Kloptdatwel?

Chileens UFO-bureau toont weer z’n onkunde

by 34 Comments

In Chili pakken ze het UFO-onderzoek serieus aan. Ze hebben er een heus bureau voor opgericht, CEFAA, waar UFO-meldingen onderzocht worden door analisten en ook serieuze wetenschappers worden ingeschakeld om uitsluitsel te geven in twijfelgevallen. Leslie Kean, schrijfster van een bestseller over UFO’s, is nogal weg van die aanpak en publiceerde op The Huffington Post de laatste ‘indrukwekkende’ analyses van beeldmateriaal uit Chili. Het is weer tenenkrommend onbenullig.

Twee jaar terug kwam Kean enthousiast vertellen over foto’s gemaakt tijdens een militaire luchtshow, waarop UFO’s te zien waren. Die werden vrij snel overtuigend geïdentificeerd als insecten. Niet door CEFAA, maar door wat skeptischer ingestelde foto- en video-analisten op Internet. Onlangs schitterde Kean nog in een weinig kritische aflevering van KRO Brandpunt over UFO’s. Maar nu heeft ze dus weer een nieuw verhaaltje uit Chili.
CEFAA plaatste een tweetal foto’s op zijn website die gemaakt zijn bij een vrij afgelegen kopermijn in het noorden van het land. Vier technici zouden daar een object hebben waargenomen, dat meer dan een uur lang voor hun ogen bewegingen in de lucht uitvoerde. Zij werden ervan overtuigd dat het hier om een intelligent bestuurd voorwerp moest gaan. Eigenlijk wilden ze hun ervaring liever stil houden, maar via de hoofdingenieur van de mijn kwamen hun foto’s uiteindelijk toch bij CEFAA terecht. Dat zocht eerst uit dat het niet om een vliegtuig, drone, weerballon, vogel, wolk of ander bekend verschijnsel in de lucht zou kunnen gaan.

vier anonieme technici namen dit 'object'gedurende een uur waar en namen ... twee foto's
vier anonieme technici namen dit ‘object’ gedurende een uur waar en namen … twee foto’s

Nadat zo alle conventionele verklaringen waren uitgesloten, schrijft Kean, achtte CEFAA de foto’s interessant genoeg voor nadere analyse. Blijkbaar wordt een hoax niet als conventionele verklaring gezien; toch vreemd als al zoveel UFO-foto’s als zodanig ontmaskerd zijn. Je zou dan denken dat die mogelijkheid wel nadrukkelijk wordt opengehouden bij die nadere analyse. Maar die analyse stelt niets voor. Het officiële rapport is niet meer dan een powerpointpresentatie met daarin wat details van de foto’s die door een paar photoshopfilters zijn gehaald.

Retired General Ricardo Bermudez, director of the CEFAA, says “We recognize that this is the determination of only one CEFFA analyst among several. So we still must be cautious.” He has called a meeting of the CEFFA scientific committee, composed of high level specialists from laboratories and universities, for next week. Although they are not expert visual photo-video analysts, the opinion of this distinguished group, which supports the work of the CEFAA and assists with investigations when needed, could shed further light on the case.

Het lijkt me toch slimmer dat CEFAA eerst eens mensen met verstand van fotografie naar het beeldmateriaal laat kijken voor het allerlei rare dingen gaat lopen vertellen. Die ene analist denkt blijkbaar dat je aan de helderheid van wat pixels kunt zien dat iets een hoge temperatuur heeft. Heel knap, want het simpele fototoestelletje kan natuurlijk geen infrarood licht vastleggen.

(detail van bovenstaande foto) Volgens de CEFAA- analyst is te zien dat het obejct een hoge temperatuur heeft. Ja, ja.
(detail van bovenstaande foto) Volgens de CEFAA- analyst is te zien dat het object een hoge temperatuur heeft. Knap hoor, met zo’n cameraatje.

Blijkbaar vindt ook Kean dat niet vreemd. Bij dat verhaal van twee jaar terug, nam ze echter ook zo over dat je op basis van een dergelijk gefilterde uitvergroting zou kunnen afleiden dat een object ‘[is] emitting some form of energy which is visible in photo analysis’. Knullig. Net zo knullig is dat CEFAA het verhaal van de vier ooggetuigen voor zoete koek slikt. Die gaven (via de hoofdingenieur die ook anoniem wil blijven) aan dat het ding vijf tot tien meter in doorsnede was en zo’n 600 meter boven de grond vloog. Op grond van de twee foto’s is dat natuurlijk helemaal niet vast te stellen, de objecten hebben alleen de blauwe lucht als achtergrond en dat geeft geen aanknopingspunten voor het bepalen van de afmetingen.
Dat de getuigen anoniem willen blijven, zegt ook niet veel goeds. Kean merkt op dat het om ‘professionals specializing in electricity, electronics, and fluid control’ gaat. Niet zo indrukwekkend als piloten of militairen natuurlijk, maar ze moet het er maar mee doen. En deze technici zagen het object dus voor meer dan een uur en maakten slechts twee foto’s!? Even een filmpje schieten kwam blijkbaar niet bij ze op, het simpele cameraatje kán het wel. CEFAA weet ook niet in welke volgorde de ze gemaakt zijn, dus ze hebben vermoedelijk niet eens de originele (onbewerkte) foto’s.

Despite the strength of this analysis, the CEFAA staff recognize the limitations of the Collahuasi case. “The witnesses were not willing to cooperate,” Jose Lay told me. “We tried to contact them, and we got no reply. So we treated the material just as we have treated several others of the same or similar nature: we file them for future reference or comparison purposes. That’s all we can do in this case.”

Tsja, “That’s all we can do in this case.” En daarom sein je natuurlijk vriendin Leslie Kean in, die er maar al te graag een stukkie over tikt voor The Huffington Post. Gaat het gegarandeerd het Internet over. Waarom wachten op commentaar van de wetenschappers die je zegt in te schakelen, als de kans groot is dat die zeggen dat je helemaal niets kunt met deze foto’s? Zou je alleen maar een leuk mediamomentje mee mis kunnen lopen.

