Kloptdatwel?

Algemeen

Alles fout – de paragnosten in de zaak Vaatstra

by 37 Comments

Op vrijdag 19 april 2013 (gisteren) veroordeelde de rechtbank Jasper S. tot achttien jaar gevangenisstraf. De rechters vinden het overtuigend bewezen dat hij in de nacht van 30 april op 1 mei 1999 Marianne Vaatstra heeft verkracht en vermoord. Hiermee is deze geruchtmakende zaak (voorlopig) tot een einde gekomen. In de afgelopen jaren was de zaak Vaatstra regelmatig onderwerp van discussie en speculatie, omdat de moord maar niet werd opgelost. Uiteindelijk zou de inzet van een grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek de dader aanwijzen. Maar er waren ook mensen en omroepen in de afgelopen jaren, die meenden er verstandig aan te doen om paragnosten in te zetten om dichterbij de waarheid te komen. Het RTL programma “Het Zesde Zintuig: Plaats Delict” zette in 2009 vier paragnosten aan het werk om nieuwe informatie van gene zijde te verkrijgen. Hoe goed was die informatie eigenlijk?

De hele uitzending van “Het Zesde Zintuig: Plaats Delict” terugzien, kan via RTL gemist.

 

Monster van Loch Ness legende viert 80ste verjaardag

by 14 Comments

Op 14 april 1933 reed mevrouw Aldi McKay met haar man langs de westkant van Loch Ness in de richting van Inverness. Uitkijkend over de stille wateren van het meer in de richting van Aldourie Castle, zag ze plotseling iets. “Stop! The beast!” riep ze naar haar echtgenoot en daarmee was de eerste waarneming van Nessie een feit. Ruim twee weken later werd haar verhaal opgetekend in The Inverness Courier en sindsdien zijn de waarnemingen van het monster bijna niet meer bij te houden.
Ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van het ontstaan van deze legende is een academicus van de universiteit van St. Andrew’s ruim 1.000 ooggetuigeverslagen aan het doorspitten. Wat opvalt is dat er nogal wat bij zitten van hoteleigenaren rond het meer. Ook Aldi McKay had zo’n connectie, ze was manager van het Drumnadrochit Hotel, dat nu het Loch Ness Centre herbergt. Het idee dat de plaatselijk horeca doelbewust de legende in het leven heeft geroepen om het toerisme te bevorderen is overigens niet nieuw. Dat het werkt is wel duidelijk: er wordt jaarlijks meer dan een miljoen pond verdiend aan het Nessie toerisme.

De iconische "Surgeon's Photograph" van Nessie uit 1934, die genomen zou zijn door een Londense arts
De iconische “Surgeon’s Photograph” van Nessie uit 1934, die genomen zou zijn door een Londense arts

Bovenstaande foto is misschien wel het bekendste beeld van Nessie. Lang gingen sceptici er vanuit dat het hier om een otter zou gaan, of misschien wel om een olifant (eventueel in een ander water genomen). De foto zoals die in de Daily Mail verscheen was bijgeknipt. Op het origineel is iets hoger op de foto de rand van het meer te zien, waaruit valt af te leiden dat het ‘model’ veel en veel kleiner is dan je in eerste instantie misschien zou denken. Inmiddels staat de foto bekend als een doelbewuste hoax: in 1994 bekende ene Christian Spurling vlak voor zijn overlijden dat het zou gaan om een speelgoedduikboot waarop hij een nek en hoofd had geknutseld. Doel van deze hoax was de Daily Mail een loer draaien.  Maar onder andere omdat indertijd geen van de hoaxers publiekelijk een lange neus heeft getrokken richting Daily Mail na publicatie, denkt  een Loch Ness onderzoeker als Henry Bauer, dat het verhaal niet klopt (zie The Case for the Loch Ness “Monster”: The Scientific Evidence (2002), blz 238-239). Misschien heeft hij hier een punt, maar op ander gebied heeft hij hele rare denkbeelden (zie AIDS-ontkenners).

Als het inderdaad een hoax was, dan heeft die een trend gezet. Vorig jaar verscheen ook weer een mooie foto (uit 2011) in The Inverness Courier :

Een foto van George Edwards, die al 26 jaar boottochtjes organiseert op Loch Ness. Deze foto nam hij vanaf zijn Nessie Hunter IV op 9 november 2011
Een foto van George Edwards, die al 26 jaar boottochtjes organiseert op Loch Ness. Deze foto nam hij vanaf zijn Nessie Hunter IV op 9 november 2011

Later werd duidelijk dat de fotograaf George Edwards waarschijnlijk een model van een ‘bult’ heeft gebruikt die tien jaar eerder was gemaakt en nog niet zo lang geleden gebruikt voor een National Geographic-documentaire (“Truth Behind the Loch Ness Monster“). Uitgebreide analyse van de foto (en ook van een claim uit 1986 van Edwards) is hier te lezen: An examination of the claims and pictures taken by George Edwards.

