Kloptdatwel?

Laurens Dragstra

Aids-homeopaat Scholten vrijuit bij de tuchtrechter

by 27 Comments

Aids-homeopaat Scholten vrijuit bij de tuchtrechter 1
Omslag van het rapport van het dubieuze onderzoek van Scholten c.s.

De toekenning van een lintje aan homeopathisch arts Jan Scholten in 2014 leidde tot de nodige ophef. Scholten bleek immers ook de bedenker van een homeopathisch middel dat in Kenia aan aids-patiënten werd voorgeschreven. Er werden Kamervragen over de kwestie gesteld en televisieprogramma Rambam toonde aan hoe gemakkelijk het is een koninklijke onderscheiding voor iemand te regelen. In opdracht van de minister van VWS heeft de IGZ bovendien onderzoek naar de handel en wandel van Scholten verricht. Kennelijk vond de IGZ dat er voldoende grond was om de zaak voor het Tuchtcollege te brengen. Dat wees de klacht echter af.

Homeopaat Scholten kreeg zijn koninklijke onderscheiding voor het bedenken van “een verbinding tussen de homeopathie en het periodiek systeem der elementen, waarmee hij de behandelingsmogelijkheden van de homeopathie heeft verruimd”. Kortom, voor het naaien van een knoop aan de nieuwe kleren van de keizer. Het was al erg genoeg dat deze non-prestatie met een benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau werd beloond, maar het werd nog veel erger toen bleek dat de gedecoreerde met zijn dubieuze AIDS Remedy Fund betrokken was bij homeopathische experimenten in Kenia. Het ging daarmee om het door hemzelf bij elkaar gefantaseerde middel Iquilai (homeopathisch verdund thulium), dat als aids-remmer zou kunnen werken. Barbara Vreede schreef er een boos artikel over, PvdA-Kamerleden stelden kritische Kamervragen en Scholten maakte zichzelf ronduit belachelijk met een interview in de Volkskrant (En aids? ‘Daar zit vaak een minderwaardigheidsgevoel onder.’).

In haar antwoorden op de Kamervragen gaf de minister van VWS aan dat het niet mogelijk was de toekenning van de onderscheiding ongedaan te maken. Wel zou zij de IGZ vragen de zaak nader te onderzoeken. Dat onderzoek leverde voor de IGZ kennelijk genoeg materiaal op om Scholten voor het Tuchtcollege te brengen. Het was echter van meet af aan duidelijk dat het geen gemakkelijke zaak zou worden, nu de handelingen die Scholten verweten werden voornamelijk in Kenia hadden plaatsgevonden. Op zichzelf sluit handelen in het buitenland tuchtrechtelijke aansprakelijkheid in Nederland niet uit, aldus ook het Tuchtcollege:

“Volgens vaste tuchtrechtelijke jurisprudentie wordt de werkingssfeer van het tuchtrecht niet zonder meer beperkt door de Nederlandse landsgrenzen. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waaronder de aard en de ernst van het verwijt en de aard van de relatie, kan aan de BIG-geregistreerde beroepsbeoefenaar ook met succes een verwijt worden gemaakt indien deze tuchtrechtelijk verwijtbaar in het buitenland heeft gehandeld of nagelaten.”

In dit geval zijn volgens het Tuchtcollege echter geen verwijten op hun plaats, aldus de uitspraak van 21 oktober vorig jaar (20 december openbaar uitgesproken). De patiënten in Kenia zijn niet behandeld door Scholten zelf en zijn collega, maar door een Keniaanse arts. Scholten heeft slechts het middel Iquilai verstrekt. Dat hij daarbij heeft gevraagd de effecten van het middel te registreren, brengt volgens het Tuchtcollege nog niet mee dat sprake is van door hem verricht medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen.

Ook het door Scholten en collega geschreven en door het AIDS Remedy Fund uitgegeven rapport over de door de Keniaanse arts geregistreerde effecten van Iquilai levert geen tuchtrechtelijk verwijt op. In dit rapport kwam de gewraakte zin “In many cases, the ARV therapy introduction may be postponed, yielding significant saving in cost” voor. Het Tuchtcollege kan hierin echter geen overtreding van de KNMG-gedragsregel “De arts en niet-reguliere behandelwijzen” zien, aangezien die ziet op behandelrelaties, waarvan hier geen sprake was. Scholten en collega behandelden immers niet, dat deed de Keniaanse arts.

Kennelijk heeft de IGZ niet volstaan met het beoordelen van de Afrikaanse activiteiten van Scholten, maar ook zijn Nederlandse praktijk en die van zijn collega doorgelicht. Volgens de IGZ was in enkele dossiers sprake van overtreding van de genoemde KNMG-gedragsregel. Het Tuchtcollege vindt echter dat niet is komen vast te staan dat Scholten zijn Nederlandse patiënten onvoldoende heeft voorgelicht over het alternatieve karakter van zijn behandelingen, dan wel hen van reguliere zorg heeft afgehouden. De conclusie van het Tuchtcollege is dat de klacht van de IGZ in al haar onderdelen ongegrond is. Scholten gaat vrijuit, en zijn collega ook.

