Kloptdatwel?

Warmte en koude als diagnose en therapie

by 15 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Ankh-Hermes is bezig met de publicatie van een serie van twaalf monografieën waarin de belangrijkste alternatieve geneeswijzen successievelijk worden beschreven. In november 2015 verscheen als vijfde in de serie het boekje over de antroposofische geneeskunde en gezien het aantal citaten van Baars, Van der Bie, Staal (‘Huidziekten zijn niet altijd huidziekten’) en Van Dijk lijkt de inhoud ervan betrouwbaar. [1]

Zo valt er te lezen dat ‘warme ziekten’ als roodvonk, mazelen en kinkhoest kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen en hun immuunsysteem. Antroposofen laten hun kinderen daarom ongaarne inenten en niet zelden onthouden zij hun kinderen een aantal vaccinaties met alle gevolgen van dien. Koude ziekten kennen de antroposofen ook: die zijn het gevolg van de ‘verstarrende werking van een sterke overheersing van het zenuw-zintuigsysteem (bovenpool)’ en voorbeelden ervan zijn steenvorming, artrose, verlammingen en ‘sclerosen’.

Deze antroposofische wartaal schoot mij weer te binnen, toen ik in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 21 mei 2016 een medisch-historisch verhaal las over de behandeling van syfilis met malaria of warmte. De parasitoloog Verhave beschreef daarin de interessante geschiedenis van de behandeling van tertiaire syfilis (aantasting van de hersenen in het derde stadium van de ziekte: neurosyfilis) met kunstmatig bewerkstelligde malaria, zoals die in de eerste helft van de twintigste eeuw werd toegepast.
De ontdekker van deze therapie was de Oostenrijkse arts Julius Wagner-Jauregg (1857-1940) en het was hem opgevallen dat patienten met psychosen (destijds veelal gevolg van neurosyfilis) soms genazen na een koortsende ziekte. Hij ging experimenteren met het inbrengen van bloed van malariapatiënten en vermoordde op deze wijze eerst een aantal patiënten, omdat hij de meest gevaarlijke vorm van malaria overbracht, de malaria tropica. Wijs geworden door deze ervaring beperkte hij zich later tot het gebruik van de goedaardiger malaria tertiana. Die had slechts 10% sterfte als gevolg.

Psychiaters geloofden heilig in de werkzaamheid van de malariatherapie, maar dan moesten er wel minimaal acht koortspieken zijn opgetreden. Malaria – wisselkoorts – kenmerkt zich door dagen met koorts afgewisseld door dagen zonder koorts. De psychiaters betrokken hun entingsmateriaal van de artsen voor tropische geneeskunde. Toen ik de Nationale Tropencursus voor Artsen volgde in 1974 was mijn docent malaria de legendarische professor Zuidema en hij mocht graag nog wat mopperen op die kieskeurige psychiaters uit die tijd (tot medio de jaren 50), die zich bij hem en zijn collega’s beklaagden als de ziekte voortijdig door de syfilis patiënt werd overwonnen en het vereiste aantal koortsdagen van acht niet werd gehaald. Dan hielp het natuurlijk niet.

De komst van de penicilline na WO II maakte praktisch een einde aan de neurosyfilis en de malariatherapie was hier en daar trouwens ook al vervangen door hyperthermie: opwarming van het lichaam in een tent zonder gebruik te maken van ziektekiemen. Momenteel wordt hyperthermie nog toegepast bij bepaalde vormen van kanker en bij hepatitis C, maar ziek worden de patiënten niet meer gemaakt. En dat koortsende ziekten een gunstig effect hebben op iemands geestelijke gesteldheid of immuunstelsel, dat geloven alleen antroposofen nog maar. Zij zijn natuurlijk knettergestoord en het je nakomelingen op vermijdbare wijze laten doormaken van mazelen, kinkhoest en/of roodvonk moet als ordinaire kindermishandeling worden beschouwd. Helaas is dat besef bij de Kinderbescherming nog niet doorgedrongen.

