Deze voordracht gaf Harriet Hall tijdens het World Skeptics Congress 2012 in Berlijn.
Complementary and Alternative Medicine (CAM): Fairy Tale Science and Placebo Medicine
skeptisch wereldcongres
Benedikt Matenaer – Acupuncture: The Good, the Bad, and the Ugly.
Benedikt Matenaer gaf tijdens het 6e Skeptisch Wereldcongres een voordracht over Acupunctuur: The Good, the Bad, and the Ugly.
Benedikt Matenaer wordt geintroduceerd door Wim Betz, voorzitter van SKEPP. Matenaer is anesthesioloog en heeft veel ervaring in de palliatieve zorg en pijnklinieken, daarnaast heeft hij volgens Betz de ‘zwarte band’ in de acupunctuur.
Toen Matenaer nog praktiserend acupuncturist was kocht hij altijd de goedkoopste naalden. Hij weet tegenwoordig dat er een groot verschil is in de kwaliteit van acupunctuurnaalden. Matenaer laat een plaatje van naalden zien gemaakt met een elektronenmicroscoop van drie naalden die zich het beste laat omschrijven als scherp, bot en eentje met een afgebroken punt. Maar ze werken allemaal prima. Of is er een andere reden waarom ze allemaal ‘werken’?
The Good
Veel acupunctuuronderzoeken gaan over pijn. Daarom gaat Matenaer in op de manier waarop pijn zich manifesteert en beïnvloed wordt.
Pijn is een interessant fenomeen. Er zijn pijnreflexen waarbij je al reageert voordat je de pijn daadwerkelijk ‘voelt’, bijvoorbeeld wanneer je iets heets aanraakt en in een reflex je hand terug trekt. Pas later komt het pijnsignaal aan in je hersenen. Dat is ook de reden waarom mensen die hersendood zijn pijnstillers krijgen wanneer ze organen afstaan. Pijnreflexen zouden voor allerlei ongecontroleerde bewegingen kunnen zorgen tijdens de operatie.
Pijn wordt op verschillende manieren gemeten (Matenaer laat een aantal voorbeelden zien) maar de meting kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld je gemoedstoestand. De pijnscore die iemand op zo’n pijnvragenlijst aangeeft bij bijvoorbeeld het slaan op je duim, terwijl je weet dat je direct daarna naar de tandarts moet om gaatjes te laten uitboren, kan totaal anders zijn wanneer je weet dat je direct daarna op vakantie gaat naar een warme zonnige plek.
Dezelfde pijn hoeft dus niet tot dezelfde pijnervaring te leiden.
Het lichaam heeft ook een ‘pain inhibiting system’: bij pijn komen natuurlijke pijnstillers vrij, endogene morfine (endorfine). Verder hebben je hersenen voor prikkels een soort hek, alles wat erdoor past wordt doorgegeven aan je brein. Wrijf je over de plek dan stuur je ook niet-pijnprikkels –> die verdringen een gedeelte van de pijnprikkels omdat ze niet allemaal tegelijkertijd door het hek passen en daarom voel je minder pijn. Dit wordt de Poorttheorie (Gate control theory) genoemd.
Volgens Matenaer zijn de beschreven mechanismen voldoende om de verlichting van symptomen en vooral van pijn te verklaren die er optreedt bij acupuntuur.
Conclusie van ‘The Good’: iets in je huid steken kan helpen, maar een specifieke punt dat meer of minder helpt is nooit gevonden.
The Bad.
Als je de aannames van acupuncturisten volgt (dat we in ons lichaam een soort levenskracht chi zouden hebben, en dat dit overal invloed op heeft) dan zou je enkele vragen kunnen stellen die volgens Matenaer nooit onderzocht en dus nooit beantwoord zijn. Stel de volgende keer dat je bij je acupuncturist bent voor de grap eens de volgende vragen:
Wanneer begint chi te stromen?
Wanneer stopt het met stromen?
Hoe zit het met geamputeerde lichaamsdelen? Zit daar nog chi-resten in? Stopt de chi stroom op het punt van amputatie of stroomt het daar uit en hebben we een constant verlies van chi?
Acupuncturisten noemen het dan ‘chi-stagnatie’ en suggereren dat je dan de corresponderende acupunctuurpunten moet gebruiken bij het andere ledemaat. Matenaer laat vervolgens een plaatje zien van een persoon met nog maar één ledemaat, de linkerarm, en vraagt: ‘en hier dan?’.
En wat gebeurt er met chi als je aan een hart-long-machine ligt?
Hoe snel stroom chi eigenlijk? Is er een gemiddelde snelheid? Stroomt het overal in het lichaam even snel?
Stroomt chi ook in mieren? Luizen? En wat gebeurt er met de chi van een mug als die precies in een acupunctuurpunt steekt?
