Vandaag een zeer kort artikel over een interessante publicatie:
Studium Generale van de Universiteit Utrecht schreef onlangs:
Dick Swaab ontketende met zijn bestseller Wij zijn ons brein in 2010 een verhit wetenschappelijk en publiek debat over hersenen, lichaam en geest. Studium Generale organiseerde over deze discussie een Kettingreactie: De afgelopen maanden reageerden Utrechtse wetenschappers vanuit verschillende disciplines op vragen over de vrije wil, brein, lichaam en geest – en op elkaar. De volledige Kettingreactie is nu te lezen als e-book. Je kunt de bundel hier gratis downloaden.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Leuk, ga het vanmiddag lezen!
Tuurlijk zijn wij niet ons brein, we líjken er niet eens op!
Je zou je beter kunnen afvragen waardoor ons brein nu eigenlijk wezenlijk wordt bezield.
Geef eens een begin van je antwoord?
Ik weet niet eens wat een ziel is en ik vraag me dus af wat het woord bezield zou moeten betekenen.
Maar is de vraag dan niet eerst of er daadwerkelijk een ziel is? Ik acht het zeer goed mogelijk dat ons brein gewoon alles is wat er is, en functioneert zoals die functioneert zonder dat daar iets ‘extra’s’ voor nodig is. Tenminste, als er een ziel zou zijn, dan moet daar eerst een bewijs voor komen voordat ik het kan aannemen. Er kan eigenlijk vanalles zijn, misschien worden we eigenlijk allemaal bestuurd door magische, onzichtbare wezentjes op onze schouders. Ik noem maar wat. Ook daar is natuurlijk geen bewijs voor.
Ik denk dat het idee van een ziel, een mooi idee is, maar niet meer dan dat.
Dat bedoelde ik, Maarten, met mijn vraag. Naar mijn idee bestaat er helemaal niet zoiets als een ziel en is het alleen maar een idee waarin velen geloven om op een gemakkelijke manier van andere voor hen lastige vragen af te zijn en om beschouwingen van deze aard gemakkelijk te laten passen in andere religieuze overwegingen. Je kunt net zo goed zonder “ziel”. Het is een even zinloos gegeven al “het doel van het leven”. Dat bestaat ook niet, maar het is wel handig en voor vele gelovigen geruststellend om daar van uit te gaan. Je kunt natuurlijk even goed netjes leven als je voor jezelf je eigen doel vaststelt. Multatuli drukte dat mooi uit toen hij opmerkte dat de roeping van de mens was, mens te zijn.
@Maarten, @Hans,
Ziel is een beetje een schimmig begrip waar je oneindig veel over kan speculeren, ik bedoelde het eigenlijk ook niet vanuit de religieuze invalshoek, trouwens vanuit een streng Christelijk opvoeding weet ik dat nergens in de Bijbel over een onsterfelijke ziel wordt gerept.
Je kan ook veronderstellen dat we slechts bio-chemische robots zijn, een gril van de evolutie?, tja, het blijft een kwestie van speculeren.
Het hele klinische plaatje van de hersenen met vurende neuronen, neurostransmitters, hormonen etc, zie ik meer als de controlroom, maar wie is dan uiteindelijk de operator, want geen wetenschapper kan definieren wat bewustzijn nu precies is, (m.i) is het brein en doorgeefluik gerelateerd aan de oneindige Oerbron vanwaar alle levende schepselen uit voortkomen en ook weer naar terugkeren.
Maar dat is ook maar een zienswijze.
Interesant informatief linkje over “Zijn wij ons brein”,
http://www.trouw.nl/tr/nl/5116/Filosofie/article/detail/3234306/2012/04/01/We-zijn-meer-dan-ons-brein.dhtml
Die filosofen is moeilijk aan het verstand te peuteren dat “veronderstellen dat we slechts bio-chemische robots zijn” een ongepaste metafoor is.
Je kunt net zo goed zeggen dat “een computer eigenlijk maar een blokkendoos is” of alle elektronische massacommunicatie “eigenlijk maar twee conservenblikjes met een touwtje ertussen zijn” .
De complexiteit en de omvang van de hersenen (plus aanpalende zintuigen) maken deze eigenlijkmaarideetjes ontoelaatbare versimpelingen.
Kijk, een telefoonboek met een miljoen namen is natuurlijk niet wezenlijk anders dan een huis-, tuin- en keukenadresboekje. Maar als je een gigantisch bestand heb van websites met zoekfuncties erbij, dan heb je Google, en dat is toch wat anders dan een telefoonboek.
Ons centrale zenuwstelsel (dat we delen met gewervelde dieren) is het resultaat van 500 miljoen jaar evolutie of misschien nog meer, want octopussen hebben ook centrale zenuwstelsels met wsch. dezelfde evolutionaire oorsprong, dat zijn 500 miljoen jaar experimenteren met wat het best functioneert in de strijd om het bestaan.
Iets dat groot en ingewikkeld is, kun je niet zomaar vergelijken met iets dat simpel is. Zelfs het brein van een spin kan waarschijnlijk dingen die wij met onze computers niet goed kunnen nadoen. Ga maar na: een auto zo inrichten dat-ie een redelijk stuk zelf kan afleggen op moeilijk terrein is nog steeds te hoog gegrepen. Een Mars-voertuig maken dat niet vanaf de aarde centimeter voor centimeter bestuurd hoeft te worden is zo ongeveer de limiet van ons kunnen.
De filosofen die vinden dat zo iets verhevens als de menselijke geest (wat weten zij daarvan? alleen de minieme fractie die toegankelijk is voor het bewustzijn) niet kan voortkomen uit iets simpels als atomen maken een dubbele fout. Zij spreken over twee zaken waar ze niets van weten: hoe de geest functioneert en hoe de hersenen werken.
Als een filosoof zou beweren dat de diepe stellingen uit de wiskunde nooit kunnen volgen uit “1+1=2” (met andere woorden, uit het basisprincipe van tellen, namelijk ‘steeds eentje bij’) dan zou hij of zij natuurlijk hard worden uitgelachen. Een even homerisch gelach verdienen ze als ze met nog minder kennis (ook een filosoof kan tellen, maar wat weet zo iemand nou van neurowetenschappen?) een nog veel verder gaande bewering doen (de diepe stellingen in de wiskunde zijn in beginsel met enig geduld allemaal te begrijpen, maar hoe de geest functioneert weet helemaal niemand).
