Kloptdatwel?

Therapeutic Touch: onzin uit Isfahan

by 18 Comments

Isfahan is in Nederland wellicht het meest bekend van het gedicht De tuinman en de dood, maar er staat ook een ziekenhuis waar in 2012-2013 onderzoek is gedaan naar het effect van Therapeutic Touch (TT) op misselijkheid bij vrouwen die chemotherapie tegen borstkanker kregen. Bij Therapeutic Touch worden veronderstelde verstoringen in een verondersteld energieveld rondom het lichaam door de behandelaar afgetast en vervolgens wordt dit veld met strijkende bewegingen beweerdelijk geharmoniseerd. De patiënt wordt hierbij niet aangeraakt; het gaat in wezen om luchtmassages. Volgens de Iraanse onderzoekers, die hun onderzoek recentelijk in het blad Complementary Therapies in Clininal Practice publiceerden, waren de uitkomsten verbluffend. Het effect van TT op de duur, de frequentie en de intensiteit van de misselijkheid was zeer significant. De p-waarden waren bijna duizelingwekkend: driemaal p < 0,001. Te mooi om waar te zijn? Waarschijnlijk wel, want erg goed was het onderzoek niet.

evidence-tt1Complementary Therapies in Clininal Practice is een tijdschrift uit de Elsevierstal met een impact factor van 0,00. Dat zegt natuurlijk niet alles, maar het vereist wel een uiterst kritische blik. Voor het onderzoek werden de 108 proefpersonen in drie groepen verdeeld. 36 vrouwen kregen een TT-behandeling, 36 kregen placebo-TT en nog eens 36 vormden de controlegroep, die geen enkele behandeling kreeg. Het gaat natuurlijk om de verschillen tussen de eerste twee groepen; nog een aparte controlegroep – die eigenlijk per definitie slechter zal scoren omdat ze ook geen aandacht heeft gehad – is eigenlijk overbodig.

Blindering

Bij de echte behandeling hield de behandelaar haar handen op 12-15 centimeter afstand van het lichaam, bij de schijnbehandeling op “meer dan 20 centimeter”. Het onderzoek vermeldt niet op hoeveel meer dan 20 centimeter, maar je kunt betwijfelen of op deze manier adequaat geblindeerd wordt. In plaats van een grotere afstand te nemen, wat zelfs een laagopgeleide huisvrouw uit Iran (het gros van de patiënten in deze studie) zou kunnen opvallen, zou je voor een ander onderscheid zonder uiterlijke verschillen kunnen kiezen. In een eerder onderzoek naar Reiki werd de placebo-reiki uitgevoerd door iemand die uiterlijk hetzelfde ritueel opvoerde, maar innerlijk zich niet op de patiënt focuste maar in gedachten rekensommen of een boodschappenlijstje maakte. Voor het resultaat maakte dat geen verschil. Met betrekking tot de placebo-TT merken de auteurs van dit onderzoek op dat “in fact there was no energy transfer”. Hoe weten de auteurs dat eigenlijk? Hoe hebben ze dat gemeten? (en terzijde, hoe weten ze dat “energy can pass through all their clothes”?)

Curieus

Ronduit curieus is dat zowel de echte TT als de placebo-TT werden uitgevoerd vóórdat de proefpersonen hun chemokuur kregen. Dat is zelfs vanuit het tamelijk magische TT-perspectief moeilijk te plaatsen. De gedachte is immers dat de chemotherapie het veronderstelde energieveld verstoort en misselijkheid veroorzaakt, dus waarom zou je dan een behandeling vooraf moeten uitvoeren, als er op dat moment van enige verstoring nog geen sprake kan zijn? Hooguit kun je volhouden dat je met zo’n behandeling de angstige patiënt wat kunt kalmeren voor een vervelende behandeling. Maar TT als een soort vaccin tegen naderhand optredende misselijkheid is toch wel echt absurd.

Missing data

Maar goed, zelfs absurde theorieën moeten een kans krijgen als ze consequent de data aan hun kant hebben. Helaas is de hoeveelheid data die in het artikel te vinden is werkelijk armzalig. Dat is vreemd, want de onderzoekers beweren dat ze heel veel data hebben verzameld. Duur, frequentie en intensiteit van de misselijkheid zouden zijn gemeten. Dit gebeurde aan de hand van een visual analogue scale (VAS) voor de intensiteit en een ‘chart’ voor duur en frequentie. Die laatste twee factoren werden zelfs op vier verschillende tijdstippen in kaart gebracht: in de morgen, in de middag, in de avond en gedurende de nacht.

