Kloptdatwel?

scientology

Creatrix: luchtkasteel met sekteachtige trekjes

by 9 Comments

Creatrix: luchtkasteel met sekteachtige trekjes 1“Vroeger liep ik te tobben, maar dankzij Creatrix ben ik nu een onvermoeibare zelfverzekerde doorzetter die andere vrouwen gaat helpen.” Een nieuwe coaching-methode maakt school in Nederland. Wie voorbij de holle terminologie en Tupperware-achtige handel in cursussen kijkt, ziet sekteachtige praktijken en verontrustende overeenkomsten met de Scientologykerk.  

Een jaar of drie geleden publiceerde kloptdatwel.nl in de rubriek New Age een artikel over een nieuwe coachingmethode, Creatrix, die naar zingeving zoekende vrouwen de hemel op aarde beloofde. Creatrix® is “een hele geavanceerde vorm van visualisatie met je ogen dicht – brengt je naar een plek waar je bewustzijn stopt met het onderbreken en overstemmen van dit gevoel (je onderbewustzijn) en juist gaat samenwerken mét je gevoel.” En “een totaaloplossing voor jouw beren op de weg”. De conclusie was duidelijk: genderspecifieke kletskoek.

Drie jaar later heeft deze club een doelgroep gevonden op de markt voor coaches in Nederland. Een zoekopdracht op Google met de woorden “dankzij Creatrix” levert 15 links op naar Nederlandse websites van mensen die zich, behalve coach, ook Creatrix® Transformologist mogen noemen. De r in een rondje erachter is overbodig, want in de Benelux of de EU is het geen beschermde merknaam. Maar het staat natuurlijk wel interessant, zeker als je verder geen noemenswaardige kwalificaties hebt, afgezien van levenservaring natuurlijk. Op verschillende websites vertellen de Transformologists allemaal een standaardverhaal over hoe ze dankzij Creatrix zijn “getransformeerd”: hun leven heeft – weer – zin gekregen.

[Read more…] about Creatrix: luchtkasteel met sekteachtige trekjes

Nederlandse Scientology zet kinderen in bij therapiesessies – wethouder bezorgd over scientology basisschool

by 19 Comments

Scientology oprichter Ron Hubbard (wikipedia)
Scientology oprichter Ron Hubbard (wikipedia)

Afgelopen dinsdag zond de VPRO de schokkende documentaire ‘Going Clear, Scientology and the Prison of Belief’ uit waarin ex-leden een boekje open doen over wantoestanden in de Scientology kerk. Je kunt de documentaire terugkijken via de website van de VPRO. De NRC vat de documentaire als volgt samen: ‘Volgens de documentaire buit de kerk filmsterren als John Travolta en Tom Cruise uit voor het eigen gewin, infiltreren lobbyisten de overheid om belastingvoordelen af te dwingen, betalen leden zich blauw aan therapeutische cursussen en jaarlijkse contributie, krijgen ze te maken met fysiek en mentaal geweld, worden ze gedwongen met lastige familieleden te breken en achtervolgd als ze de kerk verlaten’. De NRC merkt ook op dat de kerk alles ontkent. De kerk onderneemt ook tegenactie. NRC: ‘Het tijdschrift van de kerk, Freedom Magazine, publiceert nu aan de lopende band belastende artikelen en video’s over personen die meewerkten aan de Going Clear-documentaire’.

