Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Nieuw op Kloptdatwel: Skeptisch Chatten

by 123 Comments

Omdat gebleken is dat veel discussies op Kloptdatwel ontaarden in off topic geklets tussen (meestal) vaste reageerders, heeft de redactie de conclusie getrokken dat daar bij de (vaste) bezoekers behoefte aan is. Maar de commentaarsecties bij de berichten zijn volgens ons niet de gewenste plaats voor dit geklets, dat soms best gezellig is. Daarom hebben we een afzonderlijke pagina daarvoor ingericht:

Skeptisch Chatten

In het commentaar op deze pagina kan iedereen kwijt wat hij of zij wil zonder dat het ‘on topic’ hoeft te zijn. Moderatie op deze pagina zal zich beperken tot de ergste misdragingen.  Eens in de zoveel tijd zal het commentaar echter wel opgeschoond worden. Hett is dus niet de plek voor je opmerkingen met eeuwigheidswaarde.

Zie ook de gedragsregels op Kloptdatwel.  Klets maar raak, maar houdt het wel een beetje beschaafd, aub!

NOS journaal doet een Niburuutje

by 43 Comments

Tsja, het NOS journaal, wat moeten we daar nog van denken? Waren er het afgelopen jaar al verscheidene akkefietjes, waar een wetenschapsjournalist in de redactie ze voor had kunnen behoeden (en ons als kijkers), nu vergaten ze weer ergens een duidelijke ‘knipoog’ bij een stukje entertainment. Tenminste, dat hoop ik. Want het volgende fragment uit het Achtuurjournaal van zaterdag 9 februari over het Chinees nieuwjaar is toch een mislukt grapje, of niet soms?

(Vanaf minuut 11:31 – voor degene bij wie hij daar niet automatisch start)
Get Microsoft SilverlightBekijk de video in andere formaten.
(Vanaf minuut 11:31 – voor degene bij wie hij daar niet automatisch start)

Wat zei Rik van de Westelaken daar?

En het jaar van de slang kenmerkt zich volgens astrologen vaak door dramatische gebeurtenissen, die de loop van de geschiedenis veranderen. Denk aan de Russische revolutie in 1917, de val van de Muur in 1989 of de aanslagen in New York in 2001.

Dit slaat toch nergens op. Gaan ze acht Slangenjaren terug en vinden ze drie dramatische geschiedenisveranderende gebeurtenissen. En wat voor gebeurtenissen? Neem dan tenminste nog de moeite om bij al die vorige jaren van de Slang een dramatische gebeurtenis te verzinnen, die relevant was voor de Chinezen. Beetje meer uitzoekwerk, maar daar steken we als kijker dan nog iets van op.

Ik ben benieuwd van welke website ze deze onzin nu weer opgepikt hebben. Oh, dat zal deze wel zijn:

onderschrift
“In Slangenjaren hebben we te maken met sterke onderstromen en dramatische gebeurtenissen die de loop van de geschiedenis sterk kunnen beïnvloeden.”

Hele diepe zucht …

Drugs- en explosievendetector valt compleet door de mand

by 43 Comments

In de strijd tegen de drugskartels grijpt het Mexicaanse leger naar wel heel aparte middelen. Op grote schaal worden een soort wichelroedes ingezet om drugs en explosieven op te sporen. Er zijn al meer landen in deze onzin getrapt. Niet alleen werden er miljoenen aan verspild, ook zijn er bijna zeker talloze slachtoffers gevallen. Er vielen doden, omdat echte bommen niet werden gedetecteerd in Irak, en tientallen onschuldigen werden vastgezet, verdacht van terroristische activiteiten, omdat het apparaatje bij hen ‘uitsloeg’. Onlangs is er in Mexico een goed opgezette dubbelblinde test uitgevoerd, die overduidelijk laat zien dat de apparaatjes met namen als GT200, ADE651, Alpha 6, geen enkele bruikbare informatie geven over de mogelijke aanwezigheid van drugs of explosief materiaal.

