Vorig jaar heb ik me door mijn familieleden laten overhalen om een waterfilter voor de douchekop te bestellen en installeren. De Vitamo™ Premium Universele 15 Stage – Douchefilter & Extra Filter – Waterfilter Voor Douchekop. De voornaamste reden om dit filter te installeren was omdat het de waterhardheid omlaag kon brengen hetgeen beter zou zijn voor het wassen van het haar. Een oppervlakkige blik op de beschrijving van de inhoud van het filter suggereerde dat zoiets in principe wel mogelijk kon zijn. Het basisontwerp van het filter zag er niet slecht uit, en de installatie was uiterst gemakkelijk (zie hiernaast). Het geïnstalleerde filter leek geen extra drukval te geven aangezien de sterkte van de waterstraal niet merkbaar beïnvloedt werd. De documentatie van het filter vermelde een levensduur van 6 maanden. Dat leek me echter sterk overdreven gezien de maximale hoeveelheid materiaal die je in dit filter kon installeren. Al met al genoeg reden om eens een kritische blik op dit waterfilter te werpen.
Factchecking
Hoe Galileo’s metingen tot de gaskamers leidden, ofwel de stuitende slordigheden van Mattias Desmet
De Gentse hoogleraar klinische psychologie Mattias Desmet timmert al sinds het begin van de coronacrisis aan de weg als criticus van het gekozen beleid. In januari van dit jaar verscheen zijn boek De Psychologie van Totalitarisme waarin hij zijn kijk in een breder perspectief plaatst: als we niet uitkijken is de wereld hard op weg naar een totalitaire samenleving die tot stand komt door massavorming, een soort hypnotische toestand waarin een groot deel van de populatie zou verkeren.
Pseudowetenschappelijk gezwets van Robert Malone bij Joe Rogan
Robert Malone was nog maar net van Twitter getrapt vanwege het verspreiden van desinformatie, of hij mocht al bij Joe Rogan aanschuiven in diens podcast. Ook daar kwam er een berg onzin uit zijn mond, zoals Dan Wilson in zijn bespreking laat zien.
Het broodje aap recept
Her en der wordt de laatste tijd de poster Broodje-aap detector gesignaleerd. De poster noemt tien vragen die je jezelf kan stellen, als je niet weet wat je van een uitspraak moet denken. Moet je de bewering serieus nemen, of is het een broodje aap verhaal? Ondergetekenden besloten uit te proberen hoe je de tien vragen op een concrete uitspraak toe kan passen.
Als ‘oefenmateriaal’ nemen wij de uitspraak
“Er is geen klimaatcrisis. De alarmerende opwarming (van de aarde) bestaat alleen in de virtuele werkelijkheid van computer-klimaatmodellen.”
Dit is een uitspraak van Hans Labohm, in de Gezond verstand krant nummer 1, pagina 8 en 9. Het artikel is gratis te lezen op: gezondverstand.eu.
Het mag wat overdreven lijken om de hele batterij vragen (zie de poster) op een achterhaald standpunt los te laten, maar het gaat ons erom een voorbeeld te geven van hoe je de poster kan gebruiken (met excuses aan de heer Labohm).
De tien vragen van de broodje-aap detector
1: Hoe betrouwbaar is Labohm?
Dat staat te bezien.
Hans Labohm is geen klimaatwetenschapper, maar een gepensioneerde econoom. Hij heeft een eigen website (https://www.climategate.nl) en verschijnt regelmatig in de binnen- en buitenlandse media.
Labohm wordt vaak bekritiseerd omdat hij manipulatief zou omgaan met gegevens. Door de NRC en de Volkskrant wordt hij actief uit de krant geweerd, omdat men vindt dat hij het grote publiek tracht te misleiden door middel van achterhaalde standpunten. Dit leidt bij sommigen tot kritiek; men spreekt van “censuur”.
Maar Labohm verwijdert zelf op zijn website reacties van lezers die fouten aanwijzen in zijn artikelen, kritiek geven op zijn visie, of zijn argumentaties weerleggen. Hij neemt dergelijke reacties niet serieus, en weigert de discussie aan te gaan.
2: Zegt hij wel vaker dit soort dingen?
Ja.
Zie zijn Climategate website. Ook ging hij ooit een weddenschap aan waarbij hij wedde dat het klimaat in de jaren 2010-2014 niet zou opwarmen, of zelfs zou afkoelen. Hij heeft die weddenschap verloren.
3: Is de bewering door anderen bevestigd?
Nee.