Het is natuurlijk wel spijtig dat deze zaak niet op z’n minst een berisping oplevert, want het blijft schandalig dat een wetenschappelijk opgeleide Nederlandse arts zijn homeopathisch evangelie in Afrika probeert te verspreiden, en dan ook eens bij een dodelijke ziekte als aids. Lichtpuntje in dat verband is dat het Tuchtcollege zich nog waagt aan een obiter dictum, een overweging ten overvloede. Daaruit maak ik op dat het College ook niet zo blij is met de activiteiten van Scholten:

“Ten overvloede voegt het college hieraan nog het volgende toe. Het gaat in deze zaak niet om de vraag of M [Iquilai] werkzaam is als homeopathisch geneesmiddel ten behoeve van aids en/of hiv-patiënten. Die vraag kan en behoeft het college hier niet te beantwoorden, al kan wel vastgesteld worden dat het (pilot)onderzoek in N [Kenia] niet voldoet aan de Nederlandse en internationale vereisten voor onderzoek naar de effectiviteit van M [Iquilai] en dat in die zin vraagtekens gezet kunnen worden bij de geclaimde effecten, mede door het ontbreken van medisch wetenschappelijk (vervolg)onderzoek (zie onder 2.8).”

Dat is de uitspraak, en daar moeten we het dan maar mee doen.

Op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij zijn diverse artikelen over Scholten te vinden: hier, hier en hier.

Rechtbank: Jannes Koetsier is geen deskundige

by 7 Comments

Rechtbank: Jannes Koetsier is geen deskundige 2
Vaccinatie

Recent heeft de rechtbank te Breda een gastouder vrijgesproken die werd verdacht van doodslag op een baby van vier maanden. De vrouw zou het kind dusdanig hard door elkaar hebben geschud dat hersenschade ontstond waaraan het kind overleed. De rechtbank stelt dat de vrouw inderdaad het letsel heeft toegebracht, maar acht opzet niet bewezen. Daarom volgt vrijspraak. Deze zaak zou normaal gesproken niet echt interessant zijn voor dit blog, ware het niet dat de verdediging een zogenaamde deskundige naar voren schoof die gelooft dat het ‘shaken baby-syndroom’ eigenlijk vaak schade als gevolg van vaccinaties is. De rechtbank maakt in haar uitspraak duidelijk dat deze man, de gepensioneerde arts Jannes Koetsier, ter zake niet deskundig is.

Koetsier is in het verleden al eens terecht omschreven als ‘alterneutisch warhoofd’. Hij verkondigde bijvoorbeeld onzin over de Mexicaanse griepvaccinatie en liet zich lovend uit over de Italiaanse kankerkwakzalver Tullio Simoncini, die meent dat kanker een schimmel is. Ook probeerde hij met zijn Stichting Shakenbaby.nl via de rechter af te dwingen dat de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) in haar richtlijnen op zou nemen dat eerst de mogelijkheid van vaccinatieschade moest worden uitgesloten alvorens een melding van kindermishandeling kon worden gedaan. Koetsier verloor die zaak kansloos. Recent mocht hij nog komen opdraven in een tendentieuze uitzending van het programma Zorg.nu over het HPV-vaccin. Want ook daar meent hij verstand van te hebben, daarin ongetwijfeld bevestigd door de programmamakers.

In de zaak van de gastouder en de vier maanden oude baby stuurde Koetsier een drietal rapportages in met mogelijke alternatieve oorzaken voor het letsel is, waaronder vaccinatieschade. De moeder van het overleden kind geloofde zijn ‘analyses’: die geeft nu de farmaceutische industrie de schuld (zie ook hier). Maar de rechtbank is veel kritischer:

“De rechtbank is voorts van oordeel dat dr. Koetsier, gelet op de hiervoor genoemde door de Hoge Raad geformuleerde criteria, in het onderhavige geval evenmin als deskundige kan worden aangemerkt. Dr. Koetsier is niet ingeschreven in het deskundigenregister en naar het oordeel van de rechtbank kan hij – op basis van de thans beschikbare informatie – niet als deskundige op het hier aan de orde zijnde specifieke terrein worden aangemerkt, nu niet is gebleken dat zijn expertise als gepensioneerd huisarts zich uitstrekt tot het voorwerp van onderzoek in deze zaak, het shaken-baby-syndrome. De omstandigheid dat hij, zoals hij naar voren heeft gebracht, zich in de diagnostiek en literatuur ten aanzien van shaken-baby-syndrome heeft verdiept, is daartoe onvoldoende.”

