Kloptdatwel?

acupunctuur

Aanvullende zorg en de Cochrane Library

by 24 Comments

In een tamelijk kritiekloos artikel dat 26 maart jl. verscheen in de Volkskrant doet Margreet Vermeulen verslag van de opkomst van integrative medicine, in het artikel “aanvullende zorg” (en nadrukkelijk “dus níet alternatieve zorg”) genoemd. Aan het woord komen artsen die enthousiast zijn over diverse vormen van aanvullende behandelingen en de auteur doet het, o.a. verwijzend naar de Cochrane Library, voorkomen alsof al deze behandelingen bewezen effectief zijn.

Aanvullende zorg en de Cochrane Library 1Maar als men diezelfde Cochrane Library raadpleegt, blijkt van deze laatste suggestie weinig overeind te blijven.

Hoogleraar MDL-ziekten bij kinderen Marc Benninga (Amsterdam UMC) stelt, verwijzend naar zijn eigen studie uit 2007, dat hypnotherapie 85% van de kinderen verlost van hun onverklaarbare buikpijn. In een mede door hemzelf geschreven review in 2013 is hij echter veel minder stellig en stelt hij dat het moeilijk is om ferme conclusies te trekken uit de gedane studies en dat meer onderzoek nodig is.

Waar komt deze fascinerende discrepantie vandaan? In de publieke pers krijg je ongenuanceerde uitspraken makkelijk gepubliceerd. In een wetenschappelijk tijdschrift kom je er echter niet zo makkelijk mee weg. Misschien dient men zich daarom voorzichtiger uit te drukken dan Benninga in de Volkskrant heeft gedaan. Cochrane formuleerde het in 2017 dan ook anders: er is enig bewijs voor gunstige effecten van deze behandeling, maar de evidentie is “van lage kwaliteit” en meer onderzoek is nodig.

Van Ines von Rosenstiel (Oncologisch Centrum van het Rijnstate Arnhem) mogen we de term “alternatieve geneeswijzen” niet gebruiken. Zij beveelt alleen behandelingen aan die bewezen zinvol zijn, zoals acupunctuur voor misselijkheid na chemotherapie. Maar wat zegt Cochrane over deze behandeling? Artikel teruggetrokken. Wat dit betekent, blijft onduidelijk, maar het is in ieder geval niet hetzelfde als wetenschappelijk bewijs.

Mattie Hoogstraate (ZorgSaam Zorggroep Zeeuws Vlaanderen) weet dat therapeutic touch werkt tegen onrust bij dementie. Vermeulen geeft aan dat dit niet “spijkerhard” bewezen is, maar dat dat er goede aanwijzingen zijn dat het helpt. Niet spijkerhard? Cochrane stelt dat er in het geheel geen zinnige studies naar zijn gedaan!

Els Peeters (kinderneuroloog Juliana Kinderziekenhuis Den Haag) stelt dat je hoofdpijn bij epilepsie kunt verbeteren met hypnotherapie of acupunctuur. Hypnotherapie geeft volgens Cochrane alleen bij kinderen een tijdelijke daling van de frequentie van hoofdpijn. Wél vindt Cochrane dat acupunctuur geringe gunstige effecten heeft op spanningshoofdpijn en migraine. Duidelijker is Cochrane over sint-janskruid: het werkt even goed als antidepressiva. Over mindfulness bij depressie zegt Cochrane daarentegen helemaal niets. Wel lijkt het geringe gunstige effecten te hebben op angst en neerslachtigheid bij borstkanker.

Anders dan Vermeulen stelt, is het wel degelijk goed mogelijk dubbelblind gerandomiseerd onderzoek te doen met acupunctuur; een placebo-ingreep (ook toepasbaar bij chirurgisch wetenschappelijk onderzoek) heet hierbij een sham-procedure. Ten onrechte zegt ze dat het de Vereniging tegen de Kwakzalverij is (in haar bewoordingen een groep van fanatieke antikwakzalverij-activisten) die vindt dat idealiter op deze manier wetenschappelijk onderzoek bedreven dient te worden. Het is namelijk de hele internationale medisch-wetenschappelijke gemeenschap die dat vindt. En inderdaad worden er gewoon dubbelblind gerandomiseerde studies gedaan met acupunctuur; deze zijn leidend in de Cochrane reviews aangaande dit onderwerp.

