Kloptdatwel?

consumentenbond

Meester Kackadorisprijs 2015 voor directeur Consumentenbond

by 9 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Decennia lang was de homeopathie de meest populaire vorm van kwakzalverij in ons land. Zij profiteerde zeer van het pro-alternatieve klimaat dat in de jaren 70 van de vorige eeuw ontstond en had het voordeel dat zij vanaf het begin af aan ook door artsen werd toegepast, terwijl er ook al lang beroepsverenigingen, een patiëntenvereniging en homeopathische firma’s bestonden. Het aantal homeopathisch artsen nam tussen 1977 en 1993 toe van 50 naar 520. Sindsdien zakte overigens het aantal weer tamelijk snel.
De omzet in homeopathica steeg tussen 1985 en 1993 ongeveer met 300 procent om daarna te stagneren. Volgens een conservatieve schatting (van Nehoma) bedroeg de omzet van de middelen, inclusief de fytotherapeutica, in 1994 97 miljoen euro (consumentenprijzen) en volgens een andere schatting (Neprofarm) 174 miljoen.
In de jaren zeventig en tachtig verspreidde de homeopathie zich ook in de diergeneeskunde en de tandheelkunde. Het privaatdocentschap homeopathie aan de VU bleef, ondanks affaires, onbedreigd. De overheid en publieke opinie beschouwden de homeopathie nauwelijks meer als alternatief en de middelen werden tot 1993 volledig vergoed door het ziekenfonds. Overheidsdienaren hielden feestredes bij de uitbreidingen van de homeopathische fabrieken. De KNMP (met zijn folder Apotheek Info in 1990)  en overheidsvoorlichting via Postbus 51 verspreidden wervende publiciteit over de homeopathie en het KNMG-blad Medisch Contact accepteerde advertenties voor homeopathica en personeelsadvertenties waarin homeopathische artsen voorrang werd beloofd.
Universitaire onderzoekers onder leiding van Knipschild uit Maastricht gaven in 1991 met een artikel in het British Medical Journal de homeopathie het voordeel van de twijfel. Deze publicatie zou jarenlang tot de canon van de homeopathie behoren. Vooraanstaande homeopaten ontvingen Koninklijke onderscheidingen.

Na 1993 begon de teruggang van de homeopathie: artsen keerden zich er vanaf, op de zelfzorgmarkt gingen de voedingssupplementen overheersen en wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid bleef uit. De consumentengids van juli 1994 publiceerde een vergelijkend onderzoek naar zeven homeopathische medische zelfhelpboeken. De recensie werd geschreven door een homeopathisch arts! In 1996 liet de consumentenbond zich tegen betaling strikken door VWS om deel te nemen in het project ‘Ondersteuning Kwaliteitsbeleid Alternatieve Beroepsorganisaties’. Dolkomisch waren de rapportcijfers die ernstige kwakzalverijen als de ASR-therapie uit Hengelo (de zgn. bordeeltherapie) in het kader van dat project ontvingen.

Vanaf 1999 ging het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) homeopathica registreren: sommige preparaten konden daarna met een toegestane indicatie worden verkocht. Het CBG nam in verband met deze omstreden taak homeopathische artsen in dienst. In 2002 werd het privaatdocentschap homeopathie aan de VU vrijwel volledig ontmanteld en trad minister Brinkhorst van LNV streng op tegen een dierenarts die beweerde iets homeopathisch tegen mond- en klauwzeer te kunnen doen. Intussen bezocht in dat jaar nog altijd 2,4 procent van de bevolking een homeopaat: 370.000 mensen per jaar.