Matenaer laat (vanaf 18:40) nog wat plaatjes zien van enkele (zeer) ongebruikelijke acupunctuurpunten.
Nog wat extra vragen voor je acupuncturist, als hij ‘echt’ is en gelooft in wat hij doet, dan zal hij iedere vraag met ‘ja’ beantwoorden:
Zou je je kind met een longontsteking behandelen met uitsluitend naalden?
Zou je je kind niet vaccineren omdat je naalden de problemen aan kunnen?
Zou je je vrouw met parkinson alleen met naalden behandelen?
Zou je je hartritmeprobleem alleen behandelen met naalden?
Zou je hoge druk in je oog, dat blindheid kan veroorzaken, uitsluitend met naalden behandelen?
Echte acupuncturisten zouden dus ‘ja’ antwoorden, maar uit angst zullen ze dit niet doen.
Er bestaan allerlei speciale acupunctuur-technieken. Er bestaat specialistisch oog-acupunctuur, voor oogaandoeningen; detox-acupunctuur, voor alcoholisten en drugsverslaafden; verbeterde-acupunctuur, voor de behandeling van allergieen, etc. Voor al deze technieken moet je natuurlijk wel nog even de speciale opleiding volgen om je certificaat te behalen.
Er bestaat ook nog de Double Insertion Technique (DIT) waardoor de chi nóg beter zou gaan stromen. Deze is door Matenaer zelf bedacht. Hij is er erg trots op want het werkt! (zie conclusie bij ‘The Good’).
Je kan dus gewoon iets verzinnen, een acupunctuurschool beginnen en met de juiste marketing kan je vast heel rijk worden ;).
The Ugly
Als palliatieve zorgverlener vindt Matenaer het verschrikkelijk als zieke mensen valse beloftes worden gedaan. Hij geeft vervolgens enkele voorbeelden van websites waar dit soort beweringen worden gedaan zoals het genezen van kanker of ALS door middel van acupunctuur.
In Duitsland wordt acupunctuur als behandeling voor artrose in de knie of lage rugpijn vergoed vanuit wat wij de basisverzekering zouden noemen. Ze mogen dan 15 sessies per jaar declareren. Omgerekend ongeveer 360 euro. Bedenk daarbij dat cannabis voor kankerpatienten dus niet vergoed wordt, maar als dezelfde patient 360 euro declareert voor acupunctuur dan wordt dat zonder meer betaald.
Matenaer kon voor slechts één provincie betrouwbare gegevens vinden: Westfalen-Lippe, een provincie tegen de Nederlandse grens met 8 miljoen inwoners. Daar wordt voor ongeveer 45 miljoen euro per jaar aan acupunctuur uitgegeven. Doorberekend naar de rest van Duitsland komt Matenaer op ongeveer 500 miljoen euro uit dat per jaar aan acupunctuur wordt uitgegeven.
Tijdens een van zijn acupunctuurtrainingen zei de docent ooit tegen Matenaer en zijn mede-cursisten dat als ze goed zouden opletten ze al binnen een paar dagen mensen met lage rugklachten zouden kunnen behandelen.
Matenaer denkt het beter te kunnen en geeft ons 5 tips voor excellente acupunctuur.
1) Neem een vrouw met een relatie en praat ongeveer dertig minuten met haar.
2) Stel speciale vragen die nog nooit aan haar gesteld zijn, zoals of ze regelmatig haar maaltijden nuttigt of alleen wanneer ze honger heeft, of ze meer houd van zoet of zuur, etc.
3) Neem gekke acupunctuurpunten (zoals hij heeft laten zien rond 18:40), maar neem een mooie ratio tussen punten verder weg en dichtbij de plek waar haar klacht zit, en gebruik niet teveel naalden.
4) Zorg voor een warme comfortabele ruimte (denk aan kaarsen!) en doe er ongeveer vijftien seconden over om het juiste plek te vinden. Simpele techniek: gebruikt de achterkant van de naald en druk een paar keer rond de plek waar je wilt steken, en vraag of ze op een bepaalde plek iets speciaals voelt. Gegarandeerd dat ze op een gegeven moment iets voelt.
5) Geef na de behandeling je telefoonnummer en zeg dat ze mag bellen als ze bijwerkingen ervaart.
Gegarandeerd succes!
May the CHI be with you.
Kloptdatwel in Berlijn
Drie dagen World Skeptics Congress 2012
‘Promoting science in an age of uncertainty’ was het thema van het zesde skeptische wereldcongres dat plaatsvond van 18 tot en met 20 mei 2012. De organisatoren van de Duitse skeptische organisatie GWUP hadden erg hun best gedaan. Midden in het centrum van Berlijn in het chique Crowne Plaza hotel vond het zeer goed verzorgde evenement plaats.
