Kloptdatwel?

horoscoop

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig

by 15 Comments

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 1
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig (oivo.be)

Belgen worden steeds bijgeloviger. Eén op de vijf Belgen loopt het risico ‘om uitgebuit te worden door de markt van de esoterie’. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2007. Deze conclusies worden getrokken in een studie van het ‘Onderzoeks- en Informatiecentrum voor de Verbruikersorganisaties’ (OIVO). Het OIVO is een organisatie die bij onze zuiderburen de belangen van consumenten beschermt. Onze zusterorganisatie SKEPP wijdde er een artikel aan.

OIVO is bezorgd dat mensen steeds makkelijker slachtoffer kunnen worden van misleidende praktijken en roept de overheid op tot meer toezicht en bescherming voor de consument.

De studie geeft een paar interessante inkijkjes.

Geloof in genezers neemt sterk toe

Het geloof in alternatieve genezers werd in een paar jaar ongeveer vier keer zo groot (van 6% in 2007 tot 22% in 2011). Ook geloof in astrologie en horoscopen steeg flink van 10% tot 15%, evenals in helderzienden (van 6% naar 12%). 15% heeft wel eens een helderziende geraadpleegd (een stijging van 8% ten opzichte van 2007). Handlezen bleef vrijwel constant op 10%.

Ouderen en mensen uit lage sociale klasse minder gevoelig voor bijgeloof

De studie toont een aantal opmerkelijke en soms onverwachte verschillen tussen bevolkingsgroepen. Een paar interessante voorbeelden:

  • Mensen uit lagere sociale klassen zijn overwegend minder bijgelovig (9%) dan gemiddeld. Maar helderzienden zijn wel weer meer dan gemiddeld in trek bij lagere sociale groepen (22%).
  • 65+ ers zijn niet erg bijgelovig (8%).
  • Op het arme platteland van Wallonië is 35% bijgelovig. Bijna de helft gelooft daar in de praktijken van genezers. Het Vlaamse platteland is echter overwegend skeptisch (6% gelovigen).
  • Jongeren hechten weinig waarde aan astrologie, vrouwen (22%) meer dan mannen (6%). Hetzelfde geldt voor handlezen (vrouwen 20%, mannen 4%).
Rijken betalen meer voor helderziend consult
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 2
Helderziende uit internet-advertentie (psychicfriend.co.uk)

Opmerkelijk is wel dat veel mensen voorzichtig zijn. Zo is bijna 90% het eens is met de stelling dat ‘helderzienden misbruik maken van de naïviteit van de mensen’. Toch betalen de mensen grif. Een helderziende rekent gemiddeld 30 euro per consult (maar mensen uit hogere sociale klassen dokken 46 euro), genezers vragen ongeveer 40 euro per consult.

Agressieve verkoopmethoden

De studie geeft een inkijkje in de verkooppraktijken van helderzienden en genezers. Een paar voorbeelden:

  • Mensen laten zich blijkbaar gemakkelijk verleiden via kleine advertenties, banners op internetpagina’s of briefjes in brievenbus met een aanbod voor een gratis eerste consult.
    Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 3
    Advertentie van helderziende (wikipedia)

    Als die stap eenmaal is gezet onder het motto ‘baat het niet dan schaadt het niet’ dan wordt de cliënt gemakkelijk verleid tot een vervolgconsult. Vage, onbegrijpelijke en dreigende taal helpt daarbij: “[u moet] uit die rampzalige kring van negativiteit […] stappen en dat negatieve mediamieke milieu helemaal uitschakelen … met behulp van een volledige, vertrouwelijke astrologische studie”. Kassa!

  • Ook worden mensen het slachtoffer van misleiding. Een gratis telefonisch consult blijkt bijvoorbeeld meer dan één euro per minuut te kosten.
  • Er wordt veel gebruik gemaakt van de ‘voet tussen de deur’-verkoopmethode: ‘deze techniek bestaat erin een reactie van de consument te vragen op een eenvoudig verzoek, om daarna die consument te bestoken met vragen om een heel arsenaal aan esoterische diensten en producten te kopen’.
  • De techniek van het ‘geruststellen’ door valse claims wordt veel gebruikt, bijvoorbeeld door middel van een foto van een sympatiek uitziende oma die belooft ‘directe voorspellingen te leveren die al meer dan 100 maal gecontroleerd werden’.
  • Vaak worden onbegrijpelijke esoterische termen gebruikt zoals ‘een gemagnetiseerde foto’, ‘een gouden kaart’, ‘de grote persoonlijke geluksstudie’, ‘een ritueel van personificatie dat toelaat om alles te zien’ of ‘de kaart van de goddelijke weg die uw astrale ziel in staat stelt om uit de zwarte kring van de centaur te stappen’ 

 