De Scientology kerk heeft er in Nederland een probleem bij. Vara’s Rambam ging undercover bij de kerk en ontdekte allerlei dingen die aanleiding tot zorgen geven. Bekijk de uitzending via deze link. In Amsterdam blijkt de particuliere basisschool ‘Onze Toekomst’ te werken volgens de principes van de oprichter van de kerk, Ron Hubbard. Ergens in een hoekje van de website van de school wordt dit uit de doeken gedaan. De amsterdamse omroep AT5 legt uit: ‘De particuliere school zegt enkel scientology lesmethoden te hanteren. Op de school wordt, desgevraagd door [journaliste] Verkerk, onder andere beweerd dat de psychologie een belangrijke drijvende kracht achter Hitler was. Elke school die de lesmethode hanteert moet jaarlijks vier procent van haar omzet afdragen aan de kerk’. Ook ontdekte Rambam dat kinderen niet alleen worden onderworpen aan therapiesessies maar dat kinderen ook therapiesessies afnemen bij volwassenen. Volgens een artikel in het dagblad Parool: ‘Één van de meest opvallende zaken was het persoonlijk dossier dat de kerk aanlegt van de leden. ‘Ze kunnen het gebruiken als pressiemiddel’. De Rambam journalist deed een therapiesessie met een elfjarige jongen: ‘We geloofden het eerst niet. Een jongen van elf!’, roept [presentatrice] Hakeboom. ‘Zij vinden dat dus heel normaal. Zodra een kind kan lezen wordt het als volwaardig volwassene beschouwt. Dat kan toch niet? Zo’n kind moet je dus vragen naar jeugdtrauma’s en andere verschrikkelijke ervaringen.’ Veel andere kinderen houden binnen Scientology therapiesessies met volwassenen‘. De schoolleiding van De Toekomst is volgens traditioneel Scientology-recept verontwaardigd: ‘Als ze simpelweg een verslag hadden gemaakt van wat ze tegenkwamen, dan had je vriendelijke mensen gezien die zich met elkaar verdiepen in de Scientology-filosofie en die zo tot nieuwe inzichten komen’, zo citeert AT5. Ondertussen heeft de Amsterdamse wethouder onderwijs volgens Parool gezegd dat ze zich zorgen maakt over de Scientology-school.

 

Het Verhaal van een Kerk Zonder God

by 18 Comments

Scientology is moeilijk te categoriseren.  Voor belastingdoeleinden en in haar manier van organisatie is het een kerk.  Maar de geschriften van stichter L. Ron Hubbard zijn een grotesk mengsel van science fiction, pseudowetenschap en self-help pop-psychologie.  Ook wat betreft de rekrutering is Scientology uniek.  Waar gebruikelijke sekten zich vooral richten op eenzamen en kwetsbaren, daar heeft Scientology zich welbewust een plaats verschaft temidden van Hollywoodsterren.  In het dit jaar uitgekomen boek “Going Clear” vertelt Lawrence Wright het hele verhaal.

De omslag van het boek "Going Clear" van Lawrence Wright.
De omslag van het boek “Going Clear” van Lawrence Wright.

L. Ron Hubbard werd geboren in 1911.  In de jaren 30 ging hij aan de slag als schrijver van zogenaamde “pulp fiction.”  Het gaat hier om makkelijk verteerbare avonturenromans, westerns, science-fiction, etc.  Hij was ongelooflijk productief en kwam tot zo’n 100.000 woorden per maand.  Zijn 1.084 titels en vertalingen in meer dan 70 talen staan in de recordboeken.  Hij heeft nog gepoogd om filmscripts aan de man te brengen in Hollywood.  Maar die werden steeds resoluut afgewezen.  Het is in dit verband heel ironisch dat een groot aantal prominente Hollywooders hem een halve eeuw later als een soort nieuwe Jezus zou komen te vereren.

Hubbards levensloop vormt boeiend leesmateriaal.  Hij was een excentrieke en niet onsympathieke avonturier.  Z’n ingenieursopleiding heeft hij nooit afgemaakt.  Hij was 21 jaar oud toen hij een schip huurde, een bemanning wierf en een expeditie naar het Caraïbisch gebied organiseerde.  Het lag onder meer in de bedoeling om een filmdocumentaire te maken over voodoo.  Er is echter nauwelijks gefilmd en de expeditie eindigde met Hubbard die in Puerto Rico van boord sloop om uit handen van zijn schuldeisers te blijven.

De militaire loopbaan van Hubbard in ’41-’45 was volgens de Scientology kerk een opeenvolging van bijna bovenmenselijke heldendaden.  Maar de officiële archieven van de Amerikaanse strijdkrachten bevestigen daar zo goed als niets van.  Ook wat betreft de jaren van vlak na de oorlog lopen de versies uiteen.  Hubbard hield zich bezig met occultisme en zwarte magie.  Hij woonde onder één dak met de eveneens heel excentrieke Jack Parsons.  Parsons was een man vol tegenstrijdigheden: hij was een vooraanstaand ruimtevaartdeskundige en mede-oprichter van het Jet Propulsion Laboratory, maar was tevens volgeling van Aleister Crowley en actief beoefenaar van occultisme.  Parsons en Hubbard begonnen samen een handel in boten.  Dit, echter, liep erop uit dat Hubbard er in een voor de handel bedoelde boot vandoor ging met de jonge vriendin van Parsons.  Via geheime magische rituelen probeerde Parsons vervolgens een orkaan op te roepen.  Die orkaan kwam er ook inderdaad.  Hubbard en Sara moesten de veiligheid van een haven opzoeken en werden daar prompt ingerekend door de kustwacht.  Volgens de Scientology kerk werkte Hubbard al die tijd eigenlijk in opdracht van de Amerikaanse marine.  Men zou zich daar zorgen hebben gemaakt over het gedachtegoed van ruimtevaartdeskundige Parsons en over het feit dat veel collega wetenschappers geregeld bij Parsons over de vloer kwamen.  Hubbards taak was de beweging te infiltreren en te saboteren.  Met Parsons’ financiële ondergang in de botenhandel zou Hubbard de zwarte magie in de VS een halt hebben toegeroepen – zo luidt de versie van de kerk.