Tabel 2: duur van de misselijkheid.
Tabel 2: duur van de misselijkheid.

En wat vinden we daarvan terug in de tabellen en statistieken? Vrijwel niets. De meest uitgebreide data vinden we in tabel 1, waaruit blijkt dat de proefpersonen doorgaans huisvrouwen zonder inkomen waren, maar erg interessant zijn die data natuurlijk niet. Tabel 2 gaat over de duur van de misselijkheid in uren, maar daar wordt alleen een gemiddelde gegeven en niet gedifferentieerd naar het tijdstip. Als je separaat data over de ochtend, middag, avond en nacht verzamelt, moet je ze ook vermelden. “Incomplete reporting of study results” is een tamelijk ernstige tekortkoming. Ook wordt niet duidelijk hoe die uren gemeten zijn. Met een stopwatch in de hand? Door af en toe op de klok te kijken? Op basis van een inschatting achteraf? In alle drie de groepen was ongeveer een kwart van de vrouwen analfabeet. Zijn VAS en ‘charts’ dan niet veel te ingewikkeld?

Tabel 3: frequentie van de misselijkheid. Placebo-TT scoort aanzienlijk beter dan echte TT (1,6 keer beter).
Tabel 3: frequentie van de misselijkheid. Placebo-TT scoort aanzienlijk beter dan echte TT.

Nog opmerkelijker is Tabel 3. Die zou volgens de onderzoekers over frequentie en intensiteit van de misselijkheid moeten gaan (p. 66), maar gaat volgens het bijschrift alleen over frequentie. Intensiteit komt in geen enkele tabel voor, dus hoe de onderzoekers hiervoor een p-waarde van minder dan 0,001 tevoorschijn weten te toveren is bijzonder onduidelijk. Het wordt nog gekker als we de cijfers voor frequentie bekijken. Placebo-TT lijkt hier met een lagere score van 31.44 toch aanzienlijk beter te scoren dan echte TT, met de veel hogere score van 50.44. Wat de onderzoekers hier precies hebben gemeten, c.q. wat de proefpersonen precies hebben geturfd, is niet geheel duidelijk, maar het behoeft toch geen betoog dat een lagere score duidt op minder episodes van misselijkheid (de controlegroep is met 81.76 weer veel hoger). De onderzoekers schrijven echter rustig op dat de frequentie significant lager was in de TT-groep, met wederom p < 0,001. Misschien hebben ze alleen naar het verschil met de niet-behandelde controlegroep gekeken, en daardoor de olifant in de kamer gemist.

Eigenlijk leveren de gecombineerde Tabellen 2 en 3 een heel interessant beeld op: kennelijk waren de proefpersonen in de placebogroep minder vaak misselijk, maar wel veel langer (bijvoorbeeld een keer per dag tien uur). En de vrouwen die echte TT kregen, waren veel korter misselijk, maar wel vaker (bijvoorbeeld vijf keer per dag een uur). Hoe verklaren de onderzoekers deze intrigerende resultaten? Het antwoord: niet, want ze hebben ze niet opgemerkt. De redactie van Complementary Therapies in Clininal Practice duidelijk ook niet.

Beperkingen

Aan het einde van het artikel vinden we nog een tamelijk grote beperking, die de onderzoekers zelf ronduit toegeven:

“Since most of the patients were referred from the surrounding cities to Isfahan and received only one medication dose, there was no possibility of intervention for several days in a row; as a result, there was no possibility of measuring the nausea intensity in the delayed phase (delayed Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting, which occurs more than 24 h after chemotherapy) and it was the limitation of our study.”

Kortom, de onderzoekers hebben maar één keer gegevens verzameld na één dosis chemotherapie, en dan ook niet meer dan één dag na de chemokuur (de ‘acute phase’). Bij borstkanker moet je echter denken aan zes tot acht chemokuren. De misselijkheid kan ook langer dan 24 uur na de behandeling optreden. Tussen de chemokuren zitten een of meerdere weken om te herstellen, afhankelijk van de intensiteit van de behandeling. Als de onderzoekers hun TT-onderzoek echt serieus hadden willen aanpakken, hadden ze kunnen kiezen voor een studie die de vrouwen gedurende hun gehele behandeling gedurende meerdere maanden volgde.