Het enige wat natuurwetenschappers weten is dat er tot nu geen enkele aanwijzing is dat er in de natuur nog andere basisprincipes werkzaam zijn dan degene die we al kennen, in het bijzonder de elektromagnetische kracht en chemische processen.
Zouden ze nog meer vinden, dan zijn er twee mogelijkheden: die andere basisprincipes zijn op geen enkele manier detecteerbaar, of die basisprincipes oefenen een duidelijke invloed op de materie. In het eerste geval is niet duidelijk hoe ze dan wel ingrijpend op (menselijke) hersenen inwerken, en in het tweede geval is onbegrijpelijk dat ze niet eerder gevonden zijn. Zelfs deeltjes die dwars door de aarde vliegen met slechts een astronomisch kleine kans op detectie worden door ‘de wetenschap’ gedetecteerd.
Een oneindige Oerbron waarnaar alle “schepselen” terugkeren?
Dat is pas echt schimmig en speculatief!
Zo mogelijk nog schimmiger en speculatiever dan het begrip “ziel”.
Zolang er door filosofen, dominees en pastoors niets beters is te bieden dan deze uitgekauwde ramsj, houd ik het maar bij de feiten van Swaab. Er is nog veel meer onderzoek nodig op zijn vakgebied. Maar ik ga er vooralsnog maar vanuit dat een oerbron en een ziel onnodige en onbestaande dingen zijn die bovendien helemaal niets verduidelijken. Spielerei voor filosofen en goed als vulling voor preken. Wat mij betreft: weg ermee!
Ik kan helemaal niks met dat soort speculaties. Het is allemaal “misschien”, “wellicht”, “zou het niet kunnen dat” en dergelijke. Tja, misschien worden we allemaal wel aangestuurd door de onzichtbare elfjes in mijn achtertuin; maar ja, misschien ook wel niet, wie zal het zeggen. Kortom, je wordt er geen steek wijzer van, het verduidelijkt niks, het beantwoordt geen enkele vraag, dus wat hebben we er eigenlijk aan?
Waar zouden die onzichtbare elfjes in je achtertuin anders voor dienen dan voor het “aansturen”? Als je weer eens een verwijt van een of andere spammer tegenkomt, geef je gewoon de schuld aan die elfjes…
Ik vind het woordje “want” zo vreemd in dit verband; omdat we niet weten wat bewustzijn is, moet er dus een operator zijn? Waarom eigenlijk?
@Hans
De Oneindige oerbron, waar ik aan refereerde , die term moet je maar wat ruim nemen, ik zou het als de Boeddhisten ook “De grote leegte ” kunnen noemen.
@Jan Willem,
Ik ga nog op je post reageren.
“De Oneindige oerbron”; “De grote leegte “… er valt geen zinnig woord over te zeggen, met de beste wil van de wereld niet. Filosoferen/fantaseren over de mogelijkheid van onzichtbare elfen in mijn achtertuin is daarom wat mij betreft even diepzinnig/onzinnig, ik zie eigenlijk geen verschil.
Zoiets als stadion De Lange Leegte?
Ik weet niet, daar is het sedert jaren en jaren erg moeilijk zoeken naar een vorm van intelligentie.
Wilt u misschien in die reactie ook nog even uw “controlroom” analogie verder uitleggen aan de hand van gespleten brein effecten die optreden bij trauma van of het doorsnijden van de corpus callosum, wanneer de beide hemisferen niet meer of niet meer voldoende met elkaar kunnen communiceren? Wat gebeurt er met de “ziel” wanneer deze opsplitst of lijkt op te splitsen?
En als het kan ook nog kort even ingaan op hoe u dacht de oneindige regressie te vermijden (ook wel bekend als het “homunculus argument”) die mij noodzakelijk lijkt voort te vloeien uit uw ” operator” analogie. Welke operator bestuurt de operator en welke operator bestuurt de operator in de operator enz.. ?
Dat zou je kunnen doen. Je zou ook kunnen zeggen: ik heb geen flauw idee, dus ik stel me bescheiden op en geef me niet over aan allerlei ontoetsbare speculaties die ik dan presenteer als diepe wijsheid.
Zo’n onbenoembare “oerbron” kun je dus even goed niet benoemen, ook niet als “grote leegte”.
Het is een gedachtenspinsel zonder enige realiteit en waar je niets mee kunt. Eigenlijk alleen maar een gemakzuchtige benadering. Hup, “oerbron” dan ben je klaar. Dat soort denkwijze stoort me nu juist zo ontzettend bij alle religies. Dat zet alleen maar een rem op nadenken en onderzoeken.
Quote Jan Willem: Die filosofen is moeilijk aan het verstand te peuteren dat “veronderstellen dat we slechts bio-chemische robots zijn” een ongepaste metafoor is.Je kunt net zo goed zeggen dat “een computer eigenlijk maar een blokkendoos is” of alle elektronische massacommunicatie “eigenlijk maar twee conservenblikjes met een touwtje ertussen zijn”, etc .
Tja, het eeuwige strijdtoneel tussen de neurowetenschappers en filosofen, ze proberen inderdaad elkaar van alles aan het verstand te peuteren, natuurlijk was het van mij een sterke oversimplificatie, maar met de bedoeling om aan te duiden dat we nog steeds niet weten van waaruit nu ons bewustzijn, de kenner van het gekende (zoals ik ergens las) nu precies tot stand komt. Hoe zou je het bewustzijn willen onderzoeken, het wordt toch door niets anders waargenomen,
let wel, ik heb het nu niet over de inhouden van het bewustzijn.
Quote Jan Willem: maar hoe de geest functioneert weet helemaal niemand).
Je geeft het hier zelf immers al aan, zowel de filosofen als de neurowetenschappers staan hier beide met lege handen en nu valt er hierover helemaal niets meer te lachen.
Quote Jan Willem: Het enige wat natuurwetenschappers weten is dat er tot nu geen enkele aanwijzing is dat er in de natuur nog andere basisprincipes werkzaam zijn dan degene die we al kennen, in het bijzonder de elektromagnetische kracht en chemische processen.
Maar dat voegt inzake het mysterie van ons bewustzijn nog steeds niets aan meerwaarde toe, we staan inzake het mysterie van deze kwestie schaakmat.
We weten het gewoonweg niet en zullen het ook nooit weten.