Kortom, je kunt wel (gepensioneerd) arts zijn en zeggen de literatuur over een syndroom bij te houden, maar dat maakt je nog geen deskundige. Ook zijn collega Spendlove (hier, hier) wordt geen expertise op het gebied van het shaken baby-syndroom toegedicht. De rechtbank beoordeelt vervolgens de rapportages van de beide niet-deskundigen ‘met de nodige terughoudendheid’. Dat leidt ertoe dat alle naar voren geschoven alternatieve theorieën van tafel worden geveegd met een beroep op de rapporten van personen die wel verstand van zaken hebben. De rechtbank wijst bij het ‘vaccinaties veroorzaken shaken baby-syndroom’ verhaal op de conclusies van een inschakelde forensisch arts van het UZ Leuven:

“Daarbij wordt nog specifiek benoemd dat de vaccinatie van [slachtoffer] niet de doodsoorzaak kan zijn geweest.”

Of de gastouder terecht is vrijgesproken, weet ik niet, maar bij twijfel hoort in het Nederlandse strafrecht altijd vrijspraak te volgen. Het belang van de uitspraak ligt voor mij vooral in het gegeven dat over Koetsier expliciet wordt opgemerkt dat hij geen deskundige is op dit terrein. Dat mocht wel eens gezegd worden. In de berichtgeving over deze zaak werd namelijk helaas door een aantal media iets anders gesuggereerd, wat weer een typisch geval van ‘false balance’ opleverde. Het AD noemde Koetsier weliswaar een gepensioneerde huisarts, maar voegde daar nog de woorden “die veel onderzoek doet naar shakenbaby-syndrom” aan toe. Koetsier heeft echter geen enkele wetenschappelijke publicatie over dit onderwerp op zijn naam. Hij beperkt zich tot kreten op internet. Ook de berichtgeving van Omroep Brabant – met zinnen en tweets in de trant van “deskundigen spreken elkaar tegen” – was niet best. In het licht van het voorgaande lijkt het me zeer nuttig als de journalistiek kennis neemt van deze uitspraak van de rechtbank te Breda.

BREKEND Homeopaten maken ook lijst met zinloze behandelingen

by 27 Comments

In navolging van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) hebben ook de homeopaten in Nederland een lijst gemaakt van zinloze behandelingen. De lijst bevat 3 homeopathische verrichtingen die beter achterwege kunnen blijven. De homeopaten hopen met de lijst een flinke bijdrage te leveren aan de terugdringing van zorgkosten: “Homeopaten moeten vaker niets doen”.

Woordvoerder Sietse Vliegen van de Nederlandse Unie van Lekenhomeopaten (NUL) licht de lijst toe. “Allereerst zijn we tot de conclusie gekomen dat pestgedrag niet met homeopathie te behandelen is. Daar zijn we niet voor niets voor op de vingers getikt door de Reclame Code Commissie. Hier is overigens nog wel flinke discussie over geweest. Een deel van onze leden wilde wel behandeling met Lycopodium clavatum 200K schrappen, maar vond dat voor toediening met Arum triphyllum LM6 toch echt voldoende bewijs was, namelijk minimaal drie anekdotes op internet. Het leverde een mooie wetenschappelijke discussie op, waarbij mensen zich echt lieten overtuigen.”

hwsOp de lijst zinloze behandelingen prijkt ook homeopathische behandeling van het “Heavy Wallet Syndrome (HWS)”. Volgens Vliegen leverde die schrapping nog meer discussie op. Behandeling van HWS was de afgelopen jaren hét paradepaardje van de homeopathische beroepsgroep. Zelfs sceptici moesten toegeven dat homeopathie zeer succesvol was bij de behandeling van deze aandoening. De schrapping kwam ook voor Vliegen als een regelrechte verrassing: “Ja, dit was tamelijk onverwacht. De meerderheid heeft uiteindelijk echter vastgesteld dat voor het bestaan van HWS eigenlijk geen wetenschappelijk bewijs is. De databank PubMed leverde geen medische literatuur op. Bij zoveel onzekerheid kunnen we beter niet behandelen.”

Ten slotte wordt geen behandeling met Anacardium meer aanbevolen voor het ‘s nachts in bed langer worden van de tanden, in jargon ‘Verlängerung der Zähne mit drückendem Schmerze’. Volgens Vliegen is vastgesteld dat deze aandoening veroorzaakt wordt door WiFi-straling. Zulke straling kan helaas zelfs met de modernste technieken moeilijk worden verdund en gepotentieerd. “Verlängerungspatiënten zullen we aanraden hun internet de deur uit te doen”, aldus Vliegen. “Voorkomen is beter dan genezen!” Anacardium wordt overigens nog wel aanbevolen voor een zwaar gevoel na het pianospelen.