Noot

1. Erik Baars is lector Antroposofische Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden, zijn werk is wel vaker besproken op Klopdatwel. Guus van der Bie is huisarts en doceert ook binnen het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden. Peter Staal is antroposofisch huisarts en zat o.a. in het NCRV programma ‘Uitgedokterd!?‘ Paul van Dijk is huisarts en schrijver van het boek Geneeswijzen in Nederland, wat hem de Meester Kackadorisprijs 2004 opleverde

Veel vragen rondom studie met ratten en telefoonstraling

by 137 Comments

Wie zich al zorgen maakt over de mogelijke gezondheidseffecten van elektromagnetische velden afkomstig van mobiel telefoonverkeer was misschien een beetje gerustgesteld door de recent verschenen Australische studie die geen toename laat zien van hersentumoren in de afgelopen 30 jaar. Maar nu duikt er dan op eens een beangstigend resultaat op uit een experiment van het Amerikaanse National Toxicology Program: bij ratten die gedurende twee jaar aan telefoonstraling blootgesteld werden, vonden ze significant meer hersentumoren en tumoren bij het hart. Moeten we ons nu toch weer zorgen gaan maken?

lab rat straling

Het experiment met ratten van dit National Toxicoloy Program (NTP) valt binnen een veel groter onderzoeksproject, waarin bijvoorbeeld ook muizen worden onderzocht. De onderzoekers vonden de resultaten van deze deelstudie blijkbaar zo verontrustend dat ze die meenden te moeten delen met het grote publiek voordat het hele project netjes is afgerond en verwerkt tot artikelen die gereed zijn voor publicatie. De website Microwavenews bracht vorige week als eerste het nieuws dat deze resultaten naar buiten gebracht zouden worden. Die zijn sinds vrijdag te lezen op BioRxiv, een preprint server voor artikelen binnen de biologie: Report of Partial findings from the National Toxicology Program Carcinogenesis Studies of Cell Phone Radiofrequency Radiation in Hsd: Sprague Dawley® SD rats (Whole Body Exposure).

Studieopzet

De onderzoekers stelden in dit experiment ratten bloot aan verschillende elektromagnetische veldsterktes vanaf het moment dat ze nog in de baarmoeder zaten tot een maximale levensduur van 106 weken. Daarna werden de nog levende ratten afgemaakt. Alle ratten werden uitgebreid pathologisch onderzocht op het voorkomen van tumoren.

De stralingsniveaus liepen uiteen van ongeveer het (wettelijk) maximum toelaatbare niveau bij mensen tot het viervoudige daarvan. De blootstelling was langdurig – 9 uur per dag – en over het hele lichaam. Natuurlijk was er een controlegroep die niet werd blootgesteld aan elektromagnetische velden. Om de omstandigheden goed te controleren werden speciale verblijven voor de ratten ontworpen. In elke groep zaten 90 ratten.

Het verslag van de studie focust op twee soorten tumoren: glioom (een hersentumor) en schwannoom (een goedaardige zenuwtumor), die in deze studie rondom het hart werd aangetroffen. De aantallen waar het om gaat zijn laag bij deze zeldzame tumoren en de statistische trucendoos moet wijd open om iets te kunnen laten zien van trends, ondanks dat het aantal van 90 ratten per groep best hoog is in vergelijking met ander onderzoek, bijvoorbeeld naar kankerverwekkende chemische stoffen.

Resultaten

Zie hier het resultaat dat het meest duidelijk wijst op een verband van de blootstelling aan elektromagnetische velden en hersenkanker. Dat is toch eigenlijk het meest interessant, omdat sommige onderzoeken bij mensen zo’n verband lijken te suggereren wat weer de aanleiding was voor de omstreden beslisssing van het IARC om dit soort straling als mogelijk kankerverwekkend te classificeren.

