Kloptdatwel?

alternatieve geneeswijzen

Alternatieve behandelmethoden: Bullshit!

by 44 Comments

Bullshit! is een Amerikaanse serie van de illusionisten Penn & Teller. In iedere aflevering worden een of meerdere onderwerpen behandeld die zij onzin vinden. Of Bullshit dus eigenlijk. Ze laten zowel voor- als tegenstanders aan het woord en zo gauw een van de partijen de wetten van de logica en/of realiteit overschrijdt, zeiken ze die partij flink af. En terecht. Verwacht hier geen ‘gebalanceerde-voorstelling-van-zaken-en-laat-de-kijker-dan-zelf-kiezen’ zoals veel journalisten doen wanneer ze een (onzin) onderwerp behandelen. Het ‘voorstanders tegen de tegenstanders’ blijft oneerlijk wanneer een van beide partijen ongefundeerde claims mag doen. Gelukkig komen ze daar in Bullshit! dus niet mee weg.

Vandaag de aflevering over alternatieve behandelmethoden*:

https://www.youtube.com/watch?v=lyxaGk75Mjo

 

Alternatieve behandelmethoden i.p.v. het gebruikelijke ‘geneeswijzen’ omdat er niets genezen wordt. Het is nu eenmaal ‘alternatief’. Anders zou het wel ‘regulier’ heten.

Kassa over vergoeding van alternatieve behandelmethoden

by 197 Comments

De Kassa aflevering van 12 mei jongstleden ging over ‘Dubieuze therapieën vergoed door verzekeraars’.

Get Microsoft Silverlight Bekijk de video in andere formaten.

Kassa meldt zich met de verborgen camera bij twee willekeurige therapeuten. Daar ondergaan we een kristallenbollentherapie en een magnetotherapie. Tot onze verbazing wordt de kristallenbollentherapie vergoed door twee verzekeraars, namelijk CZ en Achmea. De therapeute van de kristallenbollen is namelijk aangesloten bij de beroepsverenging BATC en die zijn door beide verzekeraars goedgekeurd. Beide verzekeraars wilden niet naar de studio komen om hun reactie te geven op onze bevindingen. Een verzekeraar die BATC niet accepteert als beroepsvereniging is VGZ. Deze verzekeraar is een duidelijke tegenstander van de wirwar van honderden beroepsverengingen. Zij hebben nu als enige verzekeraar gesteld niet meer met al die beroepsverengingen om de tafel te willen zitten, maar met een handvol koepelorganisaties. Eén van de koepelorganisaties is SRBAG.

Meer achtergrond informatie bij deze aflevering is hier te vinden.

FBTO vergoedt ‘echte’ alternatieve geneeswijzen

by 50 Comments

Als onderdeel van een reclamecampagne laat FBTO dit bijzondere reclamespotje op de radio spelen:

[audio:https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/kloptdatwel.nl/FBTO-alternatievegeneeswijzenreclame.mp3]
Mocht de speler niet werken klik dan hier voor de mp3.

Transcript:

*geluid van huilende baby*

vrouwenstem: “oh dan moet je een prei naast z’n wieg hangen… of een bakje maanzaad, werkt bij mij altijd”

Mannenstem: “Mooi moment om de module voor echte alternatieve geneeswijzen aan te zetten. Dat kan met de zorgverzekering van FBTO, die kan je maandelijks aanpassen aan jouw wereld. En dat met de scherpe basispremie van maar 96 euro 75. Ga naar FBTO.nl.”

Daar komen dus twee dingen uit naar voren:

Ten eerste kun je bij FBTO blijkbaar de module voor ‘echte’ alternatieve geneeswijzen dus ook uit zetten! Zeer positief lijkt me. De Vereniging tegen de Kwakzalverij schreef hier onlangs ook al over. FBTO is volgens de VtdK de enige zorgverzekeraar met deze mogelijkheid.

Ten tweede schijnen er volgens FBTO dus ‘echte’ alternatieve geneeswijzen te bestaan. Dat lijkt me een contradictio in terminis.

 

Risico’s alternatieve geneeswijzen altijd afzetten tegen de voordelen

by 15 Comments

Risico's alternatieve geneeswijzen altijd afzetten tegen de voordelen 1In discussies over reguliere versus alternatieve geneeswijzen hoor ik twee argumenten regelmatig terugkomen:

1: Alternatieve geneeswijzen zouden (per definitie) niet schadelijk zijn.

En wanneer je dan aangeeft dat ze wel degelijk schadelijk kunnen zijn hoor je vaak de volgende:

2: De reguliere geneeskunde kan ook schadelijk zijn.

