Kloptdatwel?

planten

SKEPTER – jaargang 26 nummer 2

by 1 Comment

De cover van Skepter jaargang 26 nummer 2
De cover van Skepter jaargang 26 nummer 2

Skepter is een uitgave van de Stichting Skepsis.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (13,-) is natuurlijk handiger.

Wil je Stichting Skepsis echt steunen, dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 25,00!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau 3 oude Skepters (nummer 25/1, 25/2 en 26/1)  plus een USB-kaart met alle 25 jaargangen in pdf-formaat.

GELAATKUNDE – Jaco Berveling
De gelaatkunde was in de eerste helft van de 19de eeuw in heel Europa populair dankzij de handboeken die de Zwitserse predikant Johann Kaspar Lavater er vanaf 1775 over publiceerde. Ook in Nederland waren er velen die geloofden dat de vorm van de neus veel kan onthullen over iemands karakter. De medicus Franz Joseph Gall propageerde het idee dat een knobbel op de schedel betekent dat een bepaalde eigenschap sterk is ontwikkeld. Pas vanaf de jaren 1970 onderzochten psychologen in hoeverre mensen in staat zijn om eigenschappen zoals intelligentie, daadkracht en betrouwbaarheid uit iemands gelaat af te leiden.

MUZIKALE PLANTEN – Dirk Kopppenaal
Hoewel planten geen oren hebben, was er een eeuw geleden al een bekende Indiase wetenschapper die meende te hebben aangetoond dat ze beter groeien onder invloed van aangename muziek. Zijn resultaten werden later met succes herhaald door enkele andere wetenschappers, al werden zij het er niet over eens of klassieke muziek beter werkt dan rockmuziek. De Australische botaniste Monica Gagliano voerde onlangs experimenten uit waaruit ze concludeerde dat planten wellicht ook in staat zijn tot een vorm van akoestische communicatie. Er bestaan meerdere hypothesen om de resultaten te verklaren. Zo is het mogelijk dat sterke geluidstrillingen door hun mechanische werking een gunstig effect hebben.

ARROGANTE DARWINISTEN – Gerdien de Jong
Eind 2012 promoveerde Joris van Rossum op een filosofisch proefschrift waarin hij de evolutietheorie ten val probeerde te brengen door te betogen dat deze niet in staat is om seksuele reproductie te verklaren. Evolutiebiologen waren van mening dat het proefschrift onder de maat was. In antwoord op deze kritiek schreef een van de promotoren, de wiskundige prof. Ronald Meester, het boekje Arrogant (2014). Meester vindt dat darwinisten te veel pretenties hebben en minder weten dan ze denken. De auteur blijkt echter zelf niet veel verstand van zaken te hebben. Zo beweert hij onder meer dat de evolutietheorie gaat over hoe selectie werkt op genen.

MILGRAMS SCHOKKENDE EXPERIMENTEN – Rob Nanninga
De sociaal-psycholoog Stanley Milgram demonstreerde in de jaren 1961-1962 hoe veel proefpersonen bereid waren om in opdracht van een wetenschapper zware stroomstoten toe te dienen aan een man met hartklachten, die kermde van de pijn en hevig protesteerde. Toen het experiment onlangs werd herhaald, bleek dat het grootste deel van de deelnemers opnieuw gedwee de instructies van de proefleider opvolgde. Milgram betoogde dat mensen geneigd zijn om zich niet meer verantwoordelijk te voelen voor zulke wandaden wanneer ze in opdracht van een legitieme autoriteit handelen. Maar er bestaan ook andere verklaringen.

KINDEREN VAN GOD – Rob Nanninga
Volgens cognitieve godsdienstwetenschappers sluiten religieuze ideeën heel goed aan bij de wijze waarop kinderen van nature denken. Ze bouwen voort op alledaagse cognitieve vermogens en neigingen. Daardoor zouden jonge kinderen bijna vanzelf gaan geloven dat ieder wezen een onsterfelijke geest heeft en is er naar verluidt maar heel weinig voor nodig om ze te overtuigen van het bestaan van een alwetende God die alles met een bepaald doel heeft geschapen. De onderzoekers beroepen zich hierbij op enkele recente experimenten, maar dit bewijsmateriaal laat te wensen over, mede omdat men bijna alleen kinderen van gelovige ouders onderzocht.