Tabel 1 uit het artikel
Tabel 1 uit het artikel

Hier wordt dus gesuggeeerd dat er een significante trend is gevonden bij mannetjesratten en een specifiek signaal (CDMA, gebruikt in UMTS). Bij de lagere stralingsniveaus en de controlegroep werden geen gliomen aangetroffen, bij de groep met de hoogste stralingsbelasting bij drie ratten. Een trend?
Blijkbaar wel als je die getallen blind in een daarvoor ontwikkelde test stopt. Die test, de poly-k test, is als ik het goed begrijp, door onderzoekers van het NTP zelf ontwikkeld eind jaren tachtig van de vorige eeuw en wordt nu aan het instituut als standaard gehanteerd. De test houdt rekening met de tijdstippen waarop ratten overleden en of er dan bij autopsie kankergezwellen worden aangetroffen (ongeacht of die iets te maken hadden met het overlijden). De artikelen waarin deze test gevalideerd is, zijn behoorlijk stevige kost, maar ik kon er niet zo snel uithalen wat de betrouwbaarheid is met erg lage incidenties zoals we die hier aantreffen.
Opvallend is dat de gliomen bijna alleen werden aangetroffen bij de ratten die zowat tot het einde van de studie in leven waren gebleven.

Kritische reviewers

Maar ja, wat zegt deze significante trend eigenlijk? In het vrijgegeven document zijn ook de reviews van een aantal door NTP uitgezochte wetenschappers opgenomen, die op een conceptversie mochten schieten. Die reviews zijn soms uiterst kritisch en een aantal vragen van statistische aard zijn door de onderzoekers van het NTP naar mijn oordeel niet echt bevredigend beantwoord.

Zo vraagt Michael Lauer onder andere hoe het zit met de kwestie van meervoudig toetsen. Als er heel veel vergelijkingen en trends zijn bekeken, is het niet zo raar dat er een paar, louter door toeval, een significant resultaat laten zien, als je daarvoor niet corrigeert. Hij wijst er op dat de FDA ook adviseert om een veel strenger grens te hanteren voor significantie, juist om dit soort mogelijk fout positieve resultaten te vermijden. Als hij dat uitgangspunt neemt om te berekenen wat de power was van het experiment (dus de kans dat het experiment een echt bestaand effect zou kunnen laten zien), komt hij op een bijzonder lage waarde van 5 procent. Met andere woorden als er daadwerkelijk een verband is tussen deze straling en hersenkanker, dan zijn de onderzoekers behoorlijk fortuinlijk geweest dat deze test reden geeft om de nul-hypothese (er is niet zo’n verband) te verwerpen.
Lauer vond in ieder geval op basis van zijn kritische beschouwing de presentatie van de resulaten van de studie in deze vorm onacceptabel.

Een andere reviewer, Maxwell P. Lee, stipt aan dat het niet voorkomen van tumoren in de controlegroep beter bekeken moet worden. Uit andere onderzoeken is een redelijke schatting te maken van het percentage dat je normaal gesproken zou kunnen verwachten. In dit geval was de kans op 0 ratten met tumoren bijna even groot als die op het vinden van één rat met deze kanker. Als je in de controlegroep wel een rat met glioom had gevonden (wat dus goed had gekund), dan verdwijnen eigenlijk alle significanten resultaten. Het NTP reageert daarop dat zij eenzijdige p-waarden hanteren en dat daarmee zelfs met een glioom in de controlegroep het resultaat nog steeds significantie benadert.

Je ziet hier wel aan dat met deze aantallen het er erg om hangt of je net wel of net niet van significantie kan spreken. Als je echter al het andere onderzoek dat eerder gedaan is in je beoordeling betrekt, dan verwacht ik niet dat het oordeel zou moeten veranderen dat met de nu gehanteerde normen er geen reden is om aan te nemen dat mobiel telefoongebruik het risico op een hersentumor vergroot.

Opvallend is ook dat in de controlegroep de ratten een slechtere overlevingskans hadden. Er overleefde maar 28% tot het einde van de studie, terwijl het gemiddeld 47% is. Heel kort door de bocht zou je ook kunnen zeggen dat de studie laat zien dat mannelijke ratten onder hoge stralingsniveaus dan wel meer risico op kanker lijken te lopen, maar dat de straling wel geassocieerd is met een hogere levensverwachting.

Wat nu? Eigenlijk kun je er pas iets over zeggen als het hele programma is afgerond het netjes gepubliceerd na peer review. Dit ogenschijnlijk verontrustende deelresultaat zou echter goed kunnen leiden tot de vraag om nu toch maar alvast dit onderzoek te herhalen met grotere aantallen ratten. Dat zullen ze bij het NTP ook wel plezierig vinden, houdt deze onderzoekers ook weer van de straat.

