Kloptdatwel?

telegraaf

De Telegraaf als kwaliteitskrant?

by 373 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Bekend is de anekdote waarin de destijds beroemde vliegenier Viruly (1905-1986) zei dat hij zeer tevreden was over de betrouwbaarheid van de berichtgeving in zijn kwaliteitskrant. Alleen zodra het over luchtvaart ging, dan viel dat nogal eens tegen.

Tot de kwaliteitskranten in ons land worden gemeenlijk NRC, Volkskrant en Trouw gerekend en De Telegraaf zeker niet. Die laatste populistische krant, daarmee kon je als intellectueel of hoger opgeleide beter niet gezien worden en je las hem soms noodgedwongen in verre vakantieoorden, waar hij meestal de enige verkrijgbare Nederlandse krant was. Je ergerde je dan aan de koppen in chocoladeletters en de onbenulligheid van het nieuws dat de voorpagina haalde, terwijl oud zeer uit de platte rechtse periode van de krant nog altijd schrijnde. Pro Wiegel en contra Den Uyl, daar waren wij als linkse intelligentsia en lezers van Vrij Nederland niet blij mee.

Recent ben ik echter enigszins in verwarring geraakt door artikelen in respectievelijk NRC en Telegraaf, die mijn zo vertrouwde opinie over beide kranten onder druk heeft gezet. Zo kwam NRC op 29 juli met een zeer onkritisch artikel Zweven in het ziekenhuis, waarin de schrijfster, kennelijk een stagiaire, zich van alles op de mouw liet spelden door drie medische hoogleraren en goedgelovig de conclusies overnam uit een rapport over de verbreiding van CAM in de Nederlandse ziekenhuizen (‘94% heeft CAM in huis’), geschreven door een homeopate, een antroposofisch arts en een paranormale genezeres. Pepijn van Erp had met dat rapport al de kachel aangemaakt, maar dat was de schrijfster geheel ontgaan.

Hoogleraar interne geneeskunde Smit bagatelliseerde in het artikel het ontbreken van bewijzen van effectiviteit, terwijl psychiater Speckens niet alleen (vaak al overbelaste) verpleegkundigen, maar zelfs artsen zo ver wil krijgen dat zij complementaire zorg gaan bieden. De hypnotherapie van kinderarts Benninga bij kinderen met buikpijn wordt, anders dan hij stelde, terecht nog steeds niet als reguliere zorg beschouwd door het Zorginstituut. Feitelijk kan worden vastgesteld dat de Nederlandse ziekenhuizen er in het algemeen uitstekend in slagen om de kwakzalverij buiten de deur te houden. Een ingezonden reactie van ondergetekende waarin ik dat uitlegde werd niet geplaatst. Op 30 juli was het opnieuw raak in de NRC met twee pagina’s over de Feyenoorder Dirk Kuijt, waarin hij zijn medische team voorstelde. Dat sporters bijgelovig zijn dat wisten we al, maar Kuijt maakt het wel heel bont: een ‘fysieke trainer’, de clubarts, een paragnost/magnetiseur, een haptonoom, een orthomanueel arts en een gewone fysiotherapeut. Enkelen van hen worden sprekend opgevoerd door verslaggever Verseput, maar enig weerwerk levert hij niet.

Nee, dan De Telegraaf! Deze krant had uitstekende berichtgeving over de sterfgevallen in het Heilpraktikerskliniekje van Klaus Ross, opgetreden na intraveneuze toediening van diens ‘100% biologische’ ongeregistreerde anti-kanker medicatie. Op 5 augustus publiceerde de krant er drie artikelen over, waaronder een redactioneel hoofdartikel, waarin werd gesteld dat de schok van de Millecam-tragedie lijkt te zijn uitgewerkt, waardoor kwakzalvers weer meer kansen krijgen. Met alleen strenge regels zal die verleiding nooit opgeheven kunnen worden, maar de reguliere geneeskunde zou best eens wat vaker stelling mogen nemen tegen behandelingen waarvan het nut niet is bewezen en die zelfs schadelijk kunnen zijn. Aldus de krant, die ik decennia lang verfoeide (Steenhorst, wijlen Smalhout!), maar nu kwaliteitskrant NRC (Frits Abrahams, Youp van ’t Hek, Piet Borst)  even kwalitatief heeft ingehaald. Hopelijk een tijdelijk fenomeen, want aan het omzetten van mijn abonnement ben ik nog niet toe.

