Kloptdatwel?

Search Results for: elektromagnetische straling

Mobiele telefonie sloopt homeopathie

by 125 Comments

Ze onderzoeken van alles, die homeopaten. Zelfs kikkervisjes. Het ontwikkelingsproces van kikkerdril via kikkervisjes tot kikkertjes kent u waarschijnlijk nog wel van de basisschool. Menig schoolklas vult een aquarium met het spul om te kijken hoe dat verloopt. De leukste verandering om te zien, is het groeien van de pootjes aan het kikkervisje. Nog wat later wordt het staartje geabsorbeerd. De snelheid waarmee dit alles geschied, is te beïnvloeden. De metamorfose van het larvestadium (kikkervisjes) naar dat van subadult, wordt ingezet onder invloed van het prohormoon thyroxine. Als je nu zelf dat thyroxine aan het water toevoegt, gaat het allemaal wat sneller. 

Verschillende stadia van het kikkerleven (van Wikimedia commons)
Verschillende stadia van het kikkerleven (van Wikimedia commons)

Een glimlach kon ik niet onderdrukken toen ik het volgende stuk las: ‘Tadpole Research: Homeopathic Remedies Harmed by Mobile (Cell) Phones and Microwave Ovens‘. Met een homeopathische D30 verdunning van thyroxine  (zo verdund dat je niet kunt verwachten iets van de oorspronkelijke stof in het middel terug te vinden) denken homeopaten het versnellingseffect van de thyroxine ongedaan te kunnen maken. Eerder onderzoek had dat al laten zien. Als je maar op de goede dagen het aantal kikkervisjes telde dat vier pootjes had ontwikkeld, dan vond je een statistisch significant verschil. Ook Willem Betz (van SKEPP) schreef al eens iets over die rare homeopathische proeven met kikkervisjes. In dat geval zou het middel zelfs werken terwijl het in een gesloten glazen ampul in het water van de kikkervisjes werd gehangen. Via elektromagnetische straling van het homeopathische middel, ofzo. Daarom is het niet zo gek om te kijken of die straling van invloed is op homeopathische middelen.
In het Oostenrijkse onderzoek waar ik om moest lachen, gingen onderzoekers kijken wat het effect van verschillende soorten straling op die homeopathische thyroxine verdunning was. Zou het middel nog wel net zo goed werken na bestraling met röntgen-, magnetron- of GSM-straling? Of het licht van een barcodescanner?  Ze vonden een verrassend resultaat: na blootstelling aan magnetron en mobiele telefoons deed het middel niets meer! Je kunt het middel gelukkig wel veilig door een luchthaven detetectiepoortje loodsen of scannen op barcodes. Die magnetron was overigens van een wat ouder model dan je in onze keukens aantreft; en die zijn natuurlijk goed afgeschermd. Daar hoeven we ons dus niet zo druk over te maken. Maar die telefoonstraling was gewoonweg desastreus. Zelfs op een afstand van 25 centimeter was vijf keer gebeld worden voldoende om de heilzame effecten van de thyroxine D30 volledig teniet te doen! Een ander flesje werd direct naast een telefoon geplaatst, maar beschermd door het geheel in aluminiumfolie in te pakken. Hielp helemaal niks!