Quote Jan Willem: Zouden ze nog meer vinden, dan zijn er twee mogelijkheden: die andere basisprincipes zijn op geen enkele manier detecteerbaar, of die basisprincipes oefenen een duidelijke invloed op de materie. In het eerste geval is niet duidelijk hoe ze dan wel ingrijpend op (menselijke) hersenen inwerken, en in het tweede geval is onbegrijpelijk dat ze niet eerder gevonden zijn. Zelfs deeltjes die dwars door de aarde vliegen met slechts een astronomisch kleine kans op detectie worden door ‘de wetenschap’ gedetecteerd
Om dit ook even te simplificeren als ik mag, wetenschap is ook maar mensenwerk en waarom de impact op het brein niet duidelijk is in jouw visie door energievelden die wetenschappelijk dan blijkbaar nog niet in kaart zijn gebracht, vind zijn oorzaak gewoonweg in het feit (nogmaals) dat we nog heel veel niet weten. Misschien moeilijk te accepteren maar toch.
Quote Albert Bakker: hoe u dacht de oneindige regressie te vermijden (ook wel bekend als het “homunculus argument”) die mij noodzakelijk lijkt voort te vloeien uit uw ” operator” analogie. Welke operator bestuurt de operator en welke operator bestuurt de operator in de operator enz.. ?
Daar loopt ons rationeel denkvermogen inderdaad op vast en geeft tevens de beperking hiervan ook aan, misschien een leuke koan voor Zen-meditatie, vanwaar de wijsheid vanuit andere innerlijke bronnen wordt gegenereerd. 😉
Quote Albert Bakker: Ik weet niet, daar is het sedert jaren en jaren erg moeilijk zoeken naar een vorm van intelligentie.
Erg moeilijk zoeken denk ik naar wat dan ook.
Een linkje met veel wijsheid, die (m.i.) inderdaad uit het oosten komt.
http://www.maitreya.nl/boeddhisme-intro-leegte-zelfloosheid.htm
Je zegt dat de wetenschap nog heel veel niet weet en vult dat vervolgens in met allerlei vaagheden, over een mogelijke opper-operator bijvoorbeeld.
Als je iets niet weet, hoor je te zeggen dat je het niet weet en dat is precies wat de wetenschap doet. Maar gelovigen – waaronder ik ook New Age-aanhangers schaar – leggen die bescheidenheid niet aan de dag en fantaseren naar hartelust en zonder zich ook maar enige beperking op te leggen over volstrekt ontoetsbare zaken als zielen, oerbronnen, grote leegtes, opperoperatoren en weet ik wat nog allemaal en dat noemen zij dan “wijsheid”. Maar wat is daar eigenlijk zo wijs aan?
Dat slaat de spijker op zijn kop JennyJO
Fantaseren mag, maar noem het dan fantasie en niet meer dan dat.
Ach die metafoor van de controlroom is zo gek nog niet. Ik denk liever aan de ministerraad. Die ministers hebben een heel ambtenarenapparaat achter zich, en als de minister op een Kamervraag antwoordt, is dat antwoord er eigenlijk ook al (geprepareerd door een ambtenaar) voordat de minister het officieel aan de Tweede Kamervoorzitter stuurt. Het ‘bewustzijn’ kun je vergelijken met een regering (de ministerraad) en de hersenen met het hele ambtenarenapparaat tot en met de ambtenaren achter de loketten bij de gemeente en de vuilnisophalers. De ‘regering’ weet eigenlijk maar een fractie van wat ze precies allemaal doet en regelt. Dat is volkomen normaal in een hiërarchische organisatie. Het is natuurlijk wel zo dat vanaf de top van een hiërarchische organisatie het beleid bepaald wordt, maar dan ook vaak op basis van informatie van ‘lagerop’ en buitenaf die in de praktijk minder vrijheid laten dan het wel lijkt.
Je ziet dus dat in deze opvatting het bewustzijn wel belangrijk is, maar toch maar een tamelijk kleine fractie is van onze totale hersenactiviteit. Als we een lumineus idee krijgen of verliefd worden, of ons opeens iets herinneren wat urenlang op het puntje van onze tong lag maar ons net niet goed kondern herinneren, weten we toch eigenlijk ook niet waar dat idee vandaan komt.
Ik bedoel: we weten het wel, namelijk uit ons hoofd, maar welke dingen er in ons hoofd gebeurden voordat het doordrong tot ons bewustzijn, dat weten we niet. Dat wil niet zeggen dat het niet onze eigen ideeën zijn, alsof het brein een soort zakrekenmachine is.
De controlroom op zich vind ik niet gek, maar wat ik wel gek vind is het idee van een “externe” controlroom – buiten onszelf dus, met een operator/schepper die al ons doen en laten regelt. Ik vind het aannemelijker dat de “controlroom” in ons zelf zit, meegeëvolueerd is dus met onszelf. Dat we niet weten hoe het precies allemaal werkt en op elkaar reageert vind ik niet vreemd, gezien de omvang en de complexiteit van de processen die zich in onze hersenen afspelen.
Ik denk dat je je analogieën zorgvuldig moet kiezen en ik vind beide eigenlijk niet zo goed, alhoewel het vergelijken met een ambtenarenapparaat misschien nuttiger is als verduidelijking van het beeld van een brein als een complex georganiseerd systeem met bepaalde emergente fenomenen, waaronder (zelf)bewustzijn. (En dat inderdaad zoals JennyJ0 opmerkt zich evolutionair, dus van onderop en tot op zekere hoogte modulair, moet kunnen laten verklaren.
Een “controlroom” doet je enigszins denken aan de (multi-) functionaliteit van de thalamus, maar suggereert centrale supervisie en dan dus door een of andere entiteit. Een controlroom is Dennett’s Cartesiaanse theater in een andere vermomming.
Albert Bakker vindt de analogie met regering/ambtenarenapparaat niet zo goed, maar in die metafoor zit toch iets dat kennelijk een beetje verstopt was: zelfs op het hoogste niveau gaat het om modulen (ministers in de metafoor) die naar buiten toe als het ware gezamenlijk lijken op te treden maar eigenlijk toch allemaal betrekkelijk zelfstandig zijn, maar wel onderling (en met hun ministeries e.d.) goed contact hebben. Ergens zit er misschien zelfs wel een ik-moduul (de officiële regeringswoordvoerder of de koningin die in feite alleen maar handtekeningen zet en luistert naar adviezen van weer anderen e.d.) die niets anders doet als de illusie in stand houden dat er een centraal hoogste gezag is.