De complottheorieën van Samuel Morse

by 7 Comments

Samuel Morse (1791-1872) was er heilig van overtuigd: de rooms-katholieke kerk was van plan om de Verenigde Staten over te nemen. Morse had een intens wantrouwen tegen iedereen die niet wit en protestant was. Morse zag de telegraafmachine als een manier om Amerika tegen deze dreiging te beschermen. Hoewel hij schatrijk werd door de telegraaf bereikte Morse precies het tegenovergestelde van wat hij wilde: de telegraaf werd een motor voor immigratie. De schrijver David Bodanis beschrijft de levensloop van Morse in het boek Electric Universe (2005). De Engelse krant The Guardian publiceerde een samenvatting van het boek.

De complottheorieën van Samuel Morse 1
Samuel Morse schilderde in 1828 dit portret van de Amerikaanse politicus Jonas Platt (Brooklyn Museum).

Samuel Morse studeerde aan Yale College, de voorloper van de bekende Amerikaanse Yale Universiteit de onderwerpen religieuze filosofie, wiskunde en paardenwetenschap. Maar zijn echte passie was schilderen. Morse kon na het afronden van zijn studie goed leven van zijn schilderwerk. Hij vond het wel teleurstellend dat hij niet een topschilder werd zoals hij zich had voorgesteld.

Gaandeweg trok de politiek meer zijn belangstelling. Onder invloed van zijn vader, een bekende protestantse prediker, was Morse van jongs af aan opgevoed met het idee dat talrijke complotten het hadden voorzien op de toen nog jonge Verenigde Staten. Morse raakte er van overtuigd dat de katholieke kerk het op de VS had voorzien. In 1835 (hij was toen 44 jaar oud) schreef hij een anti-katholiek vlugschrift met de titel ‘Foreign Conspiracies against the Liberties of the United States’ (vertaald: ‘buitenlandse samenzweringen tegen de vrijheden van de VS’). Op de kaft de spreuk: ‘vaak is vuur zonder rook en gevaar niet zichtbaar’. In 1836  stelde hij zich kandidaat voor het ambt van burgemeester van New York voor een anti-immigratie partij (the Nativist Party) met een anti-katholiek programma. Morse schreef in die tijd:

‘We must stand up against the GIGANTIC evil that threatens us! Can’t you see the dangers you are facing? Arise, I beg you! To your posts!’

Omdat New York in die tijd voor een groot deel uit immigranten bestond, waarvan bovendien een redelijk groot deel van katholieke Ierse afkomst, kreeg Morse uitzonderlijk weinig stemmen: 1.496.

De complottheorieën van Samuel Morse 2
Het vlugschrift van Morse uit 1835: de buitenlandse samenzwering tegen de vrijheden van de USA

Na grondig nadenken kwam Morse tot de conclusie dat zijn verlies was veroorzaakt doordat de katholieke kerk de macht in de USA al had overgenomen. De jezuïeten zouden Amerika volgens Morse op onzichtbare wijze besturen. Hij zette redeneringen op die bewijzen dat de complottheorie er in de 19de eeuw net zo uitzag als op dit moment: gammele bouwwerken van feitjes, suggesties en vragen. Zo was hij er van overtuigd geraakt dat de jezuïeten wapenopslagplaatsen hadden in nonnenkloosters en dat de Oostenrijkse vorst de vader van al dit kwaad was. Morse wilde de katholieke samenzwering bestrijden. Dat deed hij niet alleen door vlugschriften te verspreiden. Hij wilde een even geheime en onzichtbare methode van communicatie ontwikkelen waarmee de USA konden terugvechten.

De kans om zo’n geheime manier van communiceren te ontwikkelen deed zich voor toen Morse op een terugreis uit Engeland hoorde over elektrische verbindingen die over grote afstand informatie konden overbrengen. Volgens The Guardian:

‘On a voyage from London not long before, he had overheard a passenger discuss some of the ways that electricity was being used for such long-distance contacts. Henry was teaching at the College of New Jersey by then (soon to be renamed Princeton University), and had built a mile-long telegraph on the campus. Faraday in England, as well as others, had independently worked on electromagnets and the telegraphs that were their natural consequence: there was, for example already a useful telegraph line from Euston to a train depot in Camden. (The locals loved it, for the single telegraph wire replaced the piercing whistle and loud drums that had been used to synchronise arrivals and departures before.)’