De GT200 in Mexico
In Mexico gaat het om de GT200 van de firma Global Technical Ltd. Het apparaat is een handvat met daaraan een inschuifbare antenne, zo eentje als op draagbare radio’s. In het handvat schuif je een kaartje, dat specifiek is voor de stof die opgespoord moet worden. Naast drugs en explosieven zou je met het juiste kaartje er bijvoorbeeld ook ivoor mee kunnen opsporen, handig in de strijd tegen stropers in wildparken of om illegale handelaren op het vliegveld er uit te pikken.

Een Mexicaanse politieman met de GT200 aan 't werk
Een Mexicaanse politieman met de GT200 aan ‘t werk

Het apparaat bevat geen batterij en zou alleen de statische energie van de gebruiker nodig hebben. De detectie zou gebaseerd zijn op ‘electrostatic magnetic ion attraction‘,  ‘diamagnetic and paramagnetic fields‘, ‘Nuclear quadrupole resonance‘ of ‘nuclear magnetic resonance‘, afhankelijk van wat de aanbieder vertelt. Het mirakelse apparaat zou zijn kunstjes zelfs vertonen als de verboden stoffen worden afgeschermd met lood of andere metalen, beton of in het menselijk lichaam. Een prijskaartje van minimaal 20.000 dollar lijkt gezien die ongekende mogelijkheden niet eens zo hoog.

Natuurlijk zijn er altijd van die vervelende critici. Mexicaanse organisaties die zich met mensenrechten bezighouden, maakten zich zorgen over de toename aan rechtszaken waarin de GT200 was gebruikt om een verdachte op te sporen. Uiteindelijk gelastte het Opperste Gerechtshof dat er bewijs geleverd moest worden voor de geclaimde werking van de GT200. Dat onderzoek werd al uitgevoerd in 2011, maar omdat het onderdeel is van een proces werden de resultaten vooralsnog geheim gehouden. In het najaar van 2012 kwam een krant er echter achter en publiceerde erover. Daarom hebben de onderzoekers nu hun bevindingen voor publicatie aangeboden. Hun artikel staat sinds 24 januari 2013 op arXiv (Hat tip: Doubtful News).

Dubbelblinde test
De onderzoekers Wolf Luis Mochan van de  National University of Mexico en Alejandro Ramirez-Solis van de  Universidad Autonoma del Estado de Morelos, beiden natuurkundigen, hebben een goed doordachte test ontworpen en uitgevoerd. Ervaren gebruikers van de GT200 moesten proberen uit acht kartonnen dozen die ene te kiezen waarin 1630 30mg capsules Itrabil en 33 30mg capsules Obeclox (typen amfetamines) gestopt was met daarbij nog drie 9 mm kogels en één van kaliber 0.28. Dit was niet een willekeurige verzameling, maar een voorraad verboden materiaal dat in beslag was genomen bij een huiszoeking waarbij de GT200 was gebruikt.

Maar eerst werd er gekeken of de GT200 bij deze doos überhaupt een verschil zou waarnemen ten opzichte van de lege dozen. De twee betrokken operatoren waren daarvan overtuigd en in de eerste vier testen die niet blind waren, pikte het apparaat de goede doos er feilloos uit. Daarna vond de echte test plaats. Twintig keer achter elkaar werd willekeurig één van de acht dozen gekozen en met de contrabande gevuld. Degenen die wisten in welke doos het geplaatst was, verlieten de ruimte en pas daarna kwam de operator met de GT200 binnen om te bepalen welke doos het zou zijn. Er is ook wat beeldmateriaal van de test op YouTube gezet:

Uitkomst van de test
De GT200 wees slechts in drie van de twintig gevallen de juiste doos aan, geheel in overeenstemming met een willekeurige keuze. En de conclusie was dan ook makkelijk getrokken: het apparaat is volkomen ineffectief bij het opsporen van drugs of explosieven. Terecht? of was deze test te klein en misschien een negatieve uitschieter? Als je er even optimistisch van uit gaat dat het apparaat wel werkt en normaal gesproken (een bescheiden) resultaat van 80% scoort, dan is de kans op deze desastreuze uitslag maar 1 op een miljard. Enig puntje van kritiek op de test die ik kan bedenken, is dat uiteindelijk maar één persoon met de GT200 heeft gelopen. Dat was echter wel een zeer ervaren gebruiker en de ‘voorstanders’ van het apparaat waren volledig akkoord met alle stappen van het testprotocol.

