Kloptdatwel?

Monsanto

Misvattingen van de Duurzame Meisjes over GMO’s

by 13 Comments

Duurzame MeisjesIn kringen van mensen die een groene en duurzame wereld nastreven worden GMO’s (genetisch gemodificeerde organismen) en vooral het bedrijf Monsanto weggezet als zowat het ergste wat de mensheid momenteel bedreigt. Vaak met onjuiste argumenten. Zo gaven de Duurzame Meisjes op hun webpagina GMO’s en Monsanto als belangrijkste reden om tegen het verdrag met Oekraïne te stemmen. Omdat kritiek op hun Facebook-pagina werd beloond met een block, heb ik ze een open brief geschreven. Daarin ik laat zien waar deze Duurzame Meisjes de mist in gaan in hun kritiek op GMO’s, en waarom genetische modificatie een belangrijk hulpmiddel kan zijn om duurzaam en veilig voedsel te produceren.

Het artikel gaat met name in op herbicidetolerante (HT) en insectresistente (IR) gewassen. Volgens de auteur, Duurzaam Meisje Helen Buijs, zorgt de RoundUp-Ready eigenschap dat planten zelf glyfosaat produceren en gaan mensen die Bt maïs eten vanzelf ook Bt produceren. In werkelijkheid reageert de actieve stof in RoundUp, glyfosaat, met een belangrijk enzym van de plant op zo’n manier dat de plant niet meer goed groeit. In de genetisch gemodificeerde gewassen is dit enzym net wat anders. Het bindt nog steeds aan glyfosaat, maar de normale werking wordt niet verhinderd. Het gemodificeerde gewas is dus resistent tegen glyfosaat, maar er is dus geen sprake van glyfosaat-productie in de planten zelf.

Zowel de RoundUp-Ready als de Bt gewassen zijn onderzocht op effecten na consumptie. De Europese Commissie en de European Academy Science Advisory Council (EASAC) zijn het erover eens dat GMO’s (waaronder Bt gewassen) niet per se gevaarlijker zijn dan gangbare gewassen. Sterker nog, het overschakelen naar Bt gewassen heeft voor veel boeren gezorgd dat ze minder pesticiden hoeven te spuiten. Beter voor de boeren (met name in arme landen) en beter voor de biodiversiteit binnen een gewas.

De auteur noemt ook dat 90% van de Amerikaanse ondervraagden een GMO-label wil, maar is kennelijk niet bekend met het onderzoek dat deze vraag anders formuleerde. Toen het Rutgers (School of Environmental and Biological Sciences) vroeg of de mensen iets miste op het voedseletiket,  antwoordde slechts 7% dat ze een GMO-label willen. Zo interessant vindt de burger dit dus niet.

De schrijfster lijkt zich werkelijk niet voor te kunnen stellen dat Monsanto ergens niet bij betrokken is – tot tweemaal toe beschuldigt ze het bedrijf vals. Eerst rondom terugtrekking van het artikel Seralini et al. 2012 (die kennen jullie vast nog). En daarna in verband met een interview over glyfosaat met dr. Patrick Moore, promotor van Golden Rice, een man die niks met Monsanto en niks met pesticiden te maken heeft. Uit dit alles leidt dit Duurzame Meisje af dat Monsanto een gevaar is voor zowel natuur en volksgezondheid. Ik ben het daar niet helemaal mee eens.

Zie de hele open brief op mijn website voor een volledige behandeling van het artikel. Hoewel ik het ergens niet verwacht, hoop ik oprecht dat de Duurzame Meisjes open staan voor deze discussie en laten zien dat ze niet alleen voor duurzaamheid zijn als het hip is, maar ook als het ongemakkelijk is.

EenVandaag blundert over Roundup

by 47 Comments

Roundup

Verschillende media hebben alarmistische berichtgeving verspreidt over glyfosaat, de werkzame stof in de onkruidverdelger Roundup. Het actualiteitenprogramma EenVandaag spande de kroon, door Roundup een kankerverwekkend middel te noemen. Het kopte zonder terughoudendheid: “Kankerverwekkend bestrijdingsmiddel blijft in gebruik“. Die uitspraak is niet op feiten gebaseerd en kwalijk alarmistisch.