ZELFBEDROG EN SOCIOBIOLOGIE – Harald Merckelbach
De evolutiebioloog Robert Trivers betoogt in zijn book The Folly of Fools dat zelfbedrog een effectieve vorm van liegen is, want mensen kunnen een onwaar verhaal veel overtuigender vertellen wanneer ze er zelf in geloven. Hij beschouwt de kunst om anderen te misleiden als een teken van intelligentie en veronderstelt dat we met een deel van onszelf een ander om de tuin kunnen leiden. Trivers laat echter veel psychologische vragen open. Hij spreekt ook van zelfbedrog wanneer het onzeker is of men werkelijk niet beter weet en hij probeert zelfs de politiek van de VS en Israël aan zelfbedrog toe te schrijven.

ACUPUNCTUURONDERZOEK – Jan Willem Nienhuys
Echte acupunctuur werkt soms wat beter tegen pijnklachten dan een namaakbehandeling. Maar het verschil is nogal klein, zodat het in de praktijk weinig waarde heeft. Bovendien komt het waarschijnlijk voort uit gebreken in het onderzoek. Het is lastig om de proeven goed te blinderen, zodat de patiënten kunnen raden of ze al of niet echte acupunctuur krijgen. Het resultaat wordt onder meer beïnvloed door het verbale contact met de behandelaar. Bovendien zijn de resultaten hoofdzakelijk subjectief, terwijl er objectief veel minder vooruitgang kan worden gemeten.

BROODBUIK – Martijn Van Der Plas
In zijn boek Broodbuik stelt de cardioloog William David tarwe voor als een bijna duivels voedsel, dat naast overgewicht ook allerlei ziektes zou veroorzaken. Zijn alternatief is een variant op het koolhydraatarme Atkins-dieet, dat zou kunnen werken doordat het de eetlust vermindert. Er zijn geen overtuigende redenen om zo’n dieet te ontraden. Veel voedingsadviezen zijn simplificaties en gaan niet voor iedereen op.

FAMILIEMAN – Dirk Koppenaal
Recent onderzoek toonde aan dat mannen minder belangstelling hebben voor een rol als brave huisvader en papa naarmate hun testikels groter zijn. Dit is evolutionair verklaarbaar.

Vi-Aqua – magisch water uit Ierland laat planten sneller groeien

by 63 Comments

Engels - UK vlag 30x24Goed nieuws voor de milieuliefhebber! The Irish Independent, in oplage de grootste dagelijkse krant van Ierland, bericht: “Wave goodbye to global warming, GM and pesticides.” Water dat met elektromagnetische straling behandeld wordt, zou de opbrengst van gewassen tot wel 30 procent verhogen. En dat met een apparaatje niet veel groter dan een schoenendoos. Eenvoudig (ook thuis) ergens tussen de waterleiding te plaatsen. Zo fantastisch, dat de krant opmerkt dat “dit wel eens de grootste agriculturele doorbraak sinds de ploeg kan zijn”. Klinkt toch enigszins als een sterk verhaal, niet? Maar het product zou in Ierland en andere landen uitvoerig getest zijn en ook een echte professor van de universiteit van Limerick is er enthousiast over. Niet zo vreemd overigens, want die heeft de ‘technologie’ zelf ontwikkeld en is oprichter van de bedrijven die deze Vi~Aqua aan de markt proberen te brengen. 