Roze bril

Het gebrek aan scientific rigour hoeft echter niet te verbazen. De auteurs zijn duidelijk verguld van de mogelijkheden van TT en hebben hun roze bril niet af kunnen zetten. Zo jubelen ze tot tweemaal toe dat TT de genezing van wonden bevordert, terwijl de meest recente Cochrane Review (2014) concludeert dat “there is no robust evidence that TT promotes healing of acute wounds”. De onderzoekers lijken hun referenties bij voorkeur uit de meest schimmige blaadjes te halen. Dat TT effectief is “in a wide range of symptoms” wordt bijvoorbeeld geschreven op gezag van het International Journal of Aromatherapy, ook al zo’n tijdschrift met een impact factor van 0,00. Erg consequent kun je de auteurs helaas ook niet noemen. In hun introductie staat over TT bijvoorbeeld dat “it has no contraindications”, maar in het kader met uitleg over TT schrijven de onderzoekers weer dat de TT-behandelaar in de tweede fase op zoek gaat naar “TT contraindication (head trauma, pregnancy and psychosis)”. Dat kan niet allebei waar zijn.

Déjà vu

Het artikel in Complementary Therapies in Clinical Practice.
Het artikel in Complementary Therapies in Clinical Practice.

Helaas is dit nog niet alles. Het meest beschamende vind ik eigenlijk wel dat dit onderzoek feitelijk twee keer is gepubliceerd. Voordat het in Complementary Therapies in Clininal Practice verscheen, werd er namelijk ook al een artikel over geschreven in het Journal of Education and Health Promotion. Dat is een schimmig online tijdschrift met een hoofdredacteur die – oh toeval! – net als drie van de zes auteurs verbonden is aan de University of Medical Sciences te Isfahan. Het is beslist hetzelfde onderzoek, want beide artikelen noemen hetzelfde nummer waaronder het onderzoek is geregistreerd (2013080311136N2). Van beide artikelen zijn vijf van de zes auteurs hetzelfde. Twee keer een artikel over hetzelfde onderzoek publiceren, met dezelfde insteek en dezelfde uitkomsten is natuurlijk niet netjes en eigenlijk ook in strijd met de wetenschappelijke integriteit.

Het artikel over hetzelfde onderzoek in het Journal of Education and Health Promotion.
Het artikel over hetzelfde onderzoek in het Journal of Education and Health Promotion.

Het artikel in het Journal of Education and Health Promotion is wel iets uitgebreider. Curieus is dat het woord ‘intensiteit van de misselijkheid’ helemaal niet valt in dit artikel, terwijl in het artikel in Complementary Therapies in Clininal Practice juist de loftrompet werd gestoken over het effect van TT op die intensiteit. Het uitgebreidere artikel maakt ook duidelijk dat er geen uitvallers waren: alle 108 vrouwen leverden uiteindelijk hun papieren in, al dan niet ingevuld door familieleden die wel konden lezen en schrijven. Voor dat inleveren hadden ze wel een maand de tijd. Een hele maand, terwijl het in het onderzoek om de eerste 24 uur na de chemokuur ging!

Het uitgebreidere artikel maakt ook duidelijk dat personen die de patiënten vergezelden gewoon bij de TT- of placebobehandeling aanwezig mochten zijn. Bij de placebo-TT gold dat “the hands were placed around the body as a gesture, with more distance from the body, and were moved without a certain order”. Dat laatste klinkt toch verdacht veel als: de TT-behandelaar deed maar wat. Dan is de kans toch groot dat of de patiënt of haar metgezel doorheeft dat er maar een showtje wordt opgevoerd.

Ten slotte staat er een veelzeggend zinnetje in het uitgebreidere artikel: “This article is derived from master thesis of nursing.” Een van de onderzoekers blijkt een student te zijn, die voor het onderzoek wat TT heeft geleerd en vervolgens proefpersonen is gaan behandelen en data heeft verzameld. Het verklaart veel van de kreupele indruk die het onderzoek maakt.