Glyfosaat werkt als totaalherbicide door beschadiging te brengen aan een stofwisseling die enkel in planten voorkomt. Omdat het lichaam van dieren en mensen niet op dat niveau werken, wordt het gezien als een van de meest veilige onkruidverdelgers. Toch wordt er veel onderzoek gedaan naar bijwerking van de stof. Er zijn daarbij studies opgedoken die wijzen op carcinogeniteit. Maar het merendeel van de studies kan deze bevindingen niet bevestigen. In de wetenschappelijke literatuur is er daardoor nauwelijks bewijs dat glyfosaat kanker kan veroorzaken. De wetenschappelijke consensus is dan ook dat het waarschijnlijk niet carcinogeen is.

iarc-logoToch classificeerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC, een onderdeel van de Wereldgezondheidsorganisatie) vorige week de stof als ‘waarschijnlijk carcinogeen’. De onderbouwing hiervoor was een studie waarbij glyfosaat op individuele cellen werd losgelaten in een bakje; en enkele (controversiële) rattenstudies. Alle Nederlandse media (die ik voorbij zag komen) vergaten daarbij te vermelden dat het IARC géén rekening houdt met realistische situatie waarin glyfosaat wordt gebruikt. De IARC-werkgroep beoordeelde of glyfosaat kanker kán veroorzaken, niet of het bij mensen en dieren kanker gaat veroorzaken. Het wetenschappelijke onderzoeksbureau voor risicoanalyses van Duitsland, BfR, uitte vrijwel direct veel kritiek op de classificatie van het IARC. Het heeft laten weten eerder precies dezelfde studies (en meer) te hebben onderzocht en geen bewijs voor een risico op kanker kon vaststellen.

eenvandaag-roundupHet kan zijn dat de journalisten van EenVandaag niet goed op de hoogte waren. Maar wie vraagt ze in de radio-uitzending om een reactie? Geen wetenschappers, maar Greenpeace en de Partij voor de Dieren die bekend staan als felle tegenstanders. Zelfs de secretaris van de Volkstuinvereniging van Heerenveen mag aan het woord komen, omdat zijn vereniging het middel in de ban heeft gedaan. De arme man blijkt echter niet het verschil te weten tussen Roundup en het verboden ontbladeringsmiddel Agent Orange.
Vervolgens wordt een geluidsbandje gestart met een interview van de milieuactivist Patrick Moore, een voorstander van het gebruik van gentechnologie. Moore geeft in het interview aan dat glyfosaat zo veilig is dat je het zou kunnen drinken, waarna hij weigert die uitdaging aan te gaan. Het was een domme opmerking van Moore, want uit onderzoek blijkt dat glyfosaat zeker giftig is als je het in geconcentreerde vorm opdrinkt. Dit gênante optreden beantwoordt in de verste verte niet de vraag of het achtergebleven spuitresidu op groenten en fruit schadelijk is voor mensen. Maar in de uitzending wordt het fragment gebruikt om Monsanto verder in diskrediet te brengen: de EenVandaag-journalist introduceerde Moore (onterecht) als “Lobbyist van het bedrijf [Monsanto]“.

Vorige maand zond EenVandaag (AVROTROS) nog een anti-Monsanto documentaire uit waarin veel oude claims voorbij kwamen die intussen al wetenschappelijk weerlegd zijn.

Lees verder: 

Dit artikel verscheen ook op de website Kritisch Denken.

March Against Myths About Modification

by 177 Comments

Twee voorbeelden van afbeeldingen op de MAM facebook-pagina waar de naturalistische dwaling uit blijkt
De naturalistische dwaling duikt op in talloze afbeeldingen op de MAM-Facebookpagina