De anti-GMO studie van Séralini – drinken van Roundup laat mannen langer leven

by 47 Comments

In het najaar van 2012 verscheen een wetenschappelijk artikel van Gilles-Eric Séralini met allemaal enge plaatjes van ratten met uitgegroeide tumors. Die ratten hadden op een dieet gestaan van genetisch gemodificeerde maïs. De resultaten van de studie werden gepresenteerd volgens een zorgvuldig voorbereide mediastrategie. Het schokkende resultaat inclusief de rattenfoto’s ging de hele wereld over.

seralini-rats-junk-science

De studie was ook meteen berucht. Wetenschappers schoten er vrijwel meteen allerlei gaten in. Het aantal ratten in de (controle)groepen was wel erg klein, het soort ratten ongeschikt voor dit type onderzoek, het was onethisch om de ratten niet tijdig uit hun lijden te verlossen, enzovoort enzovoort. Niet alleen vanwege die methodologische onzorgvuldigheden kreeg Séralini er van langs,  maar zeker ook vanwege de manier waarop hij de media had bespeeld. Het leverde een hoop discussie op en uiteindelijk werd het artikel ingetrokken.

Myles Power legt in de volgende video uit wat er nu eigenlijk wel en niet van die studie klopt:

Het is ook rustig na te lezen op zijn blog. De studie is dus een grote puinhoop. De enige correlatie die nog ergens op lijkt, is een verrassende en wordt niet in het artikel genoemd: van de mannelijke ratten die gewoon water dronken, gingen er meer dood dan van hun collega’s die water dronken waaraan de herbicide Roundup was toegevoegd! Daar hoor je de anti-GMO activisten vreemd genoeg niet over.

Handig overzichtje over wat er allemaal mis is met de Seralini-studie (bron: Genetic Literacy project)
Handig overzichtje om net zulke schokkende resultaten als die van Séralini te krijgen (bron: Genetic Literacy project)

Wat in de video ook aan de orde komt is dat ‘peer reviewed’ niet automatisch betekent dat een artikel klopt. Het artikel is nu opnieuw gepubliceerd in een ander blad, maar is voor de herpublicatie vreemd genoeg niet opnieuw inhoudelijk bekeken zoals de editor aan Retraction Watch liet weten. De nieuwe ‘reviewers’ hebben alleen gekeken of het ingediende stuk exact hetzelfde was als de ingetrokken versie. Wat betekent die herpublicatie dan? De aanhangers van Séralini zien het natuurlijk als een terechte rectificatie van die oneerlijke retractie (=censuur onder druk van GM-giganten als Monsanto, enzo) en zullen de studie vast blijven gebruiken als ‘wetenschappelijke’ onderbouwing van hun strijd tegen genetische modificatie.

Steven Novella wordt er niet blij van:

The Seralini GMO rat study is now infamous for its poor quality and overstated conclusions. The republication of the paper extends the saga, but does nothing to correct the many failings of the study.

Defenders of the republication cite the virtue of access to data, and open communication, while decrying the “censorship” of the retraction. This completely misses the point, however. The peer-reviewed literature is not just about open communication of data, but puts into place a heavy filter for quality. A study needs to reach a certain minimum level of quality before it is worthy of consideration as part of the peer-reviewed literature.

Op zich lijkt het me ook beter dat ingetrokken studies niet van de oorspronkelijk publicatieplek verdwijnen, als maar heel duidelijk gemaakt wordt, waarom het artikel ‘retracted’ is. De journals zijn daar natuurlijk niet zo happig op, omdat ze daarmee vaak ook moeten toegeven dat hun eigen procedures niet zo best gefunctioneerd hebben of dat het uitzoeken van verantwoordelijke editors en reviewers niet zo zorgvuldig gaat als ze graag doen voorkomen.

De studie staat nu in Environmental Sciences Europe, een Open Access tijdschrift van Springer: “Republished study: long-term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize“.

Er is bijzonder veel over deze zaak geschreven, een handig overzicht (op publicatiedatum) geeft een zoekopdracht bij The Genetic Literacy Project. Voor de liefhebbers van complottheorieën en vage sektes is het interessant om de links op het volgende blog te lezen: Seralini’s Connections to Quack Science and Strange Philosophies.

Homeopathisch arts die ALS-genezing belooft voor de tuchtrechter

by 142 Comments

“Ik vind het immoreel dat zorgaanbieders patiënten valse hoop geven door te verkondigen dat een ongeneeslijke ziekte als ALS met een behandeling wel kan worden genezen.” Aldus luidt het oordeel van minister Schippers van VWS over homeopathisch arts Jan Roxs die meent dat hij met een homeopathische behandeling de spier- en zenuwziekte ALS succesvol kan behandelen. De handelwijze van Roxs werd begin mei aan de kaak gesteld in het televisieprogramma Undercover in Nederland. Het ruwe beeldmateriaal is ter beschikking gesteld aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), die na onderzoek heeft besloten dat Roxs zich moet verantwoorden voor de tuchtrechter. Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66) stelde interessante Kamervragen over de kwestie.

De voorgeschreven homeopathische medicatie tegen ALS (still uit de uitzending van Undercover in Nederland)
De voorgeschreven homeopathische medicatie tegen ALS (still uit de uitzending van Undercover in Nederland)

ALS staat voor amyotrofe laterale sclerose. Het is een zeldzame spier- en zenuwziekte waarbij de motorische zenuwcellen in de hersenen en het ruggenmerg afsterven. Dat leidt tot verzwakking en verschrompeling van de spieren op diverse plaatsen in het lichaam. Uiteindelijk raken ook de spieren die de ademhaling reguleren verlamd en sterft de patiënt. De ziekte is ongeneeslijk en hier legt hoogleraar experimentele neurologie Leonard van den Berg – die ook commentaar gaf in de uitzending van Undercover in Nederland – uit waarom ALS-patiënten ook geen aantrekkelijke doelgroep zijn voor grote farmaceuten: omdat de ziekte zo zeldzaam is en patiënten na de diagnose gemiddeld nog maar drie jaar leven, valt er aan een medicijn dat de ziekte stopt of aanzienlijk vertraagt weinig te verdienen. Het is dan ook heel begrijpelijk dat ALS-patiënten zoeken naar mogelijk effectieve alternatieve behandelmethoden. Niemand kan hen dat kwalijk nemen. Artsen die valse hoop bieden aan ongeneeslijk ziekte patiënten valt echter wel wat te verwijten. Zo’n arts is de homeopaat Jan Roxs.