Conclusie

Al met al is dit een heel povere studie die het hele TT-gebeuren geen greintje aannemelijker heeft gemaakt. Naar aanleiding van een eerder onderzoek naar de effecten van Therapeutic Touch schreef oud-hoogleraar complementaire geneeskunde Edzard Ernst al eens een vernietigende blog. De titel van die bijdrage – “Therapeutic Touch – time to stop taking such rubbish seriously!” – zou ook moeiteloos van toepassing kunnen zijn op dit onderzoek uit Iran.

Pseudowetenschap in HR door Patrick Vermeren

by Leave a Comment

Patrick Vermeren is een Belgische HR professional die al jaren ten strijde trekt tegen pseudowetenschap op het gebied van Human Resource Management (HR, HRM of ouderwets ‘personeelsbeheer’). Hij schreef hierover boeken als ‘De HR-ballon doorprikt’, ‘Anders leiden’ en ‘Rond leiderschap’. Ook schreef hij diverse artikelen voor Skepp over dit onderwerp.

Patrick was in februari te gast bij Skeptics in the Pub Amsterdam om daar een try-out te doen van zijn presentatie voor de TEDx van de KMA (Koninklijke Militaire Academie). TEDx heeft de presentatie van Patrick nu online gezet. Die is hieronder te vinden.

Gratis hart activatie op afstand

by 7 Comments

Wie vanavond (9 April) rond 21:00 niks te doen heeft kan meedoen aan een GRATIS hartactivatie op afstand. Wees niet bang, er komen geen AED’s aan te pas. Het enige wat je hoeft te doen is

“…even voor 21.00 uur ergens rustig te gaan zitten of liggen, met eventueel een rustig muziekje op de achtergrond. Om 21.00 uur haal je een paar keer diep adem, denk aan iets liefdevol en focus je op wat je dan in je hart voelt. Je kunt ook één hand of beide handen op je hart leggen om de focus te versterken. De verbinding komt vanzelf tot stand, door de intentie die wij allemaal hebben en de activatie begint. Dat is alles! Je hoeft dus niet achter de PC te zitten of online te zijn.”

Wat je wel even moet doen is dit bericht ‘liken’ (zo’n 600 mensen hebben dat al gedaan). Je kunt ook iemand anders opgeven maar dat moet je dan wel even met hun toestemming doen want

“dan kunnen ze zich hierop voorbereiden omdat de hartactivatie sterk kan zijn. Iedereen die zich aanmeldt of het ‘liked’ gaat mee, ook al heb ik zelf geen ‘like’ gegeven! Je kunt je aanmelden tot vlak voor tijd en OOK DAARNA kun je nog meedoen door gewoon af te stemmen op ons allemaal.”

Mocht je tijdens de hartactivatie iets voelen dat je niet vertrouwt dan wordt aangeraden om toch even bij een (huis)arts langs te gaan. Maar

“Ook is het mogelijk dat je er niets van voelt, maar dat betekent niet dat er niets is gebeurd. Heb er gewoon vertrouwen in want de hartenergie doet zijn werk altijd”

Toch een geruststellende gedachte…

De lange tenen van Coen Vermeeren

by 44 Comments

Coen Vermeeren mocht weer eens in de media over ufo’s praten. Hij was vorige week te gast bij Radio Swammerdam, een wetenschapsprogramma op AmsterdamFM. Bijna een uur lang mocht hij oplepelen wat hij allemaal in zijn boekje UFO’s bestaan gewoon heeft opgeschreven en kwamen andere complottheorieën aan bod. En die vermaledijde skeptici ontbraken natuurlijk ook niet.

Ik hoorde eigenlijk niets in dat gesprek dat Rob Nanninga niet heeft weerlegd in zijn bespreking van het boek of in zijn eerdere stuk over de ufo-complottheorieën van Vermeeren. Enigszins interessant wordt het vanaf minuut 41 wanneer ook de kritiek op Vermeeren ter sprake komt, onder andere die van de Stichting Skepsis.