MAM en MAMAM
Op 23 mei 2015 gaat de protestbeweging March Against Monsanto (MAM) voor de vierde keer wereldwijd de straat op, om te protesteren tegen o.a. het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) en de bedrijven die ze produceren. Hierbij wordt de aandacht vooral gericht op Monsanto, een bedrijf dat zowel GGO’s als pesticiden maakt.
Hoewel het goed is dat consumenten zich meer aantrekken van wat er met hun voedsel gebeurt, lijkt MAM door te slaan in de verkeerde richting. De meeste claims worden niet onderbouwd, en lijken alleen te dienen om de mensen te overtuigen van hun naturalistische dwaling. Ik was dan ook blij om te horen dat een groter wordende groep de claims van MAM in twijfel trekt, en op zoek gaat naar de wetenschap achter deze claims. Het gevolg is dat er dit jaar voor het eerst een tegengeluid op gang is gekomen, in de vorm van de March Against Myths About Modification (MAMyths). Deze groep probeert met behulp van grondig onderzoek en bewijs te laten zien dat de claims van MAM aangaande GGO’s ongegrond zijn.

Wat zijn GGO’s?
Volgens de World Health Organization (WHO) worden GGO’s gedefinieerd als organismen waarvan het genetisch materiaal (DNA) op een manier is aangepast, die niet voorkomt tijdens natuurlijke voortplanting en recombinatie. Deze techniek maakt het mogelijk om specifieke genen over te brengen tussen organismen die normaal gesproken niet samen voortplanten (World Health Organization, 2014). Een bekend voorbeeld van zo’n introductie van een gen, vinden we in de  diabeteszorg. In de jaren ’80 is het onderzoekers gelukt een synthetisch kopie van het menselijk gen voor insuline in te brengen bij een E. coli bacterie. Hierdoor werden mensen met diabetes niet langer afhankelijk van dierlijke insuline, een vorm die relatief veel allergische reacties veroorzaakte. Na me hier opnieuw in verdiept te hebben, bleek dat dit verschil te maken had met de zuiverheid van de insuline. De Cochrane Metabolic and Endocrine Disorders Group kwam na een review tot de conclusie dat gezuiverde varkensinsuline niet meer allergische reacties geeft dan de semi-synthetische variant.
In plaats daarvan beperk ik me maar tot niet-medische toepassingen van GGO’s, zoals de Arctic Apple. Deze appel is door Okanagan Specialty Fruits aangepast zodat hij niet bruin wordt als hij gesneden wordt of beschadigd raakt. Ik heb mensen al horen zeggen dat dit een oplossing is voor iets dat geen probleem was, maar volgens de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) gaat jaarlijks éénderde van het geproduceerde voedsel verloren. Nou zal deze appel niet direct een grote impact hebben op dit cijfer, maar het is wel een nobel streven om dit afval tegen te gaan. Hetzelfde principe is nu door Simplot ook toegepast in een aardappel genaamd “Innate Potato”.
Een ander voorbeeld is Golden Rice, een product van Syngenta dat genetisch gemanipuleerd is, zodat het een hoge mate van beta-caroteen (een bron van vitamine A) bevat. WHO schat dat er jaarlijks tussen de 250.000 en 500.000 kinderen blind raken door een vitamine A tekort. Twaalf maanden later is de helft van hen al gestorven. Dit gebeurt met name in Afrikaanse en Aziatische derdewereldlanden waar het voedsel voornamelijk uit rijst bestaat, een voedingsbron met een minieme hoeveelheid micronutriënten. Dagelijkse consumptie van Golden Rice zou het vitamine A niveau in het lichaam in stand kunnen houden en de gevolgen van vitamine A deficientie terug kunnen dringen. Ondanks dat Golden Rice klaar is voor gebruik, wordt het nog steeds niet toegepast door boycots van instanties zoals Greenpeace, die beweren dat Golden Rice een gevaarlijke en onverantwoorde oplossing is. Aangezien Golden Rice geen luxe product is, maar bij kan dragen aan het redden van levens, heeft onderzoekers van o.a. de Cambridge universiteit onderzocht wat deze vertraging inmiddels heeft gekost. In de tien jaar na de voltooiing van Golden Rice heeft de boycot van o.a. Greenpeace alleen in India al 1,4 miljoen levensjaren [*] en 1,7 miljard dollar aan overheidsgeld gekost. De GGO discussie heeft dus niet alleen een impact op westerse boeren en multinational bedrijven, maar ook op de minderbedeelden.