Vermeulen beweert dat het nog niet zo heel lang onomstreden is dat leefstijl van invloed is op de kans op ziekte (ze formuleert het overigens fout: je kunt ziekte niet voorkomen middels een gezonde leefstijl, je kunt er alleen de kans op ziekte mee verkleinen), maar in werkelijkheid is dat reeds erkend toen Churchill nog leefde en niemand ooit nog van de Beatles of Johan Cruijff had gehoord, namelijk al in april 1962. Al ruim voordat ik in 1995 medicus practicus werd, stond aanpassing van leefstijl als stap 1 in alle behandelprotocollen van cardiovasculair risicomanagement (ook de landelijke richtlijn van 1998 die ik hier voor me heb en die ik tijdens mijn opleiding heb gebruikt) en van diabetes mellitus type 2. Je kunt het idee kapen, maar een regulier geneeskundig idee blijft het, gestaafd door wetenschappelijke bevindingen.

En dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij beweert dat de genezende werking van geen enkele leefstijl (behalve afvallen) is bewezen, klopt uiteraard niet. Graag nodig ik de auteur uit om te laten zien waar de Vereniging tegen de Kwakzalverij zegt dat roken (ook onderdeel van leefstijl, nietwaar?) geen negatieve invloed heeft op levensverwachting.

Van alle aanvullende behandelmethoden die de behandelaars in het artikel zeggen toe te passen, vond ik er al met al maar één waarvan volgens Cochrane duidelijk gunstige effecten zijn aangetoond (sint-janskruid voor depressie) en twee waarvan geringe effecten zijn aangetoond (acupunctuur voor spanningshoofdpijn en migraine en mindfulness voor angst en neerslachtigheid bij borstkanker). Met enige goede wil komen daar nog twee behandelingen bij die ook effectief zouden kunnen zijn (hypnotherapie voor onbegrepen buiklachten bij kinderen en hypnotherapie voor hoofdpijn bij kinderen). Het is toe te juichen dat alle mogelijke vormen van behandeling wetenschappelijk worden onderzocht en inderdaad dienen behandelingen te worden ingepast in de reguliere geneeskunde als de werking ervan is aangetoond. Maar om met het succes van nauwelijks een handvol aanvullende behandelmethoden te suggereren dat een heel scala aan niet-bewezen aanvullende therapieën eveneens werkzaam zijn, dat gaat echt te ver.

Internationaal manifest tegen pseudotherapieën

by 1 Comment

Internationaal manifest tegen pseudotherapieën 22.750 wetenschappers en gezondheidswerkers uit 44 landen hebben het eerste internationale manifest tegen pseudowetenschappen in de gezondheidszorg getekend. Het manifest is een initiatief van de Spaanse skeptische organsiatie APETP (Asociación para Proteger al Enfermo de Terapias Pseudocientíficas). Doel van deze actie is in eerste instantie om de Europese richtlijnen te veranderen en bedrog in de gezondheidszorg te voorkomen. Dit is hard nodig. Bijna tweehonderd miljoen patiënten in Europa zouden vorig jaar gebruik hebben gemaakt van pseudotherapieën zoals homeopathie en bioresonantie.

Hieronder de Engelse tekst waarmee het manifest onder de aandacht wordt gebracht. Het volledige manifest is te downloaden via deze link en bevat ook een Nederlandse versie, die heb ik voor het gemak ook onderaan dit bericht geplaatst.