Je zou verwachten dat dit onderzoek homeopaten met blinde paniek  zou hebben geslagen. Het is natuurlijk maar één onderzoek, maar als er één een keertje gunstig uitpakt, zijn ze er als de kippen bij om het als ‘definitief bewijs’ voor homeopathie te presenteren. Zien we inmiddels overal waarschuwingen op de verpakkingen van homeopathische middelen staan als ‘buiten bereik van mobiele telefoons houden‘? Hebben apothekers die het spul verkopen stralingswerende maatregelen genomen? Nee!? Waarom niet?
Misschien nemen de homeopathische vakbroeders het werk van hun collega’s niet zo serieus. Op zich terecht, want er is natuurlijk weer van alles mis mee. Zo werd er geblindeerd volgens de ‘Wageningse methode’: één flesje per groep bakken met kikkervisjes, in plaats van één flesje per bak. En er is vast nog wel meer om over te zeuren. Maar dat mogen ze zelf uitzoeken in het artikel The effect of homeopathically prepared thyroxine on highland frogs: influence of electromagnetic fields, S. Weber et al., Homeopathy, 2008 (hier als pdf te downloaden). De onderzoekers relativeren zelf het gevonden gevaar door er op te wijzen dat het hier ging om vloeistoffen en niet om de suikerbolletjes waarmee homeopathische middelen meestal worden toegediend. Die suikerbolletjes, globules, zijn misschien minder gevoelig voor straling dan watermoleculen. Tsja, dan mogen ze ook eens kijken naar het  verslag van een geneesmiddelproef (pdf) waarin straling van mobiele telefoons juist direct werd overgezet op een ander vaste stof waaruit homeopathische  middelen vaak  bestaan, lactose. Homeopaten kunnen dus nog wel even vooruit met onderzoeken; inconstistenties genoeg om op te helderen.

homeopathie-kikkervisjes-fav-img

 

 

Experiment met tuinkers en Wi-Fi – Wel prijs, maar niet zo’n best onderzoek

by 148 Comments

Engels - UK vlag 30x24Vijf Deense scholieren deden een experimentje met tuinkers. Ze plaatsten zes schoteltjes met watten waarop ze het zaad hadden uitgestrooid tussen Wi-Fi-routers en zes vergelijkbare schoteltjes als controle in een ander lokaal, maar dan zonder de stralingsbronnen. De hele tijd gaven ze de schoteltjes netjes water en na dertien dagen besloten ze de tuinkers af te knippen en te drogen. En ze telden hoeveel zaadjes ontkiemd waren op elk bordje. Een schokkend resultaat: van de bestraalde zaadjes waren er veel minder ontkiemd! Alles werd in een rapportje opgeschreven en daarmee wonnen ze een prijs. De Deense nationale omroep plaatste op haar site op 16 mei een bericht hierover waarin ook de belangstelling van buitenlandse wetenschappers werd vermeld voor dit opmerkelijke resultaat van zo’n simpel proefje. Het Engelstalige blog Geek.com nam het een dag later over en daarna volgden een hoop andere, tot  ABC News op 24 mei aan toe. 

Al deze berichtgeving was nauwelijks kritisch en het nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje via blogs en Facebook. Kijk maar eens wat een Google zoekopdracht oplevert met de woorden “wifi cress”. De eerste journalist die er eens goed naar keek, was vermoedelijk de Noorse wetenschapsjournalist Gunnar Tjomlid. Zijn uitgebreide blog hierover (van 19 mei, met latere aanvullingen) laat zien dat er heel wat op het experiment is aan te merken en dat de wetenschappers die er zo enthousiast over zijn, bekende verspreiders van stralingsangst zijn. Het is natuurlijk leuk voor de meiden dat ze een prijs wonnen met hun onderzoek, maar het is minder fraai dat het zo wordt misbruikt door deze pseudowetenschappers.

Waarom moeten we het resultaat niet al te serieus nemen? Tjomlid geeft een hele waslijst van zaken die er mee aan de hand zijn; ik geef de belangrijkste hier kort weer:

  • De aanwezigheid van de stralingsbronnen was niet het enige verschil in de omstandigheden van de Wi-Fi en controlegroep. Als je het verslag van het experiment leest, komt je ook foto’s tegen van de proefopstelling. Daarop valt te zien dat in de Wi-Fi-groep ook een aantal laptops dicht op de bordjes stond. Het is niet onwaarschijnlijk dat dit een (lokaal) effect had op de luchtstroom en temperatuur rondom die bordjes en dat kan zeer goed van invloed zijn geweest op de ontkieming. Andere mogelijke oorzaken zijn dus niet goed uitgesloten.
  • Het was natuurlijk ook volslagen duidelijk wat de Wi-Fi-groep was, en wat de controle. Niet geblindeerd.-
  • Tjomlid mailde met de docent van de meiden en kreeg te horen dat er eigenlijk twee keer een dergelijk experiment was uitgevoerd. De eerste keer hadden de routers alleen hun SSID staan uitzenden (het herkenningsignaal van het netwerk). In het vervolgonderzoek hadden ze de laptops elkaar constant laten ‘pingen’, zodat er een veel drukker netwerkverkeer werd veroorzaakt. Dit tweede experiment liet echter een veel minder negatief effect zien. Het rapportje is alleen gebaseerd op die eerste proef. In feite is dit publicatiebias: weglaten van resultaten die niet bevielen.
  • Deze grafiek geeft veel beter weer wat het resultaat was, maar is natuurlijk niet zo 'sexy' als de foto's van de tuinkers.
    Deze grafiek geeft veel beter weer wat het resultaat was, maar is natuurlijk niet zo ‘sexy’ als de foto’s van de tuinkers.

    In het rapportje wordt het gevonden verschil geïllustreerd met de grafiek hiernaast. Op de websites die hierover berichten, vind je echter telkens foto’s van een heel groen, onbestraald, ‘gezond’ schoteltje en een schoteltje dat er heel wat minder florissant uitziet, het zieke, bestraalde geval. Die foto’s zijn natuurlijk een stuk leuker om op te nemen in een stukje, maar ze geven een erg slecht beeld van de lang niet zo beroerde getallen: gemiddeld waren er in de controlegroep 332 zaadjes ontkiemd, tegen 252 in de bestraalde groep (telkens van de 400 zaden die op één schoteltje waren gestrooid). Misleidende weergave van het resultaat in de media.

  • Iets wat Tjomlid niet vermeldt, maar waaraan ik zelf nog dacht: de schoteltjes zijn helemaal niet goed van elkaar gescheiden, dus is het maar de vraag of je ze als individuele waarnemingen mag beschouwen. Je kunt eigenlijk zeggen dat we met een N=2 experiment van doen hebben, wat nauwelijks zeggingskracht heeft. Foutieve statistische analyse.
  • Het experiment werd op dag 13 gestopt. Niet omdat dit vooraf zo was vastgelegd, maar toen was de controlegroep zo’n beetje uitgegroeid. Probleem hiermee is dat een verschil in temperatuur van slechts een paar graden al een vertraging van de groei (en ontkieming) van tuinkers kan betekenen. Als er zo’n temperatuursverschil was door de plaatsing van de laptops, dan is het niet onwaarschijnlijk dat de Wi-Fi groep net zo ver had kunnen uitgroeien als ze maar een paar dagen langer hadden gewacht. Maar ze waren waarschijnlijk alleen op zoek naar bevestiging van het idee dat ze vooraf hadden van het effect van straling. Als je het rapportje leest, is er duidelijk sprake van bias, een vooringenomenheid in de richting van één specifieke uitkomst, nl. dat elektromagnetische straling (van Wi-Fi, DECT of GSM) een niet-thermisch effect heeft.
  • Maar hoe kwamen deze jonge meiden aan die vooringenomen houding? Dat komt waarschijnlijk doordat hun docent ze alleen maar voorzag van studies die ook schadelijke effecten lieten zien. Deze studies zijn echter bijna allemaal aan de dubieuze kant en meestal van wetenschappers, die door hun collega’s niet meer serieus worden genomen. Voor een verklaring hoe elektromagnetische straling invloed zou kunnen hebben (op een licht opwarmingseffect na), geven ze maar één bronvermelding: een rapport van Thomas Grønborg, die op zijn beurt weer erg leunt op de ideeën van Olle Johansson (zie verderop). Dit eenzijdig selecteren van literatuur noemen we cherry picking.
Van de Deense site: "Wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Zweden zijn zeer geïnteresseerd in de biologie-experimenten van de vijf meiden.
Van de Deense site: “Wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Zweden zijn zeer geïnteresseerd in de biologie-experimenten van de vijf meiden.