In de uitzending van Undercover in Nederland melden een ALS-patiënt en een medewerkster van het programma zich met de verbogen camera bij de praktijk van Roxs, die gevestigd is in een kapitale villa in Paterswolde. Het gesprek zal twee uur duren en achteraf moeten de 297 euro die het consult kost contant worden afgerekend. Wat we in de uitzending zien, is natuurlijk niet het volledige gesprek. De beelden die we zien, zijn echter wel behoorlijk onthutsend. De homeopathische dokter is zeer zelfingenomen en houdt de ALS-patiënt voor dat je eigenlijk niets hebt aan de reguliere medische studie, behalve dan dat je daar leert hoe het niet moet. Het getoonde fysieke onderzoek van de patiënt is zeer kort en daarna schrijft Roxs twee homeopathische middeltjes met de ronkende namen Plumbum Metallicum D12 en Kalium Phosphoricum D6 voor. Oftewel lood verdund met een factor 1.000.000.000.000 en kaliumzout verdund met een factor 1.000.000. Een ‘topprogramma’ volgens de homeopathisch arts. Nodeloos te zeggen dat de granules en tabletten de conditie van de patiënt op geen enkele wijze verbeterden. Integendeel, de patiënt deed een melding tegen zijn behandelaar bij de IGZ.

Stoppen met CEASE

In de uitzending werd al gemeld dat de IGZ besloten had de homeopathisch arts voor de tuchtrechter te dagen. Dit wordt bevestigd in de antwoorden van minister Schippers op de Kamervragen van Pia Dijkstra. Tevens valt daar te lezen dat de IGZ de arts heeft verzocht “per direct geen uitspraken meer te doen over de kans op genezing van ALS of andere ongeneeslijke ziekten en met onmiddellijke ingang publicaties of voorlichtingsmateriaal met dergelijke strekking van zijn website te verwijderen”. Dat heeft ertoe geleid dat Roxs zijn website (hier nog te zien) heeft verwijderd. De Wet BIG somt in artikel 48 de maatregelen op die een regionaal tuchtcollege (of in hoger beroep het centraal tuchtcollege) kan opleggen. Die variëren van een waarschuwing tot een berisping, van een geldboete tot een schorsing, en van een gedeeltelijke ontzegging van de bevoegdheid het betrokken beroep uit te oefenen tot volledige doorhaling van de inschrijving in het BIG-register. Meer informatie hier.

CEASE-therapie: onmiddellijk mee stoppen graag (screenshot van de CEASE-website)
CEASE-therapie: onmiddellijk mee stoppen graag (screenshot van de CEASE-website)

Een interessante vraag is of de IGZ in deze procedure ook de activiteiten van Roxs als CEASE-therapeut mee wenst te nemen. CEASE-therapie kun je zonder enige vorm van overdrijving omschrijven als de overtreffende trap van kwakzalverij. De therapie is gebaseerd op het achterhaalde fabeltje dat vaccins verantwoordelijk zijn voor autisme bij kinderen. De in 2010 overleden homeopathisch arts Tinus Smits geloofde in dit sprookje en meende kinderen van autisme te kunnen genezen met zijn therapie die hij “Complete Elimination of Autistic Spectrum Expression (CEASE)” noemde. Daartoe worden de kinderen “ontstoord” met homeopathische (of eigenlijk isopathische) verdunningen van de stoffen (i.e. de vaccins) die geacht worden de autistische stoornis veroorzaakt te hebben. Uiteraard is er geen enkel bewijs dat kinderen iets aan deze nepbehandelingen hebben, terwijl hun ouders voor deze nonsens honderden euro’s moeten neertellen. Het is goed mogelijk dat Roxs behoort tot de ca. 20 artsen die de IGZ al meer dan een jaar in het vizier heeft vanwege hun CEASE-activiteiten.

Roxs beschouwt zichzelf overigens ook als expert op het gebied van de slaapziekte narcolepsie. Toen begin 2011 op een website werd bericht over een waarschijnlijk verband tussen het griepvaccin Pandemrix en narcolepsie bij kinderen was de homeopathische dokter er als de kippen bij om twee homeopathische middelen gemaakt van de griepvaccins Pandemrix en Focetria aan te prijzen, en ook overigens te beweren dat narcolepsie goed met homeopathie te behandelen is. Geïnteresseerden werden verwezen naar zijn website. Ene “Cora Boer” deed ook nog een duit in het zakje. Dat de vrouw van de dokter Cora Roxs-de Boer heet, zal wel toeval zijn.

Nu is er, anders dan bij autisme, wel aanleiding te veronderstellen dat het Pandemrix-vaccin tegen Mexicaanse griep bij een aantal kinderen tot narcolepsie heeft geleid. Dat is heel ernstig, maar het is van belang daarbij in ogenschouw te nemen dat Pandemrix – net als trouwens het concurrerende middel Focetria – in Nederland niet meer gebruikt wordt. Het Lareb heeft van de binnengekregen meldingen geoordeeld dat in 3 á 4 gevallen een verband met vaccinatie met Pandemrix mogelijk is. In totaal kregen 588.750 kinderen de eerste dosis en 490.584 ook de aanbevolen tweede, zodat kan worden gesteld dat de kans op narcolepsie door vaccinatie met één bepaald vaccin boven de 1:100.000 ligt. Hoe dan ook is een homeopathische behandeling van een kind met narcolepsie natuurlijk niet de oplossing.

Positie AVIG

Dokter Roxs is lid van de Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde (AVIG), een vereniging van artsen die biofysische geneeskunde, homeopathische geneeskunde, natuurgeneeskunde en geneeskunde volgens de neuraal-en regulatietherapie toepassen. De AVIG is onder meer bekend van haar vooralsnog vergeefse poging de afschaffing van de BTW-vrijstelling voor alternatief werkende artsen door de rechter te laten terugdraaien. Ik was benieuwd naar het standpunt van de AVIG ten aanzien van homeopathische behandeling van een ongeneeslijke spierziekte als ALS. Daarom heb ik per mail bij de vereniging geïnformeerd naar haar standpunt en de eventuele wetenschappelijke onderbouwing daarvan. Tevens heb ik gevraagd of de AVIG aanleiding ziet voor maatregelen tegen haar lid Jan Roxs. Het is zeer positief dat de vereniging de moeite nam mij te antwoorden. Dat antwoord was kort: de IGZ heeft het handelen van de homeopathisch arts aan de tuchtrechter voorgelegd en “gedurende deze procedure wordt er door ons inhoudelijk noch procedureel op vragen hieromtrent gereageerd”, aldus de voorzitter van de AVIG.

