Kloptdatwel?

Schaken met een dode

by 3 Comments

Tussen  1985 en 1993 vond er onder geheimzinnige omstandigheden een bijzondere schaakpartij plaats. Een correspondentiepartij tussen Viktor Kortsjnoj en Géza Maróczy. Dat twee sterke grootmeesters een geheime trainingspartij spelen, is niet zo uitzonderlijk. Correspondentie-schaak is al wat ongebruikelijker, maar daar gaat het in dit geval niet om.  Wat dit geval bijzonder maakt, is dat één van de twee spelers ruim dertig jaar eerder was overleden …

Het uitzoeken van de spelers
De partij was geregeld door dr. Wolfgang Eisenbeiss, een econoom, schaakenthousiast én voorzitter van de Zwitserse vereniging voor parapsychologie. Hij kende het medium Robert Rollans (geb. 1914), die een geschikte tussenpersoon zou zijn voor een partij tussen een levende grootmeester en één die al overleden was. Rollans speelde zelf namelijk geen schaak en kon aldus niet verdacht worden van het zelf verzinnen van de zetten. Eisenbeiss gaf Rollans een lijstje met een dozijn interessante kandidaten om te kijken of Rollans daar contact mee kon krijgen. Intussen ging hij zelf op zoek naar een geschikte levende grootmeester.

Schaken met een dode 1
Beeld uit de met incidenten beladen WK-match Karpov – Kortsjnoj van 1978

Viktor Kortsjnoj bleek bereid mee te werken. Een voor de hand liggende keuze: Kortsjnoj was zelf Zwitser geworden nadat hij van de Sovjet-Unie naar het Westen was overgelopen en ook bekend vanwege zijn interesse in het occulte sinds een akkefietje tijdens de match om het wereldkampioenschap met Anatoli Karpov in Baguio 1978. Karpov had toen ene dr. Zukhar in zijn begeleidingsteam opgenomen, die tijdens de partijen Kortsjnoj zou hebben geprobeerd te hypnotiseren (meer daarover).
In zijn biografie  ‘Chess is My Life‘ schrijft Kortsjnoj dat hij door Eisenbeiss benaderd werd met de vraag tegen welke overleden schaker hij graag had willen spelen. Kortsjnoj noemde Capablanca, Keres en Maróczy. Na enige tijd kwam Eisenbeiss terug met de mededeling dat Capablanca en Keres onbereikbaar bleken in het hiernamaals, maar dat Géza Maróczy wel zou willen. Al deze spelers hadden blijkbaar ook toevallig gestaan op het lijstje dat Eisenbeiss zelf aan Rollans had gegeven.
De Hongaarse schaker Maróczy leefde van  1870 tot 1951 en zijn hoogtepunten op schaakgebied lagen in het eerste decennium van de 20ste eeuw. In 1906 zou hij spelen om het wereldkampioenschap met Emanuel Lasker, maar die match ging niet door. Bij de officiële invoering van de titel Grootmeester door de FIDE in 1950 werd hij ook benoemd, samen met een aantal andere nog levende schakers waarover algemene overeenstemming bestond dat ze in hun tijd tot de top hadden behoord.

De partij
Op 15 juni 1985 ging de partij van start met de zet 1.e2-e4 van Maróczy. Rollans communiceerde met Maróczy door middel van het zogenaamde automatische schrift. Hij schreef de zet van Kortsjnoj op een blaadje en voerde die ook op een bord uit (om dat te kunnen had hij wel een paar schaaklesjes van Eisenbeiss gehad). Als hij doorkreeg dat Maróczy een antwoord had bedacht, ging hij weer zitten en als vanzelf werd de zet dan door hem opgeschreven. Volgens Rollans gaf de geest van Maróczy ook uitvoerige varianten door, die Rollans in trance wel begreep, maar zodra uit trance was en de opgeschreven zet bekeek, kon hij daarvan niets meer reproduceren. Eisenbeiss gaf de opgeschreven zet weer door aan Kortsjnoj.

Schaken met een dode 2

Kortsjnoj en Rollans ontmoetten elkaar pas voor het eerst in levende lijve tijdens een Duits televisie programma kort na de partij. Die eindigde op 11 februari 1993 met opgave van Maróczy. Drie weken later overleed Rollans (2 maart 1993). Pas in 2004 liet Eisenbeiss de partij analyseren door ene Vernon Neppe, die beweert dat de partij niet gefaket kan zijn. Maar ik vermoed dat Neppe helemaal geen sterk schaker is. Hij komt niet voor de in de FIDE-database met ELO ratings, Eisenbeiss zelf wél (hoewel ratingloos). ‘Because of major stylistic differences, the computer could not have simulated the game, nor could many living chess players play at this high a level.’ verklaart Neppe. Maar dat is echt grote onzin.

