Kloptdatwel?

Homeopathische geneesmiddelproef met vuurkoraal

by 47 Comments

Homeopathische middelen worden meestal weggelachen door wetenschappers en andere critici, omdat de kans dat je ook maar één molecuul van de oorspronkelijke stof terug kunt vinden in de druppeltjes of suikerbolletjes zo absurd laag is. Vergelijkingen als ‘één druppel in de oceaan’ doen het goed, zeker als je er nog bij vertelt dat die oceaan ook een bal water met een doorsnede van meerdere lichtjaren mag zijn. Hoe kan zo’n verdunning werken?

Maar lang niet alle homeopathische middelen zijn zo extreem verdund. En wat te denken van de suggestie van sommige homeopaten dat de wetenschap gewoon nog niet ver genoeg is om het werkingsmechanisme te ontdekken? Homeopaten menen op gefundeerde wijze informatie te kunnen vinden over welk middel zou kunnen werken voor welke kwaal. Ze zuigen die middel-symptoomcombinaties niet zomaar uit hun duim, ze doen geneesmiddelproeven. Hieronder volgt een beschrijving van zo’n geneesmiddelproef die uitgevoerd werd in het kader van de opleiding tot klassiek homeopaat aan de School voor Homeopathie.

Vuur- (of brand)koraal (foto, Jon Hansen via Wikimedia Commons)
Vuur- (of brand)koraal (foto: Jon Hansen via Wikimedia Commons)

Vuurkoraal

Ik trof de scriptie over de geneesmiddelproef aan op de site van Corrie Regelink, [site is offline, scriptie nog wel elders te vinden] die een administratiekantoor heeft, maar daarnaast een opleiding tot klassiek homeopaat volgde. In 2012 schreef zij een scriptie over een geneesmiddelproef met vuurkoraal (link). De keuze viel op vuurkoraal, omdat zij tijdens een duikvakantie in Egypte met dit organisme in aanraking kwam. Geen pretje, want dit neteldier (het lijkt sterk op koraal, maar is het niet) kan branderige ontstekingen op de huid veroorzaken. Dat verklaart meteen de naam (eigenlijk brandkoraal).
Vuurkoraal was nog niet beschreven in de Materia Medica en daarom een interessant stofje om te onderzoek wat voor mogelijkheden het zou kunnen hebben. Regelink schrijft: “Wat zou het dan fijn zijn als er een homeopathische remedie bestaat, die de genezing van dit soort wonden kan bevorderen”, waaruit we zouden kunnen concluderen dat ze in feite wilde toetsen of ze er een isopathisch middel van zou kunnen maken.

Verschillende soorten provings

In  de scriptie worden verschillende methoden beschreven voor zo’n geneesmiddelproef of ‘proving’, die ik hier letterlijk overneem:

  • Toxicologische proving (of Heroïsche proving) – Dit is de basisvorm waarbij een stof op zijn (giftige) ziekmakende effect wordt getest. Een toxicologische ervaring is vaak de manier waarop een dergelijk middel onder de aandacht komt van de homeopathische gemeenschap (Hering’s eerste ervaring met Lachesis was een eigen vergiftiging door een slangenbeet).
  • Hahnemann proving – De standaard en meest belangrijke proving. Deze omvat een groep van 5-25 mensen, van zowel mannen als vrouwen, die het middel in een bepaalde potentie innemen en de symptomen registreren gedurende enkele weken tot maanden. Idealiter heeft iedere deelnemer een “supervisor” om hem te helpen de symptomen te analyseren en te registreren. De proving kan blind of dubbelblind gebeuren, in één of meerdere potenties, al of niet met een placebo ertussen. De voordelen van deze provings liggen in het feit dat ze tijd en ruimte bieden voor de symptomen om zichzelf te ontwikkelen en te manifesteren, iets wat met name lijkt te gelden voor de fysieke symptomen.
  • Trituratieproving – Een proving waarbij de bereiding van het middel door trituratie* (verwrijving)  gepaard gaat met het bewust worden van het effect, de werking van het middel. Deze proving is enigszins vergelijkbaar met een meditatieproving. Fraser stelt in zijn boek dat de fysieke aanwezigheid van het middel echter het verschil maakt en meer gefundeerde (dieper emotionele) gegevens verschaft die gemakkelijker te interpreteren en te gebruiken zijn dan bij een meditatieproving. In het algemeen omvat deze proving een groep van ongeveer 6 mensen.
  • Meditatieproving – Bij deze proving concentreert de groep zich op een bepaald middel om vervolgens in een meditatieve staat alle ervaringen te registreren. Het is de meest controversiële methode, omdat deze het ‘verst’ weg ligt van het fysieke middel en de meest uiteenlopende resultaten geeft. Maar als er een samenhangende groep van ervaren provers aan zo’n proving meedoet, dan kan het ook een snelle manier zijn om een uitgebreid beeld van het middel te krijgen. Fraser zegt in zijn analyse van het boek Meditatieve Provings van Madeline Evans dat deze provings wel degelijk de ware (subtiele) aard van een middel openbaren, beter dan een droomproving. Maar vaak ontbreekt volgens hem de informatie over de herkomst van het gebruikte middel en de wijze van prepareren, iets wat hij van belang acht voor de juiste interpretatie van de resultaten.
  • Droomproving – Bij deze proving wordt doorgaans met het middel in de nabijheid geslapen, waarna de daaropvolgende droom als het resultaat van het middel wordt gezien. Dit betekent (volgens Fraser) dat er met name emotionele en weinig fysieke informatie wordt gegenereerd. Bovendien ziet Fraser het gevaar bij deze proving dat de eigen thema’s en bekommernis van de prover hier het minst makkelijk te scheiden zijn van de thema’s van het geprovede middel.