Er zijn meerdere varianten van deze uitspraak die door verschillende mensen worden geuit, maar die zijn niet gebaseerd op eigen onderzoek, maar op herhaling van wat anderen zeggen. Of er wordt kritiek geuit zonder dat men aangeeft hoe het dan wel zit. Dat is dus geen ‘bevestiging’ in wetenschappelijke zin.
De klimaatsceptische organisatie CLINTEL doet in hun World Climate Declaration vergelijkbare uitspraken als Labohm. De meer dan 800 internationale wetenschappers die dit ondersteunen hebben echter weinig tot geen klimaatonderzoek verricht.
De temperatuur op aarde wordt door verschillende partijen gemeten, zoals bijv. door Berkeley Earth, een onafhankelijke non-profit organisatie die ronduit hetzelfde vindt als de ‘gevestigde’ klimaat-wetenschappers, zie http://berkeleyearth.org. De bewering wordt dus niet door anderen bevestigd, integendeel.
4: Klopt zijn bewering met hoe de wereld in elkaar zit?
Daar lijkt het niet op.
Wetenschap en ook klimaatwetenschap maakt gebruik van verschillende methoden om de opwarming van de aarde te duiden. Zo wordt er naar temperatuur gekeken met behulp van meetinstrumenten. Ook biologische indicatoren worden gebruikt. De temperatuur in het verleden wordt bijv. gereconstrueerd aan de hand van koralen en bomen. De migratie van diersoorten wordt als indicator van veranderend klimaat gebruikt. Ook de geologie levert bewijs voor klimaatverandering, zie https://www.geolsoc.org.uk/climaterecord. Het smelten van de ijskappen en het terugtrekken van de gletsjers is bekend.
De opwarming van de aarde blijkt dus niet alleen uit meteorologische metingen, maar wordt bevestigd door veel waarnemingen op andere wetenschappelijke terreinen. De uitspraak van Labohm lijkt dus niet te kloppen met (wat wij nu begrijpen van) hoe de wereld in elkaar zit.
5: Heeft er al iemand geprobeerd om de bewering te weerleggen?
Ja.
Vergelijkbare beweringen (als die van Labohm) zijn al vele malen weerlegd. Dit heeft echter niet tot een zinnige discussie geleid. Men blijft de weerlegde standpunten herhalen.
“Dat het allemaal maar modellen zijn” is een vaak gehoorde kritiek van klimaatsceptici. Een computer-klimaatmodel is een zo goed mogelijke benadering van de werkelijkheid. Elk model kent zijn onzekerheden. Maar de uitkomsten van de huidige modellen kloppen met in het verleden gemeten temperatuurwaarden, en voorspellen waarden die sindsdien door waarnemingen bevestigd zijn. Zie bijvoorbeeld https://skepticalscience.com/climate-models.htm en https://klimaatveranda.nl/2019/12/12/de-meeste-klimaatmodellen-doen-het-prima/
6: In welke richting wijst de meerderheid van de gegevens?
Dat de aarde opwarmt.
De overweldigende meerderheid van de gegevens wijst erop dat de gemiddelde temperatuur op aarde sinds 1900 aan het stijgen is.
Zie bijv. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf en https://climate.nasa.gov/evidence/ .
7: Houden degenen die de bewering doen zich aan de regels van de wetenschap?
Nee.
Een van de regels van de wetenschap is: houd je aan je stiel. Dat je een expert bent op één vakgebied betekent niet dat je uitspraken over andere vakgebieden per definitie gezaghebbend zijn. Bovendien kan elke wetenschapper het fout hebben; daarom worden wetenschappelijke artikelen standaard door collega’s beoordeeld (peer-reviewed).
De wetenschappelijke publicaties van Hans Labohm gaan voorzover wij kunnen vinden niet over temperatuur of klimaatmodellen. En de artikelen die wij tegenkwamen die er wel over gingen, lijken niet peer-reviewed te zijn en zijn ook niet met klimaat experts geschreven.
Een andere regel van de wetenschap is: staar je niet blind op resultaten die je mening lijken te bevestigen, maar bekijk het hele plaatje. Dat is niet wat klimaatskeptici als Labohm doen. Studies die de gevestigde opvattingen over het klimaat lijken tegen te spreken worden door hen bejubeld en benadrukt. De kritieken en weerleggingen daarop uiteraard niet.
8: Worden er serieuze bewijzen voor de bewering gegeven?
Het lijkt er niet op.
Het artikel zelf geeft een citaat van Frederick Seitz, een wetenschapper met een lange historie van twijfel zaaien over issues als de schadelijkheid van tabak, zure regen, pesticiden en klimaatverandering.