Een veel betere verklaring voor de schijnbare successen is het ideomotorisch effect. Net als bij ‘normale’ wichelroedes of pendels treden bij de operator onbewuste spierbewegingen op die de aanwijzer in de ‘gewenste’ richting sturen. De kans op slagen hangt alleen af van de kennis die de operator heeft of die hij al dan niet bewust afleest van de omstanders, die wel weten waar de spullen verstopt zijn. Bij een goed geblindeerde proef scoort hij niet beter dan iemand die een toevalsgenerator gebruikt voor het bepalen van zijn keuze. De GT200 stuurt zijn gebruiker naar die verdachte of locatie, die hij zelf (onbewust) had uitgekozen.

De ADE 651
De ADE 651

Producent gepakt
In Groot-Brittannië werd in juli 2012 Jim McCormick aangeklaagd wegens fraude. Hij verkocht aan meer dan 20 landen de ADE 651. Dit apparaat is bijna identiek aan de GT200. Alleen al Irak spendeerde meer dan 85 miljoen dollar aan de handvatjes met wiebelende antennes. En naar verluidt, worden ze nog steeds gebruikt bij checkpoints.
McCormick liep nog op borgtocht vrij rond, nadat hij gearresteerd werd in 2010 toen BBC Newsnight liet zien dat de ADE 651 niet eens een processor of geheugenchip bevat. Hoe kon het apparaat dan geprogrammeerd worden om, zoals geclaimd werd, onder ideale omstandigheden explosieven te detecteren tot op 1 km afstand?

http://www.youtube.com/watch?v=dLw6Gu3NOik

Corruptie in België?
Dat hier ooit iemand intrapte, is verbazingwekkend, maar het beperkt zich niet tot minder ontwikkelde landen. Ook onze zuiderburen tuinden er rond 2007 in. De politiezone van Geel-Laakdal- Meerhout schafte er één aan en was er begin 2010 nog tamelijk positief over (zie ook het Skepp-forum). In juni 2012 werd echter korpschef Jef van Lommel geschorst op verdenking van gesjoemel met auto’s en bouwmaterialen. Ook  is er sprake van dat hij een snoepreis naar Cuba maakte, op kosten van een Amerikaanse firma die de politie van Geel in 2007 de volstrekt waardeloze ‘drugssnuffelaar’ had verkocht voor het riante bedrag van 25.000 euro. Het onderzoek loopt nog steeds. Eind september werd zijn schorsing verlengd om het onderzoek af te ronden, maar dat bleek niet voldoende: de schorsing is per 1 februari 2013 met nog eens vier maanden verlengd.
De opvolger van Van Lommel, korpschef Dirk van Aerschot, liet mij per mail weten dat het apparaat weinig is gebruikt. Het is nu in beslag genomen door de gerechtelijke diensten, ook vanwege het onderzoek in het Verenigd Koninkrijk. De politiezone probeert intussen de aankoopprijs terug te vorderen in een civiele procedure.
[Update 21/8/2013: de Nederlandse Marine blijkt eerder net zo dom te zijn geweest als de Belgische politie en kocht in 2000 vijf voorlopers van de GT200, de ‘Mole’, zie link in de reacties]

Generaals in Thailand steken kop in het zand
In Thailand had het leger er sinds 2006 ruim 1.500 gekocht voor een slordige 30 miljoen dollar. De nutteloze apparaatjes worden nog steeds ingezet in de strijd tegen Islamitische rebellen. Verdere aanschaf is gestopt, nadat de Amerikaanse ambassade in 2010 waarschuwde dat het hier om bedrog gaat. Een blinde test liet hier ook maar een slagingspercentage van 20% zien, waar een willekeurige keuze 25% had gescoord. Maar triest genoeg houden de generaals vertrouwen in het apparaat en worden er nog steeds zo’n 750 ingezet in de strijd in het zuiden van het land. Met als gevolg dat er talloze onschuldigen worden vastgezet, omdat de GT200 minutieuze resten van explosieven op hun kleding zou hebben aangetoond.

