Toen ik een tijdje geleden een kennis hoorde vertellen dat ze gestopt was met haar reguliere anti-cholesterolmedicijnen en dat ze nu een rode-rijstextract nam, was ik sceptisch. Ze vertelde echter dat een bloedonderzoek had uitgewezen dat haar cholesterol inderdaad nog steeds op een acceptabel niveau zat. Ik had nog nooit van rode rijst gehoord en was benieuwd of en hoe rode-rijstextract dan werkt. Hieronder het resultaat van mijn korte onderzoek.
Cholesterol
Cholesterol is een verzamelnaam voor een aantal vetachtige stoffen die belangrijke bouwstenen zijn voor onder andere menselijke celmembranen. Cholesterol wordt via het bloed vervoerd en kan dus via een bloedtest gemeten worden. Het overgrote deel van het cholesterol wordt door het lichaam zelf gemaakt en dan voornamelijk door de lever. Cholesterol kent een aantal hoofdvormen waarvan HDL en LDL de meest bekende zijn. Vaak wordt beweerd dat HDL ‘goede’ en LDL ‘slechte’ cholesterol is. Dat ligt echter wat genuanceerder. HDL bestaat namelijk uit vijf subklassen waarvan er slechts drie inderdaad een gunstig effect lijken te hebben. Voor LDL geldt dat vooral de kleinere varianten ongunstig lijken te zijn.
Sommige mensen hebben last van verhoogde cholesterolniveaus in het bloed zogenaamde Hypercholesterolemie. Dit kan erfelijk zijn of het gevolg zijn van een ongezonde levensstijl. Een te hoog cholesterolniveau kan leiden tot ophoping van plaques aan de binnenkant van bloedvaten waardoor uiteindelijk hart- en vaatziekten ontstaan. Dit lijkt vooral te gelden voor mensen die andere risicofactoren hebben zoals roken, diabetes of een hoge bloeddruk.
Statines
Om de cholesterolniveaus van personen die in de risicogroep vallen te verlagen, wordt deze mensen geadviseerd om er een gezonde levensstijl op na te houden (veel bewegen, niet roken en meer onverzadigde vetten en voedingsvezels eten). Daarnaast worden vaak statines voorgeschreven. Statines zijn een groep stoffen die de aanmaak van cholesterol beperken door een belangrijke stap in het productieproces te remmen. Een aantal statines wordt geproduceerd door fermentatie van schimmels, terwijl anderen synthetisch gemaakt worden. Bepaalde producten, zoals oesterzwammen, bevatten van nature al statines. Er zijn mensen die de gunstige werking van statines in twijfel trekken en statines in verband brengen met een verhoogd risico op kanker en hartfalen. Hier bestaat echter nog geen wetenschappelijke consensus over.
Rode Rijst
Allereerst is het goed om onderscheid te maken tussen rijst met een velletje dat roodachtig is en rijst die door een fermentatieproces met een schimmel rood is geworden. Beide worden namelijk rode rijst genoemd. Als ik hier over rode rijst spreek, dan bedoel ik de gefermenteerde rode rijst (zie foto). Deze rode rijst wordt gemaakt door rijst te laten fermenteren met de schimmel Monascus purpureus.
Werking
Er wordt door producenten beweerd dat rode rijst een gunstige werking heeft op het cholesterolniveau. En uit veel onderzoeken blijkt dat inderdaad te kloppen. Hierdoor wordt rode rijst door veel mensen gezien als een meer ‘natuurlijke’ vorm van cholesterolverlaging in het bloed.
Sommige websites beweren echter dat mensen die geen statines willen gebruiken, rode rijst zouden moeten proberen. Hier gaat men echter de mist in. De werking van rode-rijstextracten is namelijk op basis van Monacoline K. De gebruikte schimmel (Monascus pupureus) maakt Monacoline K aan tijdens de fermentatie. Deze stof wordt door de producent van de capsules die mijn kennis slikt, ook netjes vermeld als werkzame stof. En hier komt de aap uit de mouw, want Monacoline K is identiek aan de stof Lovastatine die (zoals de naam al aangeeft) een statine is. Lovastatine wordt in Amerika zelfs verkocht door Merck onder de naam Mevacor!