Enkele jaren geleden verbood VWS homeopathische aanbieders nog indicaties te noemen, waarvoor niet op normale farmacologische wijze bewijs van werkzaamheid was geleverd. Hoewel er bij het CBG nog altijd een zestal medewerkers is ingehuurd voor de homeopathische waterhandel en er nog zo’n 3900 middelen in de handel zijn, ondanks deze relicten is de vaderlandse homeopathie geleidelijk een volledige instorting nabij. En zo hoort het ook in een beschaafd land.
In dat licht kwam de démarche van consumentenbond-directeur Bart Combée, die bij VWS aandrong op wederinvoering van de leugenachtige bijsluiterteksten, als wel zeer unzeitgemäss en was zij op geen enkele manier te rijmen met zijn ferme uitspraken van dat de werkzaamheid van homeopathie niet bewezen is. Veel leden misten echter die zo praktische voorlichting. Kan waar zijn, maar het bijgelovige deel van zijn 500.000 leden tellende bond op deze wijze naar de mond praten, dat getuigt van diepe minachting voor die dommige mensen, die hij nu juist zou moeten beschermen tegen valse claims en misleiding. Zoals een echte consumentenbond betaamt. In een reactie op zijn verkiezing stelde Combée, dat als de jury zich nergens meer druk over had te maken dan over zijn actie, dat dan de missie van de Vereniging tegen de Kwakzalverij geslaagd was en dat opheffing moest worden overwogen. Leuk gevonden, maar de consumentenbond zou beter eerst de eer aan zich zelf kunnen houden als zij leugens over maar liefst 3900 producten voor lief neemt.

De longlist van de Meester Kackadorisprijs 2015

by 33 Comments

De Vereniging tegen de Kwakzalverij zal op haar congres (3 oktober a.s.) traditiegetrouw weer de Meester Kackadorisprijs uitreiken aan die instelling, persoon of onderneming die afgelopen jaar het meest heeft bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland. De lijst met de laatste acht kandidaten werd op 13 september bekend gemaakt. Meest opvallende kandidaten zijn de voorzitter van de Consumentenbond, de meervoudige Belastingkamer van het Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch en de minister van Economische Zaken. Een mooie selectie kandidaten of valt er wel wat op aan te merken? Wie mist er beslist op het lijstje en wie hoort er echt niet op thuis? Discussieer mee en geef uw keuze aan in de poll!

VtdK-websitelogo

Bij de beoordeling van de lijst is het wel goed in het achterhoofd te houden wat de bedoeling van de prijs precies is. Die is niet in eerste instantie bedoeld om de ergste kwakzalver aan te wijzen. Op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) staat het reglement. Uit de inleiding daarbij:

Hoewel daadwerkelijk actieve kwakzalvers niet worden uitgesloten, is nadrukkelijk ook gedacht aan personen/instellingen die via publiciteit, geldstromen, opleidingen, wet- of regelgeving, mantelorganisaties, rechtspraak of anderszins de kwakzalverij hebben bevorderd zonder daarbij zelf vuile handen te maken. Het kan zijn dat de bekroonde activiteiten willens en wetens zijn ondernomen, maar ook naïeve of bona fide inspanningen die wellicht onbedoeld de kwakzalverij hebben bevorderd, kunnen in aanmerking komen. Goed bedoeld is dus geen excuus!