Reclame Code Commissie: Kanker

by 1 Comment

Ernstige ziekte die helaas soms niet te genezen valt. Mede daardoor zijn kankerpatiënten een aantrekkelijk doelwit voor goedgelovige, zichzelf schromelijk overschattende alternatieve behandelaars en regelrechte profiteurs.

Er zijn in de databank 9 uitspraken van de RCC over kanker.

1. RCC 22 december 2016 (dossiernummer: 2016/00690)

Reclame Code Commissie: Kanker 3Samenvatting reclame-uiting: in de reclame wordt gerept van “een genezende werking” van homeopathie bij borstkanker. De ziekte van Lyme zou ook met homeopathie te behandelen zijn. Homeoprofylaxe zou vele malen veiliger zijn dan reguliere vaccinaties en bovendien bewezen effectief.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak Voorzitter RCC: De voorzitter acht de kans reëel dat de uiting mensen met borstkanker ertoe kan brengen zich te wenden tot adverteerder in plaats van de reguliere gezondheidszorg in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen kan genezen. Dat maakt dat de reclame een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid vormt. Soortgelijke overwegingen heeft de voorzitter ten aanzien van de beweringen over de ziekte van Lyme. De voorzitter acht de kans ten slotte reëel dat de uiting mensen ertoe kan brengen af te zien van reguliere vaccinaties in de veronderstelling dat deze meer voor- dan nadelen hebben [het omgekeerde zal zijn bedoeld, LD], en dat adverteerder hen een beter alternatief biedt in de vorm van homeopathische profylaxe. Adverteerder heeft de mededelingen over de nadelen van reguliere vaccinatie respectievelijk de effectiviteit van haar behandeling echter niet (in de vereiste mate) onderbouwd, waardoor deze niet als juist kunnen worden beschouwd. Ook deze mededelingen zijn een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid.

Samenvatting uitspraak RCC: Adverteerder gaat er ten onrechte van uit dat de betreffende voorzitter “lid of sympatisant van de Vereniging tegen de Kwakzalverij/Stichting Skepsis” is. Onderbouwing van dat door adverteerder verondersteld gebrek aan onafhankelijkheid van de betreffende voorzitter heeft adverteerder niet gegeven. Niet aannemelijk is dat homeopathie borstkanker kan genezen, dus er is sprake van een bedrieglijk beweren dat een product een ziekte kan genezen. De adverteerder heeft ook niet voldoende aannemelijk gemaakt dat de ziekte van Lyme met homeopathie kan worden genezen. Dat adverteerder meermalen verbetering heeft gezien bij mensen “na” gebruik van homeopathische middelen, betekent nog niet dat die verbetering het gevolg is van het gebruik van homeopathische middelen. Ten slotte lag het op de weg van adverteerder om aannemelijk te maken dat homeoprofylaxe de in de uiting gestelde werking heeft. Ook in de onderhavige bezwaarprocedure heeft adverteerder dat niet gedaan. De enkele verwijzing naar onderzoeken van Isaac Golden, die bovendien zijn betwist door de klager, is onvoldoende. De uitingen zijn misleidend en oneerlijk, maar niet van dien aard dat ze een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid vormen.

*****

2. RCC 11 oktober 2016 (dossiernummer: 2016/00737)

crab-silhouetteSamenvatting reclame-uiting: uitlatingen op twee websites. Onder de kop “De échte oplossing voor kanker” staat onder meer: “Ik heb een olie gemaakt, waar dit alles zich in bevindt en die je op je huid kunt smeren, op de plek waar je een tumor hebt. Daarnaast heb ik een tinctuur ontwikkeld, waar deze mineralen ook in zitten en die je kunt innemen. Dat is namelijk eveneens nodig om echt helemaal te genezen van kanker.” Verder staat er: “Omdat die fout in je DNA en ook de héle tumor niet zomaar weg zijn, is het aan te raden ook een paar healings te laten doen door mij. Anders verloopt de genezing erg langzaam; misschien wel zo langzaam dat je situatie ondertussen verslechtert. Ik verwijder de tumor in die healings en ik maak je DNA in orde, zodat het zich corrigeert.”

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Nu de olie en de tinctuur worden gepresenteerd als substanties die geschikt zijn om een ziekte (kanker) bij de mens te genezen, moeten deze middelen worden aangemerkt als geneesmiddelen in de zin van de Geneesmiddelenwet. De uitingen bevatten aldus een aanprijzing van geneesmiddelen. Reclame voor geneesmiddelen waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is ingevolge artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet verboden. Adverteerder heeft geen enkele onderbouwing voor het beweerde effect van de healings aangevoerd. Misleidend, oneerlijk. De RCC merkt nog op dat de uitingen zijn gericht op een kwetsbare groep mensen, te weten zij die kanker hebben.

Extra informatie: de RCC heeft de uitspraak door middel van een Alert onder de aandacht van een breed publiek gebracht. Het gaat om deze genezeres.

