Pseudowetenschap

In februari van dit jaar besteedde Kloptdatwel.nl aandacht aan de Ecowasbal die sinds 2009 in Nederland aan de man wordt gebracht door het bedrijf GreenHabits: de Ecowasbal werkt niet. De consumentenbond had de bal getest en geconstateerd dat je net zo goed zonder die bal kunt wassen, maar dat je inderdaad wel uit kunt met veel minder wasmiddel dan fabrikanten voorschrijven. De wasbal bleef me bezighouden door wat ik er over aantrof op Internet en vooral omdat ik ‘m op steeds meer plekken aangeboden zag worden.

Bij webwinkels van gerenommeerde bedrijven als ING en NUON en via tijdschriften als Vrij Nederland (intussen niet meer) en Opzij is ie nu ook al verkrijgbaar (dat ook de Happinez ‘m aanbiedt, verbaast me dan weer minder). Vandaag, 11 november, is het dag van de duurzaamheid, en dat leek me wel een aardige aanleiding om nu in dit artikel de resultaten van mijn verdere onderzoek naar de wasballen te geven.

Hoe zit het nu met die testen die uitgevoerd zouden zijn door testinstituten als TNO en TüV? Wat zit er eigenlijk in die korrels? En waar komen ze vandaan? Een gedeelte van mijn bevindingen is al aan de orde gekomen in de commentaren op het eerdere artikel op deze site, maar er is meer!

De geheimzinnige testen
Er was behoorlijk wat onduidelijkheid over de test die TNO wel of niet gedaan zou hebben met de Ecowasbal. Alles op de website van Ecowasbal duidt erop dat er wel degelijk een test gedaan is door TNO. Zo heeft zelfs de pdf van het testrapport ‘TNO’ in de bestandsnaam staan en wordt er gesproken over de test door ‘Nederlands bekendste onderzoekbureau’. GreenHabits doet voorkomen dat ze van TNO niet mogen melden dat de test door TNO is uitgevoerd. In een stuk op P+ geeft initiatiefnemer van GreenHabits, Jaap Elzas,  als reden: ”Om de  gegevens ook naar de consument te mogen communiceren, moet iedere twee maanden onderzoek gedaan worden en dat kost geld. En dat hebben we als beginnend bedrijf nog niet.”

TNO maar eens benaderd via Twitter om te vragen hoe het zit. Het antwoord is ‘duidelijk’ (zie screenshot hiernaast).

Waarom GreenHabits dan niet zo mogen vermelden dat de test gedaan is door TNO Quality BV, desnoods met de vermelding dat het nu overgegaan is in TüV Rheinland Nederland, is mij nog steeds een raadsel. Want daarover mailde ik met TüV. Een aantal simpele vragen dacht ik:

1. Heeft TüV Rheinland Nederland, voorheen TNO Quality BV, dat bewuste testrapport opgesteld?

2. Zo ja, mag Ecowasbal de naam van TNO Quality BV inderdaad niet gebruiken en waarom dan niet? En zouden ze wel mogen verwijzen naar TüV Rheinland Nederland als opsteller van het rapport?

3. Als u het onderzoek heeft uitgevoerd, was dit dan een eerste verkennend onderzoek met oog op latere uitgebreidere testen?

4. Heeft u ook de inhoud van de Ecowasbal onderzocht op samenstelling?

5. Bent u ook bekend met de test die het Duitse TüV heeft uitgevoerd zoals vermeld door Ecowasbol.com of gaat het hier in feite om dezelfde test?

Na maanden van aandringen is geen vraag beantwoord. Het enige dat ik te weten ben gekomen is dat TüV geen uitspraken wil doen over testen die ze hebben uitgevoerd en zelfs niet wil bevestigen óf ze die heeft uitgevoerd.

Geachte heer van Erp,

Voor informatie cq bewijsvoering of-, en welke producten door ons zijn getest, kan ik u slechts adviseren om zelf de rapporten bij de fabrikant / importeur ter inzage op te vragen. Zoals eerder gemeld verstrekken wij hierover geen informatie naar derden.

Met vriendelijke groet, Kind regards,

Henk-jan Pieters

Managing Director

TÜV Rheinland Nederland B.V. / TÜV Rheinland EPS B.V.