De bronvermeldingen bij het artikel op de site gezondverstand.eu bevatten verwijzingen naar klokkenluiders en onafhankelijke wetenschappers die de broeikaseffect zouden hebben ontkracht, met bronnen die vaak leiden naar onprofessionele websites met stukken met ronkende titels, zoals The Club of Romes Nazi Environmentalism to murder humanity.
Dit kunnen geen serieuze bewijzen genoemd worden.
9: Verklaart de nieuwe theorie/bewering evenveel als gangbare theorieën?
Nee.
De bewering gaat niet inhoudelijk in op de talloze onderzoeken die tot nu toe de opwarming van de aarde, en de rol van de CO2 uitstoot daarbij, bevestigen.
Volgens Labohm is de wereldwijde bezorgheid over klimaatverandering het gevolg van een complot van oliemagnaten en bankiers, die dit idee gebruiken als politiek wapen om controle over de energievoorziening te blijven behouden. De Verenigde Naties en het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) zouden hierbij als propaganda apparaat functioneren.
Deze complot theorie verklaart echter niet waarom wetenschappers uit zoveel verschillende disciplines (meteorologen, biologen, geologen, astronomen) op het gebied van klimaat data vinden die de modellen bevestigen. Zijn die allemaal omgekocht?
10: Zijn er persoonlijke belangen in het spel?
Voor zover wij weten niet. Maar wel bij de financiers.
Labohm is o.a. ‘klimaatexpert’ van het Heartland Institute, een conservatieve Amerikaanse denktank die voor de vrije markt is en een bekende financierder is voor klimaatontkenning. Het instituut is/wordt gesteund door diverse olie- en gasmaatschappijen, tabaksfabrikanten en farmaceutische bedrijven.
Er is natuurlijk helemaal niets mis mee dat Labohm werk doet voor een instituut waarmee hij het qua doelstellingen eens is, maar het geld voor de verspreiding van dit soort standpunten komt dus van bedrijven die een duidelijk belang hebben bij voortzetting van het traditionele industriebeleid.
Algemene conclusie: De bewering van Labohm is waarschijnlijk uitstekend geschikt om een broodje aap mee te maken. Smakelijk eten!
Rob Biemond
Arthur Bijl
De poster Broodje-aap detector is gratis te bestellen op https://skepsis.nl
Professor Theo Schetters krabbelt iets terug
Met het interview dat prof.dr. Theo Schetters gaf aan het YouTubekanaal blckbx van Flavio Pasquino maakte hij nogal wat los met dubieuze beweringen over de coronapandemie en met name angstzaaierij over de veiligheid van mRNA-vaccins. Er verschenen meerdere debunks in de media die hopenlijk ook de meer dan een miljoen kijkers van dat interview hebben weten te bereiken. Op Kloptdatwel verscheen de eerste – Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins – die inmiddels op meer dan honderduizend views staat, ook voor ons een uitzonderlijk groot bereik in zo’n korte tijd.
Schetters en Pasquino hebben nu een nieuw interview gepubliceerd waarin ze ingaan op de stroom van kritiek die loskwam. Wordt het er beter op? Wel iets. Schetters legt beter uit wat hij had willen zeggen, ze geven toe dat het opvoeren van Wakefield een blunder was, maar Schetters brengt ook weer nieuwe onzin de wereld in. Daarom toch ook maar een bespreking van dit vervolg.
Onder vuur
Ze beginnen met de aantijging van o.a. Debbie van Baarle, hoogleraar immunologie, dat Schetters de urgentie van de epidemie niet ziet. Schetters houdt het op een andere interpretatie van de overlijdens- en besmettingscijfers die door RIVM, Stichting NICE en de GGD geleverd worden. Hij zet ze wekelijks in zijn spreadsheet en kijkt er volgens hemzelf objectiever naar dan iemand die bijvoorbeeld verantwoordelijk is voor het draaiende houden van een intensive care unit.
Maar hoe staat het met de kwaliteit van zijn blik? Daar valt wel het een en ander op af te dingen.
Schetters komt eerst met ‘de piramide van Van Dissel’ waarin schattingen staan hoe een besmetting met corona gemiddeld uitpakt. Inderdaad belandt 98 procent van besmette personen niet in het ziekenhuis, maar om nou te zeggen dat die mensen de infectie allemaal flierefluitend doorstaan is ver bezijden de waarheid. Een deel houdt er zelfs langdurige klachten aan over. Daar heeft Schetters het wederom niet over. Overigens vind ik zelf ook tamelijk bizar dat die piramide nog steeds zo in de presentaties van Van Dissel staat, alleen al omdat de verhoudingen niet kloppen.