*****

3. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00548)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: advertentie met de kop “Ziekteverloop van drie patiënten met longkanker”. Adverteerder ageert tegen “westerse medicijnen” en stelt: “Hoest en longkanker zijn mijns inziens namelijk vaak niet de hoofdproblemen. Het echte probleem komt vaak van de Nier en de Lever die zwak en beschadigd zijn.” Chinese geneeskunde zou een goede keuze zijn om kanker mee te behandelen.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: De hier bedoelde mededelingen houden naar het oordeel van de voorzitter onmiskenbaar de boodschap in dat patiënten met longkanker verkeerd zijn gediagnosticeerd en dat zij baat hebben bij het stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen indien zij daarna door adverteerder verder worden behandeld. In die situatie zou adverteerder hen kunnen genezen (“van hun klachten afhelpen”). De voorzitter constateert in dit verband dat adverteerder geen wetenschappelijke onderbouwing heeft overgelegd waaruit blijkt dat hij met zijn behandeling (blijkbaar met “Chinese kruiden”) effectief longkanker kan genezen. De voorzitter acht de kans reëel dat de uiting longkankerpatiënten ertoe brengt te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van longkanker. Dat adverteerder in de uiting meedeelt dat patiënten in overleg met hun arts moeten stoppen met westerse medicijnen, brengt niet mee dat sprake is van een toelaatbare uiting. De voorzitter acht het aannemelijk dat de uiting patiënten ertoe kan brengen uit eigen beweging te stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen dan wel dat zij het andersluidende advies van hun arts zullen negeren in de veronderstelling dat zij dan zullen genezen indien zij door adverteerder worden behandeld. De gevolgen hiervan zijn dermate ernstig te achten dat de onderhavige uiting in strijd met artikel 4 NRC is, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhoudt. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met longkanker een zeer kwetsbare groep zijn.

*****

4. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00416)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: teksten op website met koppen als “Kanker te lijf met Chinese geneeskunde” en “Behandeling kanker met Chinese geneeskunde”. In beide reclame-uitingen staan ervaringen van kankerpatiënten met de door adverteerder aangeboden diensten (acupunctuur, Chinese kruiden en massage) centraal. Adverteerder is zeer negatief over “westerse geneeskunde” en “westerse medicijnen”. “Chinese Geneeskunde kan kanker beter aanpakken”, aldus adverteerder. Een van de kankerpatiënten blijkt inmiddels te zijn overleden.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: onmiskenbaar wordt gesuggereerd dat adverteerder beter dan artsen en door hen voorschreven reguliere behandelingen en medicijnen in staat is kankerpatiënten te genezen, waarbij bovendien geen bijwerkingen optreden en de conditie van de patiënt duidelijk verbetert. In uiting 1 wordt deze boodschap versterkt door de mededeling dat cliënt 1 is overleden nadat hij de behandelingen van adverteerder heeft gestaakt. De voorzitter acht de kans reëel dat de uitingen kankerpatiënten ertoe brengen te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van kanker. De gevolgen van het voorgaande (het patiënten ertoe brengen te stoppen met reguliere geneeskundige behandelingen en geneesmiddelen) zijn dermate ernstig te achten, dat de onderhavige uitingen in strijd zijn met artikel 4 NRC, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhouden. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met kanker een zeer kwetsbare groep zijn die tegen elke bedreiging met een onjuist te achten behandeling dienen te worden beschermd.

*****

5. RCC 22 september 2014 (dossiernummer: 2014/00508)

269px-Epigallocatechin_gallate_3D_spacefillSamenvatting reclame-uiting: reclame over “de stille kracht van EGCG” (EGCG capsules). Slokdarm- , maag-, pancreas-, blaas- en prostaatkanker komt minder vaak voor bij groene thee consumptie. Uit bevolkingsonderzoeken is gebleken dat het drinken van 10 of meer koppen groene thee de kans op het krijgen van kanker verkleint dan wel uitstelt. Vooral slokdarm- , maag-, pancreas-, blaas- en prostaatkanker komt minder vaak voor bij consumptie van EGCG. EGCG is de belangrijkste component uit groene thee waaraan de werking kan worden toegeschreven. Recent is ook de werking van EGCG aangetoond bij mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker. Daarnaast is er in een wetenschappelijk onderzoek de werking aangetoond bij ovariumcarcinoom (kanker aan de eierstokken), een kleiner onderzoek gaf sterke aanwijzingen van het effect van EGCG bij Chronische Lymfatische Leukemie.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: EGCG wordt in de onderhavige uiting gepresenteerd als geschikt voor het genezen of voorkomen van kanker bij de mens. Het is dus een geneesmiddel, waarvoor echter geen handelsvergunning is verleend. Reclame is daarmee in strijd met artikel 84 Geneesmiddelenwet.

Extra informatie: de adverteerder is apotheker en al eerder op de vingers getikt voor reclame over EGCG. Zie RCC 9 juli 2012 onder AFSLANKEN (daar is het wondermiddel kennelijk ook geschikt voor).

