaat in de praktijk gebruikt wordt bij graanteelt. Ze heeft er dus nogal een puinhoop van gemaakt; en dat voor een heuse MIT-onderzoeker …

Ook David Gorski (‘Orac’) heeft op zijn blog al diverse stukken over deze en andere ideeën van Seneff geschreven en zijn kritiek is niet mals. Zijn blog van oudjaarsdag sluit als volgt af (links toegevoegd door mij):

The bottom line is that the crank magnetism is strong in Dr. Seneff. She’s antivaccine and anti-GMO. She is full of Dunning-Kruger, thinking that she can transfer her computer science and artificial intelligence knowledge to knowledge of epidemiology, biochemistry, and medicine. She can’t.

In de commentatoren op het nauwelijks kritische bericht op Foodlog over deze onzin van Seneff merkt iemand nog op dat ze “trouwens zó goed in holistisch kringloop denken [is] dat ze de Boston Bombings en de slachtpartijen op Amerikaanse scholen zelfs aan Glyfosaat weet te linken.” En ja wel hoor, kijk maar eens naar het interview  van anderhalf jaar geleden, zo rond minuut 28.
Uit het begin van dat interview komt ook naar voren dat Seneff van mening is dat autisme wel door invloeden vanuit onze omgeving veroorzaakt moet worden, want anders kan het verschijnsel niet zo snel toenemen. Als ze nu de verandering in de manier van diagnosticeren van autismespectrum ook als omgevingsinvloed zou benoemen, had ze nog ergens gelijk, want dat is toch wat er eerder aan de hand lijkt te zijn met die toename. Het wordt beter herkend dan vroeger, maar er is ook zeker iets van een hype gaande, veel kinderen krijgen wel erg makkelijk het etiketje ‘autismespectrum’, terwijl er weinig met ze aan de hand lijkt te zijn.

En dit allemaal terwijl we allang weten dat de toename in autisme komt door samenhangt met de groei van consumptie van biologisch geproduceerd voedsel. Of met klimaatopwarming en de terugval in het aantal piraten, dat kan natuurlijk ook …

Titelafbeelding van Wikimedia Commons