De producent van de GT200 doet nog alsof de test in Thailand niet zo veel voorstelt
De producent van de GT200 doet nog alsof de test in Thailand niet zo veel voorstelt

Een  anekdote verklaart misschien een beetje het vertrouwen dat de gebruikers blijven houden in deze apparaten. Bij een checkpoint op de snelweg van Mexico City naar Monterrey wees de GT200 een Volkswagen aan als verdacht. In de auto zaten een man, een vrouw en een kind. Soldaten omsingelden de auto, die grondig werd doorzocht op de aanwezigheid van drugs. Alleen een potje met paracetamolpillen werd ontdekt. Foutje? Nee, volgens de bediener van het apparaat juist meer bewijs voor de enorme gevoeligheid van de GT200.

Verder lezen:

http://doubtfulnews.com/2013/01/bomb-detector-test-compatible-with-completely-ineffectual-device/

http://ade651gt200scamfraud.blogspot.co.uk/

http://sniffexquestions.blogspot.nl/

James Randi over de ADE651 aka Quadro Tracker (YouTube) vertelt over de bemoeienis van JREF met een voorloper van de ADE 651 en het gebrek aan een luisterend oor bij de officiële instanties voor de geuite waarschuwingen.

En het Wikipedia artikel over de ADE 651

Academie voor Astrologie bestaat nog steeds

by 127 Comments

Al bijna anderhalf jaar geleden berichtte Kloptdatwel: ‘Eerste officiële HBO bachelor opleiding Astrologie ter wereld is in oprichting‘. Blijkbaar is de Academie voor Astrologie er nog steeds van overtuigd dat een HBO accreditatie eens binnengehaald zal worden, want ook vanaf september 2013 start volgens planning weer een nieuwe lichting studenten aan de niet erkende opleiding. De voorlichtingsdag is binnenkort voor als u geïnteresseerd mocht zijn. De term ‘HBO’ is wettelijk (nog) niet echt goed beschermd, titels als ‘Bachelor’ en ‘Master’ wel. Als je oplet, zul je bij ‘hogescholen’ en academies die onderwijs aanbieden, dat bij skeptici de wenkbrauwen doet fronsen, dan ook de verwarrende term ‘op HBO-niveau’ aantreffen, dat mag blijkbaar nog steeds.

[Update 4/1/2019: de website van de Academie voor Astrologie is inmiddels hernoemd naar astrologiecollege.nl ]

academieastrologie

Achtergrond van de Academie
De Academie voor Astrologie  is in 2009 opgezet door drs. Bettina Reijn en drs. Karen Hamaker-Zondag, maar heeft een veel langere geschiedenis. Uit de biografie van Hamaker-Zondag (op haar site) is aardig op te maken hoe het idee tot stand is gekomen. In 1980 richtte zij de stichting Achernar op met als doelstelling de kennis van astrologie te bevorderen en te verbreiden. Belangrijkste middel hiervoor was het starten van een opleiding tot professioneel astroloog. De wens om echte beroepsopleiding te worden, is dus niet van recente datum.
Wellicht werd het idee dat het mogelijk zou zijn om erkening van overheidswege te verkrijgen versterkt, doordat Hamaker-Zondag in 2003 lid werd van het docententeam van het Kepler College in Seattle (VS). Die instelling mocht tussen 2000 en 2010 van de staat Washington Bachelor diploma’s uitreiken in Astrologie (Bachelor of Arts in Astrological Studies). Die diploma’s worden overigens verder nergens erkend.
Ook in Engeland probeerde men een opleiding van de grond te krijgen (meer info). Nu zit bij de Universiteit van Wales het Sophia Centre for the Study of Cosmology in Culture. Aan de naamgeving valt al af te leiden dat de astrologen er een beetje omheen draaien waar het om gaat, de nadruk wordt gelegd op de historische en culturele aspecten van astrologie en niet zozeer of astrologie ook echt iets kan zeggen over gebeurtenissen of karakters van personen. Het is wel grappig om te zien waar studenten zo al onderzoek naar deden (link). De opleiding aan de Academie voor Astrologie zou een goede voorbereiding zijn op die masteropleiding in Wales. Maar om daar toegelaten te worden heb je niet echt een Bachelor titel nodig, wat relevante ervaring en het schrijven van een essay kan voldoende zijn.