Wie zijn eigenlijk die buitenlandse wetenschappers die zo enthousiast waren over dit experiment? Het Deense stuk noemt Olle Johansson. Dat is echter iemand die bij zowat alle ziektes van de moderne tijd een beschuldigende vinger richting stralingsbronnen heeft gewezen. De Zweedse skeptici beloonden zijn praatjes met hun ‘Misleider van het jaar‘-prijs in 2004. In het bronstuk wordt verteld dat hij van plan is het onderzoek te herhalen met Marie-Claire Cammaerts van de Université libre de Bruxelles. Ik verwacht daar weinig goeds van. Zij deed ook het uiterst dubieuze onderzoek naar het effect van GSM-straling op mieren, dat ik eerder op klopdatwel besprak: Mieren gestoord door GSM?
Tjomlid achterhaalde in zijn mailwisseling met de Deense docent ook nog de namen van Andrew Goldsworthy, ook een bekende verspreider van angst voor straling, en de Nederlander Niek van ‘t Wout. Die laatste is beleidsmedewerker groen in de gemeente Alphen aan den Rijn en aanstichter van een onderzoek van Universiteit Wageningen naar het vermeende schadelijke effect van mobiele telefonie op bomen. Dat stelde ook niet veel voor, maar ging eveneens het internet over in 2010. Ook TNO en TU Delft werden er ten onrechte mee in verband gebracht. Van het ingezette vervolgonderzoek in Wageningen heb ik niets meer vernomen.

Het is vrij helder dat je op grond van dit experiment geen conclusies kunt trekken over (niet-thermische) effecten van Wi-Fi-routers op ontkieming. Jammer dat de meiden zo’n overduidelijk vooringenomen docent hadden en dat hun ‘resultaat’ nu door allerlei pseudowetenschappers als bewijs wordt gebracht voor het gevaar van elektromagnetische golven. Als dat gevaar er al is, dan moeten de risico’s als erg laag worden ingeschat. In ieder geval zijn de te verwachten effecten zo klein dat je erg je best zult moeten doen om er iets van terug te vinden in de ‘ruis’ van andere invloeden. De fouten in dit experiment zijn de scholieren niet te verwijten. Laten we hopen dat het hun overduidelijke interesse in het doen van onderzoekjes niet zal wegnemen. Vanwege alle problemen die aan dit onderzoek kleven, kan het juist als een mooi voorbeeld dienen. Van je fouten leer je immers het meest.

Lees vooral ook het blog van Gunnar Tjomlid zelf, dat veel meer interessants bevat dan ik in mijn samenvatting heb opgenomen: http://tjomlid.com/2013/05/19/om-karse-wifi-straling-og-en-snurt-naturfagslaerer/. Met Google translate is het goed te volgen. Het rapportje van de scholieren staat op die Deense site (directe link naar pdf).

Dit stuk had ik eerder (25 mei) in een Engelse versie op mijn eigen website geplaatst, nadat ik het stuk van Tjomlid vond en tot mijn verrassing nergens anders een Engelstalig vergelijkbaar stuk aantrof. Met verwijzing naar mijn blog kon ik (bijvoorbeeld via Rbutr.com) makkelijker twiteraars die het stuk  op Geek.com aanhaalden op de kritiek wijzen. In Nederland leek het experiment nog niet zo wijd verspreid te worden. Alleen op Niburu trof ik een berichtje aan, maar wie neemt dat nu serieus? Het bericht op de site LexNaturalis werd echter in rap tempo verspreid via Facebook. Gisteren vond men ook mijn site en vervolgens werd dat bericht erg vaak gedeeld. Normaal gesproken mag ik me verheugen op iets van 20 bezoekers per dag, nu waren er dat op één dag meer dan 19.000! Daarbij meer dan 1.900 Facebook-likes. Klinkt leuk, maar dat bericht op LexNaturalis heeft er maar liefst 43.000! De skeptische gedachte heeft vooralsnog niet de overhand.