De complottheorieën van Samuel Morse 3
Samuel Morse zou het idee voor de telegraaf hebben gejat van Josep Henry die te zien is op deze afbeelding (bron: wikipedia).

Morse ging aan de slag om zelf een telegraafmachine te maken, maar slaagde daar volgens David Bodanis niet in. Bodanis beschrijft hoe Morse toen te rade ging bij Joseph Henry, een hoogleraar aan de Universiteit van Princeton (die heette toen nog College of New Jersey). Henry had volgens Bodanis op dat moment al een werkende telegraaf gemaakt, die hij regelmatig aan studenten liet zien. Henry was niet te beroerd om de werking van de telegraaf ook uit te leggen aan Morse. Op de vraag van Morse naar het octrooirecht zou Henry hebben geantwoord dat hij daar niet in geloofde. ‘Amerikanen moeten elkaar helpen’ was volgens Bodanis Henry’s motto. Morse is volgens Bodanis dus niet de uitvinder van de telegraaf, maar een ‘dief’ die de telegraaf in de VS commercieel aan de man heeft gebracht.

De complottheorieën van Samuel Morse 4
Een telegraaf-sleutel waarmee het Morse alfabet kan worden gecodeerd. Dit model stamt uit WOII (foto: wikipedia).

Ook het Morse alfabet, het systeem van korte en lange klikjes waarmee letters konden worden verstuurd (eerst via telegraafmachines en later door de lucht) werd volgens Bodanis niet door Morse bedacht maar door ene Alfred Vail. Morse had een ander, ingewikkelder coderingssysteem in gedachten gehad.

De complottheorieën van Samuel Morse 5
Samuel Morse wordt geëerd als de uitvinder van de telegraaf. Hier op een postzegel uit 1940 (plaatje: wikipedia).

Morse verkreeg in 1847 het octrooirecht op de telegraafmachine en werd steenrijk door de exploitatie van telegraaf-verbindingen. Hij wordt heden ten dage geëerd als uitvinder van de telegraaf. Volgens Bodanis is dat onterecht. Uit Wikipedia blijkt dat lang niet alle historici het eens zijn met de lezing van Bodanis.

Zeker is wel dat Morse niet gelukkig is geworden van de telegraaf: hij moest de laatste 30 jaar van zijn leven vrijwel onophoudelijk rechtszaken voeren om zijn octrooirecht te beschermen. Maar nog veel teleurstellender moet het voor Morse geweest zijn om te zien dat de telegraaf een krachtige impuls gaf aan de immigratie. De telegraaf functioneerde als een soort 19de-eeuws internet en leverde daardoor een krachtige bijdrage aan de globalisering. Amerika kwam door de telegraaf ineens veel dichter bij de rest van de wereld te liggen. Volgens het artikel in The Guardian:

‘As more and more jobs became available in America, the telegraph-aided globalisation meant increasing numbers of Europeans were able to make the arrangements to move there. New steamship lines appeared to bring the workers over, first by the thousands, then by the tens of thousands. There were Jews and Protestants, but there were also Catholics, lots of them. The result was a dynamic, immigrant-rich America. It was everything Joseph Henry loved. It was everything Samuel Morse hated’.

 

Als je dit boek koopt via bol.com steun je Kloptdatwel.

Telegraaf vindt UFO filmpje interessant

by 15 Comments

Het zoveelste UFO filmpje kreeg onlangs aandacht van De Telegraaf. Blijkbaar was de redactie daar meer onder de indruk dan hier.

http://www.youtube.com/watch?v=Ux7UtPLCw3A

Het filmpje werd online gezet door de ADG, de ‘Alien Disclosure Group’, dat natuurlijk veel goeds belooft. Hun onderschrift luidt:

Possible leaked footage of a UFO arriving then landing at an unknown location in New Mexico. Could be one of ours, CGI, or could be the real deal. As Always You Decide.

“Mogelijk uitgelekte videobeelden van een landende UFO in een onbekende locatie in New Mexico. Het kan er een van ons zijn, CGI [computer gegenereerde graphics] of het kan echt zijn. Zoals Altijd Mag Je Het Zelf Besluiten”.

Mogelijk uitgelekte videobeelden? Misschien hadden ze het geluid niet aangezet want je hoort duidelijk iemand op de achtergrond heel hard ‘wooo’ gillen en o.a. ‘keep going, keep going’ roepen. Iets dat ‘uitgelekt’ is klinkt naar mijn idee niet echt als een stel jongeren die lol hebben in een auto.
En als de locatie zo onbekend is, hoe weten ze dan dat het in New Mexico is?