Motieven voor bijgeloof

De studie verdiept zich ook in de motieven om te geloven. Wat betreft astrologie levert dat een interessante bevestiging op van het effect dat we eerder op Kloptdatwel beschreven, namelijk dat mensen heel makkelijk de indruk krijgen dat een voorspelling hen op het lijf geschreven is. De studie legt uit en geeft een voorbeeld:

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 4
Voorbeeld van een voorspelling die altijd klopt (esquire.com)

‘De consumenten hebben vertrouwen in astrologen en andere helderzienden omdat ze overtuigd zijn van de waarheidsgetrouwheid van de astrologie aangezien hun persoonlijke horoscoop veel voor hen betekent. En daar zit al de eerste fout: hun horoscoop is voor die consumenten veelbetekenend omdat hij door hen (volgens hen) en niet voor hen zin heeft. De consument die zijn horoscoop leest, gelooft –behoorlijk naïef maar wel net zoals honderden andere mensen– dat die horoscoop voor hem bestemd is’.

“U hebt er behoefte aan door de anderen geliefd en bewonderd te worden. Maar u kunt toch kritisch zijn wat uzelf betreft. Hoewel u enkele zwakke punten in uw karakter hebt, slaagt u er over het algemeen in om die te compenseren. Soms bent u extravert, beminnelijk en sociaal; andere keren bent u introvert, voorzichtig en gereserveerd”. De consument die zulke zinnen leest, zal ze zonder voorbehoud aanvaarden door ze in scène te zetten en te interpreteren in een context die hem een betekenis geeft’.

Ook voor andere vormen van bijgeloof geeft de studie verklaringen. Zo kan een genezer onjuiste verklaringen aandragen voor ziektes (‘er rust een vloek op u’) en de illusie geven dat genezing mogelijk is (‘dit amulet brengt genezing’).

Onderzoeksvragen van invloed op resultaat

De exacte formulering van de onderzoeksvraag blijkt zoals gebruikelijk in dit soort studies een groot effect te hebben op de antwoorden. Zo is 40% het eens met de stelling dat ‘helderzienden een gave hebben’ terwijl slechts 12% ‘gelooft in praktijken van helderzienden’. Dat betekent dat we de absolute resultaten voorzichtig moeten interpreteren. Niettemin toont de studie een overtuigende toename van bijgeloof.  In 2007 en 2011 werden immers dezelfde vragen gesteld.

Ik zou het goed vinden als de consumentenbond in Nederland ook zo’n studie zou doen!

 

Kan je één horoscoop maken die bijna iedereen ‘heel persoonlijk’ vindt?

by 23 Comments

Ja, dat kan:

In de bovenstaande video laat Derren Brown een aantal studenten iets persoonlijks (bijv. een sieraad) en een handtekening (letterlijk: je hand op papier leggen en de contouren volgen) in een envelop stoppen, vervolgens komt hij een uur later terug met een persoonlijke horoscoop. Sommige studenten zijn verbluft hoe goed de horoscoop bij hun past.

De verbazing is groot wanneer de studenten elkaars horoscopen mogen lezen: ze zijn allemaal precies hetzelfde.

Hoe het kan dat een horoscoop soms zo goed bij je lijkt te passen? Dit komt door het Forer effect/door Barnum statements, en dit is hoe de wikipedia het omschrijft:

Het Forer-effect, ook Barnum-effect genoemd, is afkomstig uit de psychologie en betreft de neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat. Sceptici van de astrologie schrijven de populariteit van horoscopen toe aan dit effect.

Door iets persoonlijks en de handtekening te vragen kregen de studenten natuurlijk nog meer het idee dat de horoscoop echt persoonlijk zou zijn, en daarmee werd het effect mogelijk nog groter.

Vermoord wegens verkeerd sterrenbeeld

by 10 Comments

Gisteren was het bericht op o.a. Nu.nl te lezen: Oma doodt kleinzoon om verkeerd sterrenbeeld.

In de Chinese provincie Jiangxi zou een mevrouw Ao haar kleinzoon in een put hebben gegooid omdat een waarzegger had gezegd dat het sterrenbeeld van de baby de familie ongeluk zou brengen.

Ao zou zelfs een andere kleinzoon ertoe hebben aangezet om haar zwangere dochter in de buik te stompen om zodoende een miskraam te veroorzaken. Ao zou de politie hebben verteld dat toen het kind werd geboren in januari, ze besloot om hem te vermoorden. Toen de moeder even naar het toilet ging op 6 april jongstleden nam Ao het kind mee en gooide hem in een put. Zelf verdween Ao vervolgens voor twee dagen voordat ze gearresteerd werd.

En zo werd de voorspelling van de waarzegger een ‘self-fulfilling prophecy‘: door de voorspelling beging Ao een misdaad en riep op die manier inderdaad ongeluk over haar familie af.