Schaken met een dode 3
De tekst die Rollans ‘automatisch’ schreef en waarmee de partij begon. Eerst schrijft een ‘bekende’ van Rollans, daarna neemt Maróczy het over in een ander handschrift

Kortsjnoj gaf zelf na zet 27 een kort commentaar waarin hij aangaf dat Maróczy in de opening wat fouten had gemaakt en ouderwets had gespeeld.  Maar hij had intussen ook niet meer zo nauwkeurig gespeeld en vroeg zich af hij genoeg voordeel had overgehouden om te winnen. Dit was in september 1987 toen de partij net stil was komen te liggen vanwege de niet zo beste gezondheid van Rollans. Vaak was het medium langere tijd zo ziek, dat het hem niet lukte contact op te nemen met de geest van Maróczy. In 1991 ging het weer verder.

Het commentaar van Kortsjnoj is merkwaardig. De opening van de partij was juist helemaal niet ouderwets! Van vóór 1951 (het jaar waarin Maróczy overleed) vond ik maar enkele voorbeelden met deze variant (met de zet 10.Kd1), daarna vele honderden. Wel gelijk heeft Kortjsnoj dat zijn tegenstander vroeg de fout inging. Zo is 12.Lb5 is een rare zet, die amateuristisch overkomt (bij een sterk schaakprogramma komt die bijvoorbeeld niet bij de beste 10 overwogen zetten voor). Met 14.Lg5 speelde wit overigens pas de eerste nieuwe zet (14.Pg5 komt nog voor in een partij uit 1985), maar het is ook geen beste.
Kortsjnoj komt dan meteen compleet gewonnen te staan, maar speelt met 17… Lxf3+ een zet die een grootmeester onwaardig is. Daarna komen nog meer mindere zetten van Kortsjnoj. Het lijkt er sterk op dat die heel bewust op een nog enigszins interessant eindspel afstuurt. Maar wit mist daarin volgens mij zijn laatste kans op redding met de zet 29.axb5 (29.a5 maakt het zwart erg moeilijk).
Het spelniveau van wit is bepaald niet hoog, een amateur als Eisenbeiss zou de zetten makkelijk gespeeld kunnen hebben. Ook duidt de openingskeuze niet bepaald op Maróczy. In zijn bekende partijen uit de schaakdatabase speelt hij op de 4e zet al andere varianten.

Vragen aan Maróczy
Interessanter voor de vraag of er geesten zijn van overledenen waarmee gecommuniceerd kan worden, zijn de vragen die gesteld werden aan de geest van Maróczy. Eisenbeiss legde via Rollans 94 vragen voor. Daaronder waren er veel die makkelijk beantwoord konden worden door het raadplegen van boeken over bekende schakers of oude schaaktijdschriften. Maar er zaten ook wat vragen tussen die buitengewoon lastig waren om te beantwoorden voor iemand die niet zeer na in de omgeving van Maróczy had verkeerd.

Schaken met een dode 4
Géza Maróczy

Eisenbeiss huurde om die lastige vragen zelf beantwoord te krijgen iemand in: de Hongaarse geschiedkundige László Sebestyén, die ook lid was van de schaakclub van Budapest. De antwoorden op een tweetal vragen worden als zeer bijzonder genoemd.

De eerste gaat om een partij die Maróczy had gewonnen van een zekere Romi in het toernooi van Monte Carlo (1930). In die partij stond Maróczy hopeloos, maar hij kreeg de kans die met een verbluffende zet alsnog in zijn voordeel te beslissen. De geest antwoordde echter dat hij geen Romi kende, maar wel een Romih (met een extra ‘h’ dus) die een jeugdvriend was geweest. De partij was gespeeld in San Remo en niet in Monte Carlo. Sebestyén vond bronnen waarin de Italiaan Romih zowel met als zonder ‘h’ genoemd werd en kwam er niet helemaal uit. Later vond Eisenbeiss de toernooitabel van het toernooi in San Remo waarin Romih met ‘h’ genoemd werd. Romih was oorspronkelijk Sloveen en had na het bewuste toernooi de ‘h’ laten vallen wat een voor Italianen normalere naam opleverde.