Verder worden er geen details gegeven wat betreft de herkomst van de video. De Telegraaf schrijft nog wel:

Een automobilist, die meent het object vanuit zijn auto te hebben vastgelegd, zette een video van het ruimteschip online. “De UFO leek boven het water te zweven, en hij was behoorlijk ver weg. Ik moest de 40X zoom lens van mijn video gebruiken om een en ander goed in beeld te krijgen.”

Maar erg behulpzaam is die informatie niet.

Veel verschil tussen echt en computergraphics is er tegenwoordig niet meer voor wat betreft video. Daarnaast is er slechts 1 filmpje van dit object, zijn er (voor zover ik heb kunnen ontdekken) alleen nieuwsberichten over het filmpje zelf en geen enkele over ooggetuigen. Ik houd het maar even op een hoax, voordat ik mijn Klingon ga bijspijkeren.

De video is al meer dan 2 miljoen keer bekeken.

Qapla’!

Met dank aan Rudolf Smit voor de tip.

Naschrift: Dank aan Albert Bakker voor de onderstaande video tip waarin het filmpje wordt besproken.

Naschrift 2: Dank aan Thomas om ons op ‘Oondyla’ te wijzen. De video lijkt gemaakt te zijn als een viral campagne van een website met als enige doel geld verdienen. Mensen worden op slinkse wijze naar de site gelokt waar men niets anders kan doen dan pixels kopen. Voor een paar duizend dollar krijg je 48×48 pixels tot je beschikking. Ze moeten vervolgens wel verkeer naar hun website krijgen natuurlijk en dat doen ze dus door dit soort video’s te maken. Dat lijkt me ook de enige manier voor ze want waar achter ‘milliondollarhomepage’ nog een goed verhaal zat, creert Oondyla geen enkele waarde.

Een bril met een alternatief tintje

by 17 Comments

Een bril met een alternatief tintje 6
Een voorbeeld van een ChromaGen/Xlens bril.

Eergisteren verscheen in De Telegraaf een artikel over een revolutionaire techniek om mensen met dyslexie te helpen. Het ging om een bril met een kleurenfilter ervoor die je direct helpt met beter lezen. Het enige probleem… de bril wordt nog niet erkend door de gevestigde medische orde in Nederland, schande, schande. Dit zijn natuurlijk bij uitstek berichten waar je van kunt vragen of ze wel kloppen. Dus als scepticus gaan we op zoek naar bewijs.

Als eerste ga ik langs op de website van Xlens, en het verhaal daar is indrukwekkend. In het buitenland wordt de bril al aanbevolen, er wordt in Nederland samengewerkt met gerenommeerde opticiens, en er staan een aantal publicaties vermeld op de website. Dit geeft goede hoop.

Echter niet alle publicaties bevestigen dat het systeem zeker werkt:

It is important at this stage to appreciate that the objective of success may be at some stage a reflection on the ways that the subject attempted to improve their educational performance, and it is therefore impossible to identify that the therapy was the sole means to the improvement.

En dit is een van de fouten die makkelijk opsteken bij dit soort onderzoek. Het is namelijk lastig om uit te sluiten dat er andere oorzaken van verbetering zijn. Hierbij valt te denken aan extra aandacht vanwege de nieuwe dure bril. Een bril wordt misschien pas gebruikt nadat andere therapieën al gebruikt zijn, en dus is er wellicht een cumulatief effect. Kinderen worden ouder en leren beter met hun dyslexie om te gaan. Of misschien is er een mogelijkheid tot natuurlijk verbetering. Een vergelijk valt te trekken met dieethulpmiddelen: super slank in 5 maanden. Doe elke dag onze speciale schoenen aan, en volg een gezond eetpatroon. Zo’n methode werkt wellicht perfect, maar ligt dat dan aan de schoenen of het gezonde eetpatroon? Mensen met een statistische achtergrond zullen ongetwijfeld nog meer gaten kunnen vinden in het aantal deelnemers aan het experiment en van de controlegroep. Daarnaast ontbreken er bij de meeste onderzoeken resultaten over de kinderen bij wie het niet werkt.