The manifesto has been organized by 11 associations in an international collaboration, and is written in 11 languages. Some of the signers of the manifesto have extensive scientific or medical careers, such as the Northamerican Professor of the Department of Public Health at California State University, William M. London; the Canadian science communicator, Olivier Bernard; the Russian Physicist and member from the Russian Academy of Sciences, Evgeny Alexandrov or the Indian activist and international refugee for his defense of critical thinking, Sanal Edamaruku.

The experts in this manifesto warn that pseudo-therapies kill. Something even more evident in pandemia times, where the substitution of sanitary measures and the proliferation of false treatments due to pseudoscientific practices, has cost many lives and has produced poisonings around the world.

Despite the fact that the signatories focus on the European directive 2001/83/CE, the manifesto also has an international vocation. As the organizers warn, the pseudo-therapies created and legitimized in Europe cause deaths in the rest of the countries of the world, and in the same way other pseudo-therapies created outside Europe produce deaths in Europe. As the experts in the manifesto warn, pseudo-therapies are a global and dangerous phenomenon that affects all citizens of the world.

Nederlandse vertaling van het manifest

Pseudowetenschappen zijn dodelijk, laat daar geen misverstand over bestaan. En ze worden volkomen straffeloos toegepast, dankzij beschermende wetten.

Ze doden duizenden mensen die met naam en toenaam bekend zijn. Mensen zoals Bonifaz, een jongetje van zeven. De dokter schreef homeopathie voor, in plaats van antibiotica. Hij stierf in Italië. [1] Mensen als Mario Rodríguez, 21 jaar oud. Hem werd gezegd vitamines te gebruiken om zijn kanker te genezen. Hij stierf in Spanje. [2] Mensen als Jacqueline Alderslade. Zij was 55 en haar homeopaat zei haar dat ze haar medicijn tegen astma niet meer moest gebruiken. Ze stierf in Ierland. [3] Mensen als baby Cameron Ayres (zes maanden). Zijn ouders wilden hun kind geen ‘wetenschappelijke geneesmiddelen’ geven. Hij stierf in Engeland. [4]. Mensen als Victoria Waymouth (57). Ze kreeg homeopathische medicatie voorgeschreven voor haar hartkwaal. Ze stierf in Frankrijk. [5] Mensen als Sofia Balyaykina (25). Ze had een vorm van kanker die goed met chemotherapie behandeld kan worden. Ze kreeg een ‘alternatieve behandeling; bestaande uit muggenbeten. Ze stierf in Rusland. [6] Mensen als Erling Møllehave, een man van 71, wiens acupuncturist in zijn longen prikte. Hij stierf in Denemarken. [7] Mensen als Michaela Jakubczyk-Eckert, een vrouw van 40. Haar therapeut propageerde de Nieuw Duitse Geneeskunde voor haar borstkanker. Ze stierf in Duitsland. [8] Mensen als de actrice Sylvia Millecam, die onder leiding van een New Age genezeres genezing zocht voor borstkanker. Ze stierf in Nederland, op 45-jarige leeftijd [9].

De Europese richtlijn 2001/83/CE regelt de productie, controle en verkoop van geneesmiddelen, maar maakt uitzonderingen voor homeopathische middelen [10]. Machtige lobby’s hebben inspraak gehad in de definitie wat een geneesmiddel is, en die verkopen nu suiker aan zieke mensen, en doen ze geloven dat ze daar beter van kunnen worden, of dat hun gezondheid erop vooruit gaat. Dit heeft doden veroorzaakt, en zal dat blijven doen totdat Europa de waarheid onder ogen ziet: wetenschappelijke kennis mag niet buigen voor economische belangen, zeker niet als dat betekent dat patiënten bedrogen worden en dat hun rechten geschonden worden.