Een tweede interessante kwestie is de ‘Vera Menchik club’. Menchik was de eerste dameswereldkampioen schaken geweest en een leerling van Maróczy. In die tijd was het nog niet zo gebruikelijk dat sterke spelers uit de wereldtop wel eens verloren van een vrouw. Iemand bedacht als grap dat je bij verlies automatisch lid werd van de ‘Vera Menchik club’. Aan Maróczy de vraag wie de club had ‘opgericht’. Het duurde een aantal sessies waarin hij via Rollans liet weten onzeker te zijn over het antwoord en geeft eerst spelers als Spielmann en Grünfeld als mogelijke kandidaten. Op 21 augustus 1988 komt hij met de suggestie van Albert Becker, maar zegt erbij dat dat eigenlijk niet kan, omdat die in die tijd net naar Zuid Amerika was geëmigreerd. Opvallend genoeg had net drie dagen tevoren het antwoord (Becker!) in het bekende tijdschrift Schachwoche gestaan. Maar dit wordt door Eisenbeiss dan weer uitgelegd als een aanwijzing dat hier inderdaad de geest van Maróczy sprak en niet Rollans (die zou dan wel het correcte antwoord overtuigend hebben gegeven).

Een skeptische verklaring
Het ligt voor de hand om de verklaring voor de partij en het beantwoorden van de vragen te zoeken in de persoon van Eisenbeiss. Belangrijke zaken weten we alleen uit wat hij erover kwijt wil en van enige serieuze controle was natuurlijk geen sprake. Het valt ook op dat hij er zelf pas uitgebreid over schreef in 2006 (in het Journal of the Society for Psychical Research), dus nadat Kortsjnoj er in zijn biografie (de uitgebreide tweede versie) aandacht aan besteedde. De andere hoofdrolspelers waren inmiddels al overleden (Rollans vlak na de partij en Sebestyén in 1996).

Schaken met een dode 5
Het medium Robert Rollans

De keuze voor Maróczy lijkt redelijk willekeurig, maar Kortsjnoj en Eisenbeiss leggen daarover al enigszins verschillende verklaringen af. Waarom Maróczy eigenlijk? Waren er geen interessantere kandidaten? Mij verbaast het eigenlijk dat Kortsjnoj hem al op zijn derde plek had staan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat Eisenbeiss dagboeken van Maróczy te pakken had gekregen (Sebestyén vond ze in ieder geval) en de keuze daarom een beetje gestuurd heeft. Of de volgorde van het stellen van de vragen aan Maróczy en het onderzoek van Sebestyén is net omgekeerd geweest. Sebestyén was op pad gestuurd om de antwoorden te vinden zonder dat hem medegedeeld was waarvoor die eigenlijk bedoeld waren.

Er zit nog een naar kantje aan het verhaal van Eisenbeiss. Op 10 juli 1988 doet de geest van Maróczy een boekje open over zijn motieven om mee te doen aan het experiment (zie de tweede bron hieronder), maar maakt dan ook een snerende opmerking over zijn landgenoten die niet gastvrij waren en niet bereid mee te werken aan de speurtocht van Eisenbeiss naar meer achtergrondinformatie over Maróczy. Het lijkt te slaan op de weigering van de nog in leven zijnde kinderen van Géza Maróczy om Eisenbeiss te ontvangen toen die eerder die maand in Budapest was. Zij hadden namelijk helemaal geen zin in dit spiritistische gedoe toen ze er achter kwamen dat het daarom ging. Het lijkt er sterk op dat Eisenbeiss slecht tegen zijn verlies kon en ze, zogenaamd via hun vader, nog een trap nagaf.

Verder lezen over deze kwestie:

Water zien branden bij Niburu

by 17 Comments

Op 7 juli was het eindelijk zover, Niburu Free Energy (NFE) zou de motor presenteren op 100% water. Een vervolg bovendien op de demo te Zwolle van 26 mei dit jaar die voor NFE eindigde in een daverende klap.