Dat tweede argument is natuurlijk juist. Echter moet in het achterhoofd gehouden worden dat het risico’s van een geneeswijze altijd afgezet moet worden tegen de voordelen. Want wanneer een behandeling als bijwerking ‘de dood’ kan hebben, dan moet de behandeling wel heel duidelijke voordelen hebben.

Edzard Ernst heeft onlangs een overzicht gepubliceerd(1) waarin hij gedocumenteerde fatale gevallen na een behandeling bij drie alternatieve methoden beschrijft. De getallen lijken klein: 86 doden door acupuntuur sinds 1965, 9 door chelatietherapie sinds 1990, 26 door chiropraxie sinds 1936, maar volgens Ernst is dit slechts het topje van de ‘complicaties-bij-alternatieve-geneeswijzen’-ijsberg*.

De relatieve frequentie van fatale gevallen na CAM (Complementary and Alternative Medicine) is onbekend. Veel voorstanders van CAM zullen beargumenteren dat de doden die hier genoemd zijn de uitzonderlijke gevallen betreffen en dat de CAM behandelingen nog steeds veel veiliger zijn dan veel reguliere behandelingen. Dit kan waar zijn, maar het mist ook een belangrijk punt: therapeutische risico’s zouden nooit op zichzelf beoordeeld moeten worden maar altijd in relatie met de therapeutische voordelen. Als het voordeel klein is, onzeker of afwezig, dan zijn zelfs relatief kleine risico’s genoeg om een risico-voordeelanalyse negatief uit te laten komen.

Helaas vallen zowel acupunctuur, chelatietherapie én chiropraxie in de categorie “het voordeel is klein, onzeker of afwezig”.

 

* Daarover morgen meer.

(1) Ernst, E. (2011). Fatalities after CAM: an overview. British Journal of General Practice, 61, 404-405.

 

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig

by 15 Comments

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 2
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig (oivo.be)

Belgen worden steeds bijgeloviger. Eén op de vijf Belgen loopt het risico ‘om uitgebuit te worden door de markt van de esoterie’. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2007. Deze conclusies worden getrokken in een studie van het ‘Onderzoeks- en Informatiecentrum voor de Verbruikersorganisaties’ (OIVO). Het OIVO is een organisatie die bij onze zuiderburen de belangen van consumenten beschermt. Onze zusterorganisatie SKEPP wijdde er een artikel aan.

OIVO is bezorgd dat mensen steeds makkelijker slachtoffer kunnen worden van misleidende praktijken en roept de overheid op tot meer toezicht en bescherming voor de consument.

De studie geeft een paar interessante inkijkjes.

Geloof in genezers neemt sterk toe

Het geloof in alternatieve genezers werd in een paar jaar ongeveer vier keer zo groot (van 6% in 2007 tot 22% in 2011). Ook geloof in astrologie en horoscopen steeg flink van 10% tot 15%, evenals in helderzienden (van 6% naar 12%). 15% heeft wel eens een helderziende geraadpleegd (een stijging van 8% ten opzichte van 2007). Handlezen bleef vrijwel constant op 10%.

Ouderen en mensen uit lage sociale klasse minder gevoelig voor bijgeloof

De studie toont een aantal opmerkelijke en soms onverwachte verschillen tussen bevolkingsgroepen. Een paar interessante voorbeelden:

  • Mensen uit lagere sociale klassen zijn overwegend minder bijgelovig (9%) dan gemiddeld. Maar helderzienden zijn wel weer meer dan gemiddeld in trek bij lagere sociale groepen (22%).
  • 65+ ers zijn niet erg bijgelovig (8%).
  • Op het arme platteland van Wallonië is 35% bijgelovig. Bijna de helft gelooft daar in de praktijken van genezers. Het Vlaamse platteland is echter overwegend skeptisch (6% gelovigen).
  • Jongeren hechten weinig waarde aan astrologie, vrouwen (22%) meer dan mannen (6%). Hetzelfde geldt voor handlezen (vrouwen 20%, mannen 4%).
Rijken betalen meer voor helderziend consult
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 3
Helderziende uit internet-advertentie (psychicfriend.co.uk)

Opmerkelijk is wel dat veel mensen voorzichtig zijn. Zo is bijna 90% het eens is met de stelling dat ‘helderzienden misbruik maken van de naïviteit van de mensen’. Toch betalen de mensen grif. Een helderziende rekent gemiddeld 30 euro per consult (maar mensen uit hogere sociale klassen dokken 46 euro), genezers vragen ongeveer 40 euro per consult.