Rode rijst bevat dus een statine waarmee de werkzaamheid van rode rijst verklaard kan worden. Bijzonder is het om te weten dat in Amerika deze aanwezigheid van Monacoline K de reden was om rode-rijstproducten in 2000 uit de schappen te laten halen, omdat in Amerika voedingssupplementen geen medicijnen mogen bevatten. In Nederland worden rode-rijstproducten (waarvan de producenten zelf aangeven dat er Monacoline K in zit) echter nog steeds zonder recept verkocht.
Veiligheid
Omdat rode rijst een bepaald soort statine bevat, bestaat het risico op dezelfde bijwerkingen als bij voorgeschreven statines, namelijk lever-, spier- en nierschade. Ook heeft het drinken van bijvoorbeeld grapefruitsap een negatieve invloed op de werking en zijn er wisselwerkingen met andere medicijnen. Zelfs het National Center for Complementary and Alternative Medicine (NCCAM) in Amerika en een bekend voorstander van ‘alternatieve’ geneeswijzen waarschuwt voor de veiligheid van rode rijst. Nog verontrustender is dat in een onderzoek in Amerika van 2006 tot 2008 twaalf soorten rode-rijstproducten onderzocht zijn en dat in vier van die producten de stof citrinine gevonden is. Deze stof kan nierschade opleveren. Of citrinine ook in Nederlandse rode-rijstproducten voorkomt, is niet bekend.
Uiterst merkwaardig is dat een producent van rode-rijstextract onder ‘Meer informatie’ verwijst naar de bovengenoemde Amerikaanse studie die de citrinine gevonden heeft, terwijl in het artikel een expliciete waarschuwing voor artsen staat om zeer voorzichtig te zijn met het voorschrijven rode-rijstproducten.
Conclusie
Uit mijn onderzoek blijkt dat bepaalde rode-rijstproducten inderdaad het cholesterol kunnen verlagen, maar dat dit komt door een statine. Als mensen deze rode-rijstproducten gaan nemen samen met hun reguliere statines kunnen ze zonder dat ze het weten een te hoge dosis statines binnenkrijgen en aldus een verhoogd risico op bijwerkingen lopen. Het zou mij niet verbazen als mensen deze bijwerkingen vervolgens toeschrijven aan de reguliere medicijnen en niet aan de rode rijst. Hier ligt dus een taak voor huisartsen om hun patiënten voor te lichten over de potentiële gevaren van rode-rijstgebruik.
Patiënten zouden (je hoopt in overleg met hun huisarts) kunnen besluiten om hun reguliere medicijnen in te ruilen voor rode-rijstproducten. Hier zijn echter een aantal bezwaren tegenin te brengen. Door rode-rijstproducten te gaan gebruiken in plaats van regulier voorgeschreven statines, ruil je de ene statine in voor de andere. Als je, om een of andere reden, geen statines wilt gebruiken, heeft dat dus niet veel zin. Nu is het wel zo dat de bijwerkingen van statines van patiënt tot patiënt kunnen verschillen. Het zou dus kunnen dat sommige mensen Monacoline K beter verdragen dan de voorgeschreven statine. De vraag is echter of dit voordeel opweegt tegen het eerder genoemde risico dat rode-rijstproducten niet zo streng gecontroleerd worden als medicijnen (zie in Amerika aangetroffen vervuilingen).
Het mooiste zou uiteraard zijn als Lovastatine als regulier medicijn verkocht zou worden in Nederland (een zoektocht naar Lovastatine in het register van Nederlandse medicijnen levert helaas niks op). Dit zou een huisarts namelijk de mogelijkheid geven de patiënten voor wie rode-rijstproducten werken, een goed gecontroleerde versie van de werkzame stof voor te schrijven.
Iets zegt mij echter dat zelfs als Lovastatine als medicijn beschikbaar zou zijn, er nog steeds veel mensen zijn die liever een slechter gecontroleerd product uit de natuurwinkel willen gebruiken (omdat het zogenaamd ‘natuurlijk’ zou zijn) dan een beter gecontroleerd product van ‘Big Pharma’.
Zie ook:
‘Red Yeast Rice and Cholesterol‘ van Harriet Hall op Sciencebasedmedicine.org