De Sara met wie hij er van door was gegaan werd uiteindelijk Hubbards tweede echtgenote.

L. Ron Hubbard (1911-1986), de stichter van de Scientology.
L. Ron Hubbard (1911-1986), de stichter van de Scientology.

Dianetics: The Modern Science of Mental Health verscheen in 1950.  Het beschrijft de self-help technieken waarmee Hubbard “Clear” geworden zou zijn, d.w.z. geestelijke en lichamelijke gezondheid gevonden zou hebben.  Met Dianetics had Hubbard een enorm gat in de markt gevonden.

Er werd in de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog niet gerept over post-traumatische stress.  Maar het bestond natuurlijk wel.  De medische stand had weinig anders te bieden dan brute methoden als elektroshock en lobotomie.  Freudiaanse psychoanalyse werd door mainstream Amerika gezien als een exotisch importproduct en het domein van intellectuele, joodse stedelingen.  Bovendien was het erg duur.  De in Dianetics beschreven procedures zijn in wezen een soort psychoanalyse voor de gewone man.  Ook hier is de grondgedachte dat psychisch lijden veroorzaakt wordt door trauma’s uit het verleden.  Genezing zou bewerkstelligd kunnen worden, niet door die trauma’s uit de weg te gaan, maar door er, o.l.v. een “auditeur,” de confrontatie mee aan te gaan.  Iedereen kon in principe “auditeur” zijn.  Met voetnoten en verwijzingen probeert Hubbard het geheel een wetenschappelijk aanzien te geven.  Maar dit bronnenmateriaal blijkt voor het grootste deel verzonnen te zijn.  Verbazingwekkend is dat natuurlijk niet gezien het feit dat Hubbard dit boek van 180.000 woorden in zes weken geschreven had.

Hubbards financiële problemen waren plotsklaps voorbij.  De verkoopcijfers waren enorm.  Hij was wereldberoemd.  Een wereldwijde Dianetics subcultuur kwam op gang.  Er waren Dianetics tijdschriften, Dianetics studiegroepen, Dianetics conferenties, etc.  Toch frustreerde het Hubbard dat hij weinig controle had over wat er met z’n geesteskind gebeurde.  Hij had geen intellectueel eigendomsrecht over de term “Dianetics” en over de therapeutische richtlijnen.  Omvorming van het gedachtegoed tot een religie leek een goede remedie.  Hiermee kon hij de volgelingen blijvend aan zich binden.  Ook was er dan een vrijstelling van belastingbetaling.  Dianetics werd dus opgeluisterd met een vernislaagje van spiritualiteit en bovennatuurlijkheid.  Voor het creëren van een mythologie greep Hubbard terug op z’n verbeeldingskracht als schrijver van science fiction.  Er werd reïncarnatie toegevoegd en Dianetics werd Scientology.

In het midden van de jaren 60 kocht Hubbard een drietal grote zeeschepen.  De verhuizing van het hoofdkwartier naar internationale wateren was heel pragmatisch.  Op de wereldzeeën waren Hubbard & co buiten het bereik van overheden en belastingdiensten.  Echter, de aard van de ondernomen expedities geeft de indruk dat Hubbard en z’n getrouwen het contact met de werkelijkheid kwijt waren.  Hubbard zou in een openbaring de precieze locatie van een ondergronds ruimtestation bij Corsica te weten zijn gekomen.  Uit vorige levens wist Hubbard zich begraven schatten in Calabrië en op Sicilië te herinneren.  Er werd van hot naar her gekoerst en uiteraard nooit iets gevonden.  Het tekent wellicht de sektementaliteit dat er nooit enig oproer uitbrak onder het scheepsvolk.

Op YouTube is er een goed interview met Lawrence Wright van meer dan een uur waarin hij vertelt dat de sektementaliteit hetgene is wat hem zo boeit aan het onderwerp.  Het willen begrijpen ervan is de reden is dat hij het boek geschreven heeft.