‘Opposition’

Hij begint al met te stellen dat Skepsis van mening zou zijn dat mensen niet in ufo’s, homeopathie of elfjes zouden mogen geloven als ze dat zelf willen. Of er boeken over schrijven of een openbaar debat over voeren. Waar haalt ie dat vandaan? Skepsis stelt zich alleen ten doel om betrouwbare informatie over die onderwerpen te geven, zo mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Een debat kan best, als je maar de juiste voorwaarden daar voor schept. Of het een universiteit past om onderwerpen te programmeren in de setting die Vermeeren als directeur van Studium Generale daar voor al vaak gekozen heeft, waarbij pseudowetenschappers een kritiekloos podium krijgen, is waarover Skepsis duidelijk een andere visie heeft dan Vermeeren.

Vermeeren bazelt rustig verder over Skepsis: “maar ik vind het verdacht worden als dat soort mensen betaald op Google bovenaan willen komen staan, zodat iedereen die googelt op “ufo’s” of wat dan ook, dat ze dat dan meteen als waarheid willen programmeren.”  (42:03). Over de Google Ads van Skepsis was Vermeeren ook al op zijn Facebook pagina gevallen: “Onderstaande BETAALDE (!) advertentie zegt genoeg: controlled en payed [sic] opposition!? Wie heeft daar belang bij vraag je je af…. Opletten dus !”

Vermeeren-FB1

De opmerking die ik met het Facebook-account van Skepsis plaatste bij dit bericht, dat het hier niet ging om betaalde advertenties, maar om Google Ads die de Stichting Skepsis cadeau krijgt via het “Google Grants for Non-Profits”-programma werd gewist (archief, zie de opmerking helemaal onderaan). In ieder geval is wel duidelijk dat ze aardig goed werken 😉

De ‘Skepsis-brief’

We gaan verder met het interview. Vanaf 42:30 “je kunt toch gewoon met mij in debat? Nou ze hebben dus nog nooit met mij het debat aangegaan. Sterker nog, ze sturen gewoon een brief naar de universiteit van ‘wij vinden dat die meneer ontslagen moet worden.'” Dit verhaal van Vermeeren dat  Skepsis aan de TU Delft een brief zou hebben geschreven waarin verzocht zou zijn om zijn ontslag heeft hij wel vaker verteld. Het is echter flauwekul. In juli 2010 heeft professor Frans Sluijter, toenmalig voorzitter van Skepsis, als privé-persoon en alumnus van de TU Delft een brief gestuurd aan de rector magnificus om zijn zorgen uit te spreken over de programmering van Studium Generale onder leiding van Vermeeren. Dit naar aanleiding van presentaties van de magneetmotor van Yildiz en de ufo-presentaties van Vermeeren zelf. Hij was overigens niet de enige die zijn zorgen uitsprak richting het bestuur van de universiteit, bleek uit het antwoord van de rector maanden later.
De brief van Sluijter staat nu op de website van Skepsis, zodat iedereen kan lezen dat daarin echt geen sprake is van een verzoek om het ontslag van Vermeeren. Misschien dat andere briefschrijvers zich zo hebben uitgelaten, maar Skepsis niet. Ook een opmerking over dit broodje aap met verwijzing naar de brief, mocht niet blijven staan op de Facebook-pagina van Vermeeren (archief). Sterker nog, het account van Skepsis is na deze twee verwijderde opmerkingen geblockt van die pagina. Je kunt je afvragen hoe Vermeeren het überhaupt voor zich ziet, een debat met Skepsis, als zelfs deze corrigerende opmerkingen die nog niet eens over de inhoud van zijn pseudowetenschappelijke betogen gaan, niet worden getolereerd.

Fouten gemaakt?

“Was er ook terechte kritiek tussen de kritieken?” vraag de interviewer van Radio Swammerdam (43:40). “Um, is er terechte kritiek? Ja kijk, luister, als je een boek schrijft over zo’n groot onderwerp. Waar je dus het moet doen met materiaal wat er is, dus heel veel niet. Ja, dan kun je ook fouten maken. Ik ben volgens mij niet op fouten betrapt.” Pardon? De enige uitgebreide serieuze inhoudelijke kritieken van zijn stukken staan op de website van Skepsis en die tonen met bronverwijzingen precies aan waar Vermeeren de fout ingaat, meestal door kritiekloos andere internetbronnen over te nemen. Op Kloptdatwel heb ik ook nog wel eens een keer laten zien waar Vermeeren zit te blunderen en reeds lang verklaarde ‘vreemde’ beelden van ruimtestations als bewijsmateriaal voor ufo’s aanziet.