De genomineerden

  1. Bart Combée, voorzitter van de Consumentenbond. Genomineerd, omdat hij zich in augustus 2014 wendde tot de minister van VWS met het dringende verzoek de vermelding van indicaties op de homeopathische middelen weer toe te laten! De minister deed echter met haar verbod op onbewezen claims voor de homeopathica niets anders dan de Consumentenbond al sinds haar oprichting doet: de koper beschermen tegen bedrog en te mooie beloften;
  2. Deventer ziekenhuis. Naast reguliere zorg wil het Deventer Ziekenhuis haar patiënten ook aanvullende (complementaire) zorg bieden. Het gaat dan bijvoorbeeld om een hand-, voet-, of hoofdmassage, het luisteren naar muziek of een behandeling met etherische olie. Brutaal beweert men op de website dat ‘gebleken is dat complementaire zorg het welbevinden bij patiënten verhoogt en het zelfherstellende vermogen van de mens ondersteunt’;
  3. Stichting Fonds NutsOhra (FNO) wegens financiering van het project ‘Keuzehulp Complementaire Zorg voor kinderen met kanker’ (2015-2016), waaraan o.a. wordt meegewerkt door het Van Praag Instituut en het Louis Bolk Instituut;
  4. Minister Henk Kamp. In 2013 meldde de minister van Economische Zaken, dat er op termijn vanaf 2017 580 miljoen euro zal worden uitgetrokken om bewoners onder hoogspanningslijnen te vrijwaren van de electromagnetische velden die daarbij ontstaan. Deels zullen kabels ondergronds worden gelegd, deels zullen bewoners worden uitgekocht. De minister gaat daarbij mee in de onrust bij delen van de bevolking die vage klachten toeschrijven aan deze EMV en de kans op kinderleukemie verhoogd achten;
  5. Kwaliteitsregister Verplegenden & Verzorgenden. Het automatisme waarmee dit register de paranormale cursussen van het Van Praag Instituut accepteert, laat zien dat dit register volkomen waardeloos en nietszeggend is;
  6. Meervoudige Belastingkamer, Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch. Dit hof oordeelde in 2013 in hoger beroep dat een magnetiseur die over de jaren 2003 t/m 2007 ruim 80.000 euro aan btw moest betalen, daarvan moest worden vrijgesteld;
  7. Register Beroepsbeoefenaren Complementaire Zorg (RBCZ) is een koepelregister waarin clubs van alternatieve behandelaars zich als geheel kunnen melden om in aanmerking te komen voor registratie van hun individuele leden. Voorwaarde is slechts, dat er minstens 50 Hbo-ers van zo’n beroepsvereniging lid zijn, ook al is de rest aroma-therapeut, neuropsyrurg of zelfbenoemd magnetiseur. “Beroepsvereniging” is hier een misleidende term;
  8. De 50 Plus Beurs is in 23 jaar uitgegroeid tot het jaarlijks grootste seniorenevenement met 100.000 bezoekers en 600 kramen in de Jaarbeurs in Utrecht. In de hal gezondheidszorg is er vooral  alternatieve onzin aan te treffen, zoals designsieraden “met geïntegreerde magneten”, kettingen van semi-edelstenen die helende krachten hebben, spijkerbedden, kruiden en thee. Duidelijk is dat de 50 Plus Beurs de standhouders uitsluitend selecteert op basis van de betaling van de stand en aan kwakzalvers niets in de weg legt.

De redenen voor nominatie staan uitgebreider op de site van de VtdK.

Wat denkt de lezer van Kloptdatwel ervan? Daar zijn we uiteraard benieuwd naar. Geef uw commentaar in de reactiemogelijkheid hieronder en wegens groot succes vorig jaar hebben we ook weer een poll gemaakt. Meteen stemmen als u uw mening al klaar hebt, maar wachten met stemmen kan natuurlijk ook om de overwegingen van andere commentatoren uw eerste oordeel mogelijk te laten beïnvloeden. Misschien neemt de jury van de Meester Kackadorisprijs de commentaren en de uitslag van de poll nog wel mee, hoewel de winnaar van vorig jaar niet zo hoog in de poll eindigde 😉

Update 2-10-2015
De prijs gaat naar de voorzitter van de Consumentenbond aldus het persbericht van de VtdK.