Schetters stelt dat die 98 procent klaarblijkelijk voldoende weerstand heeft tegen dit coronavirus. Daniel Tuijnman schreef al in zijn debunk op Kloptdatwel dat dit een merkwaardige kijk is op ziekte. Die weerstand komt volgens Schetters waarschijnlijk door kruisimmuniteit. Veel nieuws horen we hier niet over, al geeft hij nu een aantal artikelen waarop hij zich baseert. Het is allemaal wel interessant, die T-cel reactiviteit, maar nog nergens heb ik onderzoek gelezen waarin de mate waarin die kruisimmuniteit optreedt meer dan enigszins behulpzaam is bij het overwinnen van een infectie met SARS-CoV-2. “Het lichaam kan het gewoon aan” is zo’n beetje de samenvatting van Schetters kijk op het virus. En blijkbaar was iedereen die het niet aankon eigenlijk al rijp voor de sloop. “Niet zo’n groot probleem voor de Nederlandse populatie, alleen een capaciteitsprobleem in de zorg.”
Dan gaat Schetters verder door ook die druk op de zorg door corona enigszins te bagatelliseren. Volgens hem heeft een groot deel van de opgenomen patiënten die als COVID-19 patiënten te boek staan alleen een positieve PCR test, maar geen symptomen. Hij wijst op het grote verschil tussen de GGD cijfers van opgenomen patiënten met COVID-19 en de cijfers van Stichting NICE.
Schetters vergeet hier een paar dingen. Op zich klopt het dat de NICE-cijfers inclusief opnames zijn van patiënten die niet vanwege COVID-19 opgenomen werden, maar bij test in het ziekenhuis positief bleken. Maar dat is wel het totaal dat je wil weten, want die patiënten moet je natuurlijk net zo voorzichtig behandelen als de patiënten die (al) wel covidklachten hebben en leggen daardoor dezelfde druk op de zorg. Zie ook dit blog van Luc Bonneux.
Ook is het al maanden bekend dat die cijfers van de GGD helemaal niet meer compleet zijn. Staat gewoon in de RIVM-rapportages. Waarom het dan in de eerste golf wel aardig overeenkwam, komt wellicht ook omdat de gewone zorg in de ziekenhuizen toen veel meer was afgeschaald dan nu. Je had toen dus minder ‘gewone’ patiënten waarbij een besmetting pas in het ziekenhuis ontdekt werd.
Op grond van zijn verkeerde interpretatie van deze grafieken stelt Schetters dat de tweede golf in geen verhouding staat tot wat we zagen tijdens de eerste golf. Zijn hele betoog komt er eigenlijk op neer dat het allemaal niet zo’n enorm probleem is als de overheid doet voorkomen. Dat wordt nog erger als hij de sterftecijfers erbij pakt.
Het valt Schetters op dat de verdeling van de coronadoden over leeftijdscategoriën ongeveer overeenkomt met de verdeling van het totale aantal sterfgevallen. En even later suggereert hij dat bij het loslaten van de maatregelen om de verspreiding van het virus te beteugelen dat totale aantal ook wel niet zal stijgen, er gaan dan niet meer mensen dood, alleen meer aan COVID-19 in plaats van aan andere ‘normale’ oorzaken. Schetters doet alsof haast iedereen die aan de virusinfectie komt te overlijden anders ook wel binnenkort zou zijn overleden door andere oorzaken. Dit is volstrekte lariekoek. Het aantal coronadoden komt aardig goed overeen met de oversterfte in 2020.
Volgens Schetters moet het beleid helemaal anders. De vaccins moeten worden aangeboden aan doelgroepen die risico lopen. Wat hier echt anders is dan wat de overheid nu doet, ontgaat me enigszins. Het verschil zit ‘m er vast in dat de groepen die volgens Schetters geen risico lopen, überhaupt niet gevaccineerd zouden moeten worden. Schettters zit overigens ook in de klankbordgroep van het Artsen Covid Collectief, waarvan ik al eerder liet zien dat het desinformatie over de effectiviteit van de coronavaccins verspreidt.
Kijkersvragen
De eerste vraag van kijkers die Pasquino en Schetters gaat over een mogelijk verband tussen uitbraken van het virus in verzorgingshuizen en de eerste vaccinatie. Gelukkig pleit Schetters hier voor voorzichtigheid. Hij vergelijkt het echter met de ‘door of met corona overleden’-discussie en weet er zo dus toch weer een coronasceptisch sausje over te gieten.