Het zijn natuurlijk allemaal maar metaforen. Hoe weinig we er van weten kun je aflezen aan het verschijnsel slaap en dromen. Dromen zijn ergens voor nodig, maar waarvoor precies en hoe dat dan aanleiding geeft tot allerlei vreemde voorstellingen, dat is de wetenschap nog grotendeels onbekend. Het zal wel een soort van huishoudelijke opruiming of ordening zijn.
Hersenonderzoek is eindeloos fascinerend. En er is ontzettend veel onbekend, veel te veel voor een mens om allemaal te overzien.
Het metafoor van zo’n ambtelijke hiërarchie draait volgens mij de zaak precies om. Het suggereert een centrale entiteit in het brein die met enige incompetentie en onmacht de taken delegeert aan eigenwijze en bij tijd en wijle ambitieuze maar uit eigenbelang dan toch gehoorzamende ambtenaren. Uit het gedeeltelijk samenwerkende en soms elkaar tegenwerkende, van onderling afhankelijke en tegelijkertijd onderling met elkaar concurrerende ambtenarenapparaat ontstaat dan een redelijk robuust systeem dat niet erg gevoelig is voor falen en fouten, noch voor impulsieve onbezonnenheid van bovenaf. Wat ik ervan begrijp is dat de illusie dat er een centraal gezag is vrij strikt moet worden genomen en niet geïnterpreteerd als een illusie van absoluut gezag in dat het in werkelijkheid incompetent en onmachtig is, of dat het zich beperkt tot enkel ceremoniële taken, maar dat het dus daadwerkelijk niet daar is. Er is m.a.w. geen anatomische correlaat van een “ik” in het brein. Een “ik” is volgens mij zelfs niet een fenomeen dat beperkt is tot het gehele brein alleen. Een brein (be)staat niet los van het lichaam en het lichaam niet los van de interacties met de wereld. Dit laatste moet ik daarbij zeggen is controversieel: http://en.wikipedia.org/wiki/Embodied_cognition
Albert Bakker schrijft:
Ik snap deze opmerking niet. In verband met
Wat wordt er nu omgedraaid? Draait de metafoor de werkelijkheid om? Dan kan ik de eerste quote niet volgen. Of draait de metafoor van de ambtenarij de metafoor van controlroom om?
Het probleem is natuurlijk dat wij ‘ik’ wel ervaren als een enkel geheel dat een zekere continuïteit heeft, dat bijvoorbeeld een handeling zoals het tikken van een blogbijdrage kan onderbreken om een slok koffie te nemen, naar buiten te kijken, de deur op te doen als er wordt aangebeld en dat opeens alles opzij kan zetten als ‘het’ (dat ik, dus) zich opeens een afspraak herinnert die het nodig maakt dat er eigenlijk al vijf minuten geleden vertrokken moest zijn.
Het ligt voor de hand om te denken dat iets wat een bepaalde continuïteit heeft ook met iets materieels correspondeert. Maar onze herinneringen hebben ook een behoorlijke continuïteit en niemand weet hoe die gerealiseerd wordt. Het zal wel iets zijn met synapsen die aangeschakeld of misschien wel nieuw gevormd of uitgeschakeld worden, maar van zo iets belangrijks als de herinnering weten we het eigenlijk niet.
Lang geleden opperde Schrödinger dat ‘life’, de permanente en overdraagbare vermogens van cellen ergens fysiek moesten zijn vastgelegd en dat het enige dat daarvoor in aanmerking kwam aperiodieke kristallen waren. Dit in verband met de thermische ruis en chemisch instabiele omgeving in cellen. Nou ja, hij vertelde dat op een ogenblik dat al heel goed bekend was dat de genen in de chromosomen zaten en dat chromosomen lang draderigen structuren waren.
We weten nu dat alle genetische eigenschappen niet op een plaats zijn vastgelegd maar dat in feite in elke lichaamscel een volledige kopie van het hele receptenboek aan wezig is. Dus we weten nu hoe de permanentie van genetische aanleg gerealiseerd wordt. Voor datgene wat we als ‘permanent’ ervaren in de eigen geest zijn we nog niet zover.
Fair enough. Ik liet misschien aan duidelijkheid te wensen over.
Wat ik probeerde te zeggen met het omdraaien van de zaak is dat de metafoor de indruk laat bestaan dat omdat in het metafoor het centrale gezag, de ministerraad, het kabinet, de wetgever, maakt niet uit, vooraf gaat aan het laten samenwerken van de afzonderlijke ambtenaren dit ook in de hersenen zo zou zijn.
Het centrale gezag bestaat en stuurt aan op wat het wil dat gedaan wordt, het maakt daarbij niet uit of het complete kennis heeft van alle deelprocessen, het gaat vooraf aan het eindresultaat en bestaat er onafhankelijk van.
In hersenen is nu juist het probleem dat niet alleen verschillende cognitieve functies onafhankelijk van een of andere centrale structuur tot stand komen, bijvoorbeeld in bepaalde gespecialiseerde gebiedjes van de hersenschors, maar ook dat ondanks dat er helemaal geen centrum is waar alle informatie-stromen vervolgens bij elkaar komt er toch een subjectieve eenheid van de perceptie is, dus dat de wereld als eenheid wordt ervaren door een “ik” dat zichzelf ook ervaart in die wereld, met inderdaad een historische (autobiografische) continuïteit dat bovendien intern consistent is.
Een “ik” moet dus een “illusie” of misschien moet ik zeggen een emergente functie/ eigenschap zijn en niet als zodanig een concrete functie van de hersenen of een bepaalde nucleus of een netwerk van nuclei.
Op de een of andere manier moet deze staat (dus eenheid van perceptie) van onderop tot stand komen, omdat het anders onvermijdelijk is dat dualisme ergens weer opduikt. Dat is dus precies andersom als bij de metafoor.
Ik hoop dat ik het daarmee iets duidelijker heb gemaakt.
Dit probleem, dus hoe het kan dat we de wereld ervaren als een eenheid dat door een zelf wordt waargenomen, staat bekend als het bindingsprobleem. Het is voorwaar niet het gemakkelijkste onderwerp met betrekking tot hoe onze hersenen werken.
– Het ligt inderdaad wel voor de hand om te denken dat iets wat een bepaalde continuiteit heeft met iets materieels correspondeert.