Andere ‘HBO’-opleidingen onder vuur
Er zijn de laatste tijd meer ‘vage’ opleidingen die zich voordeden als HBO-opleiding aan de kaak gesteld. Zo werd onlangs de  Hogeschool Geesteswetenschappen Utrecht op de vingers getikt en iets langer geleden strandde een poging van de Saxion Hogeschool om een opleiding tot CAM therapeut geaccrediteerd te krijgen door de NVAO. Daarna werd nog even de term ‘post-hbo’ geprobeerd, totdat ook daarop teveel kritiek kwam en er een klacht bij de Reclame Code Commissie dreigde te worden ingediend door de Vereniging tegen de Kwakzalverij (zie naschrift bij dit bericht).

Ook de Academie voor Astrologie gaat best ver in haar misleiding, vind ik. Op de website wordt sterk de suggestie gewekt dat accreditatie realistisch en een binnen afzienbare tijd haalbaar doel is. Er wordt al gesproken over de mogelijkheden van studiefinanciering wanneer die accreditatie een feit zal zijn:

De Academie voor Astrologie voegt daaraan iets heel wezenlijks toe: een 4-jarige voltijdse opleiding waarin de student niet alleen systematisch de hele theorie en het vakkundig uitoefenen van het beroep astroloog onder de knie krijgt, maar waarin de opzet en inrichting van de opleiding, studiefinanciering voor studenten, studieloopbaanbegeleiding, stageplaatsen en het afnemen van examens, geheel geschiedt volgens de officiële wettelijke richtlijnen.

Maar hoe staat het dan met dat accreditatieproces anno 2013?
De activiteiten werden begin 2011 opgemerkt op het Skepp forum en ook daar werd al wat verbaasd opgemerkt dat je een dergelijke opleiding zo in de markt mag zetten. Er staan dan wel geen feitelijke onjuistheden op de site (de kleine lettertjes), maar de academie doet behoorlijk haar best om de suggestie te wekken dat accreditatie meer is dan een wensdroom:

De voorbereidingen zijn nu zo ver gevorderd dat we toegroeien naar de fase van het daadwerkelijk uitvoeren van het programma, dat zal leiden tot de aanvraag van accreditatie. Na ruim drie jaar van voorbereiden schatten we nog twee tot drie jaar nodig te hebben voor de definitieve afronding van de voorbereidingen. Wanneer er een paar studenten zijn die aantoonbaar het hele traject geheel volgens de normen hebben afgelegd en aan het einde van hun vierde jaar zijn, mogen we de aanvraag voor de accreditatie indienen. Commissies die ons begeleiden hebben aangegeven dat het verkrijgen van accreditatie beslist mogelijk is, gezien de al afgeronde werkzaamheden en de wijze waarop de Academie aan de slag is.

De Academie zal na accreditatie de status hebben van hogeschool en zal als zodanig bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen geregistreerd staan.

Ik was wel benieuwd wie er in die commissies zitten en stuurde de academie dus een mailtje. Helaas wilden ze niet vertellen wie in ‘de nodige commissies, van werkveldcommissie tot programmacommissie‘ zitten. De reden?  ‘Astrologie ligt gevoelig door een volstrekt verkeerde beeldvorming‘  en dus willen ze die namen niet zomaar prijsgeven. Hamaker-Zondag berichtte me wel spontaan dat ze van het IOWO adviezen en begeleiding hadden gekregen (was eerder al door Retecool opgemerkt).
Het IOWO was tot 2012 een zelfstandig onderdeel van de Radboud Universiteit en hield zich onder andere bezig met accreditaties, ook voor externe partijen. Inmiddels is het instituut opgesplitst en werden de activiteiten en werknemers bij andere eenheden van de universiteit ondergebracht. Navraag leerde me dat het verhaal klopt: ze hebben de initiatiefnemers van de academie verteld aan welke eisen een HBO-opleiding moet voldoen en ook bekeken hoe ver ze daar al mee zijn. Het uiteindelijke advies konden ze me niet vertellen en ook de academie wilde vooralsnog geen inzicht geven. Voor hetzelfde geld was het oordeel dus heel negatief.
Wel apart dat een aan een universiteit verbonden instituut met zo’n opleiding astrologie ging praten, maar het IOWO keek nooit naar de inhoud van een opleiding, ook niet bij gangbare opleidingen als natuurkunde of theologie. Er valt iets  te zeggen voor die opvatting, maar een bepaald minimum aan geloofwaardigheid van de inhoud van de opleiding zou toch wel wenselijk zijn voordat je überhaupt zaken wil doen met zo’n club, niet?