Stelt u zich eens voor dat u niet meer benzine, gas of diesel hoeft te tanken. Gewoon ‘s ochtends even controleren of er nog water in de tank zit. Desnoods vult u bij met water uit de meest nabije sloot. Vrije energie rechtstreeks uit de natuur, duurzaam en gemakkelijk. En mocht de motor onverhoopt vlamvatten, bedenk dan dat u rondrijdt met een vat bluswater! Veiliger kan niet. Het klinkt u wellicht als een spannend jongensboek in de oren, maar wanneer u er net zo goed over nadenkt als NFE, is de conclusie onontkomelijk: Het is een schande dat deze schone duurzame technologie nog niet beschikbaar is voor het volk. Om de mensheid te redden van de ondergang, volgens sommigen al eind dit jaar (dat wordt opschieten), gaat NFE nu orde op zaken stellen. De technologie is namelijk allang beschikbaar. Die wordt ons onthouden door kwade machten gevormd door banken, oliemaatschapppijen en andere exponenten van de gevestigde orde. En vergeet dat hele gedoe met patenten, die zitten alleen maar in de weg. Het is eigenlijk een beetje zoals in Harry Potter, toveren kan natuurlijk allang, maar het wordt gewone dreuzels zoals u en ik moedwillig onthouden. Welkom in de wereld van NFE waar pseudowetenschap schaamteloos inhaakt op milieubewustzijn en de behoefte aan duurzame energievormen om kwakapparaten aan de man te brengen.

Uw reporters van Skepsis, tovenaarsleerlingen in de dop, waren voor u ter plaatse om het wonder van de vrije energie te aanschouwen. Naar schatting 100 personen, voornamelijk mannen, waren afgekomen op de aankondiging van een motor op 100% water. Om u maar niet langer in spanning te houden: dat was niet wat we te zien kregen. Uiteindelijk zagen we hoe een benzineverbrandingsmotor kort op knalgas kon draaien. Niet echt spannend natuurlijk, maar de verhalen eromheen suggereerden veel meer. De meeste energie die bij Niburu Free Energy vrijkomt lijkt gespendeerd aan het verhaal. Dat belicht een interessante mix van techniek, anekdote en mystiek uit het genre New Age. Denk aan zaken als het “terug naar de natuur”-idee dat het nog altijd goed doet bij onstuitbare wereldverbeteraars, duurzame energieopwekking, milieubewustzijn, het complot van de gevestigde orde, verwondering over mooie natuurplaatjes, de magische oerkracht van waterstof, het “raadsel” van plus en min. Er is altijd wel iets waarbij u spontaan uitroept “maar natuurlijk!”.

Deze avond, die stilzwijgend leek opgedragen aan alle onbegrepen genieën, werd geopend met een praatje door de politieke partij in oprichting SOPN. Die afkorting staat voor Soeverein Onafhankelijke Pioniers Nederland. SOPN is op een of andere wijze (nee, ik wil het niet weten) voortgekomen uit Niburu. Deze partij wil onder andere openheid van zaken over UFO’s en pleit voor natuurzuivere energieopwekking (sic). Johan Oldenkamp, oude bekende van Skepsis (zie onder andere hier) en gedoodverfd lijsttrekker van SOPN, deed een beroep op de zaal om SOPN te steunen met handtekeningen en geldelijke bijdragen. Dan zal SOPN vervolgens pleiten voor meer ruimte voor baanbrekende innovaties zoals de motor op 100% water van Niburu. Ons advies is om wel eerst het partijprogramma te lezen. SOPN is onder andere van plan alle percelen te onteigenen, banken te nationaliseren, financiering van onderzoeksinstellingen stop te zetten, penioenfondsen op te heffen en niet te vergeten om alle bestaande patenten en octrooien te laten vervallen.

Namens Niburu namen Jeroen Arents en Frank Collaris het woord. Jeroen Arents praatte de avond aan elkaar en Frank Collaris trad op als technisch specialist en voerde de demo uit. De demo leek mede bedoeld als een verkoopverhaal voor hun Motion 1.1, een apparaat om het rendement van de verbrandingsmotor in uw auto aanzienlijk te verbeteren. Maar gek genoeg werd de Motion 1.1 niet gedemonstreerd. En daar beginnen de claims dus flink door elkaar te lopen. We kwamen voor een motor op water, we zagen een motor op knalgas en u kon een apparaat kopen dat het rendement van een motor zou verbeteren door knalgasinspuiting.

Wat de eerste claim betreft (de auto op water), wie een huishoudboekje kan bijhouden, kan ook bijhouden welke energie het systeem in gaat en welke er geleverd wordt. De meest slimme vraag uit de zaal die avond was dan ook over het vermogen dat nodig is om het knalgas te maken. Daarvoor werd door onze Niburu-vrienden een accu gebruikt die naar verluidt 80 Ampere bij 12 Volt leverde voor de elektrolyse van water. Dit betekent dat er zo’n slordige 1000 Watt aan vermogen in gaat. En daarmee kan je best wat knalgas maken, met of zonder resonantietechniek.

