kwakzalverij

De Deense arts Peter Gøtzsche staat bekend als een bijzonder fel criticus van de farmaceutische industrie en de toezichthouders die gaan over het goedkeuren van medicijnen. Zijn kritiek op (de invoering van) vaccinaties tegen de griep en HPV is ook niet bepaald mals. Mede daardoor ligt Gøtzsche wel lekker bij antivaxxers en aanhangers van allerlei alternatieve behandelwijzen. De vraag is voor hoe lang nog, want in zijn net verschenen boek Hoe overleef ik? betoont Gøtzsche zich een duidelijk voorstander van de vaccinaties tegen de bekende kinderziektes als mazelen, difterie, kinkhoest en polio, en veegt hij ook de vloer aan met kwakzalverij als homeopathie, acupunctuur en therapeutic touch.

Aanhangers van alternatieve behandelingen en andere antivaxxers brengen vaak de kritiek van Gøtzsche op Big Pharma – en die op de HPV-vaccinatie in het bijzonder – naar voren in discussies. Meestal met de impliciete veronderstelling dat zijn kritische houding tegenover het HPV-vaccin ook wel zal opgaan ten opzichte van bijvoorbeeld het vaccin tegen mazelen. Het zou natuurlijk handig zijn om dan te kunnen verwijzen naar een duidelijk standpunt van hem over die (andere) vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma. Maar verder dan op zich heldere uitspraken in een interview voor een wat dubieuze Slovaaks website kwam ik echter niet.
Twee maanden terug besloot ik Gøtzsche maar eens te mailen en legde hem voor of zo’n publiek standpunt niet een goed idee zou zijn, daarbij wijzend op het succes van de Twitter-campagne #ikvaccineer. Gøtzsche antwoordde dat hij er in zijn nog te verschijnen boek over geschreven had en dat dat mij wel zou bevallen. Toen zijn boek deze week verscheen heb ik natuurlijk snel gekeken wat hij daarin schrijft over vaccinatie. Ik zal hier nu alleen wat citaten geven:

Sommige mensen hebben principiële bezwaren tegen vaccinaties. Ik heb het idee achter dit soort fundamentalisme nooit begrepen. Vooral niet als ouders niet alleen hun eigen kinderen maar ook andere kinderen blootstellen aan vermijdbare risico’s door de gebruikelijke kindervaccinaties te weigeren. Kudde-immuniteit is belangrijk. Om te voorkomen dat er epidemieën ontstaan van bijvoorbeeld mazelen is een hoge vaccinatiegraad onder de bevolking vereist,

En over de antivaxxers:

De meest onverzettelijke voorstanders [van het idee dat je beter de ziekte kunt doormaken dan ertegen te vaccineren] zijn zo immuun voor rationele argumenten en ondubbelzinnige bewijzen afkomstig uit zeer gedegen wetenschappelijke studies die tegen hun ideeën indruisen, dat je deze mensen welhaast religieus kunt noemen, of wat artsen ‘onbehandelbaar’ noemen. Ze propageren veel schade met het propageren van hun leugens.

Het volgende citaat maakt ook volstrekt duidelijk hoe Gøtzsche over de meeste vaccins denkt:

Natuurlijk staat ook zijn kritiek op de griepvaccinaties en de controverse rondom het HPV-vaccin in het boek, maar hij legt ook duidelijk uit dat het bij die vaccins heel anders staat met de voors en tegens. Vanuit het perscpectief van de volksgezondheid ziet hij best goede argumenten voor die vaccins, maar hij legt er meer de nadruk op dat er weinig bewijs is dat die vaccins voor een individu een verstandige keuze zijn.

‘Alternatieve geneeswijzen zijn niet de oplossing’

In een ander hoofdstuk veegt Gøtzsche de vloer aan met een hele reeks alternatieve behandelwijzen. Hij moet er niets van hebben en waarschuwt ook nadrukkelijk tegen het stellen van diagnoses door alternatieve behandelaars. Ook hier volsta ik voor nu met een paar citaten.

Waarom de kwakzalvers toch vaak succes lijken te hebben:

Sommige beoefenaars van alternatieve geneeswijzen hebben een zeer goed psychologisch inzicht en kunnen soms cliënten helpen die last hebben van stress, buitensporig perfectionisme, een gebrek aan eigenwaarde, angst, verdriet en depressie. Dit is dan echter te danken aan hun menselijke kwaliteiten en heeft niets van doen met de alternatieve behandelingen die ze toepassen.

De bespreking van onderzoeken naar het effect van bidden voor genezing is erg geestig. Ook de auteurs van Cochrane reviews die hierover verschenen zijn, blijken herhaaldelijk in frauduleuze studies gestonken te zijn of grappig bedoelde artikelen in het kerstummer van het British Medical Journal serieus te hebben genomen.

Over homeopathie:

Een absurdere vorm van gezondheidszorg bestaat er niet.

In dit ‘zelfhulpboek’ dat de lezer moet helpen zichzelf goed te informeren over medicijnen en behandelingen die hem mogelijk door artsen worden aangeraden, is het advies van Gøtzsche over de alternatieve behandelwijzen volstrekt helder:

Het enige wat we tegen dit soort waanzin kunnen doen, is zelf geen homeopathische of andere alternatieve middelen nemen, en deze ook niet aan onze dierbaren geven.

Het boek is overigens uitgegeven bij Lemniscaat, de uitgeverij die vorige week nog stevige kritiek kreeg vanwege de antivaccinatie boeken in haar assortiment.

Update 12 februari 2020: in een nieuw boek gaat Gøtzsche dieper in op het thema vaccinaties. Zie voor een bespreking: Nogmaals Peter Gøtzsche over vaccinaties.