Europa heeft te maken met ernstige problemen in de gezondheidszorg. Zo heb je overmedicalisatie, multiresistente bacteria, en er zijn problemen met financiering. Die problemen zijn al ernstig genoeg, en daar kunnen we geen goeroes en nepdokters bij gebruiken. En trouwens ook geen echte dokters die beweren dat ze zieken kunnen genezen door chakra’s te manipuleren, mensen suiker te laten innemen of door kwantumfrequenties toe te passen. Europa moet niet alleen stoppen met het bevorderen van homeopathie, maar moet ook actief optreden tegen bedrog in de gezondheidszorg, die op het ogenblik meer dan 150 pseudotherapieën omvat. Duizenden levens van burgers zijn daarvan afhankelijk. Recent onderzoek suggereert dat wel een kwart van de Europeanen vorig jaar pseudotherapieën heeft gebruikt. Dat zijn bijna 200 miljoen patiënten. [11]

Sommigen geloven dat afschaffen van pseudotherapieën conflicteert met de keuzevrijheid. Dat conflict is er niet. Volgens artikel 25 van de Universele Declaratie van de Rechten van de Mens heeft iedereen recht op medische zorg. Liegen tegen zieken om ze waardeloze producten te verkopen die zelfs dodelijk kunnen zijn, is een schending van het recht op goede informatie over je gezondheid.

Dus, hoewel een burger het recht heeft medische behandeling te weigeren na goede informatie gekregen te hebben, heeft niemand het recht te liegen om daarmee winst te maken ten koste van iemands leven. Alleen in een wereld waarin het ethisch geaccepteerd zou zijn om zieken voor te liegen, zouden we de verkoop van homeopathie of een andere pseudotherapie kunnen laten voortduren.

Het gevaar van een pseudotherapie zit ’m er niet alleen in dat die een effectieve behandeling vervangt. Als iemand in het eerste stadium van een ziekte onjuiste informatie krijgt, kan die daardoor te laat beginnen met een effectieve behandeling. Vaak is het dan al te laat. En bovendien hebben diverse van deze praktijken eigen ernstige bijwerkingen, die ernstige gezondheidsschade en zelfs de dood tot gevolg kunnen hebben.

Veel pseudotherapeuten beweren dat ‘de andere geneeskunde’ ook bijwerkingen heeft. Dat is correct. Maar het verschil is dat de pseudo’s niet kunnen genezen of de gezondheid verbeteren. Patiënten accepteren risico’s in ruil voor de belofte van een goede kans op herstel. Maar bij de pseudo’s zijn dat loze beloften, te oordelen naar de beschikbare wetenschappelijke gegevens. Liegen tegen een zieke is niet een ander soort geneeskunde, het is gewoon liegen tegen een zieke.

Elk land moet op zijn eigen manier omgaan met het probleem van pseudotherapieën. Het is echter onacceptabel dat Europese wetten bescherming bieden aan de verdraaiing van wetenschappelijke feiten, met als gevolg dat duizenden burgers mogen worden bedrogen en daardoor zelfs sterven.
Wij, de ondertekenaars van dit manifest, verklaren daarom dat

  1. De wetenschap is in strijd met wat de pseudotherapieën beweren, zoals in het geval van homeopathie.
  2. Europese wetten die homeopathie beschermen zijn ontoelaatbaar in een wetenschappelijke en technologische maatschappij die het recht van patiënten om niet te worden bedrogen, respecteert.
  3. Homeopathie is de best bekende pseudotherapie, maar niet de enige en ook niet de gevaarlijkste. Andere, zoals acupunctuur, reiki, Nieuwe Germaanse Geneeskunde, iridologie, biomagnetisme, orthomoleculaire therapie en vele andere zijn in opkomst en veroorzaken slachtoffers.
  4. Maatregelen moeten genomen worden om pseudotherapieën te stoppen. Ze zijn niet onschadelijk en duizenden mensen ondervinden er schade van.
  5. Europa moet zich inspannen om wetgeving te ontwikkelen die een halt toeroept aan dit probleem.