[Hier stond een cartoon van Fokke & Sukke die ik toepasselijk vond bij dit artikel. Ik dacht dat de makers ervan gratis verspreiding van hun cartoons om met de producten eromheen dan geld te verdienen als verdienmodel hadden, blijkbaar is dat niet zo. De cartoon is in elk geval nog te vinden op dit blog]

Waarom geloven mensen toch in astrologie, horoscopen en sterrenbeelden? Op de website van stichting Skepsis is daar al veel over geschreven. In dit kader is het wellicht interessant om de uitgewerkte verzie van de lezing die voormalig astroloog Rudolf Smit gaf tijdens het Skepsiscongres van 1990 te lezen: ‘Geloof in astrologie‘.

Hij gaat onder meer in op de vraag ‘waarom mensen het gevoel krijgen dat astrologie werkt’. Hij geeft een beschrijving van de vermeende horoscoop van Jezus Christus en haalt ook een voorspelling aan over onze eigen koningin Beatrix:

‘Velen stellen zich de vraag of prinses Beatrix in de toekomst de troon zal bestijgen. Hoewel de constellatie in het teken Aquarius zeer zeker op de mogelijkheid van een troonsbestijging wijst, zijn wij ervan overtuigd dat dit niet het geval zal zijn.’ Iets verderop wordt dit herhaald. ‘… waardoor tevens de neiging versterkt wordt haar eigen weg te gaan zal ze later van een troonsbestijging afzien.’ Iets verderop ‘… dan komt dit daarmede zoveel overeen dat Mercurius als heerser van het derde huis in het teken Gemini in het Zenith staat waardoor een broer een zeer belangrijke invloed op haar leven zal krijgen en de troon zal bestijgen.’ Ten slotte: ‘prinses Beatrix ontwikkelt zich later als schrijfster en te verwachten is dat de prinses in haar literaire bekwaamheden een groot levensdoel zal vinden.’

Hij zegt daarover:

Van die voorspellingen is niet veel uitgekomen. Dit is met bijna alle astrologische voorspellingen die in het openbaar worden gedaan het geval.

Lees hier meer.

 

Jouw horoscoop voor vandaag!

by 3 Comments

Jouw horoscoop voor vandaag! 5
De meest gebruikte woorden in dagelijkse horoscopen

Ben je er klaar voor? Weet je het zeker? Geniet van alles, in elke situatie of geheim moment. Voel je in staat om absoluut te geven. Verwacht niets anders. Ga door met liefhebben. Familie en vrienden doen er toe. De wereld is leven, plezier en energie. Misschien moeilijk. Of makkelijk. Het beste is om precies genoeg te nemen. Help anderen en praat met ze. Verander van mening en je krijgt een beter humeur.

Dat is jouw horoscoop voor vandaag. Tenminste als je information is beautiful wilt geloven. Dit weblog heeft op basis van de meest gebruikte woorden in 4000 horoscopen een ‘metahoroscoop’ gemaakt.

Dat kan natuurlijk alleen maar omdat horoscopen vaak erg algemene en vage beschrijvingen bevatten. En precies daarnaar heeft het weblog onderzoek gedaan. Ze zochten uit 22.000 dagelijkse horoscopen de onderscheidende woorden voor ieder teken van de dierenriem. Op die manier wilden ze onderzoeken of er een bepaalde consistente lijn zit in de horoscopen voor ieder sterrenbeeld. De resultaten waren teleurstellend. De kenmerkende woorden waren weinig specifiek, zoals ‘important, news’ voor tweelingen, ‘whatever’  voor ram en ‘talking’ voor schorpioen. In een tweede woordanalyse werden bepaalde veel voorkomende woorden geschrapt en dat leverde meer specifieke woorden op, zoals ‘willing, instead’ voor steenbok, ‘stop, decision’ voor vissen en ‘totally perfect’ voor Maagd (dit is natuurlijk mijn eigen teken). Dit is wel wat anders dan wat je normaal over de Maagd leest (nuchter, rationeel, analytisch kritisch).

De indruk blijft over dat de verschillende horoscopen nauwelijks een consistente lijn bevatten voor een specifiek teken van de dierenriem. Daarom houd ik het bij de meta-horoscoop aan het begin. Die bevat tenminste de gecombineerde wijsheid van 22.000 voorspellingen.

Als je meer wilt weten over astrologie kun je het artikel van Rob Nanninga lezen in de Psychologie van Maart 1997. Daarin doet hij verslag van eigen onderzoek en dat van anderen. De conclusie is steeds weer dat astrologie niet werkt, astrologen kunnen eigenschappen van mensen niet beter inschatten dan de kansverwachting, het is kortom raadwerk. Ook de Skepter (het blad van Skepsis) schreef over astrologie.