Voor haar onderzoek naar het vuurkoraal koos Regelink voor de trituratieproving.

De trituratieproving

Het basismateriaal
Het basismateriaal

Het basismateriaal voor de trituratie was een stuk vuurkoraal dat Regelink in 2011 had opgedoken in de Rode Zee. Dat werd stuk geslagen met een hamer en er werden een aantal porties van o,1 gram van het fijnere gruis verzameld. Dit gruis werd nu in verschillende stappen ‘verwreven’ met melksuiker.
Je begint met zo’n portie van o,1 gram vuurkoraal waaraan 1/3 van 10 gram melksuiker wordt toegevoegd. In een vijzel verwrijf je dit met enige kracht gedurende zes minuten, dan schraap je vier minuten het verwrevene van de bodem van de vijzel en stamper. Dan weer zes minuten wrijven en vier minuten schrapen. Dan voeg je een volgend derde deel van de melksuiker toe en herhaal het wrijf- en schraapgebeuren. In de volgende stap, u raadt het al, wordt het laatste beetje van de 10 gram melksuiker toevoegd en weer wrijven, schrapen, wrijven, schrapen. Dan heb je na ruim een uur werken Vuurkoraal C1 gekregen, de eerste stap in de trituratie.
Als je hetzelfde procedé toepast met als basismateriaal Vuurkoraal C1, krijg je (na weer een uur werken) Vuurkoraal C2. En zo gaat het verder. Bij de trituratie die Regelink op 18 augustus 2012 uitvoerde, waren zeven mensen betrokken. Zij gebruikten vijf vijzels en aan het einde van de sessie hadden ze Vuurkoraal C3 gemaakt. Dit is dus een verdunning van één deel op miljoen, wat voor homeopathisch middelen nog vrij bescheiden is. Onder het verwrijven werden opmerkingen en observaties genoteerd door de wrijvers zelf of door diegenen, die even geen vijzel in de hand hadden. “Daarna hebben we een gesloten kring gevormd door de hand vast te houden van degene die naast je zat en gezamenlijk een woord van dank naar elkaar en naar “de geest van het Vuurkoraal” uitgesproken.”

Symptomen

De observaties tijdens de trituratie werden verdeeld in globale categorieën: mentale en fysieke symptomen, en ‘generaliteiten en modaliteiten’. Bijgehouden werd hoeveel van de deelnemers dezelfde symptomen signaleerden of opmerkingen maakten. Zo werd bij mentale symptomen door vijf ‘provers’ een ‘ontspannen gevoel’ genoteerd (en dat zeven keer) en tien keer ‘irritatie door anderen’. Twee provers maakten grapjes (vier keer) en één prover liet optekenen dat hij of zij steeds in de war was.
Bij de fysieke symptomen zien we bijvoorbeeld een aantal keer een ‘branderig gevoel in wijsvinger’, ‘voetschimmel, linkervoet’, ‘kriebel op het hoofd’ en één man meldde ‘jeuk in de schaamstreek’. Bij de ‘generaliteiten en modaliteiten’ komen zaken als ‘heel warm’, ‘opvliegers’ en ‘behoefte aan sterke koffie’ naar boven. Ik heb er geen aselecte steekproef uit getrokken, dus als je een completer beeld wilt hebben, kun je het beste de scriptie er zelf op na slaan.