Europa maakt zich zorgen over het voorkomen van misinformatie, maar het is dan onlogisch om een van de gevaarlijkste vormen van misinformatie, namelijk misinformatie over gezondheid, te beschermen. Dit is de reden dat de ondertekenaars van dit manifest de regeringen van de Europese landen oproepen om aan dit probleem een eind te maken. De naam van de wetenschap wordt misbruikt, en dat heeft al aan te velen het leven gekost.

Noten

1 Homeopathy boy died of encephalitis. Redazione ANSA, 2017. http://www.ansa.it/english/news/general_news/2017/05/29/homeopathy-boy-died-of-encephalitis-3_13e02493-4e62-4787-9162-12d831121ef6.html
2 Grieving dad sues over ‘cure cancer with vitamins’ therapy, The local. Emma Anderson, 2016. https://www.thelocal.es/20160412/grieving-father-sues-naturopath-over-son-cure-cancer-vitamins-leukaemia
3 Asthmatic ‘told to give up drugs’. The Irish News, 2001. https://www.independent.ie/irish-news/asthmatic-told-to-give-up-drugs-26063764.html
4 Homeopaths warn of further tragèdies. BBC News, 2000. http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/702699.stm
5 Alternative cure doctor suspended. BBC News, 2007. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/london/6255356.stm
6 Футболист рассказал трагичную историю жены. Она умерла от рака в 25 лет. Sport24, 2018. https://sport24.ru/news/football/2018-08-28-futbolist-rasskazal-tragichnuyu-istoriyu-zheny-ona-umerla-ot-raka-v-25-let
7 Mand døde efter akupunktur – enke vil nu lægge sag an mod behandleren, TV2, 2018. http://nyheder.tv2.dk/samfund/2018-01-23-mand-doede-efter-akupunktur-enke-vil-nu-laegge-sag-an-mod-behandleren
8 The price of refusing science-based medical and surgical therapy in breast càncer, Science Blogs, 2012. https://scienceblogs.com/insolence/2012/08/30/the-price-of-refusing-science-based-medical-and-surgical-therapy-in-breast-cancer
9 Psychic ‘misled actress to hopeless cancer death’. Expatica. 2004. http://web.archive.org/web/20070208144309/http://www.expatica.com/actual/article.asp?subchannel_id=19&story_id=4821
10 Directive 2001/83/EC of the European Parliament and of the Council of 6 November 2001. https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/files/eudralex/vol-1/dir_2001_83_consol_2012/dir_2001_83_cons_2012_en.pdf
11 Use of complementary and alternative medicine in Europe: Health-related and sociodemographic determinants. Scandinavian Journal of Public Health. Laura M. Kemppainen et al. 2018. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5989251/

Acupunctuur werkt ook niet bij IVF, maar eigenlijk wisten we dat al

by 4 Comments

De Volkskrant bericht over de uitkomsten van een Australisch onderzoek naar het effect van acupunctuur bij een IVF-behandeling, resultaat: geen noemenswaardig verschil in geboortes tussen de groep deelnemers die ‘echte’ acupunctuur kreeg en de groep die met fopnaaldjes niet op de ‘echte’ acupunctuurpunten werd geprikt in de periode van folikelstimulatie en rond het moment van terugplaatsen van een embryo. 

De onderzoekers publiceerden hun resultaten deze week in JAMA een vooraanstaand medisch tijdschrift. Was dat onderzoek nu eigenlijk wel nodig? In 2013 schreef Jan Willem Nienhuys in Skepter het artikel Acupunctuur bij IVF, waarin hij de verschillende meta-analyses die in de loop van de jaren zijn gedaan, bespreekt. Aan nieuwe onderzoeken was blijkbaar geen gebrek, zodat je lekker bezig kunt blijven met heranalyseren en aanscherpen van hoe de zaak ervoor staat.
Maar de principiële problemen met acupunctuuronderzoek – het is o.a. lastig goed te blinderen –  blijven natuurlijk bestaan en ook (Nienhuys):

Bij onderzoek naar acupunctuur is het de vraag of het wat uitmaakt in welke punten je prikt, en of het überhaupt nodig is om echt te prikken. Als het antwoord op beide vragen ‘nee’ luidt, dan zou acupunctuur alleen nog nut hebben om patiëntes op hun gemak te stellen, maar dat kan vast ook wel zonder naalden.