Op de een of andere manier was deze observatie voor NFE van ondergeschikt belang voor de lijn van het betoog. Sowieso staat NFE op het punt van grote doorbraken met dit onderzoek. Binnenkort gaan ze elektrolyse met magneten tot stand brengen, dan heb je die accu helemaal niet meer nodig, volgens NFE. Dat elektrische lading wat anders is dan magnetische polariteit deert dan even niet als je van Niburu bent. En wat Niburu betreft mogen we niet van knalgas (een mengsel van H2 en O2) spreken, het gaat hier volgens hen om een nieuwe toestand van water. Jammer alleen dat die nieuwe toestand nog nooit experimenteel is aangetoond, laat staan op papier aannemelijk is gemaakt. Het is een bedenksel van een handvol lieden zoals Ruggero Santilli, die de weg naar de wetenschap zijn kwijtgeraakt of nooit hebben gevonden.

Wanneer je eenmaal knalgas hebt geproduceerd met een flinke stroom is het niet moeilijk dat te laten ontbranden, zoals iedere brugklasser wel eens heeft mogen uitproberen. We kregen een uitgebreide demo door het NFE-team van de “spectaculaire” verbrandingseigenschappen van knalgas, pardon HHO. We zagen letterlijk water branden. Tenminste dat was de uitleg van de wannabee Nobel-laureaten van NFE. Volgens NFE gaat HHO een tot nu toe onbegrepen interactie aan met het materiaal waarmee de vlam in contact komt. Zo liet Frank Collaris met deze bijzondere vlam glas smelten en staal gloeien. Dat knalgas een hete vlam produceert is echter al langer bekend. Niet voor niets is lassen met knalgas een van de oudste lastechnieken. De vlam van een stoichiometrisch mengsel van H2 en O2 (en knalgas is zo’n mengsel) kan een temperatuur bereiken van 2800 graden Celsius, 700 graden hoger dan wanneer H2 in lucht wordt verbrand. Frank Collaris liet zien dat je je hand door de vlam kunt halen. Een vlam bestaat echter niet uit een enkelvoudig chemisch proces. Op verschillende plaatsen in de vlam vinden verschillende reacties plaats, onder andere door menging met de lucht eromheen. De temperatuur in de vlam is hierdoor sterk afhankelijk van de plaats in de vlam. En zo kan het dat op het spruitstuk van de lastoorts (dus buiten de vlam) een temperatuur van 34 graden Celsius wordt gemeten terwijl er op het materiaal in de punt van de vlam een veel hogere temperatuur wordt bereikt. Ook toevoegingen zoals natriumrestanten uit het gebruikte elektrolyt hebben invloed op de vlamtemperatuur. En inderdaad is er een interactie met het materiaal die afhankelijk is van het materiaal zelf. Het gaat hier om chemische processen met stoffen uit het materiaal die door warmte eruit vrij komen. Al met al was de demo een aardige demonstratie van de eigenschappen van knalgas maar volstrekt onvoldoende om aan te tonen dat met dit gas meer energie vrijkomt dan met reguliere scheikunde kan worden verklaard.

Een eerste poging om een motor op knalgas te laten lopen, mislukte helaas…doordat er water in het systeem kwam! De opstelling begon water te spuwen en knallen te produceren. Of iemand even een doekje bij de bar wilde halen. In de pauze konden we ons in de Soestse pioniersenclave vergapen aan de indrukwekkende verzameling esoterische boeken (waaronder die van Johan Oldenkamp), de verzameling geometrische vormen met vermeende transcendente eigenschappen, fair trade t-shirts en hennepchocolade. Dit alles in een geur van rijkelijk walmende wierook.