Agressieve verkoopmethoden

De studie geeft een inkijkje in de verkooppraktijken van helderzienden en genezers. Een paar voorbeelden:

  • Mensen laten zich blijkbaar gemakkelijk verleiden via kleine advertenties, banners op internetpagina’s of briefjes in brievenbus met een aanbod voor een gratis eerste consult.
    Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 4
    Advertentie van helderziende (wikipedia)

    Als die stap eenmaal is gezet onder het motto ‘baat het niet dan schaadt het niet’ dan wordt de cliënt gemakkelijk verleid tot een vervolgconsult. Vage, onbegrijpelijke en dreigende taal helpt daarbij: “[u moet] uit die rampzalige kring van negativiteit […] stappen en dat negatieve mediamieke milieu helemaal uitschakelen … met behulp van een volledige, vertrouwelijke astrologische studie”. Kassa!

  • Ook worden mensen het slachtoffer van misleiding. Een gratis telefonisch consult blijkt bijvoorbeeld meer dan één euro per minuut te kosten.
  • Er wordt veel gebruik gemaakt van de ‘voet tussen de deur’-verkoopmethode: ‘deze techniek bestaat erin een reactie van de consument te vragen op een eenvoudig verzoek, om daarna die consument te bestoken met vragen om een heel arsenaal aan esoterische diensten en producten te kopen’.
  • De techniek van het ‘geruststellen’ door valse claims wordt veel gebruikt, bijvoorbeeld door middel van een foto van een sympatiek uitziende oma die belooft ‘directe voorspellingen te leveren die al meer dan 100 maal gecontroleerd werden’.
  • Vaak worden onbegrijpelijke esoterische termen gebruikt zoals ‘een gemagnetiseerde foto’, ‘een gouden kaart’, ‘de grote persoonlijke geluksstudie’, ‘een ritueel van personificatie dat toelaat om alles te zien’ of ‘de kaart van de goddelijke weg die uw astrale ziel in staat stelt om uit de zwarte kring van de centaur te stappen’ 

 

Motieven voor bijgeloof

De studie verdiept zich ook in de motieven om te geloven. Wat betreft astrologie levert dat een interessante bevestiging op van het effect dat we eerder op Kloptdatwel beschreven, namelijk dat mensen heel makkelijk de indruk krijgen dat een voorspelling hen op het lijf geschreven is. De studie legt uit en geeft een voorbeeld:

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 5
Voorbeeld van een voorspelling die altijd klopt (esquire.com)

‘De consumenten hebben vertrouwen in astrologen en andere helderzienden omdat ze overtuigd zijn van de waarheidsgetrouwheid van de astrologie aangezien hun persoonlijke horoscoop veel voor hen betekent. En daar zit al de eerste fout: hun horoscoop is voor die consumenten veelbetekenend omdat hij door hen (volgens hen) en niet voor hen zin heeft. De consument die zijn horoscoop leest, gelooft –behoorlijk naïef maar wel net zoals honderden andere mensen– dat die horoscoop voor hem bestemd is’.

“U hebt er behoefte aan door de anderen geliefd en bewonderd te worden. Maar u kunt toch kritisch zijn wat uzelf betreft. Hoewel u enkele zwakke punten in uw karakter hebt, slaagt u er over het algemeen in om die te compenseren. Soms bent u extravert, beminnelijk en sociaal; andere keren bent u introvert, voorzichtig en gereserveerd”. De consument die zulke zinnen leest, zal ze zonder voorbehoud aanvaarden door ze in scène te zetten en te interpreteren in een context die hem een betekenis geeft’.

Ook voor andere vormen van bijgeloof geeft de studie verklaringen. Zo kan een genezer onjuiste verklaringen aandragen voor ziektes (‘er rust een vloek op u’) en de illusie geven dat genezing mogelijk is (‘dit amulet brengt genezing’).

Onderzoeksvragen van invloed op resultaat

De exacte formulering van de onderzoeksvraag blijkt zoals gebruikelijk in dit soort studies een groot effect te hebben op de antwoorden. Zo is 40% het eens met de stelling dat ‘helderzienden een gave hebben’ terwijl slechts 12% ‘gelooft in praktijken van helderzienden’. Dat betekent dat we de absolute resultaten voorzichtig moeten interpreteren. Niettemin toont de studie een overtuigende toename van bijgeloof.  In 2007 en 2011 werden immers dezelfde vragen gesteld.

Ik zou het goed vinden als de consumentenbond in Nederland ook zo’n studie zou doen!