Al met al vertoont de geschiedenis van acupunctuur en IVF een bekend patroon: een dubieuze claim wordt gepresenteerd met positief maar niet zo best onderzoek. Er zijn al gauw strijdige resultaten en naarmate de onderzoeksmethoden strenger worden, pietert het effect geleidelijk weg.

De uitkomst van dit nieuwe onderzoek past in deze lijn, waarom vonden de onderzoekers het zelf nu nog nodig om te doen? De belangrijkste reden die ze geven is dat er bij het grootste deel van die eerdere onderzoeken vooral gekeken is of de deelnemers in de studie klinisch zwanger werden, niet of die zwangerschappen ook goed afliepen. Bij de vijf onderzoeken waarbij daar wel naar gekeken werd zou het gaan om vrij kleine studies. Beetje vreemd is het dan om te constateren dat bij de eerste van die vijf die de auteurs noemen het blijkt te gaan om een studie met 635 deelnemers, wat toch niet heel veel minder is dan de 809 deelnemers die de Australiërs in hun hoofdanalyse mee konden nemen. En die andere studies waren ook niet echt heel klein, gaat telkens nog om honderden deelnemers.

Eigenlijk had dit onderzoek volgens het ontwerp dan ook meer deelnemers moeten hebben (1168) om enigszins betrouwbaar een vooraf bedacht klinisch relevant verschil van zeven procentpunt in geboortes te kunnen laten zien. Maar het bleek lastig te zijn om dat aantal te halen, omdat heel veel potentiële kandidaten al acupunctuur gebruikten en waarschijnlijk niet de kans wilden lopen om in de groep met fopacupunctuur te belanden. Om eenzelfde soort reden was er ook geen groep die de normale behandeling onderging, zonder enige vorm van acupunctuur. Bij een eerdere pilotstudie bleek het namelijk erg lastig te zijn om vrouwen te vinden die bereid zijn deel te nemen aan een studie die zo opgezet is dat de mogelijkheid bestaat dat ze in zo’n ‘gebruikelijke zorg’-groep ingedeeld worden.

Levert deze studie nieuwe inzichten? Niet echt, volgens mij. Of het moet zijn dat acupunctuur bij IVF als mogelijke ‘behandeling’ inmiddels zo bekend is bij vrouwen die via deze weg zwanger willen worden en ook zo normaal gevonden wordt, dat het onwaarschijnlijk is dat het wetenschappelijke inzicht – dat het niets doet – ook snel zal uitmonden in een terugloop van deze zinloze behandeling. Acupuncturisten kunnen natuurlijk ook makkelijk blijven volhouden dat hun methode hier niet getest werd, want ze gebruiken bijvoorbeeld net wat andere punten om te prikken, op de persoon afgestemd ofzo.

Platform Integrale Gezondheidszorg misleidt met petitie ‘Alle uren tellen’

by 9 Comments

Heel wat alternatief werkende artsen zullen zich vanaf 1 januari 2018 niet meer als arts mogen presenteren. Alle basisartsen die voor 2013 hun artsexamen haalden, moeten zich namelijk voor het eind van dit jaar laten herregistreren in het BIG-register. En dat wordt lastig als je niet kan aantonen dat je in de afgelopen vijf jaar gemiddeld minstens 8 uur per week reguliere zorg hebt verleend. Jan Willem Nienhuys, secretaris van Skepsis, voorzag op het Skepsis-blog dat bijvoorbeeld de AVIG heel wat zieltjes zal verliezen. En dat alternatieve zorginstellingen die zich nu nog ‘artsencentrum’ noemen, hun naam zullen moeten wijzigen.