Deze symptomen worden nu bij de rubrieken van het Reportorium gezet die er het beste bij passen en dan ingedeeld op hoe vaak zo’n rubriek dan opduikt. Ik geef er een aantal in verschillende hoofdrubrieken die het belangrijkst lijken te zijn:

  • Mind – Wearisome (9)
  • Mind – Irritability – trifles, from (9)
  • Mind – Concentration – active (7)
  • Mind – Tranquillity – serenity, calmness (7)
  • Head – Formication (7)
  • Head – Pain (7)
  • Mouth – Heat (6)
  • Extremities – Heaviness – Upper limbs (4)
  • Extremities – Tingling – Fingers – tips (4)
  • Sleep – Bad (2)
  • Dreams – Many (5)
  • Perspiration – Perspiration in general (5)
  • Generals – Heat – flushes of (3)
  • Generals – Food and Drinks – sweets – desire (3)

In de discussie bespreekt Regelink een aantal zaken. Zo verbaasde het haar dat ze geen protocol had kunnen vinden voor de provings. Pas zeven weken na de proving kwam ze achter het bestaan van de Guidelines for Homeopathic Provings van de European Council for Classical Homeopathy (pdf). Een beetje jammer dat haar begeleiders van de School voor Homeopathie haar daar niet op hadden gewezen, want nu bleken bepaalde aspecten van proving niet helemaal in overeenstemming met die guidelines. Ze vraagt zich door de beperkingen die ze daaruit afleidt af of zo’n proving als afstudeerscriptie überhaupt zou kunnen doorgaan voor een echte proving. De hoofdonderzoeker moet namelijk een ervaren homeopaat zijn en mag eigenlijk niet weten welk middel getest wordt. Ook moeten de deelnemers gezond zijn en zij vraagt zich daarover af: “Wie bepaalt dat eigenlijk? Wat nou als een van de provers een ziekte onder de leden heeft die zich nog niet heeft geopenbaard?”
Regelink stelt voor om het onderzoek te herhalen, omdat ze geïnteresseerd is tot welke bevindingen een anders samengestelde groep (jonger bijvoorbeeld) zou komen. Of onder andere omstandigheden; op de dag van de trituratie was het bijvoorbeeld nogal warm geweest (35°C buiten, 27°C binnen). Ook een Hahnemannproving oppert ze en toepassing van het middel ter plekke bij duikers die zich verwond hebben aan vuurkoraal. Opmerkelijk genoeg beschouwt zij die laatste toepassing niet als isopathie, omdat het middel, het door haar getritureerde Vuurkoraal C3, niet van de zelfde vuurkoraal is gemaakt als dat waaraan zo’n onfortuinlijke duiker zich geblesseerd zal hebben. 

Nabeschouwing

Je zou verwachten dat homeopaten de kern van hun kennis, al die middel-symptoomcombinaties, regelmatig kritisch tegen het licht zouden houden. Alleen al om de resultaten van provings van hun collega’s te controleren. Skeptici stellen dat het niet om robuuste relaties gaat. Als je de provings herhaalt zonder dat de deelnemers weten wat het middel is, zullen er andere symptomen in het lijstje voorkomen en andere eerder waargenomen symptomen niet optreden. Met een dubbelblind gecontroleerde proef kan je dat ook makkelijk vaststellen. Geef een aantal proefpersonen het echte middel en anderen een placebo (of een heel andere homeopathisch middel) en kijk of er significante verschillen gevonden kunnen worden. Zo’n proef is al vele malen voorgesteld, onder andere door Skepsis, maar telkens haken homeopathische organisaties of individuele homeopaten af.
De in de scriptie geopperde herhalingsproeven lijken eerder bedoeld om te kijken of in andere omstandigheden andere symptomen optreden om zo de toepassing van het middel specifieker op de situatie van een persoon toe te kunnen spitsen. Dat je een herhalingsproef zou doen onder zo gelijk mogelijke omstandigheden om de gevonden middel-symptoomcombinaties aan falsificatie te onderwerpen, lijkt niet aan de orde te komen.
Maar maken homeopaten zich dan geen zorgen over de wankele basis voor het voorschrijven van hun middelen? Ik kan niet in hun koppies kijken, maar in de praktijk zeggen ze dat als een middel niet blijkt aan te slaan, er gewoon naar een ander middel gekeken wordt. Het ‘niet aanslaan’ wordt dus niet terugvertaald in twijfel over de middel-symptoomcombinatie in kwestie. Met wat trial-and-error kan zo een aandoening genoeg tijd krijgen om vanzelf over te gaan en zo leiden tot een ‘homeopathisch succes’ … of de patiënt zoekt zijn heil elders, of het loopt nog anders.