Alternatieve artsenvereniging AVIG neemt vooralsnog geen maatregelen tegen dokter Roxs (screenshot website AVIG).
Alternatieve artsenvereniging AVIG neemt vooralsnog geen maatregelen tegen dokter Roxs (screenshot website AVIG).

Ik vind dit een nogal formalistische en weinig geruststellende reactie. De AVIG meldt op haar website dat “AVIG artsen die registerlid zijn, werken volgens strikte eisen op het gebied van kwaliteit, opleiding, klachtregeling en tuchtrecht en voldoen aan AVIG kwaliteitseisen”. Dat betekent mijns inziens dat de AVIG als vereniging kan toetsen of een van haar leden wel voldoet aan de eigen kwaliteitseisen, c.q. of homeopathische behandeling van ALS wel door de AVIG-beugel kan. Ik mag toch hopen dat bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie direct optreedt wanneer een bij haar aangesloten cosmetisch arts besluit voortaan te gaan opereren met behulp van een kettingzaag, en dat zij niet wacht totdat de tuchtrechter zich over deze handelwijze heeft uitgelaten. Kortom, de terughoudende opstelling van de AVIG lijkt mij niet terecht. Zij neemt haar eigen verantwoordelijkheid niet en laat de IGZ en het tuchtcollege de hete kolen uit het vuur halen.

Alternatieve aanpak van alternatieven

Interessant is dat het Kamerlid Dijkstra er in haar vragen ook andere wegen bijhaalt waarmee alternatieve artsen die valse hoop wekken mogelijkerwijs kunnen worden aangepakt. Zij vraagt namelijk of wellicht de Wet oneerlijke handelspraktijken hier soelaas zou kunnen bieden. De minister antwoordt:

“Zowel de Wet oneerlijke handelspraktijken (die wordt gehandhaafd door de ACM) als de Wet marktordening gezondheidszorg (WMG; die wordt gehandhaafd door de NZa) kan hier van toepassing zijn. Omdat het hier om zorg gaat, is in dit geval de NZa de aangewezen instantie. In artikel 39 van de WMG wordt bepaald dat zorgaanbieders er zorg voor dragen dat de door of namens hen verstrekte of beschikbaar gestelde informatie met betrekking tot de Zorgverzekeringswet, AWBZ en WMG niet misleidend is. De NZa kan in overeenstemming met de IGZ regels stellen betreffende de informatievoorziening met het oog op de doeltreffendheid, juistheid, inzichtelijkheid en vergelijkbaarheid daarvan.De NZa kan handhaven door middel van een aanwijzing aan de zorgaanbieder en het opleggen van een dwangsom of een boete.”

Dit zijn interessante opmerkingen over bij mijn weten (maar ik ben geen expert) nog grotendeels onontgonnen juridisch terrein. De genoemde Wet oneerlijke handelspraktijken is niet zozeer een aparte wet, als wel een onderdeel van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Dat onderdeel is weer een omzetting van de Europese Richtlijn oneerlijke handelspraktijken uit 2005. Artikel 6:193g BW bevat een zwarte lijst met handelspraktijken die onder alle omstandigheden misleidend zijn, waaronder (onder letter q) het “bedrieglijk beweren dat een product ziekten, gebreken of misvormingen kan genezen”. Consumenten kunnen in civielrechtelijke procedures een beroep doen op deze bepaling, maar het bijzondere is dat de Wet oneerlijke handelspraktijken ook door de overheid gehandhaafd wordt (althans: kan worden). Dat gaat via de Wet handhaving consumentenbescherming, die in artikel 8.8 handelaren verbiedt oneerlijke handelspraktijken als bedoeld in het BW te verrichten. De artikelen 2.7 en volgende kennen de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een aantal bevoegdheden toe om (delen van) de wet bestuursrechtelijk te handhaven. Bindende aanwijzingen, lasten onder dwangsom en bestuurlijke boetes tot 450.000 euro zijn mogelijk.

De NZa: een papieren tijger?
De NZa: een papieren tijger?

De minister meent dat de Wet oneerlijke handelspraktijken van toepassing kan zijn, dus deze kan worden ingeroepen indien bijvoorbeeld een consumentenorganisatie juridische actie onderneemt tegen homeopathische artsen die wondermiddelen voorschrijven (of tegen verkopers van magneten, hangers en Biostabils). Tevens meldt de minister echter dat voor handhaving in de context van zorgverlening de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de aangewezen instantie is. Die handhaaft dan niet de Wet oneerlijke handelspraktijken, maar de Wet marktordening gezondheidszorg, die in artikel 39 zorgaanbieders verplicht er zorg voor te dragen dat “de door of namens hen verstrekte of beschikbaar gestelde informatie terzake van een product of dienst, waaronder reclame-uitingen, geen afbreuk doet aan het bepaalde bij of krachtens deze wet, de Zorgverzekeringswet of de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, en niet misleidend is”. Hoofdstuk 6 van de Wet marktordening gezondheidszorg kent de NZa vele bevoegdheden toe om handhavend op te treden. Zij kan aanwijzingen geven, bestuursdwang toepassen, dwangsommen opleggen of een bestuurlijke boete uitschrijven van maximaal 500.000 per overtreding.

Een indrukwekkend arsenaal, maar of de NZa echt de mogelijkheden ziet en de bereidheid heeft deze middelen in te zetten tegen alternatieve artsen die in hun misleiding zeer ver over de schreef gaan, valt nog te bezien. Dat het momenteel bij de NZa op z’n zachtst gezegd niet lekker loopt en handhavingscapaciteit altijd een probleem is, draagt er waarschijnlijk aan bij dat de tanks nog wel even in de kazerne blijven. De minister kan deze ook niet uit laten rijden, want de NZa is (net als de ACM overigens) een zogenaamd zelfstandig bestuursorgaan, waarover de minister slechts zeer beperkte zeggenschap heeft. Voorlopig moeten we onze hoop dus maar vestigen op de IGZ en haar procedure bij de tuchtrechter.