Nog meer verdachts

Nog iets verder (45:10) vertelt Vermeeren dat hij wel verwantschap voelt met de homeopaten, die ook zo in het verdomhoekje worden gezet door Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Hij was blijkbaar uitgenodigd voor een homeopathisch congresje, de contacten verklaren ook waarom hij zelf homeopaat Lex Rutten een kritiekloos podium gaf bij Studium Generale. En dan vindt hij het ook nog verdacht dat die skeptische clubs niet hun websites volschrijven met kritiek op de verderfelijk praktijken van Big Pharma. Tsja, ten eerste moet ie dan toch echt wat beter kijken, want daar wordt best over geschreven in Skepter en daarnaast wordt die taak redelijk vervuld (kan altijd beter) door de de medische faculteiten, de Inspectie voor de gezondheidszorg, de Gezondheidsraad, de Commissie ter Beoordeling van Geneesmiddelen, het ministerie van VWS, de KNMG en andere beroepsorganisaties. Skepsis houdt zich voornamelijk bezig met die onderwerpen waar wetenschappers op hun gebruikelijke podia al geen aandacht meer aan besteden. Verhalen over ufo’s bijvoorbeeld.

Op skepsis.nl vind je hoe het zit

Maar ja, Vermeeren heeft bedacht waarom hij de kritiek van Skepsis niet serieus hoeft te nemen (47:15):

Eigenlijk zou je het zo moeten zeggen: kijk vooral op de website van de Stichting Skepsis om te weten hoe het wél zit. Want alles wat zij zeggen dat niet zo is, dat is waarschijnlijk wel zo. 180 graden omgedraaid.

Intussen mogen ze zich aan de TU Delft verheugen op een volgende discutabele lezing van Studium Generale: op 21 april krijgt Leendert Vriens van antistralingsclubje StopUMTS daar vrij baan voor Mobiele straling gevaarlijk?

Over het belang van een goed cv in de integratieve psychiatrie

by 35 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

In het ZonMw Advies ‘Implementatie evidence-based complementaire zorg’ (pdf, nov. 2015) valt te lezen dat het Groningse Lentis Centrum voor Integrale Psychiatrie (CIP) van Rogier Hoenders kan gelden als het enige in Nederland dat is georganiseerd volgens de 4 pijlers van de integrative medicine (zijnde de mind-body aanpak, manuele geneeskunde, supplementen/kruiden en paranormale ‘energetische’ interventies). 

Het CIP  zou daarom kunnen fungeren als een ’stevig verankerd voorbeeld van integrative medicine’. Even later op dezelfde pagina wordt het CIP vervolgens weer wat afgeschminkt tot een van de weinige kennis- en expertisecentra op het gebied van integrative medicine, maar dan niet van de somatische geneeskunde in den brede, doch slechts op het gebied van de mindfulness. Die nieuwe op het eeuwenoude Boeddhisme geïnspireerde behandelwijze wordt ook beoefend en onderzocht in het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness.
Nee, op het gebied van integrative medicine is, aldus het Advies, eigenlijk het Louis Bolk Instituut, waar antroposofen de scepter zwaaien onder leiding van een katholieke directeur, het enige onafhankelijke instituut waar men zich heeft gespecialiseerd in ‘complementaire zorg’ en integrative medicine. In de literatuurlijst van dit ZonMw-Advies prijken trots de namen van toonaangevende genezers als Huber, Baars, Busch, Vlieger en Hoenders. Kritische auteurs over alternatieve geneeswijzen ontbreken volledig. Met de ‘insteek’ van de schrijvers van dit Advies zit het dus helemaal goed.