Het is een lastig te interpreteren resultaat en het gaat vast en zeker her en der verkeerd weergegeven worden. Een voorbeeld uit de Nederlandse media zien we bij het stukje in Metronieuws, waarin geschreven wordt dat het om een onderzoek met meer da 2500 ratten gaat (in werkelijkheid gaat het in dit deelonderzoek om 630 1260 ratten, 7 groepen van 90 voor beide sexen) en de volgende zin geeft ook aan dat de journalist erg weinig moeite heeft gedaan om er iets van te begrijpen: “De straling was daarnaast ook even hoog als die in huidige telefoons wordt gebruikt.” Nee dus, alleen de groep die de laagste stralingsdosis te verduren kreeg (1,5 W/kg) kreeg een dosis die vergelijkbaar is met het niveau dat tot dusver als maximaal toelaatbaar wordt gehanteerd. Maar de ratten kregen dit hoge niveau dan wel bijna de hele dag te verhapstukken, wat nogal ver afstaat van de wijze waarop een mens blootgesteld wordt aan elektromagnetische velden in het dagelijks leven.

Een goede bespreking van de studie is ook te vinden bij Science.

Waarom veel onderzoekers dit resultaat sowieso met argwaan zullen bekijken, is dat er nog steeds geen overtuigend mechanisme is aangetoond hoe de elektromagnetische velden van mobiele telefoons überhaupt schade zouden kunnen veroorzaken in biologische systemen anders dan via opwarming. Zie daarvoor:

Bang voor GSM-straling?

Reclame Code Commissie: Xlens

by Leave a Comment

Dure gekleurde brillen tegen dyslexie.

Er zijn in de databank 3 uitspraken van de RCC over Xlens.

1. CVB 18 januari 2017 (dossiernummer 2016/00638 – CVB)

Reclame Code Commissie: Xlens 1Samenvatting reclame-uiting: advertentie in De Nieuwsbode en diverse uitlatingen op de website www.xlens.com. Samengevat komen de uitlatingen erop neer dat de kleurenfilters in de brillen van Xlens ogen en hersenen beter op elkaar afstemmen, waardoor leesproblemen, c.q. dyslexie worden opgelost. Ook beweringen als “ruim 60% van mensen met dyslexie is geholpen met Xlens”, “aangetoond door diverse onafhankelijke instanties” en “de huidige aangepaste advertenties zijn voorgelegd en goedgekeurd door de RCC”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak RCC: nu klager de diverse onderzoeken waarnaar door adverteerder op de website wordt verwezen, gemotiveerd heeft bestreden, had het op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen. De eigen resultaten van adverteerder, waaruit de RCC bovendien begrijpt dat de behandeling niet in alle gevallen effectief is, rechtvaardigen niet de genoemde, zonder voorbehoud weergegeven, mededelingen in de uitingen over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Juist bij een product dat is bedoeld om ingrijpende problemen en klachten te verhelpen, kan niet met een dergelijke oncontroleerbare onderbouwing worden volstaan. De uitingen zijn misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC. De adverteerder heeft bovendien ten onrechte vermeld dat de RCC de advertenties zoals die verschijnen in kranten heeft goedgekeurd.

Samenvatting uitspraak CvB: de adverteerder doet vergaande en stellige claims. Gelet op de gemotiveerde betwisting van deze claims ligt het op de weg van Xlens de werking van het product voldoende aannemelijk te maken. Xlens heeft onderzoeksbureau Tevreden.nl opdracht gegeven klanten naar hun ervaringen met een Xlens bril te vragen. Dit onderzoek betreft in feite de verwerking van subjectieve meningen van personen die bij Xlens een bril hebben gekocht op basis van de totale klantpopulatie. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op de meningen van een klein deel van het klantenbestand, namelijk de klanten die bereid waren aan het onderzoek mee te werken. Voor zover deze klanten een positief resultaat melden, is niet controleerbaar of dit is toe te schrijven aan de kleurenfilters. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de mogelijkheid van een placebo-effect. De gebruikservaringen die inhouden dat dyslexie-klachten zijn verminderd of verdwenen, wegen op grond van het voorgaande niet op tegen de – onvoldoende door Xlens weersproken – stelling van geïntimeerde dat binnen de wetenschap onomstreden is dat kleurenfilters niet in staat zijn dyslexie te corrigeren. Xlens mag op grond van het voorgaande in reclame-uitingen geen mededelingen doen die stellen of suggereren dat haar kleurenfilters dyslexie en andere leesproblemen effectief kunnen corrigeren waardoor deze problemen verminderen of verdwijnen.