Alleen als er sprake is van certificatie kun je op de website van TüV opzoeken of dat klopt, losse tests niet. Blijkbaar vindt TüV het niet eens echt vervelend  hoe dit op de consument overkomt, want ze doen weinig aan het opheffen van mijn  verwarring.
Nu hadden die testen al weinig betekenis in mijn ogen. Er is maar een paar keer gewassen ten opzichte van de 1000 keer waarvan Ecowasbal claimt dat hun wasbal meegaat. De verschillen met en zonder wasbol zijn minimaal en niet op een zinnige manier kwantitatief gemaakt.  En de controlewassing is ook niet echt eerlijk, dan hadden ze een lege bol (of één gevuld met knikkers) mee moeten wassen. Conclusie: die tests zijn flut en de enige die er iets mee opschiet is de leverancier die er op niet te controleren wijze goede sier mee kan maken.

Waar komen die bollen met keramische korrels vandaan?
‘Hoe het precíes werkt, kan alleen de Koreaanse ingenieur die het kleinood bedacht heeft, uitleggen.’ vermeldt het interview in VK-banen. Natuurlijk nodigde dat uit tot een zoektocht op Internet. De enige serieuze kandidaat die ik vond voor deze Koreaanse ingenieur is Dr. Jeon Hyoung Tag, CEO van de firma Biocera. Een bedrijf met een interessant aanbod van producten die iets met water doen. De hele website staat boordevol verwijzingen naar fraaie certificaten. Dr. Jeon is onder andere trotse bezitter van de ‘New Intellectual Award’ van de republiek Zuid-Korea (waar ik als andere dragers zo gauw alleen een theebedrijf en een Engels taleninstituut kon vinden).
Maar al die mooie diploma’s, eervolle vermeldingen en certificaten zeggen helemaal niets over de werking van de keramische korrels. Zo zegt ISO 9001 iets over het kwaliteitsmanagement en ISO 14001 iets over het milieumanagement van een organisatie. En je kunt best op een goed vastgelegde manier onzinnige producten maken, waarbij je ook nog eens goed weet wat de milieurisico’s zijn. Veel van de producten lijken bij voorbaat al onzinnig en de geclaimde werkingen worden doorgeprikt op sites als http://www.chem1.com/CQ/index.html
In ieder geval levert Biocera van die keramische korrels met allerlei mooie eigenschappen die je op veel sites, die wasballen aanbieden, vaak letterlijk weer aantreft. Vooral de ‘alkaline ceramic balls’ moeten we even in het achterhoofd houden.
Gefabriceerd zullen de ballen wel in China worden. In talloze versies worden ze aangeboden op een site als alibaba.com waaronder ook sommige met een echt TüV certificaat! Als je de regels goed leest blijkt het dan een certificaat te zijn dat eigenlijk niet genoemd mag worden van TüV!? Ik snap intussen steeds minder van die certificeringsbusiness. Deze bal lijkt bijvoorbeeld verdacht veel op de Ecowasbal (en is niet echt duur met een prijs van hooguit anderhalve dollar!)

Hoe die wasballen zouden werken is te zien in talloze filmpjes op YouTube en de volgende is heel wat spectaculairder dan die van GreenHabits uit het eerdere bericht op Kloptdatwel.nl.

• video helaas niet meer beschikbaar

De Ecozone wasbal
Ik had zelf ooit wasballen van het merk Ecozone gekocht en was daar al snel niet zo tevreden over. Die bollen moesten na een keer of 150 wassen wel hervuld worden, anders dan bij de Ecowasbal. In de beschrijving van het product staat dat de korrels onder andere de pH-waarde van het waswater verhogen. Dat kon ik wel testen, omdat ik ook nog een hervulzakje had met korrels. Hieronder de korrels van de ‘uitgewassen’ bollen en de nog niet gebruikte navulling en de pH meting.

Ecozone blijkt vooralsnog geen onzin te verkopen. De resultaten van het wassen vielen me dan tegen, maar de werking van de bollen en de beschrijving van de samenstelling van de korrels lijken wel te kloppen, ook volgens deze blog. Die geeft als ingrediënten (staan ook wel op de verpakking vermeld, overigens):

• higher alkyl sulfate
• non-ionic surfacant
• sodium metasilicate
• calcium carbonate
• sodium carbonate

Er zit dus o.a. gewoon soda in! Samen met groene zeep de manier waarop men vroeger waste, zoals prof. Hans Fraaije vertelde in het eerder aangehaalde artikel uit Trouw. Beoordelen of het product iets bijdraagt aan een duurzamere manier van wassen, kan ik niet. Dan moet je wel erg veel factoren meenemen en nergens vond ik een goede onderbouwing daarvan.