Veel mensen verdienen intussen een aardig centje aan de legende rondom Loch Ness en die moet daarom natuurlijk af en toe wel onderhouden worden met nieuwe ontwikkelingen.

Verder lezen:

 

Coen Vermeeren denkt het beter te weten dan NASA

by 75 Comments

Sinds het verschijnen van zijn boek ‘UFO’s bestaan gewoon‘ op 27 maart trad Coen Vermeeren op in diverse radioprogramma’s. Gisteren mocht hij ook op de landelijke publieke televisie zijn promotiepraatje houden, in het middagprogramma Studio Max Live. Als bewijsmateriaal voor het bestaan van UFO’s voerde Vermeeren ditmaal wederom astronaut Edgar Mitchell als belangrijke getuige op en liet hij een wazig filmpje zien van objecten die in beeld om de draad van een satelliet lijken te zweven.

Update: videomateriaal van de publieke omroep is vervelend genoeg niet meer embedbaar. U kunt het fragment bekijken via deze link.

Het Tether Incident
Die satelliet met lange draad was een experiment tijdens één van de Space Shuttle missies om te kijken of je stroom zou kunnen opwekken door gebruik te maken van het aardmagnetisch veld. Net voordat de kabel van ruim 20 kilometer helemaal was uitgerold, ging er wat mis en knapte die. De satelliet met grotendeels uitgestrekte kabel vloog nog weken, goed zichtbaar, rond de Aarde. Een paar dagen nadat de kabel was gebroken, werden vanuit de Space Shuttle de beelden gemaakt, waarop UFO enthousiastelingen buitenaardse ruimtevaartuigen menen te zien. Op het Internet zijn deze beelden in verschillende YouTube filmpjes te vinden:

Als Cilly Dartell in de uitzending aan haar gast Vermeeren voorlegt dat het hier volgens NASA om ijsvorming gaat en stofjes op de lens, vertelt Vermeeren dat dat niet kan kloppen:

Dat is een noodgreep, vermoed ik, om toch een verhaal te hebben naar buiten toe. Maar dat is het absoluut niet en dat kan iedere getrainde waarnemer ook zien.

“Maar noodgreep of de waarheid?” probeert haar collegapresentator Frank du Mosch nog en die vraagt ook of de deeltjes niet alleen groot lijken, omdat de camera enorm is ingezoomd. Vermeeren geeft zijn mening als getrainde waarnemer:

Ja, dan zijn het stukjes ijs van 3 km groot en dat noemen we kometen. En als die in de ruimte rond de Aarde zitten, zeg maar, op een paar honderd kilometer, dan staat dat echt op de voorpagina van alle kranten. […] Een stofje op de lens gaat niet achter die grote liniaal in de ruimte door [Vermeeren bedoelt de kabel van de satelliet], dat kan niet. Het is één van twee: óf het zit op de lens, óf het schuift achter die liniaal langs.

Vermeeren beseft niet (of wil niet beseffen) dat wat de camera laat zien, niet een waarheidsgetrouw beeld hoeft te zijn. En in dit geval is makkelijk in te zien dat er allerlei optische (camera)effecten meespelen. De bekende UFO-onderzoeker James Oberg beschreef al eens op een discussieforum over UFO’s wat er met deze beelden aan de hand is. Ten eerste moet je maar eens goed kijken naar de breedte van de kabel. Die is in beeld toch meerdere pixels. Maar bedenk dan dat die kabel maar één centimeter dik is en zich inmiddels al op zo’n 150 km afstand van de Space Shuttle bevindt. Duidelijk wordt dan dat er sprake moet zijn van een soort beeldoptimalisatie en geen realistische weergave. Want als dat wél zo was, zou het betekenen dat de kabel een paar honderd meter dik zou zijn. Het wordt ook duidelijk bij inzoomen van de camera: de breedte van de draad verandert dan niet.