*****

2. RCC 19 mei 2016 (dossiernummer: 2016/00311/A)

xlens-skepsisSamenvatting reclame-uiting: klacht tegen paginagrote advertentie in de Volkskrant (zie uitspraak 2. hieronder) en uitingen op www.xlens.com/wetenschappelijk-aangetoond. Daar stond de tekst: “Xlens is de best wetenschappelijk onderbouwde methode als het aankomt op het verbeteren van leesproblemen in relatie tot dyslexie. Van geen enkele andere methode zijn zoveel wetenschapsresultaten aanwezig. Uitgangspunt is dat Xlens kleurenfilters dyslexie niet kunnen genezen, maar wel significante verbeteringen realiseren in het lezen en automatiseren. De werking van de Xlens kleurenfilters is uitgebreid onderzocht door diverse onafhankelijke instanties en wetenschappers. Deze onderzoeken tonen aan dat de leesvaardigheid door het gebruik van de Xlens bril fors toeneemt en dat het gebruik van kleurenfilters een positieve invloed heeft op de hersenactiviteit tijdens het lezen.”

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: het had op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen, bijvoorbeeld met resultaten van een onafhankelijk onderzoek, met name nu zij in de uiting stelt dat de resultaten “wetenschappelijk aangetoond” zijn en “de best wetenschappelijk onderbouwde methode” is “als het aankomt op het verbeteren van leesproblemen in relatie tot dyslexie”. De eigen resultaten van adverteerder, waaruit de RCC bovendien begrijpt dat de behandeling niet in alle gevallen effectief is, rechtvaardigen niet de hiervoor genoemde mededelingen in de uitingen over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Juist bij een product dat is bedoeld om ingrijpende problemen en klachten te verhelpen, kan niet met een dergelijke oncontroleerbare onderbouwing worden volstaan. Misleidend en daardoor oneerlijk. Dat adverteerder stelt dat zij in de uiting niet spreekt over: “wetenschappelijk bewezen” maar over “wetenschappelijk aangetoond” doet daaraan niet af nu daaraan door de gemiddelde consument dezelfde betekenis zal worden toegekend.

Extra informatie: zie over Xlens een keur aan artikelen, hier, hier, hier en hier.

*****

3. RCC 19 mei 2016 (dossiernummer: 2016/00311)

xlens-skepsisSamenvatting reclame-uiting: paginagrote advertentie in de Volkskrant met de kop “Xlens: hét hulpmiddel bij dyslexie of leesproblemen.” Andere teksten o.a.: “Ogen en hersenen worden door kleurenfilters beter of elkaar afgestemd.” Volgens de adverteerder “Wetenschappelijk aangetoond” en “Bij positief Xlens advies: 99% zekerheid dat de problemen verdwijnen”. De kleurenbril zou ook tegen hoofdpijn werken.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: In de uiting wordt zonder voorbehoud gesteld dat de Xlens “hét hulpmiddel” is bij dyslexie of leesproblemen, leer- en leesprestaties direct verbeteren, letters en woorden niet meer ‘dansen’, concentratie en begrijpend lezen daardoor verbeteren, eventuele leeshoofdpijn verdwijnt, zonder training of medicatie, Xlens oogonderzoek direct aantoont of de bril resultaat zal opleveren en bij positief advies 99% zekerheid geeft dat de problemen verdwijnen en het de enige methode is die succes garandeert. De eigen resultaten van adverteerder rechtvaardigen niet de mededelingen in de uiting over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Het had op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen, bijvoorbeeld met resultaten van een onafhankelijk onderzoek, met name nu zij in de uiting stelt dat de resultaten “wetenschappelijk aangetoond” zijn. Misleidend en daardoor oneerlijk. Dat adverteerder stelt dat zij in de uiting niet spreekt over: “wetenschappelijk bewezen” maar over “wetenschappelijk aangetoond” doet daaraan niet af nu daaraan door de gemiddelde consument dezelfde betekenis zal worden toegekend.