Hoe zit het met de Ecowasbal?

Ik moest wel een week in spanning wachten op het resultaat, want Maarten besloot de test te doen op een bijeenkomst van de Skepsiswerkgroep Utrecht. Toevallig kreeg ik het weekend voor Maartens test zelf nog een spiksplinternieuwe Ecowasbal in handen! Natuurlijk meteen testen, maar het door mij verwachte resultaat bleef uit. De pH bleef 7 …

Het water ook nog even geproefd, niets vreemds. Zal er inderdaad wel niets oplossen. Het zijn in ieder geval echt andere korrels dan die in mijn Ecozone-ballen. Ook de pH-metingen, die Maarten uitvoerde, leverden een negatief resultaat.

Ik ontdekte intussen ook andere filmpjes op internet met ballen, sterk gelijkend op de Ecowasbal, die hetzelfde resultaat geven (link , link).

De gelijkenis met de Ecobola Irisana gaf een verdere hint naar de herkomst: er worden een Koreaanse patent (0359994) en design nummer (0383630) genoemd. Zoeken bij KIPRIS geeft beetje verwarrende resultaten. Bij de patenten kan ik niets vinden, wel bij de designs: ze wijzen naar MB Aura.

Waar de korrels vandaan komen, kan ik niet met zekerheid achterhalen. Maar Biocera lijkt me toch de beste kandidaat, ook omdat ze juist trots laten zien dat hun korrels anders zijn dan die van concurenten.

Maar kan het dan toch werken? Dat verhaal met hydroxylionen die zouden ontstaan aan het oppervlakte van de korrels, blijft volstrekt ongeloofwaardig. Lees daarvoor de heldere uitleg van Jan Willem Nienhuys in de commentaren op het eerdere bericht over de Ecowasbal. Het verhaal van Dr.Jeon Hyoung Tag gaat als volgt:

In contact with water, the ceramic contained in the Laundry Ball releases electrons, thus forming active oxygen and hydrogen peroxide (oxygenated water).

The water that comes in contact with Washing Ball, either gains or loses electrons. The reaction generates powerful oxidized reducing power. The term oxidized reducing powermeans the phenomena that gives or receives electrons to a substance.

When a substance loses electrons by combining with oxygen, it is called oxidization, and the phenomenon receiving the electrons that lose oxygen is called reduction.

The electrons, released from the ceramic, dissolve the water (H2O), and perform purification repeatedly with the chemical reaction with the hydrogen-generated ion and the active oxygen provided with electrons.

① H2O + e- → H+ (hydrogen ion) + OH- (hydroxyl group ion)

② O2 + e- → O2 – (active oxygen)

③ O2 – + H2 O → OH- + HO2

HO2 + 2H+ → H+ + H2O2 (oxygenated water)

The reactions on the surface of the ceramic ball with water occur every fraction of a second at very quick speed. In this case, electrons are very unstable and used to make H+ and OH- fromH-O-H by catalyst and is used in the formula No.4 [HO2 + H2 →H + H2O2]. All these reactions from formula No.1 to No.4 occur in every second.

Maar dat is dan nog maar één werkingsmechanisme uit een heel rijtje met o.a. ‘clusters van watermoleculen’ die verkleind worden en ‘Far Infrared Rays’. Leuk bedacht, en zo geformuleerd dat het niet eens helemaal gelogen is: nergens staat namelijk dat deze processen, die vanzelf optreden in water in verwaarloosbare hoeveelheden, door de korrels opeens wel bruikbare concentraties OH- zouden opleveren. Correct zijn die reactievergelijkingen trouwens toch niet helemaal want in reactie 1 verdwijnt er opeens lading…

Wat me wel opviel dat er zo’n logootje van TüV op de verpakking van de Ecowasbal stond (naast de volstrekt zinloze vermeldingen van ISO 9001 en 14001). Toch maar weer eens gezocht in de TüV database, want misschien mag GreenHabits de certificering wel overnemen als de producent die heeft laten uitvoeren.
Inderdaad geeft het zoeken met ‘washing ball’ een paar treffers, waaronder de eerder genoemde bol van Wellos, maar ook een wasbal van Biocera! Dat certificaat is echter nogal verrassend te noemen (klik  op de afbeelding voor een vergroting):

 

Gecertificeerd volgens normen voor speelgoed! Op brandveiligheid en zo … maar ja misschien moet dat wel, omdat kinderen het voor speelgoed kunnen aanzien.