Er zullen wel niet veel onnozele studenten beginnen aan de aangeboden opleiding, omdat die ooit HBO waardig zou kunnen zijn. De meeste geïnteresseerden doen waarschijnlijk toch al iets met astrologie, anders trap je hier toch niet in? Aan de andere kant snap ik niet zo goed waarom de initiatiefnemers denken die ‘erkenning’ te kunnen krijgen. Ze zullen toch wel inzien dat ze al die moeite voor niets doen? Maar ja, astrologen verkeren misschien een te groot deel van hun tijd in bovenwereldse sferen, en denken er daardoor heel anders over. Het is overigens wel erg raar dat je zo lang mag blijven beweren ‘in oprichting’ te zijn. Hoog tijd dat de regelgeving hieromtrent wordt verscherpt.

Bijensterfte niet de oorzaak van handbestuiving in China

by 80 Comments

 Het programma Zembla besteedde donderdag 24 januari voor de tweede keer aandacht aan het lot van de honingbij. ‘Moord op de honingbij II‘ gaat vooral over de banden van bedrijven, die insecticiden leveren, met de Universiteit Wageningen en de mogelijke beïnvloeding die daaruit voort zou kunnen komen op de adviezen die het Ministerie van Landbouw aan Wageningen vraagt. In Nederland zijn die adviezen een stuk ‘industrie-vriendelijker’ dan in ons omringende landen. En dat is zorgelijk, omdat het niet goed gaat met de bijen en er internationaal toch wel consensus lijkt te ontstaan dat die insecticiden (in het bijzonder de neonicotinoïden) hierbij een cruciale rol spelen.
Aan het einde van de uitzending wordt een doemscenario geschetst: wat zou er gebeuren als de bijen inderdaad uitsterven? In China zouden ze er al over mee kunnen praten. Daar hebben mensen de rol van de verdwijnende bijenvolken noodgedwongen overgenomen en moeten honderden kinderen perenbomen inklimmen om daar met de hand de bloesems te bestuiven. Maar hier schoot Zembla uit de bocht. Die handbestuiving heeft een andere oorzaak.

bijensterfte-handbestuiving-fav-img

Bekijk de uitzending vanaf 37:55 (embedden van programma’s kan helaas niet meer bij de NPO)

Realistisch doemscenario of framing?
“Aan de andere kant van de wereld is de honingbij inmiddels zo goed als uitgestorven.“, zegt de voice-over dreigend. Ik had bij het zien van dit fragment echter meteen een ‘niet pluis’-gevoel, het paste iets te mooi in het verhaal van de actievoerders tegen deze insecticiden.  Het levert mooie plaatjes op en het beeld van de kinderen als menselijke bijen blijft makkelijk hangen. ‘Worden we hier niet geframed?’, was mijn gedachte.
Met even zoeken op Internet vond ik een interessant rapport: Hand pollination of pears and its implications for biodiversity conservation and environmental protection — A case study from Hanyuan County, Sichuan Province, China (pdf).  Hierin wordt de geschiedenis van de perenteelt in Hanyuan vertelt en de relatie met het verdwijnen van de bijen uit de doeken gedaan. En dat zit net wat anders dan je zou denken. De beelden van Zembla komen overigens uit de documentaire ‘Silence of the Bees‘, die op Youtube staat en de eerste auteur van het rapport, Tang Ya, komt daarin ook nadrukkelijk aan ‘t woord (41:40). We kunnen er dus wel gerust op zijn, dat we met dit rapport dé bron te pakken hebben.

Oorsprong van de handbestuiving
De perenteelt in het gebied is pas goed op gang gekomen begin jaren ’80 van de vorige eeuw. Daarvoor was het geen economisch belangrijk gewas. De inheemse perensoorten werden over het algemeen gewoon bestoven door bijen of wind, maar dat leverde niet echt geweldige opbrengsten op. Veel bloesems blijven normaal onbevrucht. Het was al wel bekend dat je een veel hoger percentage bevruchtingen kon krijgen als je het met de hand doet.