Lees ook:

Pandemieën – rampenfilm of een reëel gevaar?

by 3 Comments

Fly para 14

Iedereen weet wel dat Hollywood films het niet altijd even nauw nemen met de werkelijkheid. Ondanks dat besef wil ik mij nog wel eens ergeren aan opzichtige wetenschappelijke onjuistheden in op andere vlakken uitstekende films. Maar helaas weet ik over lang niet alle thema’s genoeg om films echt kritisch te kunnen bekijken. Een reeks lezingen die in januari van start ging gaat mij hierbij hopelijk helpen. De Paradisolezingen, gegeven in Paradiso in Amsterdam, hebben als thema ‘Science of Fiction’ en behandelen de zin en onzin van wetenschappelijke thema’s in films. In de eerste lezing van de reeks stond het onderzoek, en de controverse rondom de publicatie, van viroloog Prof. dr. Ron Fouchier centraal. De thematische virusuitbraak-rampenfilm Contagion werd als onderdeel van de lezing kritisch bekeken. Op deze zondagochtend waren er in een goed gevuld Paradiso een hoop interessante dingen te horen, die ik in deze bijdrage graag met jullie wil delen.

Ron Fouchier is hoogleraar Moleculaire virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam en stond wereldwijd in de schijnwerpers vanwege het creëren van een ‘airborne’ variant van het vogelgriepvirus H5N1. Het doel hiervan was om te ontdekken welke mutaties nodig zijn om het virus via de lucht verspreidbaar te maken. Wetenschappelijk allemaal zeer interessant natuurlijk, maar hiermee was er dus wel een recept ontwikkeld om van een op zich al gevaarlijk virus een potentieel nog gevaarlijkere variant te maken. Vooral rondom de publicatie van de onderliggende onderzoeksresultaten en -methoden ontstond groot debat zowel binnen als buiten wetenschappelijke kringen. Mede hierdoor stond Fouchier in de Time top 100 van invloedrijkste mensen in 2012.

Film vs wetenschap

De lezing van Fouchier begint met een clip van Contagion, een bekende Hollywood film gebaseerd op een worst-case scenario van een vogelgriep-pandemie. Hoewel her en der wel wat aangedikt, leek Fouchier geen grote problemen te hebben met de wetenschappelijke basis van deze film. Zijn grootste kritiek was dat Amerika in z’n eentje alles oplost in de film en als beste wegkomt in deze wereldwijde ramp. In werkelijkheid vergt de aanpak van een virusuitbraak wereldwijde samenwerking, met vanzelfsprekend zijn eigen lab in Rotterdam als belangrijke speler. Dat de Amerikanen er bovendien in slaagden om binnen drie maanden een werkend vaccin te ontwikkelen, was uiteraard nóg minder geloofwaardig.

Jude Law als Alan Krumwiede in Contagion.
Jude Law als Alan Krumwiede in Contagion.

Een belangrijke spiegeling tussen film en werkelijkheid draait om de aanwezigheid van het ‘alternatieve circuit’. In de film is de blogger (en samenzweringstheorist) Alan Krumwiede een belangrijke aanjager van de paniek die onder mensen ontstaat. Hij beweert dat hij van zijn eigen virusinfectie genezen is door een homeopathisch middel gebaseerd op Forsythia, een bekende uit de Chinese kruidengeneeskunde. Later in de film blijkt dat hij nooit ziek is geweest en een aardig zakcentje heeft verdiend via sponsoren uit de homeopathische industrie en donaties via zijn blog. Uiteraard kennen we deze figuren uit de realiteit (zie ook deze post) en ook tijdens de SARS uitbraak waren er genoeg kwakzalvers actief dat in ieder geval de Amerikaanse overheid al in actie kwam.