Een motor kan inderdaad op knalgas draaien. Het is een zeer schone brandstof met als enig afvalproduct water. Kort lukte dat Frank Collaris met een andere knalgascel na de pauze. Je kan knalgas ook bijspuiten in een benzinemotor. De claim dat hierdoor het totale rendement van de motor sterk wordt verbeterd, is tot nog toe echter niet experimenteel hard gemaakt door NFE. Bovendien is dit geknutsel aan uw motor mogelijk schadelijk. NFE beweert hierover dat de verbrandingstemperatuur door de HHO-toevoeging wordt verlaagd waardoor er juist minder slijtage optreedt. Maar ook dat konden we niet zelf verifiëren. Er waren veel doorverwijzingen naar het “lab in Maastricht” waar het allemaal al zou zijn aangetoond. Het grootste obstakel is volgens NFE toch wel de chip die het motormanagement regelt. Eh ja, onder andere regelt zo’n chip dat de motor niet onherstelbaar beschadigt…

Water zien branden bij Niburu 6
De Motion 1.1

Het wonderinspuitingsapparaat van NFE (de Motion 1.1) is te koop voor 650 euro en door het hele land heen zijn er bedrijven die het voor u kunnen inbouwen. Ja mensen, het mag wat kosten, maar dan heeft u een door NFE gegarandeerde inspuiting met HHO, die het rendement van de reguliere brandstof met minimaal 25% verbetert. Dit alles uiteraard volgens NFE. Natuurlijk niet vlak voor de APK doen, want dan heeft u kans dat uw auto de weg niet meer op mag, hetgeen uiteraard alles te maken heeft met het complot van overheid, banken en oliemaatschappijen om creatieve geesten met patenten en certificering het leven zuur te maken.

De avond werd afgesloten met een spirituele bezinning bestaande uit een op video gezette indrukwekkende serie esthetisch verantwoorde wallpapers. De zaal keek ademloos toe hoe de plaatjes vergezeld van een passend aanzwellend muziekje elkaar afwisselden terwijl Jeroen Arents achter de monitor een spirituele pose aannam. Uw reporters waren niet onder de indruk, waarschijnlijk omdat ze zich onderwijl natuuronzuivere gedachtes permitteerden, zoals de vraag hoe onzin en piëteit samen optellen tot een onderbouwing van de claims.

Nog enkele opmerkelijke quotes die we optekenden: “ieder mens maakt per dag 10 gram water aan en daarom is er nu veel meer water dan miljoenen jaren geleden”, “vrije energie techniek is er al maar het komt pas wanneer het volk erom roept”, “watergas of HHO is water in gasvorm”, “als je het laatste schroefje niet aandraait omzeil je het patent” en “de wereld wordt in feite bestuurd door banken en olieproducenten”. Kortom, we zijn er dit keer zonder kleurscheren vanaf gekomen en we hebben ons uitstekend vermaakt tijdens dit bijzondere spektakel in het schemergebied tussen wetenschap en waanzin, maar van een doorbraak op het gebied van vrije energie is helaas nog geen sprake. Niets van hetgeen getoond werd ontsteeg het niveau van het middelbare schoolproefje met knalgas of kan doorgaan voor een onderbouwing van de rendementsclaim voor de Motion 1.1.

———————————————————————————-

De lezing is opgenomen door een van de aanwezigen:
Download deel 1 of beluister hier:
[audio:https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/kloptdatwel.nl/Niburu+-+Onthulling+verbrandingsmotor+op+100+procent+water%2C+6+juli+2012+deel+1.mp3]
Download deel 2 of beluister hier:
[audio:https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/kloptdatwel.nl/Niburu+-+Onthulling+verbrandingsmotor+op+100+procent+water%2C+6+juli+2012+deel+2.mp3]

De ‘Moon Hoax’ theorie als stripverhaal

by 2 Comments

Afgelopen zaterdag, 21 juli 2012, besteedden we aandacht aan de 43e verjaardag van de eerste landing van mensen op de maan. Zoals in de comments op het stuk al werd opgemerkt, gelooft niet iedereen dat we echt op de maan zijn geweest. De maanlanding zou door de Amerikanen nagespeeld zijn in een grote loods. In de film ‘Capricorn One’ wordt dit thema spannend uitgewerkt (hoewel het in die film om een gefingeerde Marslanding gaat). De foto op de voorzijde is afkomstig uit deze film.

In het echt is de ‘moon hoax theorie’ natuurlijk erg lastig: waar ging bijvoorbeeld die grote raket dan eigenlijk naar toe en zo zijn er wel meer moeilijke vragen voor de samenzweringstheoretici. Niet alleen een lastige theorie, maar ook eentje zonder bewijzen. De skeptische striptekenaar Darryl Cunningham zet het nog eens netjes voor ons op de rij. Zijn conclusie: ‘het zou zo kostbaar zijn geweest om iedereen in een gigantische samenzwering voor de gek te houden, dat het veel goedkoper zou zijn geweest om gewoon naar de maan te vliegen. En dat is natuurlijk precies wat er is gebeurd’.