Platform Integrale Gezondheidszorg misleidt met petitie 'Alle uren tellen' 3

Aanhangers van alternatieve zorg vinden het natuurlijk volkomen onterecht dat de tijd die met homeopathische kletspraatjes, creatief geprik met acupunctuurnaaldjes, onzinnig geduw en getrek aan ledematen, en wat voor kwakzalverij nog meer, niet meetelt. Het verse Platform voor Integrale Gezondheidszorg startte daarom zeer recent een petitie: ‘Alle uren tellen!’ In de begeleidende tekst deed het platform eerst voorkomen alsof de minister bij het invoeren van de herregistratie was afgeweken van een advies van de KNMG, die als standpunt zou hebben dat dit soort alternatieve handelingen uitgevoerd door een arts wél zouden moeten meetellen. Uiterst merkwaardig. Maar het bleek bij navraag natuurlijk gewoon een leugen.

Toen de Vereniging tegen de Kwakzalverij dit aan de kaak stelde bij de KNMG en die vervolgens een boze mail stuurde naar het platform, werd de tekst bij de petitie ijlings aangepast, maar dat zie je alleen als je op het knopje ‘nieuws’ bij de petitie klikt of helemaal naar beneden scrollt. Op de website van het platform staat iets van uitleg:

Wij waren er op basis van onze bronnen vanuit gegaan dat de KNMG dit standpunt deelde, maar dat blijkt onjuist. Uiteraard betreuren wij dit standpunt, want er is geen land in Europa is waar dit onderscheid zo gemaakt wordt. Integendeel, in Zwitserland bijvoorbeeld worden acupunctuur, homeopathie, natuurgeneeskunde en antroposofische geneeskunde volledig gelijkgesteld aan de conventionele geneeskunde en vanuit de basisverzekering vergoed (1). Ook in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Italië en Portugal is er volledige erkenning van deze vakgebieden en zijn de titels van artsen beschermd.

Dit is behoorlijk schijnheilig. Het platform wist al een week voordat de KNMG zelf aan de bel trok, dat niet kon kloppen wat er gesteld werd. Op 23 mei had Nienhuys ze dat namelijk al duidelijk gemaakt na opheldering gevraagd te hebben bij de KNMG. En dat ze in andere landen van overheidswege anders omgaan (qua vergoeding of erkenning) met alternatief werkende artsen, zegt ook niet direct iets over het standpunt van de organisaties in die landen die een vergelijkbare positie hebben als de KNMG. En dat ook nog los van de vraag of ze hier wel een waarheidsgetrouwe weergave geven van de situatie in die landen. Maar dergelijke nuances zal ze wel een (integrale) zorg zijn.

Bij de Vereniging tegen de Kwakzalverij kunt u meer lezen over deze petitie en de herregistratie.

NB Wie de website van het platform bekijkt zal ook nogal wat verwijzingen naar onderzoeken aantreffen die al eerder besproken zijn op de websites van de VtdK en Kloptdatwel. Zo kom je op de homepage de onderzoeken van Kooreman en Baars tegen, maar ook de biggenstudie van Camerlink en Ellinger. Het platform lijkt een voorzetting van het Patiëntenplatform Complementaire Gezondheidszorg (de bestuursleden komen nagenoeg overeen), die we kennen van de door prominenten ondertekende kwakbrief, die ook behoorlijk misleidend was. Wie dus denkt dat deze misleiding slechts een beginnersfoutje was van onervaren bestuursleden van een nieuwe stichting, heeft het mis.

Over acupunctuur, congresserende kwakzalvers en een oude bekende

by 1 Comment

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Als het vliegtuig, dat zaterdagmiddag 11 juni van Stuttgart naar Amsterdam vloog, zou zijn verongelukt, dan zou dat een zware slag hebben betekend voor de vaderlandse kwakzalverijsector, want kijkt u maar even met mij mee. 