Maar nu de praktijk. Die lof van ZonMw is leuk, maar hoe brengt een instituut als het CIP haar boodschap naar buiten? En durven de pioniers uit Groningen misschien nog een stapje verder te gaan dan wat mindfulness en een met de mond beleden liefde voor ayurvedische en Chinese geneeskunde? Wordt het daar geen tijd om ook aan spiritualiteit zijn verdiende plek te gunnen in de zorg voor de zieke mens? ZonMw is er niet tegen, integendeel.
Volgens al weer een ZonMw-signalement ‘Zingeving in zorg: De mens centraal‘ (mrt. 2016) doen onderwerpen als zingeving, betekenisgeving en spiritualiteit steeds meer hun intrede in de zorg. ‘Steeds vaker krijgen zorgverleners te maken met zingevingsvraag-stukken. Aspecten die hiermee te maken hebben, zijn te operationaliseren en lenen zich voor wetenschappelijk onderzoek. Met dit signalement wil ZonMw het debat over zingevingsvraagstukken een extra impuls geven en kennisontwikkeling stimuleren’.
In het 154 pagina’s tellende Signalement komt o.a. Bert Garssen aan het woord, die als bioloog al levenslang verbonden is aan het welbekende Helen Dowling Instituut (HDI). Het boetseren en praten tegen kanker is er inmiddels verlaten, men doet nu onderzoek naar zingeving en spiritualiteit in de zorg. ‘In ons onderzoek spreken we liever van spiritualiteit dan van zingeving,’ vertelt Garssen. ‘Zingeving is wel een belangrijk onderdeel van spiritualiteit, maar het gaat ook over je verbonden voelen met de natuur, met andere mensen, of met een hogere macht. Religiositeit kan er onder vallen, en vertrouwen, hoop, transcendente ervaringen. Dat zijn ongeveer de elementen.’
In de praktijk van de gezondheidszorg is opnemen van dit domein natuurlijk niet zo eenvoudig: het maakt nogal wat uit of de patiënt protestant, katholiek, moslim of atheïst is. Daar zal toch elke keer een bijpassende hulpverlener bij gezocht moeten worden. En er zijn nog andere problemen: waar haalt een druk bezet arts in godsnaam de tijd vandaan om zich met zijn patiënt te gaan vermeien in hoger sferen? Om maar te zwijgen over de dreiging van tuchtrechtelijke correctie: wie op de website van Medisch Contact de term gebedsgenezing intoetst stuit op casuïstiek, waarin de flinterdunne grens tussen hoop geven, gebedsgenezing, healing, zingeving en fatsoenlijke geneeskunde wordt besproken.

Al deze ‘wetten en praktische bezwaren’ leiden er toe dat er in de medische praktijk natuurlijk nauwelijks sprake kan zijn van deze zo door ZonMw toegejuichte spiritualiteit. Maar met een mediterende patiënt hoef je niet te praten en daarom zullen zeker een aantal hulpverleners, die er toch wat in zien, zich op 3 mei 2016 vervoegen in de Keizersgrachtkerk in Amsterdam waar, onder auspiciën van het CIP, een spreekbeurt wordt gegeven door Lama Michel Rinpoche over ‘Deeper aspects of meditation: beyond mindfulness’, an evening talk for scientists, (healthcare) professionals and those interested in Buddhist philosophy. U betaalt slechts € 10,- en als u ook de middagspeech van de Lama erbij neemt, dan betaalt u daarvoor i.p.v. 10 euro slechts 5 euro.
Mocht u zich afvragen waaraan deze lama zijn status en expertise ontleent, dan geeft de website van het CIP u het antwoord:

Born in 1981 in São Paulo, Brasil, at the age of five Lama Michel met Tibetan Lama Healer Gangchen Rinpoche and started a strong connection with Buddhism. Later, after a series of pilgrimage travels in India, Nepal and Indonesia, he was recognized, by high Lama’s such as Zopa Rinpoche and Ghelek Rinpoche, as a ‘Tulku’, the reincarnation of a Tibetan Buddhist Master. At the age of twelve he decided to become a monk and went to study at the Buddhist Monastic University of Sera Mey in the south of India. After twelve years of studying Buddhist Philosophy he now shares his knowledge and experience in different parts of the world especially at the center part of the Lama Gangchen World Peace Foundation, such as San Paolo, Brasil and Albagnano, Italy.

Een ‘Tulku’ en als zodanig erkend door Zopa Rinpoche en zijn broer! Op vijfjarige leeftijd bekeerd tot het boeddhisme. Ik weet niet of ze jaloers zijn, maar zelfs Bert Garssen (HDI), Rogier Hoenders (CIP) en Henk Smid (ZonMw) kunnen in de verste verte niet bogen op zo’n cv.