Deze bijdrage is mede gebaseerd op twee eerdere discussies onder Skeptisch Chatten (hier en hier). Ik dank allen die aan deze discussies hebben deelgenomen.

Antwoorden op kamervragen over het dubieuze Aids Remedy Fund

by 99 Comments

Homeopaat Jan Scholten kreeg bij de lintjesregen dit jaar een ridderorde. Dat leidde tot verontwaardiging, omdat in de verklaring waarom hij die onderscheiding verdiend zou hebben, geen woord was gewijd aan het dubieuze onderzoek in Kenia met het door hem bedachte homeopathische middel Iquilai tegen hiv/aids. Barbara Vreede schreef daarover een uitermate kritisch stuk op Sciencepalooza en dat leidde tot kamervragen. Die gingen voornamelijk over de stichting van Scholten: het Aids Remedy Fund. De antwoorden zijn binnen.

Antwoord op vragen van de leden Kuzu en Van Laar over het bericht “Nepdokteren in Kenia wordt beloond met ridderorde in Nederland”

1. Heeft u kennisgenomen van het bericht “Nepdokteren in Kenia wordt beloond met ridderorde in Nederland“?

Ja.

2. Kent u het homeopathische middel Iquilai dat door een Nederlandse homeopaat is ontwikkeld, en via zijn non-profit Aids Remedy Fund als (tijdelijke) vervanger van reguliere aidsremmers wordt verspreid in met name Kenia?

Ja.

Omslag van het rapport van het dubieuze onderzoek van Scholten c.s.
Omslag van het rapport van het dubieuze onderzoek van Scholten c.s.

3. Wat is uw oordeel over de praktijken van het Aids Remedy Fund die Iquila voorschrijft als (tijdelijke) vervanger van reguliere aidsremmers?

Het is kwalijk als middelen waarvan de werking niet is bewezen worden aanbevolen in de plaats van reguliere geneesmiddelen, waarvan de werking wel is aangetoond. Hierdoor wordt aan mensen mogelijk een adequate behandeling onthouden, en wordt mogelijk schade aan hun gezondheid toegebracht.

4. Ziet u mogelijkheden vanuit Nederland actie te ondernemen tegen de praktijken van het Aids Remedy Fund in Kenia en andere landen waar het actief is? Zo ja, op welke wijze gaat u dit uitvoeren? Zo nee, waarom niet?

Ik zie geen mogelijkheden om actie te ondernemen tegen praktijken van het Aids Remedy Fund in het buitenland. Het is aan de autoriteiten van de desbetreffende landen om te bezien of de daar geldende wetgeving wordt nageleefd. Zie ook mijn gecombineerde antwoord op de vragen 6, 7 en 8. Ik ben wel bereid om te bezien in hoeverre de activiteiten van het Aids Remedy Fund vanuit Nederland misleidend zijn.

5. Kunt u aangeven of het Aids Remedy Fund Nederlandse (overheids)subsidie heeft ontvangen? Zo ja, om wat voor bedragen gaat het?

Het Aids Remedy Fund heeft geen overheidssubsidie ontvangen.

6. Bent u bereid de Keniaanse autoriteiten op de hoogte te stellen van de praktijken van het Aids Remedy Fund? Zo ja, op welke wijze bent u van plan dit te gaan doen? Zo nee, waarom niet?
7. Deelt u de mening dat het een zorgelijke zaak is dat zulke praktijken in ontwikkelingslanden plaatsvinden? Zo ja, op welke wijze kan Nederland erop toezien dat patiënten in ontwikkelingslanden geen slachtoffer worden van deze praktijken?
8. Wat is uw beleid ten aanzien van Nederlandse organisaties en distributeurs die homeopathische middelen, onder valse voorwendselen, als (tijdelijke) vervanger van reguliere aidsremmers voorschrijven aan aids/HIV-patiënten in ontwikkelingslanden?

Ik zal de Nederlandse ambassade in Nairobi vragen de Keniaanse autoriteiten op de hoogte te stellen van de activiteiten van het Aids Remedy Fund.
Overigens vind ik het zorgelijk als Nederlandse, BIG-geregistreerde artsen betrokken zouden zijn bij het testen, produceren en toedienen van geneesmiddelen in ontwikkelingslanden wanneer daar geen serieuze wetenschappelijke onderbouwing voor is.
In Nederland gelden strenge regels voor het houden van klinische proeven met mensen, en voor het produceren en in de handel brengen van geneesmiddelen. Het is in Nederland verboden om dit te doen zonder toestemming van een Medisch-ethische toetsingscommissie en van het College ter beoordeling van geneesmiddelen. Deze instanties toetsen dan of er een gedegen wetenschappelijke onderbouwing is voor (proeven met) het geneesmiddel.
De bij het Aids Remedy Fund betrokken Nederlandse arts is geregistreerd in het BIG-register. Dit kan onder omstandigheden handvatten bieden voor toezicht op het optreden van artsen in het buitenland. Hierover heeft de tuchtrechter zich al enkele malen uitgesproken. Of een uit de wet BIG voortvloeiende verplichting voor een arts in het buitenland geldt zal afhangen van diverse omstandigheden, zoals de aard en de ernst van die verplichting, alsmede van de ter plaatse geldende regels en gebruiken, waaraan de arts eerst en vooral gebonden is. Maar ook de relatie van het handelen van de arts op de individuele gezondheidszorg. Ik heb daarom de Inspectie voor de Gezondheidszorg gevraagd om na te gaan wat de mogelijkheden zijn om deze zaak nader te onderzoeken.

9. Zijn de praktijken van het Aids Remedy Fund voor u reden bij nader inzien tot een ander oordeel te komen over het toekennen van de onderscheiding aan de betreffende Nederlandse homeopaat? Zo ja, bent u bereid de toekenning van de onderscheiding te herroepen? Zo nee, waarom niet?