Hier onder vind je de eerste tekening van zijn stripverhaal. Wie de rest wil lezen, kan naar de website van Darryl Cunningham gaan.

De 'Moon Hoax' theorie als stripverhaal 7
De rest van het stripverhaal van Darryl Cunningham is te vinden op: http://darryl-cunningham.blogspot.nl/2010/07/moon-hoax.html.

 

Foto voorzijde: beeld uit de film Capricorn One: de planeet Mars, nagebouwd in een studio. Op de achtergrond zie je de Marslander (die sprekend lijkt op de maanlander).

The Debunking Handbook

by 9 Comments

The Debunking Handbook 8

De website SkepticalScience.com is een website die zich richt op het verklaren van de wetenschap achter klimaatsverandering, maar misschien nog meer op het leveren van tegenargumenten tegen de misinformatie die verspreid wordt op het gebied van `global warming’. Dit doet ze onder andere door de (non)argumenten die vaak gehanteerd worden in deze discussie één voor één te behandelen en daarop een wetenschappelijk beargumenteerd antwoord te geven. Een andere manier is het gratis als pdf-file ter beschikking stellen, aan iedereen die de website bezoekt, van het ‘Debunking Handbook‘ [Klik hier voor de NL-versie] dat geschreven is door John Cook en Stephan Lewandowsky (november 2011). Het pamflet bevat zes pagina’s aan informatie en één pagina bibliografie.

Ik heb voor de zekerheid nog eens in mijn Prisma-woordenboek opgezocht waar ‘debunking’ precies voor staat. Ik vond drie omschrijvingen te weten ‘ontmaskeren’, ‘van zijn voetstuk stoten’ en de meer figuratieve betekenis van ‘tot zijn ware proporties terugbrengen’. De meer figuratieve betekenis spreekt me eigenlijk iets meer aan, maar in het spraakgebruik bedoelt men vaker ontmaskeren.

Het boekje biedt enkele praktische richtlijnen aan die effectief zijn om de invloed die misinformatie uitoefent te reduceren. Begonnen wordt met de waarschuwing dat als men misinformatie probeert te ontmaskeren men soms een tegenovergesteld effect bereikt en de misinformatie zelf versterkt. Bij dit type communicatie is het dus noodzakelijk om er rekening mee te houden dat een poging tot ontmaskering een averechts effect kan hebben. Het boekje biedt enkele methoden om dit effect te voorkomen. Daarnaast wordt uitleg gegeven over het belangrijkste onderdeel van het ontmaskeringstraject namelijk het presenteren van een alternatieve verklaring.

Om effectief te kunnen ontmaskeren moet men aan drie voorwaarden voldoen. Als eerste moet het weerwoord gefocust zijn op de basisfeiten en niet op de misinformatie zelf. Dit om te voorkomen dat de misinformatie zelf meer aandacht krijgt. Ten tweede geeft men altijd eerst een waarschuwing dat de informatie die men gaat bespreken niet klopt. Ten derde is het essentieel dat men een alternatieve verklaring aanbiedt waarin de kernstukken van de misinformatie opgenomen zijn.

Eén van de effecten die tegen ontmaskering kan werken, noemt men het Familiarity Backfire Effect. Hiermee bedoelt men dat door het proberen te ontmaskeren men de misinformatie herhaalt en zo uiteindelijk de mythe versterkt. Door het herhalen van de misinformatie werkt de poging tot ontmaskeren averechts. De manier om dit effect the voorkomen is ervoor te waken dat men de misinformatie herhaalt en zich te concentreren op de feiten die men wil overbrengen. Indien men er niet aan ontkomt om de misinformatie te herhalen, kan men het beste ervoor zorgen dat de nadruk op de feiten komt te liggen.

Een ander effect is het Overkill Backfire Effect. Indien men teveel argumenten aandraagt, overlaadt men als het ware degenen die men wil overtuigen en kan men eindigen met een situatie waar de misinformatie versterkt is. Het beste is om op dat gebied economisch te werken en te focussen op enkele van de meest krachtige feiten en die te presenteren op een manier die gemakkelijk te verwerken is. Houdt het taalgebruik eenvoudig en gebruik korte zinnen. Probeer te eindigen met een eenvoudige maar sterke boodschap.