Het Verhaal van een Kerk Zonder God 2
Hubbard Professional Mark VI E-meter
(foto: O’Dea | Wikimedia Commons)

Telkens wanneer Hubbard en z’n scheepsvolk ergens aanlegden, dan was er de vrees om ingerekend en eventueel uitgeleverd aan de VS te worden.  De oplossing voor dit probleem zou liggen in het overnemen van een land.  De keuze daarvoor viel op Marokko.  Er werd dus een kantoor geopend in Rabat.  Het kantoor heette “American Institute of Human Engineering and Development” en het zou gaan om de ontwikkeling van een project in hydrocultuur landbouw.  Maar dit was een dekmantel.  Twee aantrekkelijke vrouwen van voor in de 20 zaten achter de schrijftafels.  Spoedig werden de dames graag geziene gasten op soirees en recepties in het koninklijk paleis.  In juli 1971 waren ze zodoende onder de genodigden bij een feestelijke militaire show ter gelegenheid van de verjaardag van Koning Hassan II.  Het feestje ontaardde in een couppoging.  Militairen bestormden het paleis, er viel een honderdtal doden en de koning verschool zich in een toilet.  Hubbard zag de crisis als een prachtkans en wilde militaire officieren gaan instrueren in het gebruik van z’n E-meter als leugendetector.  Maar niet veel later kwam Koning Hassan tot de conclusie dat het met de Scientology om een dekmanteloperatie van de CIA ging.  Hubbard en z’n volgelingen werden het land uitgejaagd.

In 1975 gingen Hubbard en de beweging terug naar het Amerikaanse vasteland.  Om uit handen van justitie en belastingambtenaren te blijven woonde Hubbard in caravans of op geheime adressen.  De Scientology kerk claimt dat haar “spirituele technologie” de sleutel is tot een blakende gezondheid.  Maar in het geval van Hubbard zelf bleek daar erg weinig van.  Hij was dik en had veel kwalen.  Vanaf 1980 verscheen hij niet meer in het openbaar.

David Miscavige was opgegroeid in de Scientology.  Hij was gespierd en had een intimiderend voorkomen.  Hij was nog geen 20 jaar oud toen hij in 1979 aan het hoofd van Hubbards lijfwacht kwam te staan.  Al snel had hij de volledige controle over alle verkeer tussen Hubbard en de kerk.  Mensen met macht binnen de Scientology wist hij weg te zuiveren.  Het was Miscavige die de gelovigen in 1986 in een grote conferentiezaal op de hoogte bracht van het overlijden van Hubbard.  Het is grappig hoe hij dit overlijden formuleerde als een overgang naar een hogere fase; een fase die “uitwendigheid” vereiste.

David Miscavige, het huidig hoofd van de Scientology kerk.
David Miscavige, het huidig hoofd van de Scientology kerk.

David Miscavige staat nog altijd aan het hoofd van de Scientology kerk.  Naar de buitenwereld lijkt hij een goed gekapte paus in een driedelig pak.  Maar er is een overvloed aan verklaringen waaruit blijkt dat hij weinig aanleiding behoeft om een naaste medewerker in elkaar te slaan.  Ieder moment kan hij over de vergadertafel springen en vuistslagen gaan uitdelen.  De laatste 150 pagina’s van Wrights boek zijn een beschrijving van het terreurbewind van Miscavige.   Binnen de hogere bestuurslagen van de kerk worden mensen doorlopend overgeplaatst naar andere functies of vaak jarenlang opgesloten.  “Rehabilitation Project Force” heet zulke detentie in Scientology kringen, maar vergeleken met een Scientology  “rehabilitatie” is een gewone gevangenis een luxe hotel.  Niets is er er sinds 2006 vernomen van Shelly Miscavige, de voorheen prominent aanwezige vrouw van David Miscavige.  Tommy Davis begeleidde Tom Cruise jarenlang namens de kerk en was vaak woordvoerder voor de Scientology.  Ook van Tommy Davis en z’n vrouw is al sinds meer dan een jaar niets vernomen.