Update 26-12-2013: Thomas Guiot maakte een Franse vertaling van dit stuk op zijn website

Duur verfje

by 37 Comments

Om je tegen de vermeende kwalijke effecten van straling van mobiele telefoons en Wi-Fi te beschermen, kun je van alles doen. Het meest effectief is om de rest van je leven in een kooi van Faraday door te brengen. Werkt gegarandeerd,  maar is niet zo praktisch. Er worden ook oplossingen aangeboden die super gebruiksvriendelijk zijn, maar waarvoor een plausibel werkingsmechanisme ontbreekt. Zo probeerde een scholengemeenschap in Enkhuizen het met Ave Maria stickers. Ergens tussen deze onzin en radicale, bijzonder onpraktische  oplossingen, heb je producten als Caparol ElectroShield, een muurverf met koolstofdeeltjes die straling met wel 99,5% dempt. Het verhaal van de producent klinkt niet geheel ongeloofwaardig. Er hangt echtere wel een stevig prijskaartje aan:

De verf aangeboden op de site www.groenebouwmaterialen.nl
De verf aangeboden op de site www.groenebouwmaterialen.nl

Op sommige sites betaal je er wel wat minder voor, maar het blijft een duur grapje, zeker in vergelijking met de grondverven van de bekende doe-het-zelfzaken. Caparol stelt over de verf:  ‘elektrisch geleidend, reduceert straling tot 99,5%‘ . Zou het echt zo goed werken? Op de site van Caparol wordt verwezen naar twee testrapportjes als onderbouwing voor deze uitspraak.
Het eerste is door ene Ralf Bauhaus opgesteld, dat lijkt een kleine zelfstandige elektrotechnicus, die ook wat cursussen in de bouwbiologie heeft gedaan. Het is in ieder geval niet een rapport van een officieel testinstituut als TüV of TNO. Dat is ook wel te merken als je het rapport leest. Er is gemeten in een lokaal van een kleuterschool in Berngau voor en na het aanbrengen van de verf op de muren. Er wordt een enorm verschil in straling gemeten: “Elekrosmogbelastung” nur nog knapp 1% de ursprüngliche Wertes. Maar het ontbreekt aan enige informatie om te kunnen vaststellen of de ‘stralings’-omstandigheden buiten het lokaal bij beide metingen vergelijkbaar waren.  Aan het eind van het rapport merkt Bauhaus nog wel even op dat  er allerlei wetenschappelijke studies zijn waaruit zou blijken dat die elektromagnetische velden ziektes als leukemie en mulitple sclerose kunnen ‘activeren’. En dat ElectroShield een betaalbare oplossing daarvoor biedt, aldus bewezen door zijn voor- en nameting. Lekker neutraal dus.

Meetopstelling aan de Universitát der Bundeswehr München
Meetopstelling aan de Universitát der Bundeswehr München

Het andere rapport ziet er wat gedegener uit. Dat is opgesteld door Prof. Dipl.-Ing. Peter Pauli van de Universität der Bundeswehr München. In een speciale meetruimte, die afgeschermd is voor elektromagnetische straling,  werden twee met ElectroShield bestreken panelen geplaatst voor een opening (80 x 60 cm). Van buiten de ruimte werd vervolgens een stralingsbron gericht op die afgeschermde opening en binnen in de meetruimte werd gemeten hoeveel er van de straling doorkwam.
De resultaten zien er indrukwekkend uit: met één verflaag werd een demping van ongeveer 24 dB gemeten en met twee lagen zelfs 32 dB. Dat betekent dat respectievelijk 99,5% en 99,9% van de straling wordt weggevangen door het testpaneel. Maar je vraagt je natuurlijk meteen af hoe dat zou zitten met een paneel waarop je niet die dure ElectroShield hebt aangebracht, maar het goedkope standaardmuurverfje van de bouwmarkt om de hoek. Dat staat er helaas niet in. Ook niet of het het verschil tussen één of twee lagen van belang is.

En hoe zit dat met een doorsnee ruimte, die behalve uit wanden (die weer binnen- of buitenmuren kunnen zijn) ook uit deuren en ramen bestaat? En laten we de vloeren en plafonds niet vergeten. Helaas geen enkel betrouwbaar onderzoek te vinden dat een indicatie zou kunnen geven wat het effect kan zijn van het aanbrengen van ElectroShield in de praktijk. Op andere websites vond ik vergelijkbare verfproducten (wederom getest door Pauli) met tal van praktijkvoorbeelden. Hele huizen en scholen worden blijkbaar  met dit soort verf behandeld door mensen met stralingsangst; de kosten moeten in de duizenden euro’s lopen aan de verf alleen.