Hoe zit het dan met die objecten die achter de ‘liniaal’ doorgaan? Van ander beeldmateriaal van de Space Shuttle camera’s valt af te leiden dat het centrum van heldere objecten verzwakt wordt weergegeven, zodat er onder andere donut-achtige beelden van sterren ontstaan. Bij de ijsdeeltjes in het beeld verklaart het de ‘gaten’ in het midden van de schijven. Als een oplichtend deeltje in beeld samenvalt met een zeer helder object als de ‘liniaal’ dan voegt die in werkelijkheid nauwelijks iets toe aan een beeldelement dat al zo helder was, dat dat dim-effect werd geactiveerd. Dat gedimde gedeelte van het beeld wijzigt dan ook niet, het lijkt een beetje alsof er een sticker op het scherm geplakt is en aan de randen lijken die schijfjes erachter te schuiven. Er beweegt echter geen van die objecten achter de draad langs, dat lijkt alleen maar zo door de optische effecten van de camera.

Er zijn nog meer zaken die Oberg opheldert (lees zijn commentaar), maar op één punt zou hij het met Vermeeren wel eens zijn. Als het wél om brokken ijs (of buitenaardse ruimtevaartuigen) zou gaan die achter de draad langs gaan, dan gaat het inderdaad om kilometers grote objecten. En ja, als dat zo zou zijn, zou dat  de voorpagina’s van alle kranten zeker halen. Die objecten zouden namelijk vanaf Aarde zo groot en helder zijn als de volle Maan! Het is niet erg waarschijnlijk dat al die waarnemers die de draad in die dagen hebben gevolgd, die rondvliegende ‘volle manen’ hebben gemist.

 Update 23/10/2013: een boekbespreking van ‘Ufo’s bestaan gewoon’ door Rob Nanninga verscheen in Skepter 25-2 en staat nu online op de Skepsis-site:  UFO’s bestaan gewoon

Duur verfje

by 37 Comments

Om je tegen de vermeende kwalijke effecten van straling van mobiele telefoons en Wi-Fi te beschermen, kun je van alles doen. Het meest effectief is om de rest van je leven in een kooi van Faraday door te brengen. Werkt gegarandeerd,  maar is niet zo praktisch. Er worden ook oplossingen aangeboden die super gebruiksvriendelijk zijn, maar waarvoor een plausibel werkingsmechanisme ontbreekt. Zo probeerde een scholengemeenschap in Enkhuizen het met Ave Maria stickers. Ergens tussen deze onzin en radicale, bijzonder onpraktische  oplossingen, heb je producten als Caparol ElectroShield, een muurverf met koolstofdeeltjes die straling met wel 99,5% dempt. Het verhaal van de producent klinkt niet geheel ongeloofwaardig. Er hangt echtere wel een stevig prijskaartje aan:

De verf aangeboden op de site www.groenebouwmaterialen.nl
De verf aangeboden op de site www.groenebouwmaterialen.nl

Op sommige sites betaal je er wel wat minder voor, maar het blijft een duur grapje, zeker in vergelijking met de grondverven van de bekende doe-het-zelfzaken. Caparol stelt over de verf:  ‘elektrisch geleidend, reduceert straling tot 99,5%‘ . Zou het echt zo goed werken? Op de site van Caparol wordt verwezen naar twee testrapportjes als onderbouwing voor deze uitspraak.
Het eerste is door ene Ralf Bauhaus opgesteld, dat lijkt een kleine zelfstandige elektrotechnicus, die ook wat cursussen in de bouwbiologie heeft gedaan. Het is in ieder geval niet een rapport van een officieel testinstituut als TüV of TNO. Dat is ook wel te merken als je het rapport leest. Er is gemeten in een lokaal van een kleuterschool in Berngau voor en na het aanbrengen van de verf op de muren. Er wordt een enorm verschil in straling gemeten: “Elekrosmogbelastung” nur nog knapp 1% de ursprüngliche Wertes. Maar het ontbreekt aan enige informatie om te kunnen vaststellen of de ‘stralings’-omstandigheden buiten het lokaal bij beide metingen vergelijkbaar waren.  Aan het eind van het rapport merkt Bauhaus nog wel even op dat  er allerlei wetenschappelijke studies zijn waaruit zou blijken dat die elektromagnetische velden ziektes als leukemie en mulitple sclerose kunnen ‘activeren’. En dat ElectroShield een betaalbare oplossing daarvoor biedt, aldus bewezen door zijn voor- en nameting. Lekker neutraal dus.