De schijn tegen
Als de claims van de wasbal leveranciers waar zouden zijn, was het natuurlijk erg mooi. Maar het heeft er alle schijn van dat de meesten doelbewust een onzinnig product verkopen. Dat is af te lezen aan de belachelijke claims over de werking die je aantreft, het schermen met de certificaten die niet gaan over wat er gesuggereerd wordt en aan de waarschuwingen dat je moet oppassen voor namaak (en dat zij zelf natuurlijk wél de echte bollen leveren). Heel vermakelijk is ook het lezen van de verklaring van Smartklean over de ‘misleidende’ informatie die je op Wikipedia en andere sites kunt aantreffen. Ook wordt er op diverse sites naar unieke patenten verwezen, die als je dat uitzoekt alleen maar de plastic omhulsels blijken te betreffen.
Het product is niet vreselijk duur, zo’n € 25 en werkt in sommige gevallen waarschijnlijk wel een tijdje. Voordat je door hebt dat het minder goed werkt dan beloofd, ben je al snel een paar weken verder. Het vervelende gevoel dat je misschien € 25 hebt weggesmeten over zo’n periode is veel minder erg dan de reactie als het meteen bij de eerste wasbeurt duidelijk tegen zou vallen. Geen wonder dat er nauwelijks teleurgestelde reacties op de websites van webwinkels zijn aan te treffen, al zijn ze er wel. Veel klanten zullen uiteindelijk misschien genoegen nemen met de ontdekking dat er inderdaad wel met minder wasmiddel gewassen kan worden (ook zonder bal). Alle webwinkels die ik benaderde met de vraag of ze eigenlijk wel wisten wat ze aanboden, gaven als antwoord dat ze afgingen op het verhaal van de leverancier, maar ook nooit klachten kregen.
Intussen moet er aardig wat geld aan verdiend zijn. In 2009 had GreenHabits er in de eerste drie maanden van bestaan al 9000 verkocht. Met een winstmarge die snel € 10 of meer per bal zal bedragen, mag je wel van een goudmijntje spreken.

Wat zou het?
Maar als het nu allemaal wel gewoon fijn is voor het milieu en uiteindelijk ook onze portemonnee dat we door de wasballen minder wasmiddel gaan gebruiken? Als de critici zich vergissen? Als de geschetste werkingsmechanismen niet helemaal kloppen, maar de ballen wel gewoon werken? Mag een bedrijf als GreenHabits er dan ook niet een leuk centje aan overhouden? 1000 keer wassen met zo’n bolletje oftewel bijna 4 jaar voor een gemiddeld huishouden! Dan is het toch zeker wel tijd voor een feestje?
Inderdaad, in juli dit jaar gaf het echtpaar Jaap Elzas en Lisbeth van As een feestje. Helaas was Kloptdatwel niet uitgenodigd, maar we hebben de beelden!

Een feestelijke wasballenlunch ter gelegenheid van … de verkoop van hun aandeel in GreenHabits! De oprichters (vergiste me bijna één letter hier) verkopen de hele handel binnen de halve levensverwachting van zo’n Ecowasbal! En dat is ook nog eens binnen de ‘niet goed geld terug’-garantie periode van twee jaar. Erg vertrouwenwekkend, als je het mij vraagt …

Naschrift: natuurlijk heb ik Ecowasbal aangeschreven om een aantal zaken te verifiëren. Zo vroeg ik ze o.a. of Biocera inderdaad de bedenker is van deze wasbal, hoe het zat met die test(en?) bij TüV, of ze zelf de samenstelling van de korrels kennen, of die Ecobola Irisana inderdaad hetzelfde is en of ze vaak klanten hun geld moeten teruggeven onder hun garantievoorwaarden.  Ze waren wel nieuwsgierig waarvoor ik het artikel wilde schrijven, maar tot op heden ze hebben niet inhoudelijk gereageerd. Ook niet op de vraag welk TüV-certificaat het logo op de verpakking impliceert…
Overigens kreeg ik van Ecozone op gestuurde mailtjes niet eens een reactie.

Update 3-5-2012: eind december werd er wel gereageerd door Ecowasbal, zie Ecowasbal afgekeurd.

Tenslotte: ik kwam nog een interessant Canadees sceptisch onderzoek tegen uit 2007, in het Frans. Sowieso is er veel meer te vinden op Internet over wasballen als je niet alleen in Engelstalige bronnen zoekt, maar ook Spaanstalige en Italiaanse bronnen raadpleegt.