Professor Pauli zien we ook met zijn testopstelling in een item van de WDR:

http://www.youtube.com/watch?v=_dxoBh0I9RY

Pauli heeft met dr. Dietrich Moldan, een bouwbioloog,  een boek geschreven: “Reduzierung hochfrequenter Strahlung – Baustoffe und Abschirmmaterialien“, daarin staan dempingswaarden van een heleboel bouwstoffen. Het boek is echter niet meer verkrijgbaar sinds 2008; er zou aan een nieuwe editie gewerkt worden. Uit wat ik her en der kon vinden, maak ik op dat een muur van gewapend beton (16 cm dik) volgens Pauli al een demping van 90% heeft. Voor je gaat beroepen op de geweldige demping van 99,5% van ElectroShield mag je dan eerst wel eens aannemelijk maken dat dat beetje extra dan echt van belang is. Dat zal natuurlijk niet gaan, omdat er überhaupt geen harde aanwijzingen zijn dat die straling een probleem is.

Ik schrijf het er elke keer maar weer bij: de veronderstelde risico’s van de straling afkomstig GSM en UMTS masten moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken.  Als de straling al een negatief effect zou hebben, moet dat via een omweg plaatsvinden. Dat is niet bij voorbaat uitgesloten, maar sterke aanwijzingen zijn daarvoor niet gevonden. Daarnaast blijken mensen die ‘elektrosensitief’ zijn, in een geblindeerde test niet te kunnen vaststellen of de stralingsbron waar ze last van zeggen te hebben, aan- of uitstaat.

Ziek door windmolengeluid. Of door propaganda?

by 29 Comments

Windenergie mag dan volgens velen een mooie groene technologie zijn, als zo’n windmolen vlakbij je huis wordt gezet, denken opeens velen er heel anders over. Dan passen die molens echt niet in het landschap of zouden er teveel vogels op die plek het slachtoffer worden van de ronddraaiende wieken. Een ander argument is dat je ziek zou kunnen worden van het geluid. In augustus vorig jaar verscheen een stuk in Spits! (Doodziek zijn van de windmolens), waarin een studie werd gepresenteerd van de Universiteit Utrecht. Op grond van een uitgebreide literatuurstudie was de onderzoeker tot de slotsom gekomen dat omwonenden inderdaad ziek kunnen worden van het geluid van de windmolens. Een recente Australische studie toont een heel andere kant van het verhaal: er is een duidelijke relatie tussen de gemelde gezondheidsklachten en de activiteiten van groepen die ageren tegen windenergie.

windmolensInvloed actiegroepen in Australië
Onderzoekers van de universiteit van Sydney analyseerden de historie van de klachten over gezondheid en geluidsoverlast, die gemeld waren door mensen die in de buurt van een windmolenpark wonen. Wat bleek? Uit de omgeving van 63% van die parken waren nooit klachten ontvangen en een groot deel van de klachten (68%) hadden betrekking op slechts vijf parken (van in totaal 49 in heel Australië). En net de bevolking in omgeving van deze vijf was bestookt met informatie over mogelijke gezondheidseffecten van windmolenlawaai door anti-windenergie-actiegroepen.
Tot 2009 focusten deze actiegroepen zich vooral op de veronderstelde schadelijke effecten van de windmolens op de ongerepte natuur en speelden gezondheidsaspecten nauwelijks een rol (op de achtergrond waarschijnlijk wel een behoorlijke dosis klimaatopwarmingscepticisme). Opvallend is dat het merendeel (82%) van de klachten werd ingediend, nadat die groepen de ‘gezondheidskaart’ begonnen te spelen. Ook op plekken waar al jaren windmolenparken zonder noemenswaardige problemen draaiden, begonnen opeens dergelijke klachten binnen te komen.