*****

6. Voorzitter RCC 18 januari 2013 (dossiernummer: 2012/01071)

PillsSamenvatting reclame-uiting:  Bio Chlorella Pyrenoidosa tabletten (500gr) hebben als mogelijke voordelen onder meer: helpt kanker voorkomen en bij de groei van tumoren, helpt de bloeddruk normaliseren en stabiliseert de bloedsuikerspiegel.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Nu aan dit middel eigenschappen worden toegeschreven inzake het voorkomen, behandelen of genezen van een ziekte van de mens, dan wel toespelingen op zodanige eigenschappen worden gemaakt, is er sprake van verboden claims in de zin van artikel 20 lid 2 onder a van de Warenwet. De adverteerder heeft ook niet aangetoond dat de tabletten helpen bij de in de uitingen opgenomen aandoeningen. Misleidend en oneerlijk.

*****

7. RCC 12 maart 2012 (dossiernummer: 2012/00068)

mmsSamenvatting reclame-uiting: Miracle Mineral Solution (MMS) verwijdert binnen 3 weken kanker, aids, reuma, diabetes, astma en giftige materialen. Kennelijk als onderdeel van “Fred’s kankervrij dagmenu”, dat tevens suiker- en fruitloos is. Genoemde Fred is zonder operatie, bestraling en chemo, binnen enkele maanden genezen van keelkanker middels dit dagmenu.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: volgens de RCC wordt bedrieglijk beweerd dat het menu een ziekte kan genezen. Misleidend en oneerlijk.

Extra informatie: diverse artikelen over MMS op Klopdatwel?

*****

8. Voorzitter RCC 26 januari 2012 (dossiernummer: 2012/00006)

logoSamenvatting reclame-uiting: op de website www.massagespa.nl stond de tekst “Door een goede verzorging van uw borsten kunt u borstkanker voorkomen en de kans op ziektes verminderen”. Kennelijk ging het om een massagemethode. Genoemde website spreekt van “therapeutische, Chinese Tui Na, Thaise massage of Shiatsu therapie, organische gezichtsbehandeling”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: In de gewraakte mededeling wordt gesuggereerd dat met de behandeling van adverteerder borstkanker kan worden voorkomen en de kans op ziektes kan worden verminderd. Er zijn echter door adverteerder geen nadere stukken overgelegd waarmee deze claims worden bewezen. Misleidend, oneerlijk.

*****

9. RCC 23 augustus 2007 (dossiernummer: 2007/07.0367)

Roy Martina

Samenvatting reclame-uiting: deze bevat de zinsnede “Schaf de CD Welterusten aan. Deze CD (zie Roys shop) helpt het lichaam te ontgiften, te ontstressen, te verjongen, te regenereren, te vitaliseren en om het te ontdoen van kankercellen, afvalstoffen en micro-organismen”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: ten aanzien van Roy Martina overweegt de RCC dat door hem niet aannemelijk is gemaakt dat het luisteren naar de CD Welterusten één of meer van de effecten heeft die in de uiting daaraan worden toegeschreven. Uiting is in strijd met de waarheid en misleidend. Dat zich, naar Roy Martina stelt, steeds meer artsen en wetenschappers achter de ideeën van Roy Martina scharen, doet daaraan niet af.

*****

Reclame voor geschud water

by 18 Comments

Reclame voor homeopathische middeltjes is door de Geneesmiddelenwet sterk aan banden gelegd. Maar hoe zit het met reclame voor homeopathie als behandelwijze, zonder specifieke middelen te noemen? Mag je bijvoorbeeld als homeopaat beweren dat je heel succesvol met je geschudde water chronische ziekten kunt behandelen? Uit diverse uitspraken van de Reclame Code Commissie blijkt dat de ruimte voor dit soort claims bijzonder klein is.

methode-homeopathique-smallHomeopathie is een placebobehandeling, of zo men wil: een geloof. Wie het tegendeel beweert, heeft een flink aantal rapporten te weerleggen dat de afgelopen jaren is verschenen. Zo concludeerde het Science and Technology Committee van het Britse House of Commons in 2009 dat er geen enkel bewijs is voor de werkzaamheid van homeopathische middelen. In 2011 bereikte het Belgische Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg dezelfde conclusie. Nog recenter stelde de Australische National Health and Medical Research Council (NHMRC) in haar eindrapport van maart 2015 vast dat voor 0 van de 68 onderzochte aandoeningen voldoende bewijs van effectiviteit van homeopathie was gevonden.