Extra informatie: zie over Xlens een keur aan artikelen, hier, hier, hier en hier.

*****

CEASE-therapeuten op de vingers getikt

by 87 Comments

De Reclame Code Commissie (RCC) heeft reclame-uitingen op vijf websites van CEASE-therapeuten resoluut afgekeurd. De uitingen zijn volgens de RCC misleidend en oneerlijk. De therapeuten beweerden met hun CEASE-therapie autisme te kunnen behandelen en zelfs genezen, maar daar is geen enkel bewijs voor, zo meent ook de RCC. In drie gevallen luidde de klacht bovendien dat de uitingen zonder te rechtvaardigen reden appelleerden aan gevoelens van angst door vaccinaties als oorzaak van autisme aan te wijzen. Ook die klacht is gegrond verklaard. Ten slotte oordeelde de RCC dat in deze drie gevallen sprake is van wettelijk verboden geneesmiddelenreclame. Dat is een zeer interessant oordeel, want overtreding van de reclameregels van de Geneesmiddelenwet kan worden bestraft met een bestuurlijke boete van de Inspectie. Ronduit treurig is dat een van de aangeklaagde adverteerders een artsencentrum was. In Nederland zijn volgens de website van het CEASE-gilde nog een kleine tien artsen als CEASE-therapeut werkzaam.

reclamecodecommissielogoCEASE-therapeuten beweren dat vaccins autisme kunnen veroorzaken, en dat deze aandoening te behandelen is door de vaccins in homeopathische verdunning toe te dienen. ‘Ontstoren’ wordt dat dan vaak genoemd. Het is dubbele leugen. Dat vaccins geen autisme veroorzaken is inmiddels in tientallen studies met miljoenen kinderen vastgesteld. Recentelijk bijvoorbeeld nog eens in een meta-analyse met de data van meer dan 1,25 miljoen kinderen. De Nederlandse Vereniging voor Autisme spreekt terecht van een mythe die maar niet uitsterft. Dat het fabeltje blijft rondzingen is vooral de negatieve verdienste van Andrew Wakefield. Ooit een gevierde specialist, later ontmaskerd als wetenschapsfraudeur die data manipuleerde om een link tussen het BMR-vaccin en autisme te opperen. Zijn artikel in The Lancet werd ingetrokken, hijzelf werd uit zijn beroep gezet en nu is hij een paria in de medische wereld, die met beroerde documentaires zijn gelijk probeert te halen. Niet veel beter is het werk van Tinus Smits, de in 2010 overleden arts-homeopaat die het autismefabeltje overnam en CEASE-therapie bedacht. Maar die publiceerde tenminste nooit een wetenschappelijk artikel.

Dat vaccins in homeopathische (of eigenlijk isopathische) verdunning niets doen bij autistische kinderen is tamelijk evident. Toch adverteren CEASE-therapeuten graag en enthousiast en beloven ze van alles wat ze niet kunnen waarmaken. Reclame mag echter niet misleidend zijn. Dat is ze als de juistheid van de claims niet aannemelijk kan worden gemaakt. In elk van de vijf uitspraken overweegt de RCC dat “het op de weg van adverteerder [had] gelegen om aannemelijk te maken dat de CEASE Therapie de werking heeft die daaraan in de uiting wordt toegeschreven”, om vervolgens te concluderen dat die werking niet aannemelijk is gemaakt. Uiteraard zijn ronkende verhalen over vermeende successen op de website van wijlen Tinus Smits daarvoor niet voldoende. Ook het argument “wij zijn dokters, klager is maar een leek” maakte niet veel indruk op de RCC.