Nee, een dergelijke bevoegdheid heb ik namelijk niet. De wetgever heeft het vervallen van een onderscheiding eenduidig geregeld. Alleen als er sprake is van een onherroepelijke rechterlijke uitspraak, waarbij de rechter betrokkene veroordeelt tot een gevangenisstraf van een jaar of meer, vervalt de Koninklijke onderscheiding van rechtswege en moet betrokkene het onderscheidingsteken terug sturen.

Tot zover de antwoorden van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mede namens de ministers van Buitenlandse handel en Ontwikkelingssamenwerking en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Uit de beantwoording blijkt overduidelijk dat de minister de praktijken van Scholten en zijn Aids Remedy Fund allesbehalve een warm hart toedraagt. Ik ben benieuwd óf, en hoe snel, we iets terughoren over het onderzoek dat IGZ zal instellen. Wat net niet in de beantwoording van vraag 9 staat, is of ‘met de kennis van nu’ Scholten dat lintje überhaupt zou hebben mogen krijgen.

 

 

Reclame Code Commissie tegen valse reclame

by 47 Comments

Met klachten over valse reclame gaat men in de eerste plaats naar de Reclame Code Commissie,  maar ook andere instituten kunnen daarbij behulpzaam zijn. Voor de bezoekers van Kloptdatwel zal ik hier uitleggen hoe zo’n klacht in zijn werk gaat. Mijn klachten hebben bijna allemaal betrekking op kwakzalverij en ik zal een aantal voorbeelden geven van de procedures die ik gestart ben in de loop van de tijd. Sinds 11 juli 2002 houd ik een tabel van mijn klachten bij de Reclame Code Commissie bij en daaruit blijkt dat ik sindsdien 177 klachten heb ingediend. Met succes, want er werden er slechts zestien om erg verschillende redenen niet behandeld of afgewezen.

Reclame Code Commissie en samenwerkende instituten

reclamecodecommissielogoHet doel van de Reclame Code Commissie (RCC) is de bevordering van verantwoord reclame maken, zodat de consument vertrouwen in de reclame heeft en behoudt. De manier waarop men dit aanpakt staat hier beschreven. Zo nodig wordt er samengewerkt met de Autoriteit Consument en Markt, het Commissariaat voor de Media, de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, de Autoriteit Financiële Markten en de Kansspelautoriteit. Verder wordt er door de RCC nog advies gevraagd aan de Keuringsraad KOAG/KAG over de advertentieregels voor gezondheidsproducten, voor medische hulpmiddelen en voor geneesmiddelen. Omdat veel van mijn klachten deze gebieden betreffen, heb ik KOAG/KAG soms flink wat werk verschaft. Maar dat is extra werk voor de RCC; daar hoef ik zelfs niet eens om te vragen. Bij één van mijn klachten voegde de KOAG/KAG er waarachtig ook nog zelf een klacht bij. Die klacht werd zeker door de RCC aanvaard. Geruime tijd geleden moest juist de klager bij de KOAG/KAG aan de deur kloppen, maar dat is allang voorbij.

Zelf maak ik naast de RCC ook gebruik van de NVWA (voor oudere mensen: daar is de Keuringsdienst van Waren in opgegaan). De NVWA kijkt in de eerste plaats bij hun controles naar de werkzaamheid en veiligheid van de diverse aanbiedingen waarover klachten zijn binnen gekomen, maar onjuistheden in de reclame worden door hen ook onderzocht en, waar nodig, verwijderd. De NVWA heeft echter te weinig geld en dus ook te weinig personeel en dus duurt het vaak lang voor ze kunnen antwoorden. Aan producten die gevaarlijk kunnen zijn, wordt zonder meer – en terecht – voorrang verleend. De NVWA kan er voor zorgen dat er boetes worden gegeven, maar dat mag zij in de meeste gevallen niet publiceren. De klager krijgt een bericht dat de NVWA maatregelen heeft genomen, maar wat die maatregelen zijn, vermelden ze niet. Maar men hoeft alleen maar naar de websites waar de foute reclames op stonden te kijken om te constateren dat verwijdering van die valse reclame tot stand was gekomen. Het kan als een goede afwerking dienen van de beslissingen van de RCC. De NVWA en de RCC zijn overigens geheel onafhankelijk van elkaar.

Verder heb ik enkele keren geprobeerd om gebruik te maken van de ACM. Om dat te kunnen doen blijkt het vereist te zijn om minstens twee keer bij de RCC te hebben geklaagd (dit is overigens geen formeel vereiste). Maar dat zijn juist gevallen waarvoor de RCC ook aanklachten indient. Tot twee keer toe had ik bij mijn aangifte bij de ACM vermeld dat ik dat al gedaan had en de beslissingen bij mijn klacht ingesloten. De eerste keer nota bene op aanraden van de RCC. Toch kreeg ik als antwoord dat ik twee RCC beslissingen bij de klacht moest inzenden! Maar dat had ik dus al gedaan!! Ook moest men hun klachtformulier gebruiken en maximaal 350 woorden gebruiken. Maar dat is alleen genoeg voor eenvoudige problemen. Of zou het genoeg zijn om te schrijven: “Het werkt niet”? Maar misschien heb ik met hen gewoon pech gehad. En vergeet niet dat twee RCC beslissingen ook al de nodige tijd vragen. De behandeling van één klacht vraagt bijna altijd minstens 2 maanden. En men moet toch altijd enige tijd wachten voor men opnieuw dezelfde klacht over hetzelfde onderwerp weer indient. Toch ben ik wel van plan om het bij een nieuwe non-compliant weer te proberen. Je moet nooit opgeven. Gelukkig stuurt de RCC de non-compliant zaken ook door naar de ACM.

De voorzitter en de Bemer

Maar nu terug naar de RCC. De (voorzitter van de) RCC toetst of de betreffende reclame-uiting voldoet aan de regels in de Nederlandse Reclame Code (NRC). De voorzitters van de RCC zijn juristen. Nu ben ik zelf een elektrotechnisch ingenieur en ik weet heel erg weinig van rechtsgeleerdheid. Maar juristen weten meestal net zo weinig van techniek of van geneeskunde. Dat kan men hen niet kwalijk nemen. Maar daardoor komt het wel eens voor dat in de beslissing over reclame natuurkundige fouten worden gebruikt. Om een voorbeeld te noemen (dat gelukkig toch goed afliep): dat was het geval bij de klachten betreffende de Bemer.