In Nederland zijn enkele duizenden homeopathische middelen geregistreerd bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Kort gezegd mogen van de Geneesmiddelenwet alleen indicaties (“bij griep”, “bij verkoudheid” e.d.) op de verpakkingen en in de bijsluiter staan als er bewijs van effectiviteit is. En dat is er voor welgeteld nul middelen. Indicaties mogen ook niet genoemd worden in reclames, waardoor de ruimte om reclame te maken voor homeopathische middelen heel beperkt is. Veel meer dan “Neem in de winter… Oscillococcinum” is eigenlijk niet toegestaan. Zie ook dit artikel uit 2012.

Maar je kunt natuurlijk ook reclame maken voor homeopathie zonder specifiek bepaalde middelen te noemen. Dat doen klassiek homeopaten en homeopathische artsen veelvuldig op hun websites om klanten te werven. De bewering dat “homeopathie zeer effectief is bij aandoening X” valt in principe niet onder de Geneesmiddelenwet, maar wel onder de Nederlandse Reclame Code (NRC), een in het kader van zelfregulering opgestelde lijst met reclameregels. De interessantste regel is misschien wel in artikel 15 van de NRC te vinden: de adverteerder moet de juistheid of de eerlijkheid van de reclame aannemelijk maken indien deze gemotiveerd wordt aangevochten. Dat lijkt voor homeopaten geen gemakkelijke opgave, zeker niet in het licht van al het onderzoek dat laat zien dat homeopathie niet effectiever is dan een placebo.

Chronische ziekten

Het genoemde Australische rapport uit 2015 merkte op p. 6 op dat “Homeopathy should not be used to treat health conditions that are chronic, serious, or could become serious”. Claims dat homeopathie chronische ziekten kan verhelpen vindt men echter veelvuldig op homeopathische websites. De claim “Homeopathie kan heel goed helpen bij chronische verkoudheid” en enkele aanverwante claims  werden echter afgekeurd door de voorzitter van de Reclame Code Commissie (RCC). In bezwaar werd deze beslissing door de voltallige RCC bevestigd. Noch de voorzitter, noch de voltallige RCC achtte aannemelijk gemaakt dat “adverteerder in staat is de in de uiting bedoelde resultaten met haar behandeling te boeken bij chronische verkoudheid”. De reclame-uitingen waren daarmee misleidend en oneerlijk. Een beroep op het beruchte ‘Zwitserse rapport’ kon de adverteerder niet baten.

Ernstige ziekten

Van tijd tot tijd zijn er homeopaten die overtuigend aantonen dat hun geloof allesbehalve onschuldig is. Zo waren er homeopaten die Ebola wilden gaan behandelen en ontstond er veel ophef over een homeopathisch arts die een lintje kreeg, ondanks het feit dat hij met een door hemzelf verzonnen middel aan AIDS-bestrijding in Afrika deed. AIDS geldt zonder meer als een ernstige ziekte zoals bedoeld in het Australische rapport, en het rapport meldt zowaar dat er onderzoek is gedaan naar homeopathische behandeling van AIDS. Uiteraard was het resultaat dat er geen bewijs voor effectiviteit voorhanden is. De Australiërs baseerden zich hierbij op een systematische evaluatie van Mills, Wu en de bekende CAM-onderzoeker Edzard Ernst.

Op grond van het voorgaande zal het geen verbazing wekken dat een reclame-uiting op de website van een Nederlandse homeopaat met de tekst “Iemand met aids kan dus heel goed geholpen worden met homeopathie” niet door de beugel kon. De uiting gebruikte ook meerdere keren de termen “genezen” of “genezing”. De RCC kende geen genade en oordeelde dat de reclame misleidend en oneerlijk was nu de juistheid ervan geenszins aannemelijk was gemaakt. Het verweer dat met “genezen” slechts was bedoeld dat de algemene levenskwaliteit beter wordt, werd van tafel geveegd. De RCC achtte het niet aannemelijk dat patiënten het begrip zo zullen opvatten, waarbij de adverteerder nog om de oren werd geslagen met een pseudo-wijsgerige spreuk over genezen op zijn eigen website.

Nepziekten

homeopathie-pillen400x267Sommige homeopaten bieden homeopathie en homeopathische middelen aan bij problemen die vrij weinig met ziekten te maken hebben. Zo opereert er in ons land een artsenpraktijk die homeopathie aanprijst als probaat middel bij pestgedrag bij kinderen. Zowel de pester als de gepeste zou er baat bij hebben. Hierbij werden diverse middelen met moeilijke Latijnse namen genoemd. Waar ieder ander bij pestgedrag zou denken aan psychologische of pedagogische begeleiding voor de betrokkenen schrijven sommige homeopaten dus liever pillen en drankjes voor, ongetwijfeld tot grote vreugde van de homeopathische industrie.