CTDe Nederlandse Reclame Code verbiedt het zonder te rechtvaardigen reden appelleren aan gevoelens van angst. Anders gezegd: je mag niet zonder goede grond mensen bang maken teneinde je product te verkopen. Mensen aanpraten dat vaccins autisme veroorzaken om CEASE-therapie aan de man te brengen bij ouders van autistische kinderen mag dan ook niet, zo oordeelt de RCC in de drie zaken waarin daarover geklaagd was. Een zin als “In de praktijk blijkt dat autisme en andere moderne ziektes een stapeling van verschillende oorzaken zijn, waarvan bij zo’n 70-80% vaccinaties mede verantwoordelijk zijn, bij 80-90% zijn ook toxische medicijnen en andere stoffen betrokken en bij ongeveer 5% zijn ook nog doorgemaakte ziektes betrokken” kon dus niet door de beugel, ook niet voor wat betreft het gedeelte over de ‘toxische medicijnen’. Sommige CEASE-therapeuten wijzen zelfs aspartaam en neusspray als mogelijke oorzaak van autisme aan.

Blijkens de uitspraken hebben de aangeklaagde CEASE-therapeuten wel geprobeerd een verband tussen vaccinaties en autisme aannemelijk te maken. Niet aan de hand van wetenschappelijke onderzoeken natuurlijk, want die ontkrachten dat verband volledig. Wel aan de hand van een reeks andere weinig overtuigende argumenten. Zo zou een Italiaanse rechter hebben geoordeeld dat een link tussen vaccinatie en autisme in een bepaalde casus aannemelijk was. Dat klopt, maar de adverteerder vergat erbij te vermelden dat die belachelijke uitspraak in hoger beroep is vernietigd. Ook het argument dat in de Verenigde Staten in het kader van het National Vaccine Injury Compensation (NVIC) Program miljoenen zijn uitgekeerd aan twee kinderen met autisme werd gemakkelijk onderuit gehaald. Steven Novella legt hier uit hoe het wél zit.

Het meest curieus was wel een warrig betoog over oxidatieve stress als gevolg van o.a. vaccinaties, waardoor de hersenen zouden worden aangetast. Ter ondersteuning van het betoog werd een beroep gedaan op dit onderzoek, waarbij de adverteerder kennelijk niet alleen niet doorhad dat het niet over autisme ging, maar ook niet dat het een studie betrof naar regenboogforellen die werden gevaccineerd tegen steenpuisten. Bij het vaccineren van vissen moet je niet denken aan een injectie: er wordt gewoon een goedje in het water gegooid dat de vissen dan via bijvoorbeeld de kieuwen binnenkrijgen. Om dit om te zetten naar de mensenwereld moet je denken aan de situatie dat op het consultatiebureau een grote tank staat waarin een vaccin ronddrijft en waarin de kinderen worden ondergedompeld totdat ze genoeg antigenen hebben binnengekregen. Of aan het vernevelen van een vaccin in een lokaal van een peuterspeelzaal. Allemaal volstrekt onrealistisch dus.

Tot slot iets over de Geneesmiddelenwet. Iets is al een geneesmiddel in de zin van de wet als het wordt gepresenteerd als zijnde geschikt voor het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek, wond of pijn bij de mens. Reclame voor niet-geregistreerde geneesmiddelen is verboden. Het behoeft geen betoog dat de bij de CEASE-therapie gebruikte middelen niet geregistreerd zijn. Het aanprijzen van respectievelijk “de toxische (giftige) stoffen als homeopathisch geneesmiddel”, “verschillende homeopathisch verdunde en gepotentieerde stoffen” en “de homeopathische variant van de verstorende stof” als middelen voor de behandeling van autisme was dan ook niet toegestaan, zo oordeelde de RCC. Daarvoor is dus niet vereist dat het middel ook een naam heeft. Op overtreding van het reclameverbod staat een bestuurlijke boete van maximaal 450.000 euro. Zo’n vaart zal het wel niet lopen, maar duidelijk is wel dat CEASE-therapeuten iets meer doen dan ‘gewoon’ oneerlijke reclame maken: ze overtreden ook de Geneesmiddelenwet.

Overzicht uitspraken:

– Dossier 2016/00135;
– Dossier 2016/00157;
– Dossier 2016/00158;
– Dossier 2016/00161;
– Dossier 2016/00202.

De Britse evenknie van de Reclame Code Commissie, de Advertising Standards Authority (ASA), verklaarde al op 22 juli 2015 een klacht over reclame voor CEASE-therapie volledig gegrond. Een reclame waarin een verband tussen vaccinaties en autisme werd gelegd werd al in 2012 afgekeurd door de ASA.