Meetopstelling aan de Universitát der Bundeswehr München
Meetopstelling aan de Universitát der Bundeswehr München

Het andere rapport ziet er wat gedegener uit. Dat is opgesteld door Prof. Dipl.-Ing. Peter Pauli van de Universität der Bundeswehr München. In een speciale meetruimte, die afgeschermd is voor elektromagnetische straling,  werden twee met ElectroShield bestreken panelen geplaatst voor een opening (80 x 60 cm). Van buiten de ruimte werd vervolgens een stralingsbron gericht op die afgeschermde opening en binnen in de meetruimte werd gemeten hoeveel er van de straling doorkwam.
De resultaten zien er indrukwekkend uit: met één verflaag werd een demping van ongeveer 24 dB gemeten en met twee lagen zelfs 32 dB. Dat betekent dat respectievelijk 99,5% en 99,9% van de straling wordt weggevangen door het testpaneel. Maar je vraagt je natuurlijk meteen af hoe dat zou zitten met een paneel waarop je niet die dure ElectroShield hebt aangebracht, maar het goedkope standaardmuurverfje van de bouwmarkt om de hoek. Dat staat er helaas niet in. Ook niet of het het verschil tussen één of twee lagen van belang is.

En hoe zit dat met een doorsnee ruimte, die behalve uit wanden (die weer binnen- of buitenmuren kunnen zijn) ook uit deuren en ramen bestaat? En laten we de vloeren en plafonds niet vergeten. Helaas geen enkel betrouwbaar onderzoek te vinden dat een indicatie zou kunnen geven wat het effect kan zijn van het aanbrengen van ElectroShield in de praktijk. Op andere websites vond ik vergelijkbare verfproducten (wederom getest door Pauli) met tal van praktijkvoorbeelden. Hele huizen en scholen worden blijkbaar  met dit soort verf behandeld door mensen met stralingsangst; de kosten moeten in de duizenden euro’s lopen aan de verf alleen.

Professor Pauli zien we ook met zijn testopstelling in een item van de WDR:

http://www.youtube.com/watch?v=_dxoBh0I9RY

Pauli heeft met dr. Dietrich Moldan, een bouwbioloog,  een boek geschreven: “Reduzierung hochfrequenter Strahlung – Baustoffe und Abschirmmaterialien“, daarin staan dempingswaarden van een heleboel bouwstoffen. Het boek is echter niet meer verkrijgbaar sinds 2008; er zou aan een nieuwe editie gewerkt worden. Uit wat ik her en der kon vinden, maak ik op dat een muur van gewapend beton (16 cm dik) volgens Pauli al een demping van 90% heeft. Voor je gaat beroepen op de geweldige demping van 99,5% van ElectroShield mag je dan eerst wel eens aannemelijk maken dat dat beetje extra dan echt van belang is. Dat zal natuurlijk niet gaan, omdat er überhaupt geen harde aanwijzingen zijn dat die straling een probleem is.

Ik schrijf het er elke keer maar weer bij: de veronderstelde risico’s van de straling afkomstig GSM en UMTS masten moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken.  Als de straling al een negatief effect zou hebben, moet dat via een omweg plaatsvinden. Dat is niet bij voorbaat uitgesloten, maar sterke aanwijzingen zijn daarvoor niet gevonden. Daarnaast blijken mensen die ‘elektrosensitief’ zijn, in een geblindeerde test niet te kunnen vaststellen of de stralingsbron waar ze last van zeggen te hebben, aan- of uitstaat.

Ziek door windmolengeluid. Of door propaganda?

by 29 Comments

Windenergie mag dan volgens velen een mooie groene technologie zijn, als zo’n windmolen vlakbij je huis wordt gezet, denken opeens velen er heel anders over. Dan passen die molens echt niet in het landschap of zouden er teveel vogels op die plek het slachtoffer worden van de ronddraaiende wieken. Een ander argument is dat je ziek zou kunnen worden van het geluid. In augustus vorig jaar verscheen een stuk in Spits! (Doodziek zijn van de windmolens), waarin een studie werd gepresenteerd van de Universiteit Utrecht. Op grond van een uitgebreide literatuurstudie was de onderzoeker tot de slotsom gekomen dat omwonenden inderdaad ziek kunnen worden van het geluid van de windmolens. Een recente Australische studie toont een heel andere kant van het verhaal: er is een duidelijke relatie tussen de gemelde gezondheidsklachten en de activiteiten van groepen die ageren tegen windenergie.

windmolensInvloed actiegroepen in Australië
Onderzoekers van de universiteit van Sydney analyseerden de historie van de klachten over gezondheid en geluidsoverlast, die gemeld waren door mensen die in de buurt van een windmolenpark wonen. Wat bleek? Uit de omgeving van 63% van die parken waren nooit klachten ontvangen en een groot deel van de klachten (68%) hadden betrekking op slechts vijf parken (van in totaal 49 in heel Australië). En net de bevolking in omgeving van deze vijf was bestookt met informatie over mogelijke gezondheidseffecten van windmolenlawaai door anti-windenergie-actiegroepen.
Tot 2009 focusten deze actiegroepen zich vooral op de veronderstelde schadelijke effecten van de windmolens op de ongerepte natuur en speelden gezondheidsaspecten nauwelijks een rol (op de achtergrond waarschijnlijk wel een behoorlijke dosis klimaatopwarmingscepticisme). Opvallend is dat het merendeel (82%) van de klachten werd ingediend, nadat die groepen de ‘gezondheidskaart’ begonnen te spelen. Ook op plekken waar al jaren windmolenparken zonder noemenswaardige problemen draaiden, begonnen opeens dergelijke klachten binnen te komen.