Het ligt er volgens mij wel aan hoe je dat “corresponderen” interpreteert. Verschillende systemen zullen bijv. een rol spelen bij het onderhouden van de “illusie” van een “ik” waaronder het somatosensorische systeem, waarmee een continue stroom gewaarwordingen, dus interactie met de omgeving wordt gecreëerd. De hippocampus en omliggende structuren waarmee (vooral de hippocampus in de linker hersenhelft) de autobiografie wordt gecontinueerd. De posterieure parietale cortex waarmee je je kunt oriënteren in de ruimte en dat ook feedback geeft van het lichaam. Laesies in dit deel kunnen bijvoorbeeld veroorzaken dat iemand ontkent dat een bepaald lichaamsdeel van hem of haar is, of bij zware beschadiging zelfs het complete tegenoverliggende lichaamshelft. En nog vele meer.
Maar ik hou vol dat er dus geen structuren in de hersenen te vinden zijn dat een “ik” gewaarwording als zodanig produceert, in die zin is m.i. een “ik” dan een illusie, een emergente functionaliteit of een epifenomeen.
– Hoe herinneringen worden gerealiseerd is niet compleet bekend. Maar net als met slapen en dromen is het niet zo dat er helemaal sprake is van blanco pagina’s in de notitieboekjes. Fundamenteel onderzoek op dat gebied is gedaan door Eric Kandel op Aplysia (een zeeslak) op Drosophila (fruitvliegen) en op ratten en muizen, dus zoogdieren met een cortex.
Je hebt grosso modo twee soorten geheugen, het expliciete (declarative memory) en het impliciete (non-declaritive memory.) Het impliciete geheugen is bijvoorbeeld motorische geheugen, dus ook te vinden in het cerebellum. Non verbale, emotionele geheugen (waarbij de amygdala een grote rol spelen) en conditionering zijn ook voorbeelden van impliciete geheugen. Het expliciete geheugen vind je alleen in hogere dieren. semantische en episodische geheugen zijn voorbeelden van expliciete geheugen. Hersengebieden die hier een rol spelen zijn de prefrontale cortex (waar trouwens ook het werkgeheugen, met retentietijden < 30 s, gelokaliseerd kan worden) de hippocampus en gebieden in de neocortex.
Geheugenformatie heeft inderdaad te maken met het vormen van nieuwe synapsen, met veranderingen in neurotransmitter concentraties die weer als gevolg hebben dat de eiwitten in de postsynaptische celwand die de natrium en kalium-ionen doorlaten en het potentiaal doorgeven effectiever worden. De postsynaptische (dendritische) spine (ook wel gemmula) veranderen van vorm en ook worden genen aangezet en m-RNA zet aan tot synthese van bepaalde eiwitten die een rol spelen bij lange termijn geheugen.
Maar dat er enorm veel onbekend is en veel van wat bekend is nog niet in graniet is gebeiteld dat lijkt me wel duidelijk in elk geval. Ik ben daar eigenlijk stiekem wel een beetje blij om, want dan ben ik ook eens niet de enige die het niet weet.
Dat was niet de betekenis van de metafoor. Het ambtenarenapparaat fungeert grotendeels zelfstandig en het is een illusie dat ‘de regering’ het initiatief neemt anders dan een soort algemene richtingaanwijzing nadat de ambtenaren verteld hebben wat de mogelijkheden zijn. Bovendien bestaat ‘de regering’ ook weer uit allemaal modulen (ministers). Misschien weet ik ook niet genoeg van de regering en de ambtenarij. Maar zoals we aan België gezien hebben en trouwens ook lange Nederlandse kabinetsformaties, kan een land een hele tijd vooruit zonder dat de regering echt veel doet.
Zo kan ik het ook: als je wordt gewezen op een fundamentele strijdigheid zeg je gewoon
Dat is ongeveert dezelfde uitvlucht als die sommige godisten hanteren. Die zeggen: God is zo groots en mysterieus, daar kunnen we met ons verstand niet bij. Terwijl toch de strijdigheden in wat het verstand van de godisten weet te produceren en tracht door te laten gaan voor grote zekerheden voor het opscheppen liggen.
Het punt is dat als je iets niet weet, dan zijn er toch heel veel dingen die we wel weten, zoals:
– het brein is een warm en vochtig object en grosso modo ongeveer hetzelfde als dat van alle gewervelde dieren; voortplanting em overdracht van signalen in zenuwen gaat bij alle dieren hetzelfde, en zelfs volgens mij bij insecten en weekdieren.
– de natuurkunde kent alle krachten die onder normale omstandigheden een rol spelen ion onze wereld, en er is geen ruimte voor onbekende krachten die een betrouwbare, reproduceerbare en stabiele interactie met de materie van het materie hebben.
Dus zeggen dat we nog niet alles weten en dat dus het onbekende de sleutel tot de verklaring is, is een variant op de ‘Gatengod’ die we zo goed kennen uit het creationisme. Daar wordt voor elk onoplosbaar probleem een mirakel of een speciale goddelijke ingreep gepostuleerd.
Quote Albert Bakker: Wat gebeurt er met de “ziel” wanneer deze opsplitst of lijkt op te splitsen?
Wat gebeurt er met de “ziel” wanneer deze opsplitst of lijkt op te splitsen?
Quote ondergetekende: Ziel is een beetje een schimmig begrip waar je oneindig veel over kan speculeren, ik bedoelde het eigenlijk ook niet vanuit de religieuze invalshoek, trouwens vanuit een streng Christelijk opvoeding weet ik dat nergens in de Bijbel over een onsterfelijke ziel wordt gerept.
Als je nu alle posten had gelezen, had je deze vraag niet hoeven stellen.
Ik heb alle posten gelezen inclusief het bizarre stuk van Bert Keizer in Trouw. Ja, ik geef toe dat de denkwijze van de ietsist voor mij glibberig is. Maar als u graag andere woorden invult in hetzelfde verhaaltje en geen ziel laat opstijgen naar de hemel, maar een operator laat terugkeren naar de “oerbron” of ” de grote leegte” dan zou ik graag weten wat er dan gebeurt met een operator in een brein met gescheiden hemisferen. Zijn er dan twee operators, loopt ie heen en weer, kijkt ie naar twee computerschermen in de controlroom?
Of zen meditatie wijsheid genereert weet ik niet, wijsheid is een beetje een vaag begrip. In New Age kringen bijvoorbeeld is vaak iets wijsheid als het er wel erg dik opligt dat een en ander onbewijsbare of betekenisloze nonsens is. Als ik moet afgaan op de gegenereerde wijsheden zelf lijkt me meditatie vaak een twijfelachtig bron. Kennis genereert men niet met meditatie in elk geval. En ik twijfel toch sterk of u een oneindige regressie kunt stoppen met zen meditatie. Ik zou zeggen mediteert u er even over en overtuig mij dat het wel kan.
