Columns

Aan het eind van hun loopbaan worden veel artsen routineus, soms zelfs cynisch, en zien zij het nut van nieuwe ontwikkelingen lang niet altijd in. ‘Toen je nog een meewerkende hoofdzuster op je afdeling had, die alles wist en die nog gewoon in uniform liep, toen ging alles veel beter’: die categorie. Ik ging wel altijd met mijn tijd mee en koester de illusie dat ik nooit ook tot die groep heb behoord. Maar je hebt dat van jezelf niet altijd in de gaten. Ik ben nu bijna 5 jaar gepensioneerd en houd mij o.a. op de hoogte via het lezen van Medisch Contact en Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Tijdens de lezing van het 25 februarinummer van Medisch Contact moest ik maar liefst drie maal mijn wenkbrauwen zo diep fronsen dat ik bang werd nu toch ook tot die categorie kankeraars gerekend te moeten worden. Oordeelt u zelf.

Drie maal een sentiment du déjà vu.

In een interview met Wouter Bos, directeur VUmc, ging het o.a. over de betaalbaarheid van dure kankermedicijnen. Zijn oplossing? ‘Laten we systematisch gaan doorrekenen hoeveel deze geneesmiddelen in termen van qali’s opbrengen’. Qali’s, dat zijn quality adjusted life years, dus hoe levensverlengend zijn ze en dat gecorrigeerd voor de kwaliteit van dat verlengde leven. Maar dat begrip ‘qali’, dat is toch al zo oud als de weg naar Rome? Alleen zo kunnen toch de behandelkosten van uiteenlopende soorten aandoeningen enigszins vergeleken worden? Waarom komt Bos daarmee nu op de proppen alsof hij het zelf bedacht heeft?

Nummer twee. Interview met Bas Veersema, gynaecoloog en expert/pionier op de sinds 2002 in ons land geïntroduceerde innovatieve sterilisatiemethode bij de vrouw, waarbij zonder narcose of verdoving via een kijkbuis vanuit de baarmoederholte een minuscuul veertje (roestvrij staal, nikkel en titanium) in de eileiders wordt aangebracht. De vrouwvriendelijke methode werd in ons land inmiddels al bijna 30.000 maal uitgevoerd. Maar nu komt het verzet op gang, eerst in de VS en minder agressief ook in ons land. Vrouwen, die de zgn. Essure-sterilisatie hadden ondergaan, rapporteren klachten als allergieën, pijn, jeuk en vermoeidheid. De Nederlandse Facebook-pagina ‘Essure-problemen in Nederland’ heeft inmiddels bijna 700 leden. Een verklaring van de klachten is er vrijwel nooit te geven, maar de aandacht in de media kweekt vlot nieuwe klaagsters. Er zijn al vrouwen, die meerdere operaties ondergingen om van hun klachten af te komen. Hier gaan mijn gedachten terug naar de syndromen die optreden bij vrouwen met siliconen-implantaten, patienten met amalgaamvullingen in hun gebit en aan mensen die denken last te hebben van hoogspanningskabels et cetera. De overeenkomsten springen in het oog. Ze zijn ongeneeslijk.

Nummer drie. Om onduidelijke redenen heeft de MC-redactie aanleiding gevonden om ruimte te bieden aan een niet-praktiserende verloskundige uit Epen. Zij bepleit de fysiologie in de verloskunde en verwijt de gynaecologen veel te snel in te grijpen en onnodig pijnstilling aan te bieden. Deze pleidooien kunnen in vrijwel identieke bewoordingen worden teruggevonden in de geschriften van een halve eeuw geleden van toenmalige bewonderaars van de eerste lijns verloskunde in ons land. De Epense verloskundige haalt er gelukkig nu wel een paar hedendaagse argumenten en verklaringen bij, want ‘vrouwen hebben meer dan mannen behoefte aan persoonlijke continuïteit, ook in de persoon van de hulpverlener’. Dat fenomeen wordt volgens haar versterkt door de ‘neurohormonale veranderingen’ tijdens de zwangerschap. En vrouwen zouden evolutionair optimaal zijn toegerust om een gezond nageslacht te produceren met hun ‘uitermate dynamische bekkens en geavanceerde neurohormonale systeem’. Deze wartaal kan niet verhullen dat inmiddels 75% van alle vrouwen tijdens de bevalling hulp van een gynaecoloog nodig heeft en dat de wishfull thinking van een Nederlandse verloskundige uit Epen daarmee ernstig in tegenspraak is.

Ik zou een ingezonden brief moeten sturen, maar breng dat niet meer op. Ben ik nu een mopperende gepensioneerde specialist of geldt hier dat l’histoire se répète en dat mijn eerbiedwaardige leeftijd mij bij de herkenning van die patronen een voorsprong geeft?  Ik hoop op het laatste.

Bezemer is econoom en columnist van De Groene Amsterdammer, dat aardige en eerbiedwaardig anarcho-liberale weekblad. In de aflevering van 1 oktober deed hij een uitval naar de wetenschap in het algemeen en de medische wetenschap in het bijzonder, omdat hij in de krant had gelezen dat de depressiepil paroxetine niet zou werken en dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij diezelfde week protesteerde tegen de fiscale gelijkstelling van reguliere en alternatieve geneeskunde.

De VtdK eiste wetenschappelijk bewijs. Wetenschap is, aldus zo ongeveer Bezemer, ook maar een mening en als we zo beginnen dan kunnen politicologie, economie en sociologie wel afgeschreven worden. Bezemer betoogde dat er in die harde bèta wetenschap ook veel mis gaat, gezien de dominantie van tijdschriften die tegendraadse ketterijen niet graag opnemen. Replicatie blijft te vaak uit of dergelijk onderzoek wordt niet gepubliceerd. Hij gebruikt net niet de term paradigma, maar ziet overal in de wetenschap dat vooronderstellingen steeds prevaleren. Er moeten verontrustende gesprekken gevoerd worden, desnoods buiten de reguliere gremia, en wij hebben eerder een Vereniging voor Pluriforme Wetenschap nodig dan een Vereniging tegen de Kwakzalverij. Aldus onze econoom.

Even overwoog ik een reactie te sturen, maar dat zou een herhaling zijn van het debat dat gevoerd werd in de jaren 80 van de vorige eeuw, toen kwakzalvers en alternatieve genezers zich uitwurmden onder de eis dat hun claims wetenschappelijk aangetoond moesten zijn door een beroep te doen op de wetenschapsfilosofie van Kuhn, die sprak over paradigma’s die elkaar niet de maat konden nemen. Ik kon dat niet meer opbrengen. In een replicatie van dat debat had ik even geen zin meer.
Het was niettemin toch een aangename verassing toen in het volgende nummer een uitstekende reactie werd opgenomen van Sijbrand de Jong, hoogleraar fysica te Nijmegen. Hij stelde dat er aan reproduceerbaarheid van onderzoeksresultaten veel te weinig aandacht wordt besteed en noteerde dat de vermeende onhaalbaarheid ervan in de sociale wetenschappen hun werk reduceert tot beschrijvingen, interessant maar minder nuttig. Hij pleitte voor een betere beschikbaarheid van de resultaten van replicatie-onderzoek door dat vaker te publiceren, desnoods in apart aan dit soort onderzoek gewijde tijdschriften. Hij noemde replicatie de kern van de wetenschap. En de Vereniging tegen de Kwakzalverij mag niet in een verdacht daglicht worden gezet omdat zij veel waarde hecht aan wetenschappelijk onderzoek en dat niet laat weg relativeren omdat er soms aan de werkzaamheid van een geregistreerd geneesmiddel wordt getwijfeld.