Het is overigens wel belangrijk om te onthouden dat de introductie van Golden Rice niet betekent dat de politieke, economische en culturele problemen van deze landen genegeerd kunnen worden. Maar net als andere GGO’s is het wel een hulpmiddel. Een hulpmiddel dat in dit geval tevens de regie in de handen van de boeren zelf legt, door de zaden kosteloos zonder extra kosten te verspreiden onder arme boeren (minder dan $10,000 aan inkomsten per jaar).

Veiligheid
Er zijn dus wel voordelen te halen uit het genetisch modificeren van organismen. Maar is het ook veilig? Als we naar de wetenschappelijke consensus kijken dan is het antwoord vrij kort. Tienjarig onderzoek van de EU, een meta-analyse met 1783 onderzoeken, de (tot dusver) verzamelde onderzoeken van de non-profit organisatie Biology Fortified, Inc., en een 15-jarig onderzoek naar de gezondheid en productie van veedieren in Amerika tonen allemaal aan dat GGO’s geen gevolgen hebben voor de gezondheid of het milieu. Het bewijs dat aangeleverd wordt tegen GGO’s is op zijn best niet herhaalbaar (Het Gab-Alla et al., 2012 onderzoek is bijvoorbeeld door zowel het EFSA GMO Panel als het GRACE project ontkracht), en op zijn slechtst bewust misleidend (Seralini et al., 2012, Carman, et al., 2013). Het Seralini onderzoek klinkt waarschijnlijk wel bekend in de oren, aangezien het al een keer door Kloptdatwel is behandeld.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat een recentelijke opinie peiling onder de wetenschappers van de non-profit organisatie AAAS (American Association for the Advancement of Science) aantoonde dat de overeenstemming over de veiligheid van GGO’s (88%) vrijwel gelijk is aan die over klimaatsverandering (87%). Voor wie zich overigens, net als ik eerder, afvraagt waarom de mening van de AAAS ertoe doet, deze organisatie wordt wereldwijd erkend, en is tevens de uitgever van het wetenschappelijke vakblad Science.

Toch trekt MAM 23 mei weer ten strijde tegen GGO’s en Monsanto. Het grootste deel van de MAM protestanten heeft geen kwaad in de zin, maar is simpelweg verkeerd geïnformeerd. De fact-checking videos van Myles Power over de vorige MAM in Nottingham laten zien dat veel mensen MAM (en soms andere anti-GGO pagina’s) als enige informatiebron gebruiken, en dus niet op de hoogte zijn van de daadwerkelijke wetenschappelijke consensus (#1; #2; #3).

De biotechnologie kampt dan ook niet met wetenschappelijke maar vooral met maatschappelijke weerstand. Deze weerstand wordt voor een groot deel veroorzaakt door de biologische (organic) industrie. Onderzoek door Academics Review naar de Amerikaanse biologische industrie concludeert dat de consument systematisch op het verkeerde been wordt gezet door conventionele en genetisch gemodificeerd eten af te schilderen als minder gezond of zelfs gevaarlijk. De 2,5 miljard dollar die jaarlijks gespendeerd wordt door de biologische lobby heeft dan ook weinig te maken met kwalitatief beter eten, en vooral met marketing voor hun eigen product.

MAMAM2Het is  dus belangrijk dat de wetenschap weer een stem krijgt, en de March Against Monsanto 2015 is daar een prima begin voor. Ik zal zelf sowieso aanwezig zijn bij één van de Nederlandse MAM evenementen, maar de boodschap komt natuurlijk alleen over als het tegengeluid ook te horen is. Daarnaast heb ik nog nooit iets dergelijks georganiseerd, en heb ik geen idee wat hier allemaal bij komt kijken. Vandaar dat ik hoop dat er ook in Nederland geïnteresseerden zijn die zich storen aan de pseudowetenschap, en die van zich willen laten horen.

Dit is de oproep vanuit Amerika. Zal het ons ook in Nederland lukken om kennis en wetenschap te verspreiden onder de MAM aanhangers (en de media)? Degenen die geïnteresseerd zijn, kunnen mij een mailtje sturen, of een bezoekje brengen aan de Facebook-pagina.

[*] Levensjaren worden berekend als het aantal doden maal de standaard levensverwachting (in jaren) op de leeftijd van het overlijden.