Quote ondergetëkende: natuurlijk was het van mij een sterke oversimplificatie, maar met de bedoeling om aan te duiden dat we nog steeds niet weten van waaruit nu ons bewustzijn, de kenner van het gekende (zoals ik ergens las) nu precies tot stand komt. Hoe zou je het bewustzijn willen onderzoeken, het wordt toch door niets anders waargenomen,let wel, ik heb het nu niet over de inhouden van het bewustzijn.
Dit was een gedeelte van de reactie mijnerzijds op de post van de heer J.W. Nienhuys, als reactie op het omstreden topic zijn wij ons brein.
Bijt je nu niet teveel vast op mijn metafoor betreffende de controlroom en de operator, daarmee verwees ik naar de observator, dus zoals boven beschreven, de eeuwige kenner van het gekende, zoals het oog zichzelf ook niet kan zien….. afijn, het zal nu wel duidelijk zijn, veronderstel ik.
Quote Albert Bakker: wijsheid is een beetje een vaag begrip
Inderdaad, wat is nu eigenlijk wijsheid. Ook iets om eens grondig over te refecteren.
Quote Albert Bakker: Kennis genereert men niet met meditatie in elk geval
Nee, meer rust in de bio-chemie tussen de oren, de fysiologische gunstige effecten van meditatie worden ook door neurologen bevestigt.
Quote Albert Bakker: En ik twijfel toch sterk of u een oneindige regressie kunt stoppen met zen meditatie. Ik zou zeggen mediteert u er even over en overtuig mij dat het wel kan.
Dat kan ik niet voor je doen, dat zul je zelf moeten gaan proberen en misschien ervaren, wie weet borrelt er dan wel na verloop van tijd vanuit de diepere lagen van je bewustzijn een soort van AHA erlebnis op.
@JW:twitter
,,
De interpretatie van de metafoor impliceert dus eigenlijk dat we verre van autonoom functioneren, maar ons brein ons wel het gevoel verschaft, dat dit wel het geval is.
Het ambtenarenapparaat symboliseert dan het onbewuste, wat grootendeels ons doen en laten aanstuurt. Zoals al bekend.
Er zijn inderdaad veel zaken in ons bestaan die ver de reikwijdte van ons rationeel bevattingsvermogen overschrijden, daarnast kunnen we ook nog door middel van het creatief hanteren van de taal termen bezigen waar we ook helemaal geen chocolade van kunnen maken.
Dan rest ons slechts om te gaan mediteren.
Sorry, ik kon niet meer onder Ragnar inloggen. Vandaar de naamswijziging.
@JW,Zo kan ik het ook: als je wordt gewezen op een fundamentele strijdigheid zeg je gewoon
Dat is nou juist de crux, op een gegeven moment denk je er niet meer over na, geeft je verstand er de brui aan en nemen de diepere lagen van je psyche het over en kan er een intuitieve wijsheid opborrelen, let wel, niet te verwarren met kennis, die vaak niet in woorden te vangen is.
Dat noemt men in Zen een Koan, net als : Wat is het geluid van een klappende hand, een heel bekende.
Kreeg Einstein ook niet zijn geweldige lumineuze idee tijdens een droom, dus door de werkzaamheid van het onbewuste, zo kan ik er nog wel een paar benoemen. Bijv ook de uitvinder van de naaimachine, kan niet zo gauw op de naam van de man komen.
Jan Willem, jij zit echt gewoon teveel in je hoofd. Niks mis mee, maar laat je intuitie ook eens voor je werken, die ontwaakt in de stilte.
Kijk jij eerst maar eens naar je eigen hoofd, daar zijn tot nu toe alleen maar als spirituele wijsheden vermomde platitudes uit gekomen.
Thiarwik :
Daar weet ik niets van. Einstein had heel veel ideeën, misschien ben je in de war met het fabeltje dat over Kekulé wordt verteld. Ik heb ook wel eens half in slaap een fantastisch wiskundig idee gekregen, dat heeft me toen maanden gekost om het uit te werken, vooral nadat mijn promotor zei dat het volgens hem onzin was (misschien had ik het in de opwinding enigszins onduidelijk verteld).
Ik denk dat het een misvatting is om alles wat uit het onbewuste opborrelt voor waar aan te zien. Het moet allemaal gecontroleerd worden, en als er dan een strijdigheid blijkt, zit er maar een ding op: weg er mee. Daarom zijn de prullenbakken van wetenschappers altijd vol.
JW,,Wetenschap zonder religie is kreupel, religie zonder wetenschap is blind.
Albert Einstein
Dat Einstein geinspireerd werd door een droom inzake zijn relativiteitstheorie kan ik je helaas geen link van verstrekken, dan wordt het inderdaad moeilijk verifieren.
Ja, dan wordt het inderdaad moeilijk verifiëren. Ik begrijp overigens niet waarom het zo belangrijk is of Einstein al dan niet door een droom werd geïnspireerd tot zijn relativiteitstheorie. En niet alles wat Einstein zei is per definitie briljant.
Dat is een bekend gezegde, maar minder bekend is wat Einstein onder religie in dit verbanbd bedoelde: het gevoel van verwondering en ontzag bij de beschouwing van het universum. Hetzelfde gevoel kan op veel andere manieren onder woorden gebracht worden. Het ‘Deus sive natura’ van Spinoza is een andere versie, en het artikel van Eugene Wigner over de ‘Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences’ is weer een andere vorm. De elegante wiskundige manier waarop de basiswetten van de natuurwetenschappen in elkaar zitten doet ons versteld staan, zo’n beetje: waar hebben we dat aan verdiend.
In de gebruikelijke biografieën van Einstein staat niets over een droom. De informatie zal toch niet komen uit de bestsellerroman Einstein’s Dreams van Alan Lightman (1992)?
Wat betreft de speciale relativiteitstheorie: de formules daarvoor bestonden al (Lorentz-transformaties, maar niet precies in de vorm waarin ze nu in de leerboeken staan) en E. gaf daar een andere interpretatie aan. Toen E. in 1905 ‘zijn’ theorie bedacht, op basis van een analyse van het meetprobleem had Lorentz ze al in 1899 ongeveer rond. In 1904 probeert Lorentz zelfs af te leiden dat de Maxwell-vergelijkingen covariant zijn onder die transformaties, maar het lukt hem niet omdat hij zich verrekent.