Pandemieën

Een pandemie is, simpel gezegd, een epidemie op wereldwijde schaal waarbij een nieuw opgekomen ziekte zich met ernstige gevolgen verspreidt over grote delen van de wereld. De bekendste pandemie waar we momenteel mee te maken hebben is aids, met sinds 1980 naar schatting al 25 miljoen doden. Veel andere bekende pandemieën, zoals bijvoorbeeld de Spaanse Griep uit 1918 waar 50 tot 100 miljoen doden vielen, zijn varianten van het griepvirus waar het onderzoek van Fouchier zich ook op richt. In Contagion staat het dodental uiteindelijk op 26 miljoen, waarmee het hoog in de ranglijsten van dodelijkste pandemieën terecht zou komen.

Een belangrijke term in het karakteriseren van de pandemie, welke ook in de film gebruik wordt, is het reproductiegetal R0. Dit getal geeft aan hoeveel nieuwe besmettingen een besmettingsgeval veroorzaakt (bij afwezigheid van medische maatregelen). Bij een R0 onder de 1 zal de ziekte langzaam verdwijnen. Bij een R0 groter dan 1 kan een epidemie of pandemie ontstaan. In Contagion heeft het virus een R0 van 4, waarbij elk persoon dus 4 nieuwe mensen kan besmetten. Dit is aan de hoge kant maar zeker niet ondenkbaar; aids ligt in deze orde van grootte, en mazelen zijn nog besmettelijker. De R0 is ook van invloed op de hoeveelheid mensen die gevaccineerd zouden moeten worden om de verspreiding van de ziekte effectief te kunnen remmen. Bij een R0 van 4 impliceert dit dat 75% van de mensen een vaccin zouden moeten krijgen. Dit zou uiteraard een immense taak zijn, zeker wanneer het vaccin nog ontwikkeld moet worden!

Screenshot van de film Contagion
Screenshot van de film Contagion

Een recent voorbeeld van een potentieel pandemisch virus is MERS (Middle East Respiratory Syndrome), dat zich eind 2012 voor het eerst deed gelden in Saudi Arabië. Het virus vertoont overeenkomsten met het SARS virus, en na verder onderzoek is gebleken dat het virus zijn oorsprong heeft in vleermuizen, en via kamelen bij de mens terecht is gekomen. Niet geheel ontoevallig is het virus in Contagion ook afkomstig van vleermuizen. De simpele maar verrassende uitleg voor de belangrijke rol van vleermuizen is dat er enorm veel soorten vleermuizen zijn (1240 volgens Wikipedia: ongeveer 20% van alle zoogdiersoorten). Binnen deze grote groep zoogdieren zijn veel virussen actief die potentieel direct of indirect op mensen overdraagbaar zijn (lees hier meer).

Mutaties en fretten

Een virus dat overspringt van dier naar mens wordt een zoönose genoemd; in veel gevallen blijft het bij die eerste stap en verspreidt het virus zich niet verder van mens op mens. De grote vraag is dan dus of een zoönose zich kan aanpassen om ook weer van mens tot mens over te kunnen springen, met potentieel pandemische gevolgen. Het H5N1 virus, dat via geïnfecteerde vogels (waaronder pluimvee) bij mensen terechtkomt, kan dat tot nu toe (gelukkig!) nog niet. Maar vanwege het hoge overlijdensrisico van mensen die ermee besmet raken, is het begrijpelijk dat we hier meer over te weten willen komen. Voordat Fouchier en zijn team aan de slag gingen was er simpelweg nog geen enkel inzicht in wat voor mutaties dit soort veranderingen in het virus kunnen veroorzaken.

Voor het onderzoek werd het H5N1 virus in de evolutionaire snelkookpan gestopt door middel van zowel artificiële introducties van mutaties en “natuurlijke” mutaties in een groep fretten, waarbij het virus veelvuldig van fret naar fret werd overgebracht. Fretten worden gebruikt in dit soort onderzoek omdat, verrassend genoeg, de structuur van hun longweefsel zeer sterk overeenkomt met dat van mensen. Door de meest succesvolle mutanten te propageren ontstond er een variant die via de lucht tussen fretten kon overspringen. Hierna konden de mutaties die dit mogelijk maakten geïdentificeerd worden. De conclusie was dat een combinatie van slechts vijf kunstmatige en natuurlijk mutaties deze verandering mogelijk maakte. Een aantal van deze mutaties zijn in wilde mutanten in verschillende gebieden al geobserveerd. Door de resultaten van dit onderzoek kunnen we nu beter inschatten waar de meest risicovolle varianten van het H5N1 voorkomen (klik hier voor een verdiepend artikel).