Conclusie van het rapport (pdf):

In view of scientific consensus that the evidence for wind turbine noise and infrasound causing health problems is poor, the reported spatio-temporal variations in complaints are consistent with psychogenic hypotheses that health problems arising are “communicated diseases” with nocebo effects likely to play an important role in the aetiology of complaints.

Het lijkt behoorlijk veel op de toestand rond elektrosensitivieit en de angst voor schade door elektromagnetische straling, bijvoorbeeld afkomstig van zendmasten voor mobiel telefoonverkeer. Belangrijke tekenen daarvoor zijn ook de benamingen die gehangen worden aan deze nieuw ‘ziekte’: Wind Turbine Syndrome, Vibro Acoustic Disease en Visceral Vibratory Vestibular Disturbance en het feit dat de meest genoemde klachten, als misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn, ook voorkomen bij die andere modeziekten met een belangrijk psychisch aspect.

Onderzoek van Universiteit Utrecht?
Maar hoe zat het dan met dat Utrechtse onderzoek? Uit het stuk van Spits! viel al op te maken dat het hier ging om een literatuurstudie van Kinanya Pijl, een studente van de faculteit Rechtsgeleerdheid. Verder uitzoeken door de Groene Courant leerde hoe de vork in de steel stak: Pijl deed het onderzoek als stagiaire op een advocatenkantoor. Dat kantoor, Amice Advocaten, bleek ook het advocatenkantoor te zijn dat een rechtszaak voert namens de Stichting Gigawiek. Die stichting protesteert tegen de plaatsing van een aantal windmolens aan het Amsterdam-Rijnkanaal in de gemeente Houten, zelfs tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Het rapport van Pijl zit nagenoeg compleet bij de stukken die ten behoeve van die zaak zijn ingediend bij het hof.

Een woordvoerder van universiteit bevestigde dat het niet gaat om een onderzoek van Utrechtse wetenschappers:“Het is hartstikke fout in de krant gekomen. Misschien omdat het komkommertijd is.” 
Misschien door die komkommertijd nam een aantal kranten het bericht in Spits! in ieder geval klakkeloos over en de commotie leidde ook tot vragen  in de Provinciale Staten (PVV). De Volkskrant en Trouw plaatsten uiteindelijk wel een corrigerend naschrift, maar bij Spits!, De Telegraaf of Elsevier zag ik het niet.
Het onderzoek van Pijl staat online: Wind Turbine Noise Effect on Human’s Health and Well-being – The European Human Rights Perspective. Zij schrijft dat er onderzoeken zijn die een relatie laten zien tussen ergernis over windmolengeluid en de afstand tot de molens, maar de directe vertaling naar gezondheidseffecten is niet overtuigend. Dat blijft toch hangen bij het verhaal dat ergernis (maar ook verstoorde slaap) zich vertaalt in stress en dat weer in andere gezondheidsklachten. En zoals de Australische studie laat zien, moet je andere veroorzakers van die stress niet uitsluiten.

Meer lezen over de studie uit Australië (met reactie van een actiegroep) in The Guardian.

Later toegevoegde links:

  • Een van de Australische onderzoekers, professor Simon Chapman, schreef in juli 2012 al een stuk waarin hij vooruitloopt op de conclusie.  Hierin staat ook meer over de achtergrond van de actiegroepen.
  • De windenergielobby (NWEA) in Nederland heeft een webpagina over gezondheid en windenergie. In de factsheet staan ook de onderzoeken besproken die Pijl meenam in haar rapport, alleen wordt bijvoorbeeld aangegeven dat het RIVM op een onderzoek, dat belangrijk is voor de tegenstanders van windenergie (van N. Pierpont, die de term ‘Wind Turbine Syndrome’ bedacht) veel kritiek heeft. Te klein, zelfrapportage van klachten en zo meer. De RIVM-rapportages worden niet genoemd in het stuk van Pijl. Toch een beetje raar als je bedenkt dat bij een rechtszaak over de plaatsing van een windmolenpark de gemeente Zwolle zich beriep op dat RIVM standpunt. En de Raad van State vond dat redelijk.