Als je je afvraagt of dit relevant kunt zijn: dat hangt ervan af hoe je de resultaten interpreteert. Als het bij één persoon voor 100% werkt, en bij een ander totaal niet, is er een gemiddelde verbetering van 50%. Echter kan dit ertoe leiden dat je de conclusie trekt dat elk kind 50% verbetert. Daarnaast is het mogelijk om 9 positieve verhalen te vertellen, terwijl er wellicht 50 kinderen zijn bij wie het niet werkte.

De onderzoeken zijn dus niet direct overtuigend, maar geven wel aan dat het onderwerp serieus wordt benaderd. Zo is er een duidelijk achterliggende oorzaak geïdentificeerd en zou het een probleem zijn met de magnocellular cells die de kleuren op ongelijke snelheid communiceren aan de hersenen (voor zover ik dit als leek kan begrijpen). Ook zijn er positieve resultaten bereikt door teksten op andere manieren aan te bieden, bijv. met een ander lettertype en andere achtergrond kleur.

Zijn er dan nog redenen om te denken dat het hier wellicht om een methode gaat die nog onbewezen is of zelfs niet werkt? De website geeft nog wat aanwijzingen. Dyslexiespecialisten doen voorlopig nog niets met deze therapie. De kleur die benodigd is voor verbetering is voor elke patiënt anders, en dit systeem kan vele klachten oplossen. Een lijst op www.irlen.com geeft 60 verschillende symptomen. Dit zijn kenmerken die we ook vaak terug vinden bij andere alternatieve therapieën, waarvan de werking wordt betwijfeld.
Onder het kopje vacatures vinden we twee mogelijke manieren van samenwerken. Onderzoeker en Xlens-praktijk eigenaar. Waar je echter verwacht dat hier gevraagd zal worden om oogspecialisten, of nog liever orthoptisten (specialisten op het gebied van oogproblemen, en samenwerking tussen ogen en hersenen) is er alleen vraag naar psychologen en dyslexie specialisten.

De voorlopige conclusie is dus dat dit een veelbelovende therapie zou kunnen zijn, maar dat we op dit moment nog moeten twijfelen aan de werking.

Om dit te controleren neem ik contact op met een orthoptist:

In Engeland is er een professor mee bezig om er onderzoek naar te doen, maar de resultaten zijn absoluut niet betrouwbaar. Op dit moment lijkt het meer placebo-effect te hebben en van korte duur te zijn en zijn de wetenschappers nog steeds van mening dat dyslexie in de hersenen zit en niet kan worden opgelost door een bril met gekleurde glazen (ze zijn trouwens ook heel duur). Die professor gelooft er zelf wel in, maar heeft aan ons ook ruiterlijk toegegeven dat zijn aantallen proefpersonen veel te klein zijn en dat het vreemd is dat op gegeven moment het effect afneemt. Op die website hebben ze van hem ook een artikel staan. Dat zou placebo-effecten uitsluiten, maar dat is helemaal niet zo. Het kost wat veel om te proberen. Die professor heeft ook goedkopere opties gegeven om eerst te proberen en hoe je met kleurgebruik en lettertypegebruik in documenten al veel kunt ondervangen. Maar als mensen er baat bij hebben dan vind ik dat prima, maar je kunt nog niet spreken van evidence based.

Dan blijft natuurlijk de vraag over: Als er nog zoveel getwijfeld wordt en er met een uurtje onderzoek zoveel twijfels naar boven gehaald kunnen worden, waarom doet De Telegraaf dat dan niet? Van een krant mogen we toch verwachten dat zij op een eerlijke wijze het nieuws weergeven, en onderzoek doen naar het nieuws dat ze brengen. Graag wil ik me aansluiten bij Ben Goldacre in zijn boek: “Bad Science” waarin hij juist ingaat op de verantwoordelijkheid van de media in het voorkomen van misinterpretaties van medische behandelingen. De journalisten die de verslaggeving doen, zijn vaak niet gekwalificeerd om over het onderwerp te praten.

Na mijn eigen onderzoek blijft de enige conclusie over dat het hier om een nog niet bewezen techniek gaat, die wellicht veelbelovend is, maar die voor een onbewezen behandeling veel geld kost (ondanks de niet goed geld terug garantie).  De benadering van de Nederlandse website vertoont veel overeenkomsten met andere alternatieve therapieën: wonderen beloven en afgeven op de gevestigde medische orde. Probeer het dus rustig uit, in het ergste geval hou je er een modieuze bril aan over, met een gaaf kleurtje.

In 2005 verscheen al een artikel over brillen die tegen dyslexie zouden werken in de Skepter, het blad van Stichting Skepsis. Lees het hier.