To publish or not to publish

De publicatie van het onderzoek van Fouchier en zijn team is diverse malen vertraagd door onderzoekscommissies die de consequenties van het openbaar maken van de resultaten wilden nagaan. De resultaten zijn ondertussen gepubliceerd, en wel in een special issue over H5N1 in het blad Science. Er loopt echter nog steeds een rechtszaak aangespannen door Fouchier en het Erasmus MC, die zich in hun vrijheid van wetenschapsbeoefening beperkt voelden door de Nederlandse overheid. Die overheid dwong Fouchier namelijk om een exportvergunning voor de publicatie van dit onderzoek aan te vragen. Naast het feit dat dit gewoon veel tijd en moeite kost en wetenschappers hindert in hun werk, is het geen vrolijk vooruitzicht dat het ambtelijk apparaat zijn oordeel velt over de vraag of wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd mag worden.

Bioterrorisme

Hoewel het gebruik van proefdieren op zichzelf al niet zonder controverse is, is dit natuurlijk niks vergeleken met het creëren van een gevaarlijke variant van een al berucht virus. Het gevaar van het virus werd in de discussie achteraf door Fouchier echter wel wat afgezwakt. Hoewel het virus wel via de lucht overdraagbaar was geworden, leek het op andere vlakken weer minder effectief te zijn dan het originele virus. De zorgen over bioterrorisme benaderde Fouchier toch redelijk laconiek. Hoewel hij niet ontkende dat er altijd duistere krachten zullen zijn die proberen een biologisch superwapen te creëren, benadrukte hij dat dit toch ongelooflijk moeilijk is en het tot nu toe nog nooit iemand gelukt is. En hij zou het moeten weten.

De volgende Paradisolezing “De tragiek van de lichtsnelheid” is te zien om 10:30 op zondag 2 februari; kijk hier voor meer informatie over de hele reeks lezingen in 2014. 

Rechtszaak om rotsblok op Mars

by 5 Comments

Het karretje Opportunity, dat al weer tien jaar op Mars rondrijdt, ontdekte drie weken terug iets vreemds: op een plek waar het twaalf marsdagen eerder was langsgekomen, lag nu opeens een voorwerp. Volgens NASA waarschijnlijk een stuk rots dat bij een draaimanoeuvre van Opportunity is losgewrikt en naar de bewuste plek is gerold. Of misschien een brokstuk van een nieuwe inslag vlakbij.
Rhawn Joseph vindt dat NASA niet voldoende doet om dit mysterie tot op de bodem uit te zoeken. Schandalig, want volgens hem zijn er goede aanwijzingen dat het object in feite om een levensvorm gaat die daar ter plekke is gegroeid! Hij heeft nu een rechtszaak aangespannen tegen NASA om ze te dwingen die hypothese te onderzoeken.

The Object In Question NASA/JPL-Caltech/Cornell Univ./Arizona State University
Het object in kwestie (NASA/JPL-Caltech/Cornell Univ./Arizona State University)

Joseph stelt dat het object “op een paddestoelachtige schimmel lijkt, een samengesteld organisme bestaande uit kolonies van korstmossen en cyanobacteriën, dat op aarde bekend zou staan als Apothecium.” Zijn argumenten en zijn eisen zijn te lezen in dit document. NASA moet minimaal 100 close-ups maken in hoge resolutie en 24 microscopische opnames van gespecificeerde onderdelen van het ding. En om dat goed te kunnen controleren moet Joseph onmiddellijk toegang krijgen tot de command facility en twee astrobiologen mogen aanwijzen als lid van het team dat Opportunity begeleidt. En o ja, als het inderdaad om een biologisch dingetje blijkt te gaan, moet Joseph erkend worden als ontdekker en eindverantwoordelijkheid krijgen over zes wetenschappelijke artikelen die de ontdekking bespreken en daarvan als eerste auteur genoemd worden. Als bewijsmateriaal stuurt Joseph uitvergrotingen van bovenstaande foto’s mee, waarbij hij op de linker een pijltje zet bij het stipje dat uitgegroeid zou zijn tot het object. Geen speld tussen te krijgen, natuurlijk.
Joseph is een aanhanger van de Panspermia hypothese, het idee dat het leven op Aarde een buitenaardse oorsprong heeft en via meteorieten op Aarde is beland. Hij schrijft o.a. in The Journal of Cosmology, het blad waarin ook het artikel verscheen over fossielen die zouden zijn aangetroffen in een meteoriet die op Sri Lanka was neergekomen. Het artikel over Joseph in RationalWiki geeft meer informatie over zijn rare ideeën. Dat wordt nog lachen in de rechtszaal.