Covariant wil zeggen dat de vergelijkingen (van Maxwell) in precies dezelfde vergelijkingen overgaan door die transformaties. Met andere woorden, een bewegende waarnemer zal precies dezelfde elektromagnetische natuurwetten waarnemen, als dat de goede transformaties zijn.
Einstein was al vanaf 1895 (hij was toen 16) aan het nadenken over deze zaken en schreef ook op wat hij dacht. Omstreeks die tijd dacht E. al: stel je eens voor dat je met een lichtgolf zou kunnen meebewegen, dan zou je gewoon een stationair veld zien. Hoe kan dat nou? In zijn autobiografie (1949) schrijft E. dat dit eigenlijk het begin was van de ontwikkeling van zijn theorie. Maar nog in 1901 dacht E. dat er een manier moest zijn om de beweging van de aarde tov de ether te meten. Van Michelson en Morley had hij toen helemaal niet gehoord! Later, maar voor 1905, wist hij er meer van, maar het stond niet centraal in zijn denken.
In 1922 zei Einstein zelf in een lezing ‘It is never easy to talk about how I got to the theory of relativity because there would be various concealed complexities to motivate human thinking and because they worked with different weight.’
Hier zegt E. dus dat ideeën op een ingewikkelde manier ontstaan en dat hij het zelf ook niet wist. Niks droom en al helemaal geen droom waar het idee kant en klaar uit naar voren kwam. Hij was al tien jaar met problemen in deze sfeer bezig. Hij kende bijvoorbeeld een opmerking en een lezing van Poincaré – een van de grootste wiskundigen toen – die had gezegd dat de ether misschien helemaal niet bestond en dat het constateren van dat twee tijdsintervallen even lang zijn minder eenvoudig is dan het lijkt.
Als thiarvik nou eens zegt dat hij die droom van Einstein gewoon verzonnen heeft of nagepraat van iemand anders die het ook niet wist, in plaats dat hij de mysterieuze kennisbron is kwijtgeraakt, dan kunnen we weer verder.
@JennyJ0:disqus
,
Kijk jij eerst maar eens naar je eigen hoofd, daar zijn tot nu toe alleen maar als spirituele wijsheden vermomde platitudes uit gekomen.
Nou, nou, de toonzetting begint hier ietwat grimmiger te worden, ik matig me toch ook geen waardoordeel aan over de door jou op dit blog gedebiteerde wijsheden.
Laten we het hier wat prettig blijven houden dame.
.@JW:disqus : maar minder bekend is wat Einstein onder religie in dit verbanbd bedoelde
Ik wist wel dat zijn godsbeeld niet dat van de Christenen was, maar richting Spinoza, inderdaad ontzag voor al wat groeit en bloeit en dat het geheim van de natuur door de natuur in zichzelve gedragen wordt.
En dat wij als mens de taak hebben dit trachten te doorgronden.
JW: waar hebben we dat aan verdiend, .
Ja, waar hebben we het aan verdiend dat we hier op dit planeetje rondhuppelen en elkander soms ook nog het leven zuur maken op grote en op kleine schaal.
homo homini lupus
@JW:twitter
; Als thiarvik nou eens zegt dat hij die droom van Einstein gewoon verzonnen heeft of nagepraat van iemand anders die het ook niet wist, in plaats dat hij de mysterieuze kennisbron is kwijtgeraakt, dan kunnen we weer verder.
Waarom zou ik zoiets dergelijks nu gaan verzinnen, deze opmerking zegt meer over jou dan over mij,
ik heb het ooit eens ergens op Internet gelezen, misschien staat er iets over over in zijn biografie, ik ga nog eens op zoek, maar hier dan een linkje over de inspiratie die het onbewuste bijv in een droom kan verschaffen, al over de door mij eerdere genoemde uitvinder van de naaimachine, als je lang met een bepaalde problematiek bezig bent, maar je er niet uitkomt.
Een soort van AHA erlebnis, gegenereerd door het onbewuste.
En inderdaad, de droom van Friedrich von Kekulé is hier ook een goed voorbeeld van, of valt dat bij jou ook onder de prullebakmodus? 🙂
http://www.allesoverdromen.nl/creatief.naaimachine.html
Hoe weet je dat dat gegenereerd is door “het onbewuste”?
Dit soort dingen bedoel ik met platitudes. Een intuïtieve wijsheid, die – oh, hoe handig – niet in woorden te vangen is, dus niet te controleren, te toetsen of wat dan ook. Maar niettemin: van een véél hoger niveau dan dat stomme verstand, waar je eigenlijk niks aan hebt omdat het er de brui aan geeft als het er echt op aankomt. Maar gelukkig hebben we dan het onbewuste nog, dat ons dromen stuurt waarmee we de problemen alsnog kunnen oplossen. Een les voor wetenschappers en alle anderen die veel te veel vertrouwen op hun verstand, ze kunnen wel denken dat ze heel wat zijn en heel wat weten, maar eigenlijk weten ze niks, mediteren moet je en dromen, kijk maar naar Einstein.
Of het waar is of niet, daar bekommeren we ons niet om, we zijn immers spiritueel!
JeenyJo: Welnee, daarmee doe het het verstand te kort, het is een uiterst nutige tool om zaken te beredeneren, onderzoeken en uit te vinden whatever, maar in correlatie met het onbewuste kan het tot verbazingwekkende resultaten leiden.
Heb je die link gelezen van Elias Howe en Friedrich von Kekulé, dat zijn daar juist schoolvoorbeelden van.
Hoe zou je dat anders willen invullen dan. Je kunt het toch in dit verband moeilijk als onzinnige dromen afserveren.
Jaren gelden kreeg ik ooit eens sávonds op mijn dagelijkse vaste route een ingeving dat ik een bepaalde straat niet zou moeten betreden, een ingeving die zich vertaalde als een soort van unheimisch gevoel, ik gaf hier ook gevolg aan, het klopte precies want achteraf ontaarde daar een conflict in een schietpartij.
Had ik dat gevoel genegeerd, dan had ik hier nu niet meer vrolijk zitten te typen.
Zou dat nu mijn intuitie geweest zijn? Of een waarschuwing van mijn gezonde verstand?