Het Worldview Backfire Effect is het effect waar men het meeste last van kan krijgen aangezien het te maken heeft me de manier waar mensen naar de wereld kijken en hun culturele achtergrond. Het is praktisch onmogelijk voor iedereen om informatie onbevooroordeeld te verwerken. Als iemand al erg overtuigd is van zijn eigen gelijk zullen tegenargumenten er alleen maar toe leiden dat men in zijn opvattingen versterkt wordt. Men spendeert dan onevenredig veel tijd om tegenargumenten te verzinnen. Sceptici herkennen dit als ‘cognitieve dissonantie`. Dit effect is moeilijk te overkomen. Het is daarom vaak beter de aandacht in eerste instantie te richten op diegenen waarbij de misinformatie nog niet zo sterk verankerd is. Een tweede benadering heeft meer te maken met de manier waarop men de tegenargumenten brengt. Het doel is dan de informatie te verstrekken op een manier die het minst bedreigend is voor degene waarvan het wereldbeeld aangevallen wordt. Dit kan men proberen te bereiken door eerst een poging te doen het zelfbeeld te versterken (door bv een episode proberen op te roepen waar de betreffende persoon zelfbewust en krachtig is opgetreden). Een tweede manier heeft meer te maken met het woordgebruik dat men bezigt. Probeer woorden te vermijden die als bedreigend ervaren kunnen worden (hetgeen overigens sterk afhankelijk kan zijn van de culturele en politieke achtergrond van de betreffende persoon).

Mensen verwerken informatie door een mentaal model te bouwen dat een verklaring geeft. Dat gebeurt ook met misinformatie. Als men echter valide tegenargumenten aandraagt, slaat dat een gat in dat mentale model. Om dit dilemma op te lossen geven mensen toch vaker de voorkeur aan een foutief model dat compleet overkomt dan een correct model dat als incompleet ervaren wordt. Daarom is het van belang om ervoor te zorgen dat men een alternatieve verklaring kan aanbieden die het betreffende gat kan opvullen. Dat zou een gedegen uitleg kunnen zijn waarom de mythe foutief is, door bijvoorbeeld te bewijzen dat de mythe gebaseerd is op retoriek en niet op feiten. Om een alternatieve verklaring geaccepteerd te krijgen, moet deze plausibel zijn en alle geobserveerde kenmerken van de gebeurtenis kunnen verklaren.

Het laatste advies dat gegeven wordt, kan men samenvatten als plaatjes zeggen meer dan woorden.  Informatie die op een grafische manier gepresenteerd is, wordt beter verwerkt en begrepen. Het handboek geeft wat dat betreft enkele mooie voorbeelden.

De afbeelding (klik voor een vergroting) laat een infographic zien zoals die gepresenteerd wordt in The Debunking Handbook.

The Debunking Handbook 9
Anatomie van een effectieve ontmaskering (klik voor een vergroting) – Deze afbeelding is vertaald vanuit het Engels door Richard Lei van de Skepsis-werkgroep Amsterdam.

Addendum op 7 januari 2012:
Recentelijk zijn we er achter gekomen dat er tegenwoordig ook een Nederlandse versie is die te downloaden is als pdf getiteled: ‘Het Debunking Handbook‘.

Ruud Herold – Skepsis-werkgroep Amsterdam

Precies 43 jaar geleden: landing op de maan

by 4 Comments

Vandaag 43 jaar geleden, op 21 Juli 1969 (Nederlandse tijd), landde de Apollo 11 maanlander als eerste bemande voertuig afkomstig van de aarde op de maan: ‘een triomf van de technologie, er is voor de mensheid een nieuw tijdperk begonnen’, declameert de Nederlandse TV-reporter met een voor die tijd herkenbare uitspraak van het Nederlands: hyper-beschaafd, enigszins bekakt en vol onderdrukte emoties (want dat was toen de norm). Lachwekkend is de simulatie van de maanlanding die de Nederlandse TV er op los liet. Verder kun je kijken naar enkele fragmenten van de Amerikaanse TV zenden ABC: de gesimuleerde landing en de eerste stappen op de maan. De boodschap van Armstrong bij zijn eerste stap op het maanstof was een beetje merkwaardig: ‘een kleine stap voor de mens, een enorme sprong voor de mensheid’. Armstrong heeft altijd volgehouden dat hij het anders heeft gezegd: voor het woord ‘man’ had hij het lidwoord ‘a’ gezegd, waardoor de uitspraak veel meer betekenis krijgt: een kleine stap voor een mens, een sprong voor de mensheid. Maar het kan natuurlijk ook zijn dat de spanning van het moment er toe leidde dat hij zich versprak.

Veel kijkplezier!