Een wat gedateerd aandoend filmpje op de website moet ons doen geloven dat het water echt anders werkt na de behandeling:

– video helaas niet meer beschikbaar –

Die professor Austin Darragh is inderdaad werkzaam geweest aan Limerick University en de andere wetenschapper die in het verhaal voorkomt, dr. J. Leahy, werkt er nog steeds aan het department voor Chemistry and Environmental Science. Hoe het bijzondere water precies zou moeten werken, wordt niet echt duidelijk als je website van Vi~Aqua bekijkt. Daarop staat dat de gebruikte straling niet ioniserend is, dus de watermoleculen niet uit elkaar slaat en geen andere radicalen laat ontstaan. Hoe er dan toch een wezenlijke verandering in het water zou kunnen optreden, op een minimale opwarming na, is niet te begrijpen. Dat wordt er niet beter op als je dit leest in een document dat opgevoerd op de pagina die de technische documentatie en testresultaten geeft (in Inducing the fourth state of plasma in water, pdf):

It is now becoming apparent that the phenomenon of latent magnetic energy in water is a magneto-hydro-dynamic product similar to plasma which fills all of the space of the universe and forms nebulae and stars. Electromagnetic activation of water, by introducing an electromagnetic low frequency field into it with a suitable technology, produces at the gas liquid interface of nano bubbles in water, a plasma.

Mooi klinkende nonsense. Met allerlei termen die kwakzalvers en pseudowetenschappers maar al te graag gebruiken. Maar misschien hebben de heren wel een werkzaam wondermiddel ontdekt, zonder dat ze begrijpen hoe het werkt. Laten we daarom eens kijken hoe het zit met die geweldige resultaten uit de praktijk. Het document met de veelbelovende titel Full Scientific Report (pdf) zal dan toch wel wat serieuze ondersteuning voor de claims bevatten? Nou, nee.
Er staan drie experimenten in beschreven, allemaal uit 1998. Bij het eerste werd een grassoort gebruikt, gezaaid in vier verschillend behandelde groepen emmers van telkens 10 stuks. Alle groepen kregen meer of minder van het bestraalde water, en één groep alleen gewoon water. Op heel veel momenten werd de groei vergeleken, maar desondanks werd er geen significant verschil gevonden. Alleen achteraf konden ze constateren dat er een significant verschil was in de ‘droge stof’ die overbleef na het oogsten van het gras, dat te drogen in een oven en vervolgens te malen tot milimeter grote stukjes. Maar allemaal niet blind en er werd zoveel vergeleken dat ze altijd wel iets gevonden zouden hebben. Van corrigeren voor meervoudig toetsen lijken ze in ieder geval nooit gehoord te hebben.
De tweede test ging met zaden van verschillende bloemen. De groep met behandeld water had weer een wat hoger ‘droog gehalte’, maar ook hier is van blindering geen sprake. Ook wordt er wel gerept van eerdere mislukte experimenten, dus moet je je afvragen of ze niet net alleen van het ‘gelukte’ experiment een enthousiast verslagje hebben gemaakt. Het derde experiment is weer vergelijkbaar, alleen zijn er nu helemaal geen objectieve gegevens verzameld, lijkt het. Alleen een minimaal verschil in aantallen ontkiemde zaden, maar verder zijn er alleen observaties beschreven van hoe de verschillende groepen er uit zagen. Vanzelfsprekend zagen de ‘behandelde’ groepen er beter uit.
Deze laatste experimenten werden uitgevoerd door Harold Lawlor van het Warrenstown Horticultural College, die ook in bovenstaande video optreedt. Opvallend is dat hij daarin opmerkt dat het niet alleen gaat om het water, maar dat je ook je best moet doen om goed voor de plantjes te zorgen. Als die zorg veel kan uitmaken, is het ook goed voorstelbaar dat dat onder niet geblindeerde omstandigheden net het verschil heeft uitgemaakt. Vanzelfsprekend heeft geen van deze experimenten geleid heeft tot een artikel in een serieus wetenschappelijk tijdschrift.