Dan gaat het over het verschil tussen landen in Europa voor welke leeftijdscategorieën het AstraZeneca-vaccin wordt toegepast. Schetters voert hier aan dat de enorme onduidelijkheid die er zou bestaan over tot welke leeftijd het veilig is, komt omdat de veiligheid in algemene zin niet goed zou zijn uitgezocht. Daarmee zaait hij weer meer verwarring dan nodig is. Hij maakt er zelfs van dat de verwarring die hierdoor kan onstaan bij het publiek twijfel over de veiligheid van vaccinaties in het algemeen zou kunnen vergroten. Die verwarring komt dan mijns vooral door het soort verdraaiing van de feiten die Schetters hier vertoont, ondanks dat hij zich als een voorstander van vaccins opstelt.
Wakefield
Eindelijk komen ze dan aan de hand van een kijkersvraag aan bij misschien wel de grootste blunder uit het vorige interview, het opvoeren van Andrew Wakefield als expert op het gebied van vaccins. Schetters geeft aan dat het niet erg handig was om het fragment van Wakefield te gebruikten, want “het blijkt een man met een discutabele reputatie te zijn en dat doet onze zaak geen goed.” Ook Pasquino biedt zijn excuses aan, overigens zonder enige uitleg waarom Wakefield dan zo discutabel is. Lees voor een beeld van de schurkenstreken van deze kerel bijvoorbeeld de boekbespreking in Skepter van het recent verschenen boek van Brian Deer die hem ontmaskerde.
Wat beide heren ook niet doen is afstand nemen van wat Wakefield stelde in het filmpje, namelijk dat mRNA-vaccins een vorm van genetische manipulatie zouden zijn. Ook de kijkersvraag of zo’n vaccin je DNA kan veranderen, omzeilt Schetters eigenlijk. Hij durft het niet stellig uit te sluiten omdat hij geen moleculair bioloog is. Je zou dat dus aan iemand anders moeten vragen, zegt hij, terwijl net daarvoor zo’n ‘iemand anders’, professor Marjolein van Egmond, uitlegt dat het niet kan. Schetters ondergraaft hier dus eigenlijk haar expertise.
Schetters gaat dan uitleggen wat hij in zijn vorige interview nou eigenlijk bedoeld had met het risico op auto-immuunziektes. Het gaat bij hem om auto-immuunziektes die op langere termijn plotseling zouden kunnen ontstaan. Via welk biologisch mechanisme hij dat dan voor zich ziet, maakt hij op geen enkele manier helder. Hij vindt alleen dat de tegenwerping dat we dergelijke effecten op lange termijn ook niet kennen van andere vaccins niet opgaat, omdat mRNA-vaccins heel anders zouden werken. Het enige andere waar hij vervolgens op wijst is dat de werkzame deeltjes in zo’n mRNA-vaccin ook cellen kunnen binnendringen die niet door het virus zelf zouden worden aangevallen. Wat er dan mis zou gaan in die andere cellen, legt hij niet uit. Het blijft speculeren over mogelijke risico’s zonder enige basis.
Onderliggend lijden
De volgende kijkersvraag gaat over de vermeende discrepantie die zou bestaan tussen het omgaan met onderliggend lijden bij sterfgevallen na vaccinatie en door een coronabesmetting. Schetters gooit het er op dat beleidsmakers van het vaccinatiebeleid de verantwoordelijkheid niet zouden willen dragen dat vaccinatie in uitzonderlijke gevallen ook tot de dood kan leiden. En suggereert anderzijds dat het registreren van overlijdens als coronadoden te maken zou kunnen hebben met het bewaken van de capaciteit. Of om de bevolking te beïnvloeden om zich aan de regels te houden.
Hij gaat er geheel aan voorbij dat het onderliggend lijden in beide situaties gemiddeld heel anders van aard is. Bij de overlijdens na vaccinatie, wellicht versneld door de bijwerkingen, gaat het om echt heel kwetsbare ouderen, die nog maar een korte levensverwachting hebben. Bij de coronadoden met onderliggend lijden gaat het meestal om aandoeningen waarmee iemand nog jaren goed had kunnen leven.
Besluit
Nogal wat andere punten waar Schetters kritiek op kreeg, zoals zijn steun aan middelen als hydroxychloroquine en ivermectine komen niet eens aan bod. Al met al blijft er maar bar weinig over van Schetters stellige uitspraken in het vorige interview, in ieder geval als je beschouwt met welke vermeende expertise hij die deed. Bij de misleidende boodschap die het meest resoneerde bij de kijkers, namelijk dat mRNA-vaccins wel eens gevaarlijk zouden kunnen zijn op lange termijn, moeten we dus vooral onthouden dat Schetters zelf benadrukt dat hij dat eigenlijk niet weet omdat hij geen moleculair bioloog is. Van meer dan een onderbuikgevoel van deze professor doctor Theo Schetters kun je dus eigenlijk niet spreken.