Nederlanders, die als sprekers deelnamen aan het International Congress for Integrative Health and Medicine, waren Erik Baars, Rogier Hoenders, Ton Nicolai, Pim van Lommel en Ines von Rosenstiel. Het driedaagse congres begon op 9 juni en in de lijst van niet-Nederlandse sprekers treffen wij beruchte namen aan als Zhang Qi, Dieter Melchart, Helmut Kiene, Gunver Kienle en Peter Fisher.
Niet ongenoemd mogen blijven nog een Nederlander, ene Willem de Vos (hoogleraar microbiologie in Wageningen, die vermoedelijk geen idee heeft in welk gemankeerd gezelschap hij zich begaf) en Torkel Falkenberg. Het vriendelijke gezicht van deze Zweed op de site van het congres kwam mij erg bekend voor en na enig nadenken wist ik het weer. Ik had met hem eens stevig gedebatteerd over de waarde van ‘CAM’ tijdens het jaarlijkse congres van de European Society on Human Reproduction and Embryology, dat in 2010 in Rome plaatsvond. In dat door gynaecologen gedomineerde gezelschap was Falkenberg een vreemde eend in de bijt, maar de congresleiding had voor mij een zo waardig mogelijke opponent uitgezocht. Een samenvatting van onze voordrachten staat nog op het net.

Hij bleek bioloog te zijn, verbonden aan het prestigieuze Karolinska Instituut te Stockholm en hij gold als sympathisant van ‘CAM’, want zijn aandachtsgebied was niet alleen neurobiologie, hij was ook directeur van het Integrative Science Centre van het Karolinska en bovendien werkte hij mee aan het perfide WHO-standpunt over CAM & Traditional Medicine dat in 2013 zou verschijnen.

Torkel Falkenberg
Torkel Falkenberg

Wij voerden een hoffelijk debat en overtuigden elkaar natuurlijk niet. Voor mij, als aanhanger van de wetenschappelijke methode, was het debat een thuiswedstrijd, want veel medestanders in de zaal had Falkenberg niet. Een van de meer hinderlijke argumenten die hij tegen mijn kritiek op de acupunctuur had was dat deze methode in Engeland door het National Institute for Clinical Excellence (NICE) was betiteld als geaccepteerde behandeling van lage rugpijn. Men baseerde zich daarbij o.m. op de grote Duitse GERAC studie (2007), die door Neil ‘O’Connel, Benedict Wand en Ben Goldacre al snel – als prototype van onjuist interpreteren van onderzoeksdata – op excellente wijze werd onderuitgehaald (O ’Connel, Wand, Goldacre. Interpretive Bias in Acupuncture Research? A Case Study. Evaluation & the Health Professions. Dec 2009, Vol. 32:393-409).
Ik wees Falkenberg in ons debat op de onjuistheid om acupunctuur te vergelijken met een controlegroep, want in die laatste groep zal vaak teleurstelling niet de acupunctuur te mogen ondergaan, maar slechts ‘usual treatment’, tot een zogenaamd nocebo-effect leiden. Toch liet dit argument, erkenning door het NICE, niet na enige indruk te maken, met name bij congressisten met een open mind. Het NICE had en heeft een groot gezag en vervult eenzelfde functie als in ons land het Zorg Instituut Nederland ZIN (tot 2014 College voor Zorgverzekeringen), dat de overheid adviseert over de stand der medische wetenschap en het verstrekkingenpakket.

Maar nu het goede nieuws: op 24 maart 2016 maakte het NICE een ontwerprapport bekend waarin nu expliciet vermeld staat dat acupunctuur niet meer mag worden toegepast bij lage rugpijn, onafhankelijk van de vraag of er een hernia bestaat of niet.

Het definitieve rapport zal in september worden vastgesteld, maar dat het er nu ook in Engeland somber uitziet voor het theatrale placebo dat acupunctuur is, dat staat wel vast. Het geduld van een scepticus wordt soms op de proef gesteld, maar wie het laatst lacht, die lacht het best. Zou Torkel er wakker van liggen? Ik vrees van niet.