Wetenschapsfraude, doping en homeopathie

by 7 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

De recente onthullingen van de naar de VS uitgeweken Russische antidoping expert Grigori Rodtsjenko brachten bij mij een krachtig sentiment du déjà vu te weeg. Het nachtelijke gesjoemel met de urinemonsters via een geheime opening in de muur tussen het antidoping lab en het naastgelegen gebouw van de geheime dienst in Sotsji vertoont sterke overeenkomsten met de malversaties die in 1988 te Parijs plaatsvonden in een tot dan toe onbesproken instituut voor immunologie van de universiteit van Parijs.

Daar uitgevoerd onderzoek door o.a. Davenas en Benveniste werd gepubliceerd in Nature en de kern ervan was dat in een reageerbuis biologische effecten op bepaalde witte bloedcellen konden worden opgewekt met sub Avogadro verdunde anti IgE antilichaam oplossingen. Homeopaten juichten deze bevindingen toe- eindelijk een plausibel werkingsmechanisme voor homeopathie! – maar de redactie van Nature had direct al haar twijfel uitgesproken en geëist dat de Fransen hun experiment zouden herhalen onder toeziend oog van drie beroemde skeptici. Aldus geschiedde en toen elke mogelijkheid tot fraude (de skeptici zagen vreemde dingen in het logboek en het vermoeden bestond dat er ‘s nachts in dat logboek was geknoeid) was weggenomen, toen bleken de resultaten niet reproduceerbaar. Het ‘geheugen van water’ bleek toch tegen te vallen.

Benveniste, Davenas en hun instituut (INSERM) raakten aan lager wal, verloren hun financiering en gingen later nog mallere dingen beweren. Overigens heeft water toch wel een geheugen, zo liet de Nijmeegse fysicus Sijbrand de Jong mij laatst weten. Hij stelde: ‘O.a. Huib Bakker (Amolf)/Mischa Bonn, (MPI fuer Polymerforschung) hebben daar onderzoek naar gedaan. Dat is ook gereproduceerd. Overigens betekent dat voor eventuele homeopathische werkzaamheid helemaal niets. De effecten zijn te klein en de tijdschalen zodanig (picoseconden !) dat het vullen van een potje al veel te lang duurt.’

De Russische atleten die tijdens de Olympische Winterspelen te Sotsji zoveel medailles haalden zouden een drietal anabole steroïden hebben gebruikt: metenolone, trenbole en oxandrolone. De Leidse farmacoloog Adam Cohen, die veel over doping publiceert, heeft zich voor zo ver mij bekend nog niet uitgelaten over de werkzaamheid van deze middelen. Hij is skeptisch over de werkzaamheid van veel gebruikte dopingmiddelen zoals EPO en voedingssupplementen. Veel topsporters geven waarschijnlijk kapitalen uit aan EPO en andere nutteloze middelen als vitamines, eiwitdrankjes, creatine en mineralen. Van serieuze gerandomiseerde trials met deze middelen is nooit sprake geweest. Medisch-ethische bezwaren hebben daarbij uiteraard een beslissende rol gespeeld.

In 2012 publiceerden Cohen c.s. een verrassend artikel over EPO in het British Journal of Clinical Pharmacology, waaruit bleek dat het spul niet aantoonbaar prestatie-verhogend is. Insiders als de Leuvense inspanningsfysioloog Peter Hespel zijn ook van mening dat anabole steroïden nauwelijks werken als ze geïsoleerd worden gebruikt (zie ook eos wetenschap).
In combinatie met training is het effect overigens wel onomstreden. De spiermassa neemt dan zeer snel toe. Een fraai artikel waarin dat ten overvloede nog eens werd bevestigd verscheen enkele jaren geleden in het NTvG. Daarin staat een hele serie wereldrecords uit de atletiek vermeld die, we spreken 2008, sinds 1988, het jaar van de invoering van de strengere dopingcontroles, nooit meer verbeterd waren. Oost-Duitsland grossierde hierin en dat land lijkt nu in het hedendaagse Rusland een waardige opvolger te hebben gevonden. Benveniste heeft dit alles niet meer mee mogen maken: hij overleed in 2004.