Docent Windesheim zaait angst voor Wi-Fi … en verdient er aan

by 33 Comments

De opleiding journalistiek van hogeschool Windesheim was de laatste tijd nogal negatief in het nieuws. Deze week bleek dat een kwart van de recent afgestudeerden geen diploma had mogen krijgen. In de zijlijn van de berichtgeving over dit onderwerp werd ik via Twitter op een opiniestuk gewezen dat onlangs in het blad hskwin’ van Windesheim is gepubliceerd. Onder de titel “Stop geen geld in draadloos netwerk” waarschuwt docent Paul Veldhuijzen van Zanten voor de gezondheidsrisico’s die verbonden zouden zijn aan een draadloos netwerk: “Er zijn honderden wetenschappelijke onderzoeken die aantonen dat hoogfrequente gepulste elektromagnetische straling allerlei negatieve gezondheidseffecten kan veroorzaken”.  Brr, dat klinkt nogal eng …

Docent Windesheim zaait angst voor Wi-Fi ... en verdient er aan 1
het artikel van Paul Veldhuijzen van Zanten in het blad van hogeschool Windesheim (klik voor vergroting)

De lezer van dit stuk die zelf een beetje nadenkt en gaat zoeken of het wel klopt wat Veldhuijzen van Zanten vertelt, komt er snel achter dat hij zijn beweringen echt niet hard kan maken. Op Skepdic.com staat een aardig overzichtsartikel dat gaat over de mogelijke risico’s van electromagnetic fields (EMF) en Dirk Koppenaal schreef er in Skepter een uitgebreid artikel over: “Bang voor GSM-straling“. Samenvattend: die veronderstelde risico’s moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken. Als straling van Wi-Fi al een negatief effect zou hebben, moet dat via een omweg plaatsvinden. Dat is niet bij voorbaat uitgesloten, maar sterke aanwijzingen zijn daarvoor niet gevonden. In de praktijk is het stralingsniveau van Wi-Fi netwerken vaak zelfs lager dan de achtergrondstraling in vergelijkbare omgevingen zonder Wi-Fi (lees ‘Banning Wi-Fi from schools‘ voor meer informatie).

De angstige verhalen over draadloze technologie beperken zich dus niet alleen tot Wi-Fi, ook draadloze telefoons (zowel GSM als DECT) worden vaak verdacht gemaakt. En van langer geleden zijn er al de verhalen over de gevaren van het wonen in de buurt van hoogspanningskabels. Een recent onderzoek naar het mogelijke verband tussen het krijgen van een hersentumor en mobiel telefoneren, liet echter weer geen verhoogd risico zien. En dan moet je bedenken dat de straling van Wi-Fi nog eens 100 keer zwakker is dan die van een mobiel toestel.

Veldhuijzen van Zanten gaat nu tekeer tegen het Wi-Fi-netwerk, maar eerder haalde hij al het nieuws toen hij probeerde te voorkomen dat er een GSM-antenne geplaatst werd op een van de gebouwen van Windesheim (link, link). Het lijkt inmiddels meer dan een hobby:

Docent Windesheim zaait angst voor Wi-Fi ... en verdient er aan 2
Veldhuijzen van Zanten runt de website stralingsvrijwonen.nl

Hij verdient gewoon geld aan de angst voor straling! Voor het luttele bedrag van € 240 meet hij bijvoorbeeld je eengezinswoning door op kwalijke straling en biedt daar natuurlijk meteen allerhande oplossingen voor. Stralingsvrije telefoons en stekkertjes om je laptop te aarden …

Toch een beetje merkwaardig dat het blad van Windesheim het ‘opiniestuk’ zomaar plaatste zonder daarbij iets op te merken over het zakelijke belang dat Veldhuijzen van Zanten heeft bij het verspreiden van angst voor draadloze technologie. Maar ja, zoals we nu weten, is de combinatie van goede journalistiek en de hogeschool Windesheim niet vanzelfsprekend.