Wright doet geen pogingen om patronen te ontdekken of verklaringen te vinden met betrekking tot het gedrag en de geweldadige uitbarstingen van Miscavige.  Het woord “paranoia” valt niet.  Wright is dan ook geen pop-psycholoog.  Hij is verbonden aan het prestigieuze kwaliteitsweekblad The New Yorker.  Hij is in eerste instantie journalist en beperkt zich tot namen, feiten, plaatsen, datums en getuigenverklaringen.  Zo  zorgvuldig en zo ondubbelzinnig mogelijk probeert hij de gehele waarheid en niets dan de waarheid te formuleren in hoogstaand Engels.  Soms is het vrij droog.  Wie niet goed Engels kent, die moet niet aan het boek beginnen.  Er is vooralsnog geen Nederlandse vertaling beschikbaar.

Zoals gebruikelijk met sekten zou het ludiek zijn als er ook niet de hersenspoeling, de mishandeling en de uitbuiting waren.  Kinderen worden hierbij niet gespaard.  Het is bemoedigend dat er bij de Scientology de laatste jaren een massale uittocht van leden is geweest.  Ook is er nu een constante stroom van negatieve publiciteit.  Hopelijk zal David Miscavige z’n driedelig kostuum nog eens mogen verwisselen voor een stemmig, oranje gevangenistenue.

 

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Bestel het via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel! Alvast bedankt!

Wat hebben skeptici toch met sektes?

by 16 Comments

Wat hebben skeptici toch met sektes? 7
Avatar – ‘het meest krachtige, puurste zelfontwikkelingsprogramma’. bron: avatar.nl

Wat hebben skeptici toch met sektes? In de afgelopen dagen hebben we op kloptdatwel verschillende berichten gehad over bijzondere kerkgenootschappen en sektes. We schreven onder andere over Scientology (klik hier en hier), over de uitzending van SBS6 over Miracle of Love (klik hier) en gisteren kon je in een video zien hoe je sekteleider kunt worden (klik hier). Ook skeptici in andere landen winden zich op over sektes, de Vlaamse skeptici plaatsten een stuk over Avatar (klik hier) en ook de Amerikaanse SCICOP schrijft regelmatig over sektes en scientology (klik b.v. hier of hier).

Ik denk dat skeptici veel moeite hebben met vier dingen die je bij sektes vaak terugvindt: onzinnige claims, geldklopperij, machtsuitoefening en schade voor de volgelingen. Klopt dit beeld? En zo ja, wat kun je er aan doen. Daarover gaat dit stukje.

SBS6 liet zien dat Miracle of Love de eerste drie dingen uit het rijtje doet. Ze claimen dat ze je leven verbeteren als je aan een paar sessies meedoet, voor je het weet krijg je verzoeken om flink wat geld over te maken aan de sekte en er wordt druk op je uitgeoefend om je plek in te nemen in een haast militaristisch geleide organisatie. Mensen die niet sterk in hun schoenen staan worden geleidelijk meegenomen de sekte in zonder dat ze er voldoende greep op hebben, eigenlijk haast zonder dat ze er erg in hebben. De sekte gebruikt daarvoor bekende middelen –  je krijgt ineens veel aandacht die je eerder niet kreeg van aardige sekteleden (dat voelt natuurlijk lekker en daar wil je wel meer van), je moet dingen doen die in de wereld buiten de sekte nogal idioot zijn (zoals naakt dansen en seksuele bewegingen maken in het openbaar), je wordt afgezonderd (niet bellen en mailen) en je wordt uit je normale doen gehaald (geen kopje koffie, onvoldoende slaap). Zo wordt voor de sekte-‘novice’ een hele nieuwe werkelijkheid gecreëerd.

Wat hebben skeptici toch met sektes? 8
Psychiater Hanneman op Skepsis Congres 2008

Psychiater Peter Hanneman legde dit uit in de uitzending van SBS6 over de Miracle of Love sekte. Hanneman sprak ook op het Skepsis in 2008 over Landmark dat dure bewustzijnstrainingen organiseert (in enkele reacties op kloptdatwel wordt Landmark genoemd) en analyseerde daar dezelfde dingen:

De Landmarktrainingen komen voort uit de Erhard Seminars Training. EST werd in 1971 opgericht door Werner Erhard, die zijn carrière begon als handelaar in encyclopedieën. In de jaren 1960 maakte hij kennis met Zen, Scientology, encountergroepen en nog diverse andere alternatieve technieken en therapieën, waaruit hij zijn eigen methode ontwikkelde. Tijdens de zeer langdurige groepssessies noemde Erhard zijn studenten bij voorkeur assholes en verbood hij hen van hun plaats op te staan. Binnen drie jaar had hij al voor ruim 3 miljoen dollar aan trainingen verkocht en tien jaar later was de jaaromzet tot 30 miljoen gestegen. Erhard kreeg echter veel juridische problemen met de belastingdienst en met voormalige studenten die claimden dat ze psychische schade hadden opgelopen. In 1991 verkocht hij zijn bedrijf aan enkele medewerkers, waaronder zijn jongere broer, Harry Rosenberg (Erhard heette oorspronkelijk ook Rosenberg). De organisatie werd omgedoopt in Landmark Education en is in meerdere landen actief. De laatste jaren is het aantal vestigingen echter teruggelopen. Negatieve publiciteit zorgde er onder meer voor dat Landmark zich in 2004 zowel uit Frankrijk als uit Zweden terugtrok.

In het tijdschrift ESTA (‘elke twee weken serieus leuk’) beschrijft Hanneman 5 regels voor wie heelhuids uit een bewustzijnstraining wil komen:

  1. Zorg dat je stevig in je schoenen staat. Als je met essentiële vragen zit of je bent angstig en onzeker: niet doen.
  2. Blijf tijdens de trainingen kritisch en vorm je eigen oordeel.
  3. Laat anderen geen invloed op je krijgen, slaap en drink voldoende.
  4. Laat anderen geen invloed op je krijgen, zorg voor regelmatig contact met de buitenwereld.
  5. Zoek uit waar je aan begint. Het lijkt er soms wel op dat mensen meer nadenken over een nieuwe DVD speler dan over wie er met hun hoofd aan de gang mag gaan.

In dit artikel, maar ook in de hier aangehaalde stukken van de Vlaamse en Amerikaanse skeptici, keren steeds de drie hier genoemde pijnpunten terug: onzinclaims, geldklopperij en machtsuitoefening. Maar wanneer is er sprake van schade? Dat is natuurlijk overduidelijk in de schrijnende gevallen die de krant hebben gehaald, zoals de People’s Temple sekte die zich 1978 in Jonestown van het leven beroofde, of de Heavens’ Gate sekte die in 1997 hetzelfde deed. Ook is er regelmatig sprake van psychologische schade en gezondheidsschade. De rechter veroordeelde Scientology b.v. tot schadevergoedingen en de kerk kwam in de geruchtmakende zaak rond de dood van Lisa McPherson volgens berichten een schadevergoeding overeen (lees hierover in de wikipedia) (de kerk ontkent dit). Maar vaak ligt de schade subtieler. Natuurlijk is er vrijwel altijd sprake van verlies van geld en eigendommen. Maar de sekteleden zelf oordelen daar niet per se negatief over.

De vraag is dus –  wat kun je er aan doen? Hoe kun je voorkomen dat mensen in de sekte-valkuil vallen? Een van de middelen is natuurlijk voorlichting, zodat mensen psychisch gewapend worden. Daarom is het b.v. goed dat bekend wordt dat de FBI onderzoekt of Scientology kinderen aan het werk zet voor een belachelijk lage vergoeding en dat de kerk grote bedragen vraagt aan mensen die de kerk willen verlaten (de kerk ontkent deze zaken). Daarom is ook publiciteit over Avatar en Landmark goed. En dit blog probeert natuurlijk ook een steentje bij te dragen. Maar kun je er met de wet in de hand wat aan doen, zoals in de SBS6-uitzending over Miracle of Love werd gevraagd? Dat lijkt me best lastig. In principe maken volwassen mensen zelf een keuze om naar een meditatieweekend van een sekte te gaan of een cursus te volgen, ze tekenen zelf in voor een vervolgtraining en ze kiezen er zelf voor om een donatie te doen, ze bepalen zelf of ze lid worden van een kerkgenootschap. Ook bepalen ze zelf wat ze er aan hebben. Dat bleek bijvoorbeeld heel duidelijk uit de reactie van Gerrit op het bericht op kloptdatwel van 27 februari, het blijkt ook uit verschillende reacties die ik in mijn eigen omgeving heb gekregen van mensen die deelnamen aan trainingen van Landmark. Voor een skepticus niet makkelijk, wij vragen toch graag eerst om bewijzen, zeker als er veel betaald moet worden. Misschien is meer onderwijs en voorlichting toch de meest kansrijke aanpak.

Wie meer wil lezen over sektes kan terecht bij de wikipedia, daar vind je ook een literatuuroverzicht. Je kunt ook het uitstekende stuk van Rob Nanninga in Skepter nalezen. En hier is een website die veel informatie over Landmark heeft verzameld.