Ik ben trouwens niet zo spiritueel, dat is trouwens zo’n breed kader, ik beschouw me eigenlijk meer als agnosticus, als ik toch ergens onder gerubriceerd zou moeten worden.
Het feit dat we af en toe misschien iets dromen waar we wat aan hebben, betekent nog niet dat dromen een soort hogere waarheid bevatten.
Ik zie dromen als het opruimen van digitale rommel in het brein, zoiets als het defragmenteren van de harde schijf. Niet van waarde, weg ermee! Ik droom dan ook de meest waanzinnige flarden fantasie en werkelijkheid door elkaar. En daarna is die rommel gelukkig weg.
Inderdaad meneer van Asperen. Als een droom toevallig iets nuttigs op lijkt te leveren is het toeval en niet meer dan dat. Het punt is dat je zoiets onthoudt, terwijl alles wat nergens op slaat snel vergeten is, waardoor dat ene wat onthouden wordt, belangrijker lijkt te worden.
Kekulé: hij heeft het zelf verteld, in 1890 bij een jubileum. Het is niet mee na te gaan of hij het verhaal misschien wat mooier heeft gemaakt.
Hij had zelfs tweemaal een soort van droom gehad.
De eerste keer was toen hij zich dag in dag uit suf piekerde over de structuur van moleculen van organische stoffen. Hij zag al suffend in de bus vaak de atomen over en door elkaar buitelen. Maar tijdens één rit zag hij de atomen ook clusters en strengen vormen.
Het lijkt me dat het basisidee ‘slierten’ dus allang gevormd was, voor hij er bewust op begon te puzzelen. Maar ook dat alle beelden die hij daarvoor had gekregen onwerkzame ‘ideeën’ waren. Het brein probeert op onbewust niveau maar wat, maar controle of het wat voorstelt kan niet ‘onbewust’.
De tweede keer (1865) was K. op zoek naar een structuurformule voor benzeen (C6H6). Gezeten voor een haardvuur dommelde hij weg en weer kwamen er beelden van kronkelende rijen atomen, maar opeens beet een van die ‘slangen’ in zijn staart en bleef spottend ronddraaien.
In dit geval is een slag te slaan naar een mogelijke oorsprong van het visioen. Hij was in zijn studententijd getuige geweest in een beruchte moordzaak. Hij had de brand gezien die de dader gesticht had om het lijk te vernietigen. De dader had een kostbare ring van de vermoorde proberen te verkopen, die de vorm van van twee in elkaar gedraaide slangen van goud en platina die elk in hun eigen staart beten. Die
ring speelde een belangrijke rol in het proces.
K.’s moraal was dat het er niet zo toe doet waar het idee vandaan komt, maar dat je het goed moet controleren. Dat deed hij dan ook.
Bij deze geschiedenissen zie je ook dat zo’n schijnbaar uit het niets (een droom, een soort willekeurige combinatie van random beelden) ontstane idee alleen effect heeft wanneer degene die het idee krijgt er ook de waarde van inziet, bijvoorbeeld omdat hij er al lang mee bezig is geweest.
verkeerd begrepen. Kijk, de wet van de zwaartekracht is heel eenvoudig. je kunt je voorstellen dat het verband tussen afstand en kracht veel gecompliceerder was. Maar wat je op basis van heel beperkte waarneming aan de planeetbanen hebt geraden klopt ongelofelijk exact tot op enorme afstanden en ook heel dichtbij (met gevoelige zwaartekrachtmeters kun je zelfs het waterniveau is rivieren op enkele honderden meters afstand detecteren). Idem met allerlei andere natuurkunde. Een bepaalde meting aan elektronen geeft het goede, experimenteel controleeerbare antwoord tot op ca. 11 decimalen nauwkeurig). De techniek van differentiëren en integreren helpt heel erg goed bij het begrijpen van en rekenen aan natuurwetten. Er is geen a priori reden waarom die wiskunde en die simpele vermoedens zo goed zouden werken. Bij wijze van spreken, je raadt dat de zwaartekracht (of de coulombkracht) omgekeerd evenredig is met het kwadraat van de afstand, en verdomd, dat klopt op een biljoen maal zo grote afstand ook nog. En de formule van de algemene relativiteitstheorie (ruwweg: krommingstensor = energiedichtheid) is ook verbluffend simpel.
Dat heeft allemaal niets te maken met ons eigen bestaan en ‘moreel verdienen’.
JW: Bij deze geschiedenissen zie je ook dat zo’n schijnbaar uit het niets (een droom, een soort willekeurige combinatie van random beelden) ontstane idee alleen effect heeft wanneer degene die het idee krijgt er ook de waarde van inziet, bijvoorbeeld omdat hij er al lang mee bezig is geweest.
Ja, dat klopt, je bent er eerst lang mee bezig en dan kan je onbewuste je een handje helpen naar de final solution.
Ik hoor je trouwens helemaal niet over de naaimachine van Elias Howe. Vond ik ook een duidelijk voorbeeld.
JW: Dat heeft allemaal niets te maken met ons eigen bestaan en ‘moreel verdienen’.
Nee, ethiek en moraal, dat zijn maar menselijke concepten, ik vind het veel interessanter me met de vraag bezig te houden waar leven nu eigenlijk vandaan komt.
hvasperen: Ik zie dromen als het opruimen van digitale rommel in het brein, zoiets als het defragmenteren van de harde schijf. Niet van waarde, weg ermee! Ik droom dan ook de meest waanzinnige flarden fantasie en
werkelijkheid door elkaar. En daarna is die rommel gelukkig weg.
Sommige wetenschappers beschouwen het inderdaad als een ontlading van de hersenstam, wel nodig anders zou je helemaal gaga worden, maar dromen kunen je ook iets over je zelf vertellen, maar de symboliek is moeilijk te doorgronden, de inhoud is natuurlijk niet voor niets zo cryptisch verpakt, anders zou het voor je waakbewustzijn te confronterend worden en wordt je een speelbal van je onbewuste. Er bevinden zich niet voor niets poortwachters tussen je bewuste en onbewuste.
Maar daar zijn zoveel verschillende visies over.
Renate: Tja, wat zijn nu eigenlijke hogere waarheden?
En waarom zou iemand of iets die symboliek in die dromen stoppen? Wat een warrige en onzinnige manier zou dat zijn om ons “iets” duidelijk te maken. Maar het is “natuurlijk” zo cryptisch verpakt? Ik geloof er niets van.
http://www.allesoverdromen.nl/