This poll is no longer accepting votes

Wie verdient de Meester Kackadorisprijs 2021?
1082 votes
StemResultaten

Consumentenbond en de bevordering van de kwakzalverij

by 13 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Vorige week bracht de Consumentenbond een eigen onderzoek naar buiten waarin hij in een vijftiental verschillende vitaminepillen het gehalte aan vitamine B6 had gemeten en die waarden vergeleken had met de maximaal aanbevolen dosis per dag en met het op de etiketten vermelde gehalte. Herhaaldelijk bleken de pillen aanzienlijk meer B6 te bevatten dan door de fabrikant aangegeven en in elf van de vijftien pillen was de resulterende dagelijkse dosis hoger dan de 10 mg/dag, de drempel als veilig vastgesteld door de wetenschap. Mooi werk van de consumentenbond en hopelijk kan aldus een aanzienlijk aantal gevallen van neuropathie worden voorkomen, want die invaliderende en pijnlijke zenuwpijn is gevolg van langdurige overdosering (ook al bij één pil per dag, zoals aanbevolen).

Dit lezende zou men licht denken dat de Consumentenbond een waardige medestander is tegen boerenbedrog en kwakzalverij. Maar wat lazen wij in het oktobernummer van Z3, een uitgave van Neprofarm, de gezamenlijke producenten van zelfzorg-  c.q. drogistenmiddelen? De Consumentenbond zou zich in augustus jl. hebben gewend tot de minister van VWS met het dringende verzoek de vermelding van indicaties op de homeopathische middelen weer toe te laten! Dit kon niet waar zijn. De minister deed met haar verbod op onbewezen claims voor de homeopathica niets anders dan de Consumentenbond al sinds haar oprichting doet: de koper beschermen tegen bedrog en te mooie beloften. De bewijslast legde de minister terecht bij de fabrikant en het registratiedossier kan worden ingediend bij het onafhankelijke College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Bij gewone geneesmiddelen is de procedure hetzelfde.

Verbetering? De klok terugdraaien, zullen ze bedoelen. (uit Z3)
Verbetering? De klok terugdraaien, zullen ze bedoelen. (uit Z3)

De Vereniging tegen de Kwakzalverij vroeg opheldering bij de Consumentenbond en het antwoord eind oktober was onthutsend. De berichtgeving in Z3 klopte wel degelijk en consumentenbondvoorzitter Bart Combée stelde dat hij enerzijds hechtte aan ‘heldere informatie’, maar stelde tevens vast dat een ‘niet onaanzienlijke groep consumenten  gelooft dat zij baat hebben bij homeopathische middelen’. En hoewel hij met ons van mening is dat wetenschappelijk bewijs ontbreekt, toch vindt hij dat de consument geholpen moet worden bij zijn keuze uit de diverse (om precies te zijn 3900) beschikbare homeopathische middelen. Daarbij zou ‘enige informatie’ gewenst zijn. Hij vindt het dus prima dat de consument zich bij de keuze uit het aanzienlijke aanbod aan onwerkzame homeopathische kwakzalversprodukten baseert op de beweringen van de fabrikanten. Bedrog en zelfbedrog gaan zo hand in hand. En de drogisten doen daar natuurlijk maar al te graag aan mee. Verwacht van hen geen kritische kanttekeningen.

Hij laat hier de ‘hulp’ aan de in verwarring verkerende consument nadrukkelijk prevaleren boven de door hem beleden helderheid, want hij gaat wel akkoord met de ooit door de homeopaten zo aangevochten disclaimer, vermeldend dat de werking onbewezen is.  Over helderheid gesproken: ‘Coffea D 6 is bedoeld voor een goede nachtrust, maar het effect ervan is niet bewezen, hoor!’ . Als deze aanpak van de Consumentenbond maatgevend zou worden bij de beoordeling van andere  consumentenartikelen, dan kan hij zich beter snel opheffen. ‘Deze stofzuiger doet niet wat hij belooft, maar de fabrikant bedoelt het apparaat toch echt als stofzuiger en een niet onaanzienlijke groep gebruikers meent toch wel enige werking te bespeuren‘. En dan maar roepen dat je voorstander bent van heldere informatie. Het wordt tijd dat Bart Combée zich op zijn positie gaat beraden.