De Bemermat
De Bemer-mat

De Bemer is een matje met 6 platte spoelen waarmee, volgens de fabrikant, je een heleboel ziekten kunt genezen of tenminste het ongemak ervan drastisch kunt verminderen, omdat het magnetisch veld van het matje de bloedsomloop versnelt. Dit argument werd door de voorzitter aanvaard. De elektrische stroom die door de spoelen wordt geleid zorgt inderdaad voor een zeer zwak magnetisch veld binnen de spoelen. De patiënt ligt op de mat dus in een magnetisch veld dat de bloedstroom zou versnellen omdat de rode bloedcellen ijzer bevatten. Echter het ijzer in de rode bloedcellen is nauwelijks magnetisch. Men heeft een magnetisch veld van meer dan 10 tesla nodig om de snelheid van de bloedstroom te verhogen (Roland Glaser: Heilende Magnete – strahlende Handys” Wiley VCH, Weinheim, 2008, ISBN 978-3-527-40753-8, blz. 82). Het veld van de Bemer ligt tussen de 15 en 50 microtesla.
Gelukkig bepaalde de RCC dat door de versnelde bloedstroom geen groot aantal sterk verschillende ziektes kon worden verbeterd, dus de eindbeslissing was toch nog correct. Overigens schijnt het dat Bemer de theorie die de werking van het matje zou verklaren recentelijk drastisch heeft veranderd. Van een effect van het magnetisch veld schijnt geen sprake meer te zijn. Dit schreef iemand die echt enthousiast was over de Bemer aan mij. Maar zelf ben ik in hun reclame deze nieuwe aanpak nog niet tegen gekomen. En in de Provinciale Zeeuwse Courant (ik woon op Walcheren) heb ik zelfs hun reclame helemaal niet meer gezien.

De aanpak van de klachten door de RCC

Bij verreweg de meeste klachten heeft men zulke moeilijkheden niet. In dat geval verloopt de behandeling van de klacht redelijk vlot. Maar dat schrijft nu wel iemand die meer dan 177 klachten heeft ingediend, waarvan de grote meerderheid succesvol is verlopen. Het kan dus een kwestie van ervaring zijn.
De klager kan een klacht per brief of per e-mail indienen. Desgewenst kan men het on-line klachtenformulier gebruiken, maar het hoeft niet. Binnen enkele dagen krijgt u dan een ontvangstbericht. De RCC stuurt indien de klacht voldoet aan de vereisten en de voorzitter hem niet zelf direct afwijst een kopie van uw klacht naar de firma die op de reclame wordt vermeld. Die kan daarop reageren en een kopie van die reactie wordt naar de klager gestuurd. Dit neemt nogal wat tijd in beslag. De klager kan daar meestal niet verder op reageren. Dat mocht voorheen wel en een reactie daar weer op was ook toegestaan. Dat veroorzaakte echter vaak nodeloos lange vertragingen. Een enkele keer beseft de RCC tegenwoordig dat er wel degelijk een verdere discussie noodzakelijk is en bericht dat dan uiteraard zowel aan de klager als aan de adverteerder. Men vermeldt daarbij wel dat het maar één keer betreft.
Zowel de klager als de adverteerder krijgt een bericht over de datum van de zitting van de voltallige RCC. Zowel de klager als de adverteerder kan getuigen meebrengen, maar moeten dat wel van te voren berichten. Voor de eenvoudiger zaken beslist de voorzitter zelf over de zaak. De (voorzitter)RCC toetst of de betreffende reclame-uiting voldoet aan de regels in de Nederlandse Reclame Code (NRC). Een minder eenvoudige zaak gaat direct naar de voltallige RCC. Tegen elke uitspraak van de voorzitter van de RCC kan bezwaar bij de voltallige RCC worden gemaakt. Tegen elke uitspraak van de voltallige RCC kan beroep worden aangetekend bij het College van Beroep (CvB). Hier meer daar over.

In de meeste gevallen gehoorzaamt de adverteerder min of meer aan de uitspraak, hoewel sommigen dat op de minst veranderlijke manier doen. Dat kan de klager dan weer proberen te corrigeren door een nieuwe klacht. Bij zo’n nieuwe klacht faalt de adverteerder meestal ook weer. En soms doet de adverteerder dat rustig meerdere keren. De adverteerder kan na de eerste veroordeling door de RCC in feite rustig enige tijd fout doorgaan, want lang niet iedere klager – eerlijk gezegd zelfs ik niet altijd- gaat na een maand of zes (je moet de adverteerder de tijd geven voor het corrigeren van de foute advertentie) een nieuwe klacht indienen tegen de onveranderde foute reclame.
Recentelijk was er een erg vreemde reactie van een firma met een hoofdkantoor in Hong Kong geleid door iemand met een erg Nederlands klinkende naam. Hun Nederlandse kantoor is in Goes, dus lekker dichtbij voor mij. Hun advertenties werden door de RCC afgekeurd, maar de firma tekende geen beroep aan. Hun directeur in Hong Kong zou toch al naar Goes komen en wilde dan ook een gesprek met mij hebben. Zijn brief was in het Engels. Een beetje eigenaardig Engels, maar het zal wel Hong Kong-Engels zijn geweest. Maar ik antwoordde hem in mijn eigen Amerikaans Engels: “Ik ben 83 jaar, heb hartzwakte en knieartrose. Ik kan niet reizen, zelfs niet naar Goes, maar ook drukte thuis is me afgeraden.” Hij antwoordde dat hij mijn ziekte respecteerde en daarmee was de zaak voor mij afgelopen, al ben ik wel heel erg benieuwd hoe deze zaak verder zal gaan. De teksten van hun advertentie pagina’s op het Internet bevatten eerder nog sterkere beweringen.
Van advertenties die door de RCC twee maal waren afgekeurd worden de uitspraken door de RCC over het algemeen als persberichten (“Alerts”) gepubliceerd. Op basis van het Reglement kan de RCC het secretariaat van de Stichting Reclame Code opdracht geven de uitspraak als “Alert” onder de aandacht te brengen van een breed publiek (bij voorbeeld bij een herhaalde overtreding, of vanwege de ernst van de overtreding). Als een overtreder geen gevolg geeft aan de uitspraak (ongeacht of deze als persbericht is verspreid) dan wordt de adverteerder samen met het dossiernummer van de uitspraak geplaatst op de non-compliance lijst. Hiervan wordt ook melding gemaakt aan de ACM: de lijsten per jaar vanaf 2009. Een deel van de non-compliant firma’s blijkt nogal eens meerdere jaren op de lijst te staan.