De aanpak van NASA lijkt me zinniger en de mensen die er mee bezig zijn lijken me enthousiast genoeg om de oorsprong van ‘Pinnacle Island’ zoals het rotsblokje is genoemd, te achterhalen. Dit is een stukje uit een uitgebreidere persconferentie van 22 januari jl.:

Meer over deze zaak is bijvoorbeeld te lezen op de website van Popular Science (1,2) of via Doubtful News.

Is er vooruitgang in de filosofie?

by 47 Comments

Is er vooruitgang in de filosofie? 1
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Vivian Oei.

Die al vaak gestelde vraag kwam bij mij op toen ik las dat er op woensdag 29 januari 2014 (vanavond) in het Amsterdamse Felix Meritis een Nationaal Religiedebat wordt georganiseerd waar twee atheïsten in discussie gaan met twee christenen. Er drong zich ook een sterk sentiment du déjà vu bij mij op, want precies vijftig jaar geleden in 1964 vond er in het kader van het Studium Generale te Groningen een groot debat plaats tussen studentenpastor Krop en vrijdenker Anton Constandse. Ik was 17, eerstejaars student, en ten prooi aan zware geloofstwijfel na een streng katholieke opvoeding. Voor het eind van mijn eerste studiejaar was ik atheïst mede als gevolg van die avond.

Ook in Felix Meritis zal het weer gaan over godsbewijzen en kerkvader Augustinus lijkt onverminderd actueel. Onze door mij zeer gewaardeerde nationale atheïst Herman Philipse gaat, gesecondeerd door de Vlaamse filosoof Boudry, in debat met Stefan Paas, professor aan de Theologische Universiteit Kampen en filosoof Rik Peels. Philipse schreef twee mooie boeken tegen het godsgeloof en de beide christenen deden recent God bewijzen het licht zien.
In een voorproefje bij Knevel & Van den Brink kruisten Philipse en Paas de degens reeds en dat liet zien in welke richting het debat zal gaan. Net als vijftig jaar geleden betoogde de christen dat het kosmologisch argument (iemand moet het heelal toch geschapen hebben) nog steeds opgeld doet en het antwoord van de atheïst is ook onveranderd: het feit dat wij iets niet weten kan rustig erkend worden en de invulling van dat vacuüm met een figuur waarvan niets te merken is, dat helpt ons niet verder. De theoloog beweerde ook dat geloven je gelukkiger en gezonder maakt, maar zelfs als dat waar zou zijn, dan kan dat nooit een ondersteuning voor een godsgeloof zijn. Net zo min als dat het lijden in deze wereld strijdig is met het bestaan van een god. Paas kan zich voorstellen dat iemand zijn geloof verliest na confrontatie met menselijk leed, maar de logica ervan ontbreekt.

Het debat is een initiatief van de Theologische Universiteit Kampen en krijgt steun van De Groene, EO, Ref. Dagblad en Ned. Dagblad. Het zal vast een geanimeerde avond worden, want theologiseren blijft zelfs bij afvalligen als ondergetekende een favoriete liefhebberij. Intussen rijst de vraag hoeveel gelovigen er in de gelederen van de Stichting Skepsis te vinden zijn. Het is nooit onderzocht, maar ik maak mij sterk dat dat percentage wel eens onder vijf zou kunnen liggen.
In haar beginjaren tolereerde men de antroposoof Hugo Verbrugh in de Skepter en hij schreef daar o.a. over reïncarnatie en noemde zich graag ‘antroposoof, actief in de stichting Skepsis’.  Ik vond toen al dat hij te veel ruimte kreeg, maar heb nu tevergeefs gezocht naar een godsgelovige, die zich profileert als ‘christen, actief in de skeptische beweging’. En dat brengt ons op de vraag of dat eigenlijk wel kan: zijn er, zoals evolutiebioloog Stephen Jay Gould betoogde, twee gescheiden werkelijkheden, die elkaar niet bijten: de ‘non overlapping magisteria’ (NOMA) of moeten alle claims op uitspraken over de werkelijkheid op dezelfde wijze empirisch en logisch beoordeeld worden? In dat laatste geval zie ik weinig hoop voor gelovigen binnen Skepsis. Maar misschien vergis ik mij en komt zich straks een witte raaf melden. Ik blijf benieuwd naar zijn argumenten.