Lees het bewuste nummer Z3 (pdf)

De Ecowasbal werkt niet

by 46 Comments

UPDATE 11 nov: Even opfrissen: de wasballen nader bekeken.
—————————————————————————-

Ik hoorde voor het eerst over de Ecowasbal tijdens het programma Down met Johnny Rocks! Hoewel in dat programma mensen met een verstandelijke beperking worden geholpen door Johnny de Mol bij het vormen van een rockband, leek het plotseling wel op een promotiefilmpje voor de Ecowasbal:

Down met Johnny Rocks! aflevering 2 (17 mei 2011).

Ecowasbal topverkoper Pim Zuidema legt uit:

de wasbal gaat 3,5 jaar mee, oftewel 1000 wasbeurten, en je bespaart er 80% waspoeder mee. Veel mensen zijn er enthousiast over. Hij kost 24,90 maar binnen 100 wasbeurten heeft u dat er al uit.

Als het allemaal waar is dan is het natuurlijk een fantastisch product en Johnny koopt er zelf ook een. Allemaal leuk en aardig en ik dacht er verder niet meer bij na. Tot mijn schoonmoeder de wasbal in handen kreeg en na een korte test zich afvroeg: “Kloptdatwel?”. Gelukkig zijn er nog wat skeptisch ingestelde mensen in de wereld, want aan mij heb je blijkbaar niet veel. In iedergeval bedacht ze dus dat het misschien iets voor ons blog zou zijn en ik ben dus maar eens wat gaan zoeken.

Allereerst vond ik veel enthousiaste reacties, hieronder is er zo eentje.

In de korte handleiding van de Ecowasbal staat dat je bij licht tot normaal vervuilde was zelfs helemaal geen waspoeder hoeft te gebruiken. Volgens de ‘Meest gestelde vragen’-sectie van de Ecowasbal werkt het als volgt:

ECOWASBAL, een recyclebare kunststofbal, wordt tussen de was in de wasmachine gelegd. De bal is gevuld met kleine keramische balletjes. Komen deze balletjes in aanraking met water dan ontstaan daarin zogenaamde hydroxylionen. Deze ionen verminderen, in dezelfde mate als wasmiddel, de oppervlaktespanning van het water, omringen het vuil en weken het los van de vezels zodat het kan worden weggespoeld.

En weten ze echt zeker dat die Ecowasbal helpt? Die vraag stellen ze zichzelf ook:

Wordt kleding schoon als je deze wast met slechts een klein beetje wasmiddel zónder ECOWASBAL?
Nee, dat is niet het geval. Nederlands beste onafhankelijke onderzoeksinstituut heeft proeftextiel met exact dezelfde vlekken gewassen op hetzelfde wasprogramma en op dezelfde temperatuur mét ECOWASBAL en zonder ECOWASBAL. Conclusie: mét ECOWASBAL gewassen kleding is aanzienlijk schoner.

Wow, het beste onafhankelijke onderzoeksinstituut! TNO dus?

Waarom wordt de naam niet genoemd van het Nederlands onderzoekbureau?
De naam van het onderzoekbureau kan alleen worden genoemd als GreenHabits de testen met regelmaat herhaalt. Dit is een afspraak die gemaakt is tussen het onderzoekbureau en GreenHabits.

Ik moet zeggen, daar begrijp ik helemaal niets van. Wat een ontzettend rare afspraak is dat, hoe zou dat gegaan zijn? “Top, bedankt voor het testen! We zullen jullie zeker noemen hoor” – “Ehm nee doe maar niet” – “Ook goed, maar als we nou regelmatig bij jullie terugkomen, mag het dan wel?” – “Oh, ja dan is het prima”… ??? (GreenHabits is overigens de ondernemer achter de Ecowasbal.)