Een hardnekkige non-compliant

microbioticumOp de website van de RCC kunt u zien dat Biotiek bv in 2013 dubbel op de lijst staat. Ineko bv, die er in 2009 op staat, is dezelfde firma; men heeft alleen de naam veranderd. Dit betreft dus drie afgekeurde reclames. Maar intussen zijn de betreffende websites wel al kaler geworden. De reclame voor Microbioticum, een dierendrankje met 40% alcohol, werd door de NVWA gereinigd, maar nog niet volledig. Daar is de NVWA nog niet aan toe gekomen. Die voor Tancosan, een mensendrankje met 42% alcohol werd eind 2009 op bevel van de IGZ ook door de NVWA gereinigd. Alle vermeldingen van medische werkzaamheden van het drankje werden verwijderd.
Deze drankjes kan men nog altijd per telefoon bestellen. Voor Tancosan wordt de prijs niet meer vermeld, maar die was voorheen € 42,37 voor een flesje van slechts 0,1 liter. Dat is dus €423,70 per liter. Een liter Bombay Sapphire met 40% alcohol en tien smaakvolle kruiden kost hier in Oost-Souburg slechts € 22,95. In Tancosan zitten veel spotgoedkope plantjes, zoals het driekleurig viooltje, rode zonnehoed, knoflook, ronde zonnedauw, kweek en kamille. Menige veeboer beschouwt kweek als een onkruid. Ik ben in een melkveedorp opgegroeid en ben het met die veeboer eens, maar mijn poes gebruikt het als een middel om de haren uit de maag te verwijderen. Dus laat ik het in mijn achtertuin maar staan. Ook vermoed ik dat Siberische ginseng, Boldo en Pau d’Arco toch niet zo heel erg duur zullen zijn.
Vergelijk eens met Microbioticum; dat is ditzelfde drankje, maar dan zonder de ronde zonnedauw en het was oorspronkelijk bestemd voor alle zoogdieren (maar niet voor de mens) en vogels. Na het bezoek van de NVWA is het alleen nog bestemd voor koeien. De prijs wordt niet opgegeven. Daarvoor moet men de zaak opbellen. De kosten waren voorheen: € 86,90 per liter, geleverd in jerrycans van 5 liter, dus €434,50 voor 1 jerrycan van 5 liter. Verzendkosten € 6,75 per 5 liter, exclusief 21% BTW. Blijkbaar wordt voor de koeien een veel goedkopere soort alcohol gebruikt dan voor mensen, want ronde zonnedauw is volgens Heukel’s Flora van Nederland helemaal niet erg zeldzaam en dus zal het ook niet erg niet erg duur zijn.
Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van de beide middelen. De verkoop van beide drankjes door Biotiek lijkt daarom voor mij veel op pure oplichterij, maar waarschijnlijk is dat wettelijk niet het geval. In ieder geval is de alcohol een “werkzaam” deel van beide drankjes en misschien wel het enige werkzame deel. Maar zo duur is alcohol toch echt niet.

Literatuur

Nu ik naar het geheel van mijn RCC klachten kijk, besef ik dat een groot deel daarvan over “genees”kruiden gaat. Maar toch niet allemaal. Haaienkraakbeen is geen kruid en visolie, silicium en leem ook niet. Kruidenfirma’s komen echter verreweg het meest in mijn lijst voor. Dat is, uiteraard, omdat ik daar wel al het nodige van af wist en ik heb daarover de nodige literatuur op mijn boekenplank staan.

natural-medicines-comprehensive-databaseHet voornaamste is overigens de Natural Medicine Comprehensive Database van de Therapeutic Research Faculty te Stockton, CA, VS. Dit verstrekt uitgebreide gegevens, niet alleen over planten, maar ook over alle andere soorten van natuurlijk bronnen. Dus haaienkraakbeen, visolie, silicium en leem worden daar ook in behandeld. Hun afkomst uit de natuurgeneeskunde is hier en daar toch nog te merken. Ze zijn niettemin gebaseerd op de wetenschap en zelfs het uiterst strikt wetenschappelijke weblog Science Based Medicine gebruikt hun gegevens. Ze zijn op het Internet te bereiken, maar niet gratis. Dat komt omdat ze zelfstandig zijn. Geen subsidies van wie dan ook. Ik ben er op geabonneerd.
Het is echter niet mijn enige kennisbron. Er zijn nog veel meer naslagwerken en de nodige andere literatuur. Soms kijk ik zelfs in de “ESCOP Monographs, The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products”, dat ook op mijn boekenplank staat. Je verwacht dat de adverteerders van kruidengeneesmiddelen en dan speciaal indien het de fabrikant betreft, van dit boek veel gebruik zullen maken. Maar ik ben bij hun verdedigingen van hun advertenties voor natuurgeneeskruiden de titel van dit boek tot nu toe nauwelijks tegengekomen. Dat vind ik eigenlijk nog altijd heel erg vreemd.

Conclusie

Het indienen van klachten bij de RCC geeft in de regel weinig problemen, maar neemt soms wel veel tijd in beslag. Meestal ben ik het met de beslissingen eens; uiteraard niet met de afwijzingen. De RCC is geen overheidsdienst zoals de Food and Drug Administration (FDA) in de VS. Daar heb ik 18 jaar gewoond en ik was dus aan hun gewoontes gewend. Maar de RCC kan niet, zoals de FDA, naar de rechter gaan om verkoopverboden en terugbetalingen te bereiken. De RCC kan geen boetes opleggen of de verkoop verbieden. Dat desondanks een flink aantal ontvangers van hun uitspraken toch met die uitspraken rekening houdt, is zonder meer een positief effect. Dat er een klein aantal adverteerders toch fout blijft adverteren, is te vergelijken met de lieden die door de rechter veroordeeld zijn en toch met hun foute gedrag doorgaan.

Over een aantal andere klachten van Marie Prins is te lezen op de site van de Vereniging tegen de Kwakzalverij