De vraag naar de psychische gezondheid van iemand die rotsvast gelooft en die in dat opzicht vergelijkbaar lijkt met een persoon met een zogenaamde monosymptomatische waan, is weer een geheel andere. De legendarische psychiater Ladee meende dat een monosymptomatische waan bij iemand die verder geen symptomen vertoont niet tot de diagnose psychose mag leiden. Anders zouden CPN-leden en aanhangers van erkende godsdiensten als psychotisch moeten worden betiteld en dat ging hem te ver. Maar emeritus hoogleraar psychiatrie Hengeveld is het met Ladee niet op voorhand eens. Hij betoogde dat het niet (alleen) de inhoud is, die bepaalt of iets een waan is, maar de intensiteit, de invloed ervan op het leven, de irrationaliteit, de hardnekkigheid, de emotionele lading ervan, etc. evenzeer. Ook als je vrouw echt vreemd gaat kun je nog een jaloersheidswaan hebben, zo had hij van zijn leermeester Piet Kuiper geleerd. En er zijn genoeg psychotische stoornissen, die zich monosymptomatisch uiten, zoals de moeilijk te genezen parasietenwaan. Hier eindig ik mijn overpeinzingen, want ik dreig te belanden in de vraag of er vooruitgang is in de psychotherapie en haast me mij op dat dossier incompetent te verklaren.

NB Het debat in Felix Meritis zal vanavond, deo volente,  via een livestream op de site van de EO gevolgd kunnen worden [redactie]

 

Uitbraken van met vaccinatie voorkombare ziekten op de kaart

by 87 Comments

Ondanks het grote succes van vaccinatiecampagnes zijn er toch regelmatig uitbraken van ziekten die met die vaccins voorkomen hadden kunnen worden. Dat speelt niet alleen in gebieden waar door oorlogsomstandigheden of andere logistieke problemen het sowieso erg moeilijk is om de vaccinatiegraad hoog genoeg te krijgen, maar helaas ook in gebieden waar dat niet speelt, zoals in ons eigen landje. De recente mazelenuitbraak is daar een triest voorbeeld van. De redenen zijn bekend: sommigen laten hun kinderen niet vaccineren uit geloofsovertuiging en de mythes die verspreid worden door de antivaccinatie-beweging doen ook geen goed.

Op de site van de Council on Foreign Relations (CFR) staat een zeer interessante interactieve kaart waarop de uitbraken van ziekten als mazelen, bof, kinkhoest, polio, rode hond en een paar andere, zijn weergegeven per jaar (sinds 2008) en per regio. Door op een cirkeltje van een uitbraak te klikken, krijg je meer informatie over die uitbraak. “These outbreaks illustrate a worrying trend and raise the sense of alarm regarding failures in and public resistance to vaccine efforts”, aldus Laurie Garrett, senior fellow for global health bij CFR. “Small decreases in vaccine coverage are known to lead to dramatic increases in outbreaks of vaccine-preventable diseases.” Wel een mooi, maar geen vrolijk stemmend kaartje.

Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de echte interactieve kaart te gaan)
Uitbraken van 2008 t/m 2013 (klik op kaartje om naar de interactieve kaart te gaan)

De kaart trok de afgelopen weken opeens behoorlijk wat aandacht via social media en er werd op diverse grote websites genoemd. En dat terwijl de website al sinds 2011 in de lucht is. Tim Farley, bekend van de websites “What’s the Harm?“en Skeptools zocht uit hoe dit nu opeens zo populair werd: “A butterfly flaps its wings on Twitter, and a vaccine map goes viral“.