Tijdens mijn zoektocht kwam ik ook dit artikel uit de Trouw tegen (2009):

Maar klopt het allemaal wel, wat zo fraai wordt beweerd? „Absoluut niet”, zegt Hans Fraaije, hoogleraar fysische chemie aan de universiteit van Leiden. „Het is quasi-chemie, bijna oplichting. Het begint al met de claim dat je met keramische bolletjes hydroxyl-ionen kunt genereren. Dat is echt onmogelijk. Als er wel hydroxyl-ionen zijn, dan kun je daar inderdaad mee wassen. Het is wel heel agressief, het is een loog. Onze grootmoeders deden dat ook al, met soda. Maar soda alleen is niet genoeg. Er moet nog iets bij wat ze ’surfactant’ noemen. Dat is een stof die zich hecht aan het textiel en die het vuil losweekt. In grootmoederstijd was dat groene zeep. Soda maakt de werkzame stof in groene zeep vrij, maar die combinatie is wel erg agressief. Onze grootmoeders wilden er niet voor niets vanaf. Er is dus veel onderzoek gestopt in de zoektocht naar PH-neutraal, zeg maar huidvriendelijk, waspoeder.”

Volgens Fraaije klopt ook de tweede claim niet. „Voor het verlagen van oppervlaktespanning heb je geen hydroxyl-ionen nodig. Dat kan bijvoorbeeld al met weinig zeep, ongeveer 1 milligram per vierkante meter wateroppervlak. Maar hier komen zelfs geen hydroxyl-ionen vrij. Ik vermoed dat de geclaimde verlaging van de oppervlaktespanning te maken heeft met verontreinigingen die van die kunststof bal aflekken.”

Dat lijkt me duidelijk, van het achterliggende werkingsmechanisme klopt blijkbaar niets.

Niet geheel onlogisch dus dat je bij langdurig gebruik dit soort reacties krijgt:

Monique on Sunday 3, 2010
Ik gebruik de wasbal inmiddels al diverse maanden maar ik begin nu toch te twijfelen (…). Ik merk dat ik de laatste tijd erg snel naar transpiratie ruik en ondanks verhoogd verbruik van een deodorant, wordt het echt erger.
Astrud on Sunday 3, 2010
Ik vrees dat ik me zal moeten aansluiten bij Monique…in eerste instantie heb ik de wasbol als een soort wonder beschouwd (…) maar naarmate ik langer was met de bol gaat, vooral mijn bonte was, viezer ruiken.

De bovenstaande reacties kwamen echter uit dit artikel van Ecomama, die de Ecowasbal getest heeft en tot een positief resultaat kwam. Ook andere testen die je hier en daar op internet kan vinden laten vaak een positief resultaat zien. Maar de meeste tests waren gebaseerd op slechts één wasbeurt, hadden geen controle groep (wassen met de aangeraden hoeveelheid waspoeder, maar zonder de wasbal) of telkens precies dezelfde (fabrieksmatig aangebrachte) vlekken.

Gelukkig heeft de Consumentenbond wel een fatsoenlijk onderzoek gedaan en daar kwam een duidelijke conclusie uit naar voren:

Bij deze test is geen effect aangetoond van de Ecowasbal op de wasresultaten. De wasresultaten van was gedraaid met de Ecowasbal en 15 ml wasmiddel waren precies hetzelfde als wanneer we alleen 15 ml wasmiddel gebruikten, zónder de Ecowasbal. Dat betekent niet dat de was met de Ecowasbal niet schoon wordt, maar dat je hetzelfde wasresultaat kunt bereiken met net zo weinig wasmiddel, zonder de Ecowasbal.

Waarom denken veel mensen dan dat het werkt? Simpel: over het algemeen is er veel minder wasmiddel nodig om toch een schone was te krijgen. De kleine hoeveelheid die door de Ecowasballers wordt aangeraden is dus vaak gewoon voldoende, maar voor de meeste mensen lijkt het veel te weinig. Dus als ze de schone was zien, dan denken ze ‘dat moet wel door de Ecowasbal komen’. Niet dus.

De Ecowasbal werkt niet 1