En hoe zit het met die aanbeveling van de Royal Botanic Gardens, waarover het krantenartikel bericht en die natuurlijk ook op de website van Vi~Aqua staat? Een woordvoerder van de tuinen reageerde als volgt op de mail van een reageerder op het blog dat dit artikel van The Independent aan de kaart stelt:

Thank you for your email dated 29 August. The Royal Botanic Gardens, Kew has not endorsed the Vi-Aqua products since 2009. A recent press article in the Irish Independent that mentioned this endorsement and activities by Kew around it, was inaccurate.

Daar blijft dus ook niet veel van over, hoewel het een beetje genant is om te moeten concluderen dat ze er vóór 2009 wel in geloofden [zie Update 28-9-2013].

De apparaten van Vi~Aqua zijn er voor elke soort gebruiker. Van de boer die wel eens 25.000 liter per uur nodig kan hebben om zijn akkers te besproeien tot de mensen die thuis aan een gietertje genoeg hebben om hun plantjes van water te voorzien. Het is denk ik slechts een kwestie van tijd voordat de technologie simpelweg als een app voor je mobiele telefoon aangeboden wordt. Maar wacht eens even, straling was toch heel slecht voor plantjes?

Voor iemand met een kleine tuin of balkon
Voor iemand met een kleine tuin of balkon

Zie ook: Question: Has Ireland’s biggest newspaper lost its goddamn mind? (en de commentaren) en Energized Water: pseudoscientific snake oil.

Update 28-9-2013

In antwoord op een Freedom of Information request heeft Royal Botanic Garden, Kew, nu openheid van zaken gegeven. In 2003 zijn ze een driejarige overeenkomst aangegaan met Vi~Aqua. In ruil voor gratis gebruik van de apparatuur mocht Vi~Aqua opschrijven dat ze aanbevolen werden door de koninklijke tuinen. Zo gemakkelijk gaat dat dus. Uiterst merkwaardig dat je als instituut zelf de apparatuur nog uitgebreid zegt te testen (en tot de conclusie komt dat iets anders, hoe onverwacht, beter werkt), maar alvast wel je naam er aan wil verbinden.

 

 

TNO distantieert zich van vermeend onderzoek.

by 7 Comments

In een vandaag uitbracht nieuwsbericht op nu.nl stond het volgende:

AMSTERDAM – De elektromagnetische straling van draadloos internet en mogelijk ook de straling van mobiele telefoons, hebben een negatief effect op planten en bomen.

Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Wageningen, de TU Delft, TNO en de gemeente Alphen aan den Rijn waarover verschillende media berichten.
(…)
Of de straling ook oorzaak is van deze verschijnselen is uit het onderzoek niet eenduidig gebleken.

Als laatste eindigen ze met de twee elkaar tegensprekende zinnen:

In het onderzoek wordt de mogelijkheid dat ultrafijnstof de oorzaak is van de verschijnselen ook opengehouden. Zeker is in ieder geval wel dat bladsterfte en de beperking van groei worden veroorzaakt door straling, aldus de onderzoekers.

Dat het gerenommeerde en onafhankelijke onderzoeksinstituut laat zich de conclusies van bovenstaand onderzoek niet zomaar in de schoenen laat schuiven werd al snel duidelijk:

TNO distantieert zich van conclusies causaal verband WiFi en plantgezondheid

In berichten gisteren en vandaag wordt ten onrechte gesuggereerd dat TNO de conclusie ondersteunt dat elektromagnetische straling van draadloos internet een negatieve invloed heeft op planten en bomen.

Dit is onjuist. Een TNO-medewerker heeft gedurende het traject een aantal keren deelgenomen aan discussies en feedback gegeven op meetopstellingen en meetresultaten. Juist de conclusies over het gesuggereerde oorzakelijk verband zijn expliciet nooit ondersteund door TNO.

TNO distantieert zich nadrukkelijk van de conclusies over een oorzakelijk verband tussen WiFi en plantgezondheid en laat die geheel voor rekening van de Universiteit Wageningen.

Update 16:49, 19-11-10: inmiddels heeft nu.nl het bericht van TNO ook over genomen. Zij verwijzen naar een artikel van Webwereld dat wat meer informatie bevat. Maar nog steeds geen namen van de onderzoekers.