Handbestuiving met een pluimpje donsveren gedoopt in gedroogde pollen
Handbestuiving met een pluimpje donsveren gedoopt in gedroogde pollen

Toen het economische beleid in China wat geliberaliseerd werd en ook de voedselvoorziening grotendeels op orde was, kwam er meer ruimte om luxere gewassen, interessant voor de export, te telen. In Hanyuan stapten veel boeren over op de peer en werd het veel meer een industriële teelt. Die haalde echter alleen een hoog rendement door die handbestuiving. Het is iets ingewikkelder dan ik nu schets, het verschil in bloeitijd tussen inheemse en ingevoerde soorten heeft er ook mee te maken. Als je precies wilt weten hoe het zit met de bestuiving van de perenbloesem, moet je het rapport zelf lezen of een aardig goede samenvatting [gearchiveerde link] daarvan. De bijen deden het in ieder geval gewoon niet goed genoeg en door de lage arbeidskosten kon, en kan, het nog steeds uit.
Tegelijkertijd met de enorme opschaling van de perenteelt, werden de boeren ook meer geconfronteerd met ongedierte (‘Pear Lice’, Psylla), die bestreden werd met veelvuldig gebruik van insecticiden. Dit is vermoedelijk wel de belangrijke oorzaak van het achteruitgaan van de wilde bijensoorten in de regio. Maar voor de gedomesticeerde bijen speelt ook wat anders mee: de rondtrekkende imkers hebben over het algemeen niets te zoeken in de streken waar bijna alleen peren worden gekweekt. De perenbloesems geven namelijk geen nectar, zodat je de bijen met suikerwater zou moeten bijvoeren en je blijft dan ook verstoken van de lucratieve honingopbrengst.

Hoe lang nog?
Het een en ander zal wel veranderen nu de arbeidskosten in China stijgen en veel jonge mensen naar de steden trekken. Ook vinden veel boeren het bestuiven met de hand maar veel en moeilijk werk. Het ligt voor de hand dat het binnenkort voordeliger zal zijn om een schralere oogst te accepteren met louter natuurlijke bestuiving door bijen en wind. We moeten alleen hopen dat het ruime gebruik van insecticiden het milieu niet zo heeft verpest dat er een lang na-ijl effect is en dat er een veilig alternatief gevonden wordt voor de bestrijding van het ongedierte.

Oorzaak en gevolg
De opmerkelijke handbestuiving is dus niet uit nood geboren vanwege de bijensterfte, maar het is eerder andersom: de handbestuiving maakte het mogelijk om op grote schaal, economische rendabel, peren te kweken, maar de ongediertebestrijding die daar ook bij kwam kijken, was funest voor de bijenstand. Dit vonden ze blijkbaar bij Zembla te ingewikkeld om uit te leggen. De Utrechtse wetenschapper dr. Jeroen van der Sluijs, die het verhaal in de uitzending aanhaalt, had het de onderzoeksjournalisten namelijk wel uitgelegd, lichtte hij mij toe per e-mail. Hij wijst erop dat het de verantwoordelijkheid van Zembla is om het zo kort door de bocht te brengen. In een eerder interview noemt Van der Sluijs het echter ook zonder dat de achtergrond goed naar voren komt. En op de website ‘www.bijensterfte.nl‘, die Van der Sluijs beheert, staat ook niet hoe het precies zit: ‘In delen van China moeten fruittelers al noodgedwongen met de hand bestuiven’. Op die site staat overigens wel ergens een link naar het bovengenoemde rapport en lijkt mij verder een uitstekend initiatief, omdat het heel veel documentatie bij elkaar brengt.
Al met al wordt het verhaal toch een beetje een ‘leugentje om bestwil’. De tegenstanders van een verbod op de neonicotinoïden (de industrie, al dan niet geholpen door Wageningen) verdedigen hun standpunt vast ook met het vertellen van halve waarheden. Maar het pleidooi voor een verbod op die insecticiden is toch al sterk genoeg zonder deze verdraaiing van de feiten?

Update 29-1-2013: Van der Sluijs heeft een blog geschreven op www.bijensterfte.nl over deze handbestuiving bij peren en of het als ‘wat als’-scenario wel het meest geschikte voorbeeld was.