Conclusie van het rapport (pdf):

In view of scientific consensus that the evidence for wind turbine noise and infrasound causing health problems is poor, the reported spatio-temporal variations in complaints are consistent with psychogenic hypotheses that health problems arising are “communicated diseases” with nocebo effects likely to play an important role in the aetiology of complaints.

Het lijkt behoorlijk veel op de toestand rond elektrosensitivieit en de angst voor schade door elektromagnetische straling, bijvoorbeeld afkomstig van zendmasten voor mobiel telefoonverkeer. Belangrijke tekenen daarvoor zijn ook de benamingen die gehangen worden aan deze nieuw ‘ziekte’: Wind Turbine Syndrome, Vibro Acoustic Disease en Visceral Vibratory Vestibular Disturbance en het feit dat de meest genoemde klachten, als misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn, ook voorkomen bij die andere modeziekten met een belangrijk psychisch aspect.

Onderzoek van Universiteit Utrecht?
Maar hoe zat het dan met dat Utrechtse onderzoek? Uit het stuk van Spits! viel al op te maken dat het hier ging om een literatuurstudie van Kinanya Pijl, een studente van de faculteit Rechtsgeleerdheid. Verder uitzoeken door de Groene Courant leerde hoe de vork in de steel stak: Pijl deed het onderzoek als stagiaire op een advocatenkantoor. Dat kantoor, Amice Advocaten, bleek ook het advocatenkantoor te zijn dat een rechtszaak voert namens de Stichting Gigawiek. Die stichting protesteert tegen de plaatsing van een aantal windmolens aan het Amsterdam-Rijnkanaal in de gemeente Houten, zelfs tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Het rapport van Pijl zit nagenoeg compleet bij de stukken die ten behoeve van die zaak zijn ingediend bij het hof.

Een woordvoerder van universiteit bevestigde dat het niet gaat om een onderzoek van Utrechtse wetenschappers:“Het is hartstikke fout in de krant gekomen. Misschien omdat het komkommertijd is.” 
Misschien door die komkommertijd nam een aantal kranten het bericht in Spits! in ieder geval klakkeloos over en de commotie leidde ook tot vragen  in de Provinciale Staten (PVV). De Volkskrant en Trouw plaatsten uiteindelijk wel een corrigerend naschrift, maar bij Spits!, De Telegraaf of Elsevier zag ik het niet.
Het onderzoek van Pijl staat online: Wind Turbine Noise Effect on Human’s Health and Well-being – The European Human Rights Perspective. Zij schrijft dat er onderzoeken zijn die een relatie laten zien tussen ergernis over windmolengeluid en de afstand tot de molens, maar de directe vertaling naar gezondheidseffecten is niet overtuigend. Dat blijft toch hangen bij het verhaal dat ergernis (maar ook verstoorde slaap) zich vertaalt in stress en dat weer in andere gezondheidsklachten. En zoals de Australische studie laat zien, moet je andere veroorzakers van die stress niet uitsluiten.

Meer lezen over de studie uit Australië (met reactie van een actiegroep) in The Guardian.

Later toegevoegde links:

  • Een van de Australische onderzoekers, professor Simon Chapman, schreef in juli 2012 al een stuk waarin hij vooruitloopt op de conclusie.  Hierin staat ook meer over de achtergrond van de actiegroepen.
  • De windenergielobby (NWEA) in Nederland heeft een webpagina over gezondheid en windenergie. In de factsheet staan ook de onderzoeken besproken die Pijl meenam in haar rapport, alleen wordt bijvoorbeeld aangegeven dat het RIVM op een onderzoek, dat belangrijk is voor de tegenstanders van windenergie (van N. Pierpont, die de term ‘Wind Turbine Syndrome’ bedacht) veel kritiek heeft. Te klein, zelfrapportage van klachten en zo meer. De RIVM-rapportages worden niet genoemd in het stuk van Pijl. Toch een beetje raar als je bedenkt dat bij een rechtszaak over de plaatsing van een windmolenpark de gemeente Zwolle zich beriep op dat RIVM standpunt. En de Raad van State vond dat redelijk.