Dat is tamelijk treurig, maar daarmee is nog niet de vraag beantwoord of een kreet als “Pestgedrag goed te behandelen met homeopathie” in overstemming is met de NRC. De voorzitter van de RCC vond van niet. Sterker nog, hij vond dat de aangeprezen middelen met de moeilijke namen werden gepositioneerd als geneesmiddel in de zin van de Geneesmiddelenwet. Nu gesteld noch gebleken was dat voor deze middelen een handelsvergunning was verleend, waren de reclame-uitingen in strijd met de Geneesmiddelenwet. Kortom, hier was niet alleen sprake van overtreding van de NRC, maar ook van wetsovertreding. In theorie kan dat tot een botsing met de Inspectie leiden.

CEASE-therapie

Het is zeer de vraag of CEASE-therapie – in de regel: behandeling van autisme met hoogverdunde vaccins – wel onder de noemer “homeopathie” te brengen is. Homeopaten doen dat zelf in elk geval wel en de tot CEASE-therapeut opgeleiden onder hen beweren niet alleen dat vaccins autisme kunnen veroorzaken – en allang weerlegd fabeltje – maar ook dat deze aandoening met CEASE-therapie te verhelpen is. Al eerder hebt u op Kloptdatwel? kunnen lezen dat de RCC deze claims misleidend en oneerlijk achtte. Bovendien oordeelde de RCC in een aantal gevallen dat de uitingen zonder te rechtvaardigen reden appelleerden aan gevoelens van angst door vaccinaties als oorzaak van autisme aan te wijzen. Ook dat was in strijd met de NRC.

Het meest interessant was dat de RCC in drie gevallen wettelijk verboden geneesmiddelenreclame ontwaarde. Daarvoor is niet vereist dat het middel ook een naam heeft, of dat die naam in de reclame genoemd wordt. In dit geval werden respectievelijk “de toxische (giftige) stoffen als homeopathisch geneesmiddel”, “verschillende homeopathisch verdunde en gepotentieerde stoffen” en “de homeopathische variant van de verstorende stof” aangeprezen. De RCC vond dit reclame voor geneesmiddelen, en nu voor die geneesmiddelen geen handelsvergunning is verleend, is het ook nog eens verboden geneesmiddelenreclame. Ook hier was niet alleen sprake van overtreding van de NRC, maar ook van de Geneesmiddelenwet.

Begin juni 2016 heeft de (voorzitter van de) RCC opnieuw een reclame voor CEASE-therapie afgekeurd.

Van alles en nog wat

HomeopathieWaarschuwingsStickerGeenBijWerkingTen slotte is interessant dat de voorzitter van de RCC recentelijk de facto een hele homeopathische website heeft afgekeurd. De klacht richtte zich tegen 10 subpagina’s, en daarmee feitelijk tegen alles wat de homeopate in kwestie op haar website beweerde. Mede omdat er nauwelijks verweer werd gevoerd (wel werd de hele website aangepast, op weinig bevredigende wijze overigens), werd de volledige klacht gegrond verklaard. De reclame-uitingen waren ofwel misleidend en oneerlijk, ofwel wederom in strijd met de Geneesmiddelenwet. Dat laatste gold voor het aanprijzen van een bij de adverteerder te bestellen homeopathische “pollenkuur” en voor een door haar aangeprezen middel dat na tandheelkundige ingrepen onder meer bloedingen zou stelpen.

Misleidend en oneerlijk waren – kort samengevat – de volgende claims:

– dat kinkhoest vaak goed homeopathisch te behandelen is;

– dat homeopathie als “diep werkende geneeswijze” helpt bij allergische klachten, zoals koemelkallergie, eczeem en astma;

– dat homeopathie de ideale geneeswijze is om van de bijwerkingen van geneesmiddelen af te komen;

– dat homeopathie vrouwen van overgangsklachten af kan helpen;

– dat homeopathie een effectieve behandeling is voor de ziekte van Lyme;

– dat homeopathie hulp kan bieden bij de ziekte van Pfeiffer en het Epstein-Barr-virus kan ontstoren;

– dat homeopathie uitstekend ondersteuning kan bieden rondom zwangerschap en bevalling, en bovendien de kans op een zwangerschap kan vergroten. Ook zouden met CEASE-therapie de negatieve effecten van pilgebruik “ontstoord” kunnen worden;

– dat homeopathie speciaal voor kinderen de ideale geneeswijze is.

Conclusie

Homeopaten zijn er tot nu toe niet in geslaagd de juistheid van hun reclame-uitingen bij de RCC aannemelijk te maken. Gelet op de overweldigende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek die aantoont dat we met een placebobehandeling te maken hebben, hoeft dat geen verbazing te wekken. De ruimte om nog op verantwoorde wijze reclame te maken voor homeopathie – of het nu om middelen of behandelingen in het algemeen gaat – is duidelijk zeer beperkt. Mijns inziens kan dat, in het licht van de bescherming van kwetsbare consumenten, alleen maar toegejuicht worden. Niettemin valt aan te nemen dat homeopaten lak zullen hebben aan de regels voor verantwoorde reclame. Net zoals ze zich niets aantrekken van de wetenschap.