22 sprekers van over de hele wereld gaven drie dagen lang interessante lezingen waarin werd ingegaan op vragen als: Waarom zoeken mensen steun bij pseudowetenschappen? Wat maakt alternatieve geneeskunde zo aantrekkelijk, en hoe kunnen we te weten komen wat echt werkt? Waarom is het zo moeilijk om op een rationele manier met risico’s en onzekerheden om te gaan?
Wat betreft die laatste vraag schiet me een leuk voorbeeld te binnen uit de lezing van Holm Hummler over risicomanagement: stel u bent van plan ergens aan een strand in Australië te gaan zwemmen en ziet een bordje met de waarschuwing ‘beware of sharks‘, waarschijnlijk gaat u dan niet meer het water in. Een vergelijkbaar bordje aan een palmbomenlaan met de mededeling beware of falling coconuts zal veel minder angstige gevoelens oproepen. Toch (of juist daarom) overlijden jaarlijks wel 150 mensen door een vallende kokosnoot. Ter vergelijking: het aantal mensen dat een haaienbeet niet overleeft blijft meestal onder de tien (De Telegraaf schreef hier ook ooit een artikel over).
Andere vragen waren: kunnen we kinderen al leren om kritisch en wetenschappelijk te denken? En hoe kunnen disciplines als biologie en psychologie zichzelf beschermen tegen pseudowetenschappelijke invloeden? (Samenvattingen van de lezingen zijn hier te vinden.)
Skeptici
Behalve de lezingen bijwonen was het ook erg leuk om mede-skeptici te ontmoeten, hiervoor was ruim gelegenheid tijdens de bijzonder goed van eten en drinken voorziene koffiebreaks en lunchpauzes.
Kloptdatwel was goed vertegenwoordigd: er waren wel zes werkgroepleden/schrijvers aanwezig. Fijn was het ook dat Catherine de Jong, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, ons voorstelde aan verschillende interessante mensen.
Zo ontmoetten we Gerald Woerlee, een aardige man met veel gevoel voor humor, mij bekend van het artikel in Skepter over bijna-doodervaringen naar aanleiding van het boek van Pim van Lommel*. Hij heeft verschillende boeken (zie onderaan!) geschreven over bijnadoodervaringen, anesthesie, religie en atheïsme.
Tijdens de eerste lunch belandden we aan tafel met een Nederlands echtpaar, waarmee we napraatten over de lezing van Eugenie Scott: Creationism In and Outside the US. Natuurlijk kwam toen ook de Nederlandse zaak betreffende minister Maria van der Hoeven en de Delftse hoogleraar Cees Dekker ter sprake (hier een interessant artikel op de website van Kennislink over deze kwestie) .
Tegenover mij aan tafel zat een ‘skeptiker’ uit Dresden, voormalig Oost-Duitsland. Hij vertelde dat in deze stad de alternatieve therapievormen welig tierden; bij hem in de straat zit een tandarts die adviseert amalgaamvullingen te laten vervangen door goud. Een handige vorm van klantenbinding, want het zachte goud is na een aantal jaren alweer aan vervanging toe!
Meer skeptici
‘s Avonds stond een sightseeing boat tour met dinerbuffet gepland. We troffen het enorm met het weer, het was een warme dag geweest, zodat we de hele avond aan dek konden blijven. Berlijn is een erg mooie stad, heel divers qua architectuur en alles is ontzettend groen! Vrijwel overal zijn bomen geplant, dat was in de straten ook al opgevallen; er is bijna geen straat te vinden die niet vol staat met bomen.
Met Catherine en Maarten zat ik aan tafel bij Wim Betz, (voorzitter van het Belgische Skepp) en zijn vrouw, wat erg gezellig was. Na het eten kwamen een aantal bestuursleden van Europese skeptische organisaties bij ons zitten en werden plannen bedacht waarmee de merkwaardige geneesmiddelenstatus van homeopathische middeltjes op Europees niveau in de politiek onder de aandacht kan worden gebracht.
Wim Betz had de avond ervoor een Award in ontvangst mogen nemen voor zijn jarenlange inspanningen ter bestrijding van de kwakzalverij. Andere Award-winnaars waren: Edzard Ernst en Simon Singh, bekend van de bestseller Trick or treatment? (In het Nederlands Bekocht of behandeld?) en de Italiaan Luigi Garlaschelli. Zijn specialiteit is het verklaren en kopiëren van wonderen. Binnenkort verschijnt van hem een boek over de veronderstelde wonderen van Lourdes.
De laatste dag en nog meer skeptici
De laatste dag begon met een lezing van James Randi, ‘An Amazing life’, waarin hij weer mijn favoriet, de Filipijnse nepoperatie liet zien. Voor liefhebbers of voor wie hem nog niet gezien heeft, hier nog even het filmpje:
Erg leuk dat Randi er weer bij was. Leuk ook om hem samen met collega Ray Hyman (allebei even oud, grijs en klein, ik schat ca. 1.50) al grappen makend door de hotelgangen te zien lopen.
Later tijdens de lunch spraken we met twee Duitse journalistes, de een werkte voor de ARD, de belangrijkste Duitse tv-zender, die elke dag een item over het congres uitzond. Ze vertelde hoe de Duitse situatie wat betreft vergoedingen voor alternatieve behandelingen in elkaar zit. Ook daar worden alternatieve behandelingen niet vergoed uit de basisverzekering. Alternatieve behandelaars moeten het diploma ‘Heilpraktiker’ op zak hebben. Het enige waar dit diploma in voorziet is dat er een zekere medische basiskennis aanwezig is, met de bedoeling dat de behandelaar de patiënt tijdig naar het officiële medische circuit verwijst. Verder kan de behandelaar om het even wat voor cursus volgen of gewoon zelf iets verzinnen. Naar mijn idee geeft dit systeem wel wat meer helderheid dan het Nederlandse, waar verzekeraars door hun vergoedingenbeleid bijdragen aan het idee dat de ene alternatieve therapie wel zou werken en de andere niet.
Een van de laatste sprekers was Rebecca Watson, bekend van het Skepchick-netwerk
(http://skepchick.org/author/rebecca/) en van ‘The skeptics guide to the universe’. Haar lezing ‘How girls evolved to shop and other ways to insult women with science’ ging over de onzinnige sekse-gerelateerde uitspraken die ons onder het mom van neurobiologie en psychologie bereiken via de populaire media. Watson baseerde zich ondermeer op werk van Cordelia Fine die zich ook stoort aan dit neuroseksisme. Van haar verscheen vorig jaar een boek over dit onderwerp: Delusions of Gender (zie onderaan!); Nederlandse vertaling: Waarom we allemaal van Mars komen, hoe neuroseksisme aan de basis ligt van de verschillen tussen man en vrouw (zie onderaan!). Ter illustratie een treffend voorbeeld uit het boek van Fine dat duidelijk maakt wat er mis kan gaan:
Een bekend onderzoek van de Britse ontwikkelingspsycholoog Simon Baron-Cohen wees uit dat zelfs meisjesbaby’s van anderhalve dag oud al meer belangstelling hebben voor gezichten dan even oude jongensbaby’s. Een aangeboren verschil! Of toch niet? Wat er meestal niet bij verteld wordt is dat de studie een belangrijke tekortkoming vertoonde. De blindering was vergeten! de onderzoekers wisten of een baby een meisje of een jongetje was en waren dus niet per se objectief. Toen andere onderzoekers het experiment herhaalden met in het wit gehulde baby’s in een neutrale ruimte vonden zij geen enkel verschil.
Ter afsluiting gingen we die avond met de organisatoren een hapje eten in de stad. Ergens anders was nog een ‘Skeptics in the pub’, maar daar zijn we niet meer aan toegekomen. Het was een geslaagd congres, alle dagen waren vrijwel uitverkocht (ik dacht ca. 300 bezoekers per dag) en hadden een behoorlijk aantal belangstellenden uit niet-Duitstalige landen weten te trekken (Volgens Martin Mahner van de GWUP, was het ongeveer 25%). De Zweden, die – heel opmerkelijk voor zo’n klein land – een van de grootste skeptische organisaties hebben, beloofden volgend jaar in augustus een Europees congres in Stockholm te zullen organiseren!
Hieronder zie je de boeken van G.M. Woerlee. Als je ze bestelt via onderstaande links steun je daarmee Kloptdatwel! Alvast enorm bedankt!
Geïnteresseerd in het boek van Cordelia Fine? Bestel het via de onderstaande link en steun daarmee Kloptdatwel.nl! Alvast enorm bedankt!
* Edit Maarten: Dat was zelfs het artikel dat ervoor zorgde dat ik een abonnement nam op Skepter! Bedankt heer Woerlee!
Gita Sahgal – Myths of Origin in the Classroom
Gita Sahgal gaf tijdens het 6e Skeptisch Wereldcongres de lezing met als titel ‘Myths of Origins in the Classroom’.
World Skeptics Congress – James Randi interview
James Randi looft al jaren een miljoen dollar uit voor degene die paranormale krachten kan laten zien tijdens een officiële test (waarbij niemand dus kan valsspelen, als professioneel goochelaar weet hij als geen ander bedrog te herkennen). Er zijn enkele honderden mensen getest die beweerden iets paranormaals te kunnen. Tot nu toe slaagde niemand voor de test.
In het onderstaande interview vertelt James Randi over deze ‘Uitdaging van 1 miljoen’ en wanneer een van de interviewers hem een trucje laat zien legt hij desgevraagd zijn werkwijze uit